FILOZOFICZNE I KULTUROWE ASPEKTY DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA W SŁUŻBIE ROZWOJU WYBRANE KARTY HISTORII

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "FILOZOFICZNE I KULTUROWE ASPEKTY DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA W SŁUŻBIE ROZWOJU WYBRANE KARTY HISTORII"

Transkrypt

1 FILOZOFICZNE I KULTUROWE ASPEKTY DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA W SŁUŻBIE ROZWOJU WYBRANE KARTY HISTORII

2

3 Instytut Studiów nad Filozofią Słowiańską im. św. Cyryla i Metodego Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie FILOZOFICZNE I KULTUROWE ASPEKTY DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA W SŁUŻBIE ROZWOJU WYBRANE KARTY HISTORII Redakcja naukowa: Wojciech Słomski Zdzisław Sirojć Marek Storoška Walentyn Wandyszew Warszawa 2013

4 Instytut Studiów nad Filozofią Słowiańską im. św. Cyryla i Metodego Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie FILOZOFICZNE I KULTUROWE ASPEKTY DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA W SŁUŻBIE ROZWOJU WYBRANE KARTY HISTORII Redakcja: Prof. Wojciech Słomski Prof. Zdzisław Sirojć Doc. Marek Storoška Prof. Walentyn Wandyszew Recenzje: Prof. Bronisław Burlikowski Prof. Zygmunt Kazimierski Prof. Jan Slosar Prof. Walentyna Woronkowa Opracowanie graficzne, skład i łamanie: mgr inż. Adam Polkowski apolkowski@vp.pl Druk i oprawa: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie Wydawnictwo: Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie Projekt okładki: Elżbieta Kąkol Printed in Poland Copyright by Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie ISBN Niniejsza publikacja powstała w rezultacie międzynarodowego projektu badawczego Filozofia i kultura w służbie rozwoju społeczeństw realizowanego w latach przez Instytut Studiów na Filozofią Słowiańską im. św. Cyryla i Metodego Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie, Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości Międzynarodowej ISM Slovakia w Preszowie i Państwowy Agrarny Uniwersytet w Sumach. Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji bez zgody posiadaczy praw autorskich

5 Spis treści Wstęp... 9 Ирина Михеева Социоприродный синкретизм мифологических сюжетов шумеро аккадской и вавилоно ассирийской культур Socio-natural synkretism mythology Sumer Akkadian and Babylonian Assyrian Culture Kiyokazu Nakatomi Kosmologie von Platon Plato s Cosmology Andrzej Korczak Boskie powietrze Anaksymenesa Divine air Anaximenes Zdzisław Sirojć Рaзвитиe крупных городoв прединдустриальной эры The development of pre-industrial era of big cities Юрий Бубнов Исторические предпосылки взяточничества Historical conditions of bribery Stanisław J. Adamczyk, Jurij O. Kariagin Chrystianizacja Rusi w obrządku łacińskim Christianization of Kievan Rus in the Latin rite Людмила Н. Сидорович Уникальный белорусско-польский нотный рукописный памятник эпохи барокко Unique Belarusian Polish manuscript of the Baroque period Ivan Baláž Umenie a architektúra kostola a konventu OFM v Prešove v 17. storočí Science and architecture church and Franciscan convent in Prešov in the 17th century Франтишек Михина Генезис рациональности или о переходе от субстанциального мышления к мышлению функциональному The genesis of rationality that is to more from thinking substantial to functional

6 6 Spis treści Jan Puchalski, Anna Antoniewska Kresy polskie w historii Polish Borderlands in history Rudolf Dupkala Recepcja i krytyka realizmu intuicyjnego na Słowacji Reception and criticism intuitive realism in Slovakia Ján Mojdis Prenikanie antisemitizmu do slovenskej kultúry koncom 19. a začiatkom 20. storočia The penetration of anti-semitism of the Slovak culture in the late mineteenth century and early twentieth František Chovanec K predpokladom nástupu imperializmu a expanzionizmu v zahraničnej politike USA v rokoch About imperialism and expansionism in the foreigh policy of the United States from Remigiusz Ryziński Strukturalizm. Korzenie i horyzonty Structuralism. Roots and horizons Paweł Czarnecki Z historii pracy socjalnej From the history of a social work Janusz Czerny Fenomen szkoły lwowsko-warszawskiej The phenomenon of the Lvov-Warsaw school Г.М. Мирзоев О социокультурных основаниях российской цивилизации The socio-cultural foundations of Russian civilization Vladimír Gecelovský Romanies from the perspective of the development of forced labour in the Czech Republic and Slovakia until 1948

7 Spis treści 7 Jan Balbus Spory ideologiczno-polityczne w procesie kształtowania się powojennego społeczeństwa Ideological and political disputes in the energence of the post-war society Rafał Grupa Aspekty globalizacji na przykładzie Europy Aspects of globalization on the example of Europe В.М. Новиков Социально-экономическое содержание справедливости Social and economic justice content Zdzisław Nowakowski Redefiniowanie bezpieczeństwa państwa w Polsce po przemianach 1989 roku Redefining national security in Poland after 1989 transformation Krzysztof Kawęcki Kontrowersje wokół traktatu polsko-litewskiego z 1994 roku Controversies over the Polish-Lithuanian Treaty of 1994 Jurij Kariagin Нові готелі Києва у 2012 році у зв язку з проведенням чемпіонату «Євро 2012» New hotels in Kiev in 2012 in connection with the organization of Euro 2012 Marcin Nowożenny Problematyka prawa do broni palnej w RP i za granicą The issue of the right to a firearm in Poland and abroad

8

9 Wstęp Książka Filozoficzne i kulturowe aspekty działalności człowieka w służbie rozwoju wybrane karty historii jest zbiorem studiów różnych autorów z Polski, Słowacji, Ukrainy, Białorusi, Rosji, Czech i Japonii. Zamieszczone opracowania są efektem zainteresowań autorów i współpracy, jaka ma miejsce między placówkami naukowymi wyżej wymienionych krajów. Szczególnie bliskie kontakty łączą: Wyższą Szkołę Menedżerską w Warszawie, Wyższą Szkołę Przedsiębiorczości Międzynarodowej ISM Slovakia w Preszowie oraz Państwowy Agrarny Uniwersytet w Sumach. Poszczególne artykuły zamieszczone są w porządku chronologicznym. Podejmują one różne kwestie z historii politycznej, społecznej, gospodarczej, historii kultury, a także przedstawiają przejawy myśli społecznej i naukowej z różnych epok historycznych. Różnorodność podejmowanej przez autorów problematyki wskazuje na bogactwo prowadzonych przez poszczególne ośrodki badań oraz na autentyczność współpracy i wymiany efektów swoich dokonań. W pracy można dostrzec odwołania autorów do wspólnych wartości historycznych. Stanowią one dobry fundament dla dalszej współpracy między naszymi narodami, państwami, regionami, uczelniami i uczonymi. Zespół Redakcyjny

10

11 Ирина Михеева Социоприродный синкретизм мифологических сюжетов шумеро аккадской и вавилоно ассирийской культур Socio-natural synkretism mythology Sumer Akkadian and Babylonian Assyrian Culture Ключевые смыслы культуры Месопотамии кодировались и транслировались из поколения в поколение в мифах и сказаниях. Шумерская мифология одна из древнейших: инвариантные для многих народов и религий мифы о сотворении мира и о всемирном потопе были рождены именно шумерами. Следует отметить, что в целом система взглядов древних шумеров на природу и свое место в ней представлена почти исключительно в религиозно-мифологических текстах. Рациональный подход к явлениям природы, связанный, в первую очередь, с конкретной трудовой деятельностью, безусловно, создавал предпосылки для образования ряда научных направлений. Однако этот процесс не мог быть завершен до тех пор, пока природа как целое оставалась персонифицированной божествами, деятельность и воля которых познавались лишь посредством религиозных обрядов. Поэтому в Месопотамии, так же как и в других областях древнего Ближнего Востока, не произошло отделения науки и философии от универсального мифологического понимания мира. Случилось это не потому, что здесь отсутствовали предпосылки подобного отделения, но потому, что уровень накопленных знаний и социально-экономические условия этого не требовали. Древнейшие письменные памятники ближневосточных областей не представляют, таким образом, целостных философских систем с точным понятийным аппаратом. В них не отражена собственно онтологическая проблематика бытия и существования мира, нет четкости в вопросе о возможностях человека познать мир. На эту ступень развития вышли лишь античные мыслители, которые стоят у начала традиции европейского философского мышления. С одной стороны, для человека Месопотамии существовал ряд вещей познанных и освоенных, с другой неизвестный и враждебный мир природы. Справиться с непонятными явлениями действительности можно было лишь посредством конструирования устойчивого космического порядка, на который проецировались существующие общественные отношения 1. Утверждая 1 См. об этом подробнее: История философии в кратком изложении (Сборник)//

12 12 Ирина Михеева божественное мироустроение, а также задавая мифологическую топографию Земли, шумерская культура «созидала» по возможности рациональный и справедливый порядок социоприродного бытия. Поэтому шумерские космогонические мифы в первую очередь описывают символическую борьбу принципов гармонии и хаоса: хаос всегда враждебен богам и людям. Олицетворением Первородного Хаоса в шумерской мифологии выступает бог Апсу. В его недрах зародилась Праматерь Намму. Третье звено шумерской теогонии гигантская гора Кур с глиняным основанием и оловянной вершиной. В шумерской религии наиболее важные боги, в честь которых сооружались так называемые храмы-зиккураты, осмыслялись антропоморфно и выступали как повелители неба, солнца, земли, воды и шторма, то есть как властители основных природных стихий. Космогонические воззрения, содержащиеся в старейших месопотамских мифах, прошли определенное развитие; в них отражался новый социальный и политический опыт, кодировавшийся, в том числе, и в праэкологических интуициях. Последние могут быть эксплицированы из основных черт и особенностей мифопоэтического комплекса рассматриваемой культуры. Прежде всего, постоянная динамика экоориетированных представлений о сущности и месте человека в мире порождали как идеалы справедливой жизни и предначертанности человеческой судьбы (Эпос о Гильгамеше, Таблица 11), так и предопределяли пессимистическую размерность рассуждений о смысле земного существования (Заклинания; Скорбь, как воды речные ; Предназначенья назначаются Эа). Далее, обоснование этических норм, регламентирующих социоприродные взаимоотношения, выражалось либо через интерпретацию природных катаклизмов как актов возмездия богов за человеческую непокорность (Когда боги, подобно людям ), либо через представления о благосклонности и помощи богов сильным духом людям (Эпос о Гильгамеше, Таблица 9). Наконец, перманентное на протяжении всей традиции моделирование социоприродного идеала задавали различные транскрипции мифов о «золотом веке» и «райском острове Дильмун» (Кутийско-шумерские мифы). Наряду с мифами, основным жанром шумерской литературы, выступали фольклорные произведения, прежде всего легенды и эпические поэмы. Это были произведения героического характера, вобравшие в себя знания об истории народа, окружающем мире и подвигах великих предков. Самым ярким произведением шумерской литературы является эпос о Гильгамеше, который рассказывает о попытках царя Урука, полубога-получеловека, обрести бессмертие. «Эпос о Гильгамеше» рассказ о судьбе и деятельности урукского царя, правдоподобной исторической фигуры первой половины 3-го тысячелетия до н. э., который ищет бессмертия и задается вопросом о смысле человеческой

13 Социоприродный синкретизм мифологических сюжетов шумеро аккадской и вавилоно ассирийской культур 13 жизни и всего мирового порядка. Наибольший интерес для нашего исследования экоразмерности шумерской культуры представляют такие стилистические черты и идеи поэмы как: «сельскохозяйственная» направленность всего эпического текста; природная символика в изображении сил добра и зла, загробного мира и бессмертия; идея бренности земного бытия и социальной жизни в сравнении с общеприродными закономерностями и целесообразностью. Мифологическая картина мира вавилонян, в целом отличающаяся от шумероаккадской лишь иным наименованием основных божеств, демонстрирует свою приверженность шумерской природоразмерной мыслительной парадигме, пронизанной чувством трепетного уважения к окружающему их миру. Наиболее значительным произведением вавилонской литературы, интегрирующим взгляды древних вавилонян на человека и мир, стали «Энума Элиш» и «Когда боги, подобно людям» мифы-сказания о создании всего сущего, происхождении человека и его роли на земле. «Экоразмерными» темами этих поэм явились, прежде всего, следующие: обоснование хронологии божественного миросозидания и ключевых событий социоприродного развития (Энума Элиш); представление о природных бедствиях как борьбе богов и, одновременно, как наказании людского рода за провинности (Когда боги, подобно людям ). Особенный интерес для реконструкции экоориетированных представлений рассматриваемых культур представляют старейшие сборники правовых норм и предписаний, которые, с одной стороны, свидетельствуют о процессе хоть и очень медленной, но очевидной секуляризации мышления в области общественных отношений, а с другой обнаруживают специфическую для той эпохи «заботу» о природном окружении и решительность в обеспечении сохранности основных природных богатств. Сохранились шумерские и древне-вавилонские правовые предписания конца 3-го начала 2-го тысячелетия до н. э. «Законы Шульги», «Законы из Эшнунны» («Правовой свод Липит-Иштара»), «Законы Хаммурапи». Правовые документы Древнего Шумера (в том числе, «Законы Шульги») свидетельствуют о некоторых интересных обстоятельствах относительно осмысления взаимоотношений общества и природы. Во-первых, эти тексты обнаруживают рудиментарный характер таких первобытных форм хозяйствования, как охота и рыболовство. Ведущую и прогрессивную роль начинает играть сельское хозяйство, возникшее в силу естественных условий ещё в древнейшую эпоху и получившее своё дальнейшее развитие в третьем тысячелетии до н. э. Этим объясняется тот факт, что большинство статей Законов, регулирующих взаимоотношения сторон, касаются обрабатываемых земель и домашнего скота. Дикая природа, как правило, не является объектом правового регулирования.

14 14 Ирина Михеева Во-вторых, очевидно, что экономической основой государства был централизованный в его руках земельный фонд страны. Общинные земли, обрабатывавшиеся свободными крестьянами, считались собственностью государства, и население их было обязано нести в пользу последнего всякого рода повинности, обычно довольно тяжёлые. Но наряду с этим царь имел в своём непосредственном распоряжении особые земельные угодья. Государственная власть нередко прибегала к захватам общинных земель, часть которых еще ранее превращалась в собственность наиболее богатых представителей общины. Так постепенно возникла наряду с крупным централизованным царским землевладением и общинным землепользованием крестьян частная земельная собственность богачей. Обезземеленные бедняки, постепенно превращавшиеся в рабов, а также военнопленные, обращенные в рабство, обрабатывали земли, принадлежавшие царю, храмам и рабовладельцам-аристократам. Однако наряду с неизбежными минусами (социальной несправедливостью, расслоением общества и т. д.) практика «огосударствления» земли влекла за собой и позитивное по своим последствиям ужесточение контроля за рациональным ее использованием, что отражается в ряде статей «Законов Шульги» и других правовых сводов. Защите землевладельцев от противоправных действий других лиц, а также от недобросовестного арендатора посвящены параграфы Основной вид наказания по Законам Шульги денежная компенсация, которую виновный уплачивает потерпевшему. В-третьих, главной формой хозяйства в эту эпоху было земледелие, основанное на искусственном орошении. Поэтому одной из важнейших функций древнейшего рабовладельческого государства была функция организации и поддержания в порядке ирригационной сети. Правители и цари древнейших, а также и более поздних государств Шумера и Аккада всюду в своих надписях с гордостью говорят о своих заботах о расширении и поддержании в порядке сети искусственною орошения. Эти заслуги они перечисляют наряду с военными победами, признавая тем самым то громадное значение, которое имела ирригация в жизни страны. Так, Римсин, царь Ларсы (XVIII в. до н. э.) сообщает в одной надписи, что он выкопал канал, «который снабдил питьевой водой многочисленное население... который дал изобилие зерна... вплоть до берега моря». Он его выкопал и превратил свою область в земледельческий район. В документах времени существования шумерских и аккадских государств упоминаются самые разнообразные оросительные работы, как, например, регулирование разлива рек и каналов, исправление повреждении, причиненных наводнением, укрепление берегов, наполнение водоёмов, регулирование орошения полей и различные земляные работы, связанные с орошением полей.

15 Социоприродный синкретизм мифологических сюжетов шумеро аккадской и вавилоно ассирийской культур 15 В-четвертых, правовые нормы по-прежнему в целом определяются спецификой мифологического мировоззрения, что выражается, в том числе, в обязательном упоминании фактов «сельскохозяйственных» жертвоприношений богам и даже в регламентации этих жертвоприношений. Помимо всего прочего, подобные фрагменты дают основание утверждать сохраняющуюся корреляцию повседневной жизни человека и сакрального мира богов, что, безусловно, являлось условием воспитания и поддержания пиетета по отношению к природе как божественному порождению. Самый знаменитый памятник правовой культуры Вавилона «Законы Хаммурапи», содержащие многочисленные статьи, регулирующие имущественные и трудовые споры и, тем самым, неизбежно, регламентирующие отношения общества и природы. Непрерывно записанный текст законов условно делится исследователями на 282 первоначальные статьи, из которых 35 были стерты, а 247 сохранились. Одна из главных особенностей этого правового документа его ярко выраженная аграрная семантика. Сельское хозяйство было основой всей жизни в Месопотамии, неудивительно поэтому, что Законы уделяют ему очень большое внимание. Основным типом хозяйства было мелкое, крупные землевладельцы либо обрабатывали свои земли посредством предоставленных в их распоряжение низших категорий царских людей, либо сдавали их мелкими участками в аренду из доли урожая (1/3 или 1/2 урожая 46) или за твердую плату вперед ( 45). На арендаторе лежала обязанность вести хозяйство добросовестно, обеспечивая надлежащий доход ( 42-44). Срок аренды мог быть продлен, если арендатор изза стихийных бедствий потерпел убыток ( 47). Земледелец был обязан содержать в исправности оросительные сооружения и нес ответственность за убыток, который причиняла соседям его нерадивость ( 53-56). Крупный и мелкий скот передавался для пастьбы специальным пастухам (наемным или царским людям), которые несли ответственность за потраву ( 57-58), а также за любой ущерб в стаде, происшедший по вине пастуха ( ). Работа по найму была, видимо, распространена довольно широко, наемниками могли быть и свободные люди, и рабы. Работников нанимали, как правило, на короткий срок на время сева или, особенно, жатвы либо поденно на время, необходимое для выполнения конкретной работы. Поэтому и тарифы наемной платы в основном поденные. Наемник несет материальную и «уголовную» ответственность за причиненные хозяину убытки. Плата наемному работнику была рассчитана на возможность прокорма им семьи в течение периода найма. Помимо вышеперечисленного, «Законы Хаммурапи» содержат ряд весьма любопытных статей, которые, безусловно, несостоятельны, с точки зрения современного права, но чрезвычайно «экофильно нагружены» и интересны для данного исследования. Так, например, нормируется весьма оригинальный способ

16 16 Ирина Михеева установления вины или невиновности человека так называемая «водная ордалия» как разновидность «божьего суда». Речь идет о том, что в образе абсолютно бесстрастного и справедливого судьи объявляется сама Природа в одной из своих объективаций воде. Река обязательно поглотит преступника и пощадит брошенного в нее невинного человека. В связи с этим одна из статей Законов предписывает вершить суд непосредственно в речных водах без организации суда человеческого: 2. Если человек бросил на человека обвинение в колдовстве и не доказал этого, то тот, на которого было брошено обвинение в колдовстве, должен пойти к Божеству Реки и в Реку погрузиться; если Река схватит его, его обвинитель сможет забрать его дом. Если же Река очистит этого человека и он останется невредим, тогда тот, кто бросил на него обвинение в колдовстве, должен быть убит, а тот, кто погружался в Реку, может забрать дом его обвинителя. Таким образом, водная ордалия осуществлялась путем погружения допрашиваемого в воду реки (подробности этой процедуры неизвестны), и если он тонул, считалось, что река, т.е. бог реки, покарала виновного. Если ему удавалось выйти из воды благополучно, он считался оправданным. В подобного рода правовых нормах, очевидно, просматривается убежденность вавилонян в том, что справедливость есть данность неизменная, что она установленный навсегда порядок вещей и не зависит от злобы дня, что справедливость, таким образом, соотносится скорее с вечным природным бытием, нежели с изменчивой социальной конъюнктурой. Далее, достаточно строг закон к тем нерадивым земледельцам, которые должным образом не заботятся о своих угодьях. Ряд статей Законов даже стоит скорее на страже «интересов земли», нежели интересов ее хозяина-собственника. Так, если хозяин по каким-либо причинам на длительное время оставил свою землю без присмотра и должного ухода, то другой человек, взявший эту землю в свои руки и спасший ее от запустения, имеет право оставить земельный участок в своей собственности навсегда. Наконец, особое внимание уделяется в Законах домашним животным. Небрежное с ними обращение, нанесение увечий или причинение другого ущерба влечет различные наказания от штрафов до замены поврежденного животного здоровой особью. За животными даже закрепляется своего рода неприкосновенность: как утверждает одна из статей Законов, если бык, идя по улице, забодает человека и причинит ему смерть, то это не основание для претензии. Итак, шумеро-аккадская и вавилоно-ассирийская культуры вырабатывают и постоянно воспроизводят определенный комплекс экологически размерных представлений, который может быть условно разбит на два блока религиозномифологический и морально-правовой. Если в рамках религиозномифологических констант культуры Месопотамии осмысляли своего рода

17 Социоприродный синкретизм мифологических сюжетов шумеро аккадской и вавилоно ассирийской культур 17 «экзистенциальные» взаимоотношения между человеком и природой (богами), то морально-правовые регламентации нормировали взаимодействия между природой и обществом (государством). В двуединстве этих составляющих рассматриваемая традиция удачно моделировала гармоничные антропо- и социоприродные связи, пронизанные чувствами благоговейного трепета перед мирозданием и уверенности в природной справедливости.

18

19 Kiyokazu Nakatomi Kosmologie von Platon Plato s Cosmology Im alten Griechenland wurde das Nichts als Chaos erfasst. In der griechischen Mythologie bestand das Chaos vor der Schöpfung von allen Dingen. Die ursprüngliche Bedeutung des Wortes Chaos ist der sich weit und gähnend (khainein) sich öffnende Mund, der leere Raum, dunkel und bodenlos. Deshalb ist das Chaos das Nichts als Mangel von Licht und Ordnung. Ein Bewohner des alten Griechenland erfasste das Nichts intuitiv als gigantischen und unheimlichen Abgrund. Die griechische Mythologie, Philosophie und Zivilisation starrten auf das Nichts. Wie ich in meiner Abhandlung (1) erwähnte, fungierte das Nichts als Prinzip im alten Griechenland genau so wie in der chinesischen Philosophie, im Buddhismus und in der Bibel. Die griechische Mythologie, die von Nichts und Chaos ausging, brachte die griechische Philosophie hervor. Platon fragte nach der Wahrheit des Universums. Da stand er vor dem Nichts, dem Chaos. Er konnte das Universum nicht in einem Zug beschreiben und erklären. Der Demiurg ordnete das Chaos schrittweise durch Mathematik und Geometrie. Es ist nicht ein realer Gott in der Geschichte wie Yahweh sondern der imaginäre Gott Platons. Mit diesem Verfahren setzte er die Sterne in den Himmel, ein 'Kosmos' wurde geschaffen. Die Bedeutung von Kosmos ist Schmuck und Ordnung durch das Naturgesetz. Platon befand sich auf dem Verbindungspunkt zwischen asiatischer und europäischer Philosophie. Verbindungspunkt zwischen asiatischer und europäischer Philosophie Der Dialog Timaios enthält die Kosmologie Platons. Darin diskutiert er den Anfang des Kosmos und den Zustand vor Beginn der Schöpfung. Vor der Schöpfung gab es keine Zeit. Zeit beruht auf der Bewegung der Himmelskörper und den Regeln des Kalenders. Weil ein Kalender von der Bewegung von Sonne und Mond abhängt, gab es vor der Schöpfung keine Zeit. Die Zeit hängt von den Gesetzen des Kalenders und der Bewegung der Himmelskörper ab. Die Idee dieser Zeit gleicht beinahe dem Begriff von 'Weltzeit' bei Martin Heidegger 1. Vor der Schöpfung ist Nichts. Nach der modernen Physik und der Quantentheorie wurde das Universum aus dem Nichts geschaffen. Nichts bedeutet die Bedingung unregelmäßiger Bewegung kleinster Teilchen. Das ist das Gleiche wie beim Chaos. Platon erfasste das Chaos und Nichts intuitiv. Er beschreibt es wie folgt: 1 M. Heidegger, Sein und Zeit, Max Niemeyer Verlag, Tübingen 1979, p. 414.

20 20 Kiyokazu Nakatomi Wir müssen ein Bild der wirklichen Natur von Feuer und Wasser, Luft und Erde gewinnen, so wie sie vor der Geburt des Himmels existierten und den Eigenschaften, die sie vor dieser Zeit hatten. Denn bislang hat niemand ihre Entstehung erklärt, aber wir nehmen an, dass jeder Mensch weiß, was Feuer und jedes andere dieser Dinge ist. So nennen wir sie»prinzipien«und vermuten, dass sie die»buchstaben«des Universums sind, weil es ihnen doch nicht einmal zukommt, auch nur von einem mit schmaler Einsicht Begabten, hinreichend mit dem Bestandteil»Silbe«verglichen werden zu können. Für den Moment können wir folgendermaßen vorgehen: Über den Ursprung von allem - oder auch die Ursprünge, oder wie immer man das nennen mag - ist jetzt nicht zu reden, und zwar nur aus dem Grund, weil es schwierig ist, unsere Ansichten darzulegen, wenn wir die gegenwärtige Methode der Darlegung beibehalten wollen. Ihr selbst sollt also nicht meinen, mich dazu drängen zu müssen, sie zu erklären, wäre doch auch ich niemals imstande, mich davon zu überzeugen, ich täte recht mit dem Versuch, mich an eine so große Aufgabe zu wagen. Was ich zu Anfang sagte, will ich einhalten: die Aussagekraft wahrscheinlicher Rede. Und so werde ich versuchen, nicht weniger Wahrscheinliches als andere zu sagen, sondern mehr, und nun wieder von vorne, von Anfang an über jedes einzelne und alles zusammen sprechen. Und so wie vorhin wollen wir auch jetzt zu Anfang des Vortrags Gott den Erlöser anrufen, auf dass er uns sicher aus der sonderbaren und ungewohnten Darstellung zu einem wahrscheinlichen Schluss führe, und wir so unsere Darstellung erneut beginnen können.' In diesem Abschnitt besteht Platon darauf, dass man über den Zustand (Chaos) vor der Geburt des Himmels (Schöpfung des Kosmos) nicht sprechen soll, sondern den Zustand nach der Schöpfung beschreiben soll, in 'wahrscheinliche' Rede (vermutete Geschichte). Im Gegensatz dazu ist der Zustand vor der Schöpfung 'unwahrscheinliche' Rede (unwahrscheinliche Geschichte) und unmöglich zu erklären. Die Beschreibung, die unmöglich zu erklären ist, geht über das Verständnis und den Gebrauch von Wörtern hinaus. Was über den Gebrauch von Wörtern hinaus geht, wird Nichts genannt. Platon meidet solches Chaos und behandelt die 'unwahrscheinliche' Rede, das Nichts, nicht. Das ist die Verbindung zwischen asiatischer und europäischer Philosophie. Obwohl Platon das Nichts als Chaos intuitiv erfasste, behandelte er es nicht. Er stand auf dem Verbindungspunkt zwischen asiatischer und europäischer Philosophie. Er betrachtet gleichsam den asiatischen und europäischen Kontinent vom Topkapipalast in Istanbul aus. In altem China, bezeichnete Laotse solch ein chaotisches Universum als Weg, Großes Leben und Eins. Weil es jenseits der Wörter ist, wurde es Nichts genannt. Er unterscheidet nicht die Zustände des Universums vor der Schöpfung und nach der Schöpfung. Das Universum umfasst das Chaos, die Ordnung und alle Dinge. Es gibt viele Widersprüche und Konflikte. Das Universum garantiert nicht für Ordnung und Harmonie. Der Mensch lebt im Universum mit der Intuition des Nichts. Natürlich gibt es keinen Unterschied zwischen Körper und Geist. Der Mensch vereinigt sich nur

21 Kosmologie von Platon 21 mit der Natur, dem Universum. Diese Intuition ist ähnlich der Meditation im Buddhismus und der Dauer bei Henri Bergson. Ich zeigt dies schon an anderer Stelle 2. Platon erfasste das Chaos und das Nichts intuitiv. Aber er unterließ ein Urteil über das Nichts und das Chaos. Er begann die Welt durch Mathematik zu beschreiben. Diese Arbeit wurde von Aristoteles vollendet. Wie nun schon zu Anfang gesagt, waren alle Dinge in einem Zustand der Unordnung. Dann pflanzte Gott ihnen Proportionen ein, sowohl ihnen selbst als auch ihren Beziehungen zueinander, sodass ihnen Harmonie und Proportion möglich war. Denn zu dieser Zeit hatten sie daran noch keinerlei Anteil, höchstens zufällig, noch war es möglich, irgendetwas zu benennen, was wert war erwähnt zu werden mit den Namen, die wir ihnen jetzt geben wie Feuer, Wasser oder irgendein anderes Element; daraus konstruierte Er dann das heutige Universum, ein einziges lebendiges Geschöpf, das in sich alle lebendigen Geschöpfe, sowohl die sterblichen als auch die unsterblichen, trägt. Und Er Selbst handelt als Konstrukteur göttlicher Dinge, aber die Struktur der sterblichen Dinge befahl er seinen eingeborenen Söhnen auszuführen. In diesem Abschnitt, können wir den Gebrauch von der Harmonie und Proportion finden, die in mathematischen Symbolen dargestellt sind. Darüber hinaus hatte vor der Schöpfung nichts daran Anteil und man findet dafür das Wort Nichts. Das ist der wirkliche Beweis, dass Chaos Nichts ist. Gott (Demiurgos) schuf das gegenwärtige Universum aus Unordnung, dem Chaos und dem Nichts. Auf den ersten Blick scheint es befremdlich, dass die Elemente des Kosmos das Feuer, das Wasser, die Luft, die Erde sind. Heute besteht die Materie aus 111 Elementen. Platon glaubte an vier Elemente. Es scheint, dass dies zu einfach und primitiv ist und nicht wert, darüber zu diskutieren. Aber ich schlage als Erklärung vor, dass das Feuer Energie ist, die Erde das Symbol für feste Körper ist, das Wasser das Symbol von flüssiger Materie ist, die Luft das Symbol für gasförmige Körper. Mit anderen Worten, bedeuten die vier Elemente Energie und drei Formen der Materie. Es gibt in seinem Buch viele Metaphern und unvernünftige Erklärungen, wenn man diese vom Standpunkt der modernen Wissenschaft aus betrachtet. Zum Beispiel, gibt es einige Beschreibungen von Funktionen unseres Körpers und der Schöpfung des Weiblichen und von Tieren. Männer, die ihr Leben lang übles taten, wurden als Weiber wiedergeboren. Manche Tiere wurden in Gestalten verwandelt, die zum Vernunftgebrauch fähig waren. Darin können wir den buddhistischen Zyklus der Reinkarnation wieder finden. Aber wir sollen schnelle Urteile vermeiden. Wir müssen vorsichtig sein. In China ist die Methode des Atmens, die von Laotse und Chuangtzu entdeckt wurde, bis heute in Gebrauch. Der "Timaios" gibt uns das Gefühl von asiatischer Philosophie, weil unser Körper eins mit der Natur ist. Aber mit dem Gebrauch der Mathematik wurde eine ursprüngliche Kosmologie konstruiert. Das ist die europäische Kosmologie. Aber meine Forschungen 2 K. Nakatomi, Eine philosophische Synthesis von Christentum, Buddhismus und Islam, in: Parerga No 2/2005, University of Finance and Management in Warsaw, Poland.

22 22 Kiyokazu Nakatomi bleiben hier nicht stehen. Neue Gesichtspunkte schufen eine neue Interpretation. Es geht um die Bedeutung von Seele. Seele ist Leben Im Allgemeinen wird unter Seele Geist verstanden, und sie ist das Gegenteil von Körper. Aber wenn man den "Timaios" liest, kann man Seele, 'ψυχή', mit 'Leben', oder 'Kraft' des Lebens, übersetzen. Kyoko Kusayama, eine japanische Expertin für griechische Philosophie, übersetzte den Dialog und wies darauf hin 3. Das ist ein wichtiger Punkt. Nach dem chinesischen Philosophen Laotse ist der Weg die Große Eins, das Fließen des Lebens. Es ist zu groß, als dass man es in Worten genau ausdrücken könnte. Es ragt über alle Wörter hinaus. Deshalb ist es Nichts. In "Timaios", drückt die Bewegung der Himmelskörper die Bewegung der Seele in Kosmos aus. Die Seele, "ψυχή", ist das Leben des Kosmos und das Nichts. 'Und als der Konstrukteur die Konstruktion der Seele zu seiner Zufriedenheit vollendet hatte, stellte er alles Körperliche in ihr her, und vereinigte es von Mitte zu Mitte. Er machte, dass sie zusammen passten. Und die Seele wurde durch den ganzen Himmel gewoben, vom Zentrum bis zum äußersten Rand, ihn in einen Kreis von außen einhüllend, in sich selbst in sich sich drehend, begann der göttliche Anfang nie endenden, vernünftigen Lebens für alle Zeit. Während der Körper des Himmels sichtbar ist, ist die Seele selbst unsichtbar, doch nimmt Teil an vernünftiger Überlegung und Harmonie [und an dem immerseienden Denkbaren, durch den Besten als Bestes unter allen erzeugten Dingen ins Sein getreten.']. Hier können wir die gemeinsame Idee von Platon und den asiatischen Philosophien erkennen. Darüber hinaus sagen wir, dass Plato in der asiatischen Philosophie steht. Mit Hilfe der klassischen Physik kann man den Begriff vom Fließen des Lebens, wie er in der alten chinesischen Philosophie vorkommt, behandeln. Darüber hinaus ist das Leben in Medizin und Biologie gesucht worden. Aber die Entdeckungen der Quantentheorie im zwanzigsten Jahrhundert öffneten einen neuen Weg. Im Universum gibt es zahllose fließende Teilchen 4. Das ist die Energie des Universums, Niels Bohr fühlte die unendliche Möglichkeit der Quantentheorie und fand das Prinzip der Komplementarität. Dieses Prinzip erklärt, dass die Dinge einander entgegengesetzt sind. Aber als Ganzes sind sie harmonisch. Er führte den Widerspruch in seine physikalische Theorie ein. Das Symbol für Widerspruch und Harmonie ist "Taijitu, das Diagramm der äußersten Kraft". Das ist ein Bild vom Ursprung des Universums (ähnlich der Fahne von Südkorea). Bohr liebte das Symbol und benutzte es als sein Familienwappen, als er den Elefantenorden, eine hohe dänische Auszeichnung, erhielt 5. Auf der anderen Seite bezeichnete Werner Heisenberg das Prinzip der Komplementari- 3 K. Kusayama, Timaeus. Platons gesammelte Werke 12, Iwanami Verlag, Tokyo, Japanisch,1975, p K. Nakatomi, Űber die Synthesis von Relativitätstheorie und Quantentheorie, in: Człowiek w kulturze, University of Finance and Management in Warsaw, Poland 2007, p F. Shimura, Physik für Philosophen, Shinchosha, Tokyo 2002, pp. 140~141.

23 Kosmologie von Platon 23 tät als das Prinzip der Unschärfe. Er erfasste das Nichts in der Unschärfe intuitiv. Mit diesem Begriff begann die Quantentheorie. Übrigens, der junge Heisenberg las den "Timaios" als Hausaufgabe in seinem Gymnasium. Damals fand er heraus, dass das Dreieck für das Verständnis der Struktur von Atomen und Molekülen nützlich ist. Als Nächstes möchte ich die Beziehung zwischen Platon und Heisenberg behandeln. Das Dreieck als kleinstes Teilchen und die moderne Physik Platon denkt, dass das Dreieck die kleinste Form der Materie ist (52C~55C). Eine Ebene und ein Tetraeder bestehen aus Dreiecken. Aus einem Tetraeder kann man viele Polygone (Vielecke) machen. Schließlich besteht die Materie aus vielen Polyedern und Dreiecken. Wenn man es wörtlich nimmt, dass die Materie eine Menge von Dreiecken ist, findet man das sehr merkwürdig. Der junge Heisenberg dachte genau so. Aber wenn man an die Struktur von Atom und Molekül denkt, versteht man, dass diese Idee sehr nützlich ist. Wir benutzen ja plastische Modelle von Atomen und Molekülen im wissenschaftlichen Unterricht. Vereinfachung und Abstraktion sind in der Wissenschaft notwendig. Vom Standpunkt der heutigen Physik ist z. B. das kleinste Teilchen ist eine Super-Schnur (super string). Die Gestalt der Schnur ist ein Gummiband, kreisförmig oder wie ein Faden. Die Idee von Platon lebt jetzt noch und beeinflusste Heisenberg. Er lernte zwei Punkte aus dem "Timaios" Um die Welt der Materie zu erkennen, ist es notwendig, die kleinsten Teilchen zu kennen. 2. Der Zustand des Atoms ist unklar und die Mathematik ist geeignet, den Zustand des Atoms zu erklären. Der junge Heisenberg war überrascht von der Fremdartigkeit von Platons Idee und behielt das Problem Platons im Gedächtnis entdeckte Heisenberg das Prinzip der Unschärfe im Bohr-Institut. Das Prinzip sagt: Wenn man die Position des Teilchens misst, kann man die Geschwindigkeit des Teilchens nicht genau bestimmen. Auf der anderen Seite: Wenn man die Geschwindigkeit des Teilchens misst, kann man die Position des Teilchens nicht genau bestimmen. Deshalb glaubt man an einen Fehler und eine Ungenauigkeit. Dieser Fehler bedeutet Nicht-Bestimmtheit und unbestimmtes Nichts. Werner Heisenberg erkannte das unbestimmte Nichts in der Welt der Teilchen 7. Er entdeckte die Unschärfe im Gebrauch der Mathematik und der Idee des Dreiecks. Die Idee ist ein Begriff von Materie oder Dingen, die von der Bewegung des Denkens durch das Nichts abhängt 8. Die Kosmologie Platons lebt in der zeitgenössischen Physik und der Weltphilosophie weiter. 6 W. Heisenberg, Der Teil und das Ganze, Piper Verlag, München 1969, pp.15~24. 7 Űber die Synthesis von Relativitätstheorie und Quantentheorie, in: Człowiek w kulturze, p Nichts als Realität ist der Fluss des Lebens, der über die Sprache hinaus geht, und noch weiter. Nichts als Negation hat eine logische und prelogische Funktion. Nichts bedeutet Nicht-Ding. Das Nicht der Negation wirkt im Nichts und bestimmt Ja oder Nein für alle Dinge. Natürlich ist der Begriff als Idee vom Nichts bestimmt. Nichts wirkt als das Unterscheidende unserer Denkbewegung.

24

25 Andrzej Korczak Boskie powietrze Anaksymenesa Divine air Anaximenes Anaksymenes był uczniem Anaksymandra młodszym od niego o około dwadzieścia lat 1. Spisał swoje poglądy jasną i niewyszukaną jońską prozą - oświadcza Teofrast 2. Z fragmentów Arystotelesa, Teofrasta, Simplikiosa, Hipolita i Plutarcha wynika, że dla Anaksymenesa najważniejszym żywiołem było powietrze. Diogenes Laertios podaje, że było nim powietrze i apeiron. Analiza zachowanych fragmentów nasuwa przypuszczenie, że filozof chciał dokładnie uchwycić przejście pomiędzy jednością i wielością. Powietrze posiada zdolność spontanicznego ruchu, więc umożliwia powstanie zmysłowego świata 3. Jest obdarzone inteligencją, nieskończone i wieczne. Inteligencję i spontaniczną inicjatywę ruchu według ogólnego przekonania Greków posiadała ludzka dusza 4. Opierając się na zdaniu Aetiosa Jak dusza nasza, powiada, będąc powietrzem dzierży nas w karbach skupienia, tak i cały świat obejmuje tchnienie oraz powietrze 5 Krokiewicz wyciąga wniosek, iż powietrze i życiodajne tchnienie to dla Anaksymenesa synonimy. Można dyskutować, czy Anaksymenes chciał sprowadzić wszelkie jakości do stosunków ilościowych, jak uważają Burnet, Guthrie i Krokiewicz 6. Opinia taka opiera się głównie na fragmencie pochodzącym z Hipolita: Anaksymenes powiedział, że nieskończone powietrze jest zasadą; z niego pochodzą rzeczy, które się stają, które są i które będą, a także bogowie i rzeczy boskie. Pozostałe rzeczy powstały zaś z ich tworów. Powietrze ma taką oto postać: kiedy jest najbardziej równomierne, jest niewidoczne dla oczu, ujawniają się rzeczy ulegające zmianie, jeśli się nie porusza. Różnie się ukazuje w wyniku gęstnienia i rozrzedzania. Kiedy bowiem rozprasza się w to, co jest rzadsze, powstaje ogień, a wiatry z kolei są zagęszczonym powietrzem. W wyniku ugniecenia z powietrza powstaje chmura. Kiedy powietrze bardziej zgęstnieje, powstaje woda, gdy jeszcze bardziej, pojawia się ziemia, a przy największym zagęszczeniu kamienie. Tak więc największe znaczenie w powstawaniu mają przeciwieństwa ciepłe i zimne 7. 1 Zob. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słycnnych filozofów, PWN, Warszawa Informacja ta zachowała się u Simplikiosa, który najprawdopodobniej zaczerpnął ją z Teofrasta. Zob. Simplikios, In Physis, 24, Zob. Simplikios, In Physis, 24, Zob. A. Krokiewicz, Zarys filozofii greckiej, Warszawa 1975, s Zob. także Aetios I, 3, 4. 6 Zob. W. K. C. Guthrie, A History of Greek Philosophy, London 1962 s ; Zob. też. A. Krokiewicz, Zarys filozofii greckiej, Warszawa 1975, s Zob. Hipolit, Refutatio I, 7, 1.

26 26 Andrzej Korczak Historycy filozofii znaleźli bardzo dowcipną formułę opisującą rozwój filozofii i zgodnie z nią zakwalifikowali poglądy Anaksymenesa. Przypisali mu wielką innowację filozoficzną. Polega ona na przejściu od wyjaśniania jakościowego do wyjaśniania ilościowego. Jakości biorą się w systemie Anaksymenesa ze stosunków ilościowych. Pomysł ten jest do przyjęcia tylko wtedy, kiedy przypiszemy mu naturalizm i materialistyczne traktowanie żywiołu powietrza. Należałoby wtedy uznać wszelkie wzmianki o tym, że powietrze jest boskie, nieskalane itp. Wtedy zmieni się w tej filozofii właściwie wszystko. Jak z materialnego powietrza może powstać ludzka dusza i bogowie. Poza tym Anaksymenes myśli podobnie jak Tales i Anaksymander chce wyrazić totalne ujście wszelkich zjawisk. Myślenie naturalistyczne, a ściśle materialistyczne, nawet gdyby zaistniało w filozofii, musiałoby mieć dużo dłuższą historię, żeby zdobyć się na tego typu uogólnienia. Przeciwnikami tej opinii mówiącej o koncepcji ilościowej Anaksymandra są Kirk i Raven 8. Fragment z Pseudo-Plutarcha dowodzi, iż według Anaksymenesa Słońce, księżyc i pozostałe ciała niebieskie mają swe źródło powstania z ziemi. Słońce jest ziemią, a przez szybki ruch nabiera mnóstwo ciepła 9. Potwierdza to fragment z Hipolita, mówiący o powstaniu ciał niebieskich z ziemi i z unoszących się z niej oparów 10. Fragment z Plutarcha mówi, że skurczona i zgęszczona materia jest zimna, rzadka zaś luźna 11. Gdyby te słowa opisywały fizykalne powietrze to ich nieprawdziwość byłaby oczywista. Gdyby je rozumieć jako pewne przybliżenie stosunków zachodzących pomiędzy kosmicznymi żywiołami wtedy będą prawdziwe, bo żywioł ziemi jest jednocześnie najbardziej zgęszczonym i najbardziej zimnym kosmicznym powietrzem. Idąc za słowami Cycerona 12, Krokiewicz uważa, że mędrzec mówił o nieruchomej, i drugiej ruchomej części powietrza. Jest to dowód na to, że powietrze miało być żywiołem pośredniczącym pomiędzy nieruchomą zasadą Anaksymandra a zmysłowym światem. Mamy tu wyjście od wiecznego i boskiego powietrza znajdującego się ponad poszczególnymi bogami. Mamy również tak samo jak u Anaksymandra decydującą rolę przeciwieństw w przejściu pomiędzy niewidocznym powietrzem a zmysłowym światem. Nowe u Anaksymenesa jest wieczne źródło ruchu, czyli powietrze, które w swojej najwyższej części jest nieruchome i jak już powiedzieliśmy może kontaktować się z nieruchomą zasadą Anaksymandra. 8 Zob. G. S. Kirk, J. E. Raven, Filozofia przedsokratejska, Warszawa Poznań, 1999, s Pseudo-Plutarch, Strom, Hipolit, Refutatio I, 7, Plutarch, De prim, 7, 947 F. 12 Zob. A. Krokiewicz, Zarys, s. 89. Zob. Cyceron, De natura deorum I, 10, 26: post Anaximenes aera deum statuit eumque gigni esseque immensum et infinitum et semper in motu, quasi aut aer sine ulla forma deus esse possit aut non omne quod ortum sit mortalitas consequatur. Później Anaksymenes twierdził, że powietrze jest bogiem. Mówił, że powstaje, jest ogromne, nieskończone i wiecznie w ruchu, jakby bezkształtne powietrze mogło być bogiem, albo śmiertelność nie dotykała wszystkiego, co powstało.

27 Boskie powietrze Anaksymenesa 27 Następny argument za niematerialistycznym rozumieniem powietrza przez Anaksymenesa to fakt, że był uczniem Anaksymandra. Chęć totalnego ujęcia rzeczywistości w jednej zasadzie wyraźnie dowodzi, że nie należy bagatelizować tego faktu. Gdyby nie szukał wszystko jednoczącej arche to fakt następstwa czy przynależności do szkoły malezyjskiej, jak uważają niektórzy badacze, można by pominąć jako nieistotny. Kolejny argument za niefizykalnym rozumieniem żywiołu powietrza przez Anaksymenesa jest kulturowy kontekst, w jakim powstawała i rozwijała się filozofia grecka. Była to: grecka architektura, rzeźba, grecka tragedia i liryka. Wszystkie sztuki jakie zdobyły sobie wtedy popularność są dalekie od naturalistycznego, materialistycznego światopoglądu. Nie możemy starożytnym Grekom przypisać powszechnej kulturowej schizofrenii i twierdzić, że hołdowali tak różnym światopoglądom materialistycznemu w filozofii i olimpijskiemu w sztuce i poezji. Byłby to jedyny taki przypadek w dziejach kultury. Mogłoby to się zdarzyć w jakimś szczególnym przypadku mieszania się różnych kultur i gwałtownych zmian społecznych, ale nie w kulturze greckiej polis. Historia kultury dowodzi, że duchowe wytwory każdego czasu noszą na sobie ślady mentalności tego czasu i środowiska i nie mogą różnić się od siebie wewnętrzną logiką i wyrażonym światopoglądem, choćby ten światopogląd był wyrażony w nich nie wprost i należało go odczytać. Olimpijska kultura grecka nie dopuszcza wielości światopoglądów, która mogłaby mieć miejsce co najwyżej we współczesnej kulturze amerykańskiej lub europejskiej wziętej całościowo. Sprowadzenie życia duszy ludzkiej do materialnie rozumianego żywiołu nie mogło się zdarzyć w kulturze greckiej, gdzie wszystko było żywe, jak dowodzi tego pojęcie physis.

28

29 Zdzisław Sirojć Рaзвитиe крупных городoв прединдустриальной эры The development of pre-industrial era of big cities Старейшие города на Земле появились в эпоху неолита. Быстрое развитие земледелия способствовало увеличению численности населения и плотности поселений. Появились первые поселки городского типа, которые позже получили название «протогородов». По сегодняшним критериям можно сказать, что это были небольшие скопления людей, однако в те времена Чатал-Хююк, Хацилар или Иерихон, насчитывавшие несколько тысяч жителей, считались большими поселениями. В эпоху неолита была заложена основа цивилизаций. Первые цивилизации появились в IV тыс. до н. э. на Ближнем Востоке. Почему именно Ближний Восток стал источником цивилизационного развития? Однозначного ответа на этот вопрос не существует, однако этому факту содействовали такие предпосылки: климатические условия; географическое положение, обильность строительного сырья, несложный доступ к другому сырью (на пример к рудам различных металлов). Наряду с Месопотамией и Египтом на Ближнем Востоке, цивилизационными центрами стали также Индия и Китай. Первые крупные цивилизации появились в долинах рек. Их развитие тесно связано с началом использования ирригации в сельском хозяйстве. Оросительная система многократно увеличила производительность труда, сделав возможным обеспечение пищей большего количества населения. В числе характерных черт древних цивилизаций следует отметить: развитие городов и появление государств, социальную стратификацию и иерархизацию обществ, использование письменности, развитие научных начал, деление и измерение времени. Особенной характерной чертой древневековья было существование рабовладельчества, возникшего вследствие процесса стратификации и иерархизации обществ, а также территориальных завоеваний. Рабы (люди, лишенные личной свободы) по-разному функционировали на древнем Востоке и в античном мире. В странах Востока было развито так называемое патриархальное рабовладельчество, где раб был почти членом семьи. Классический вариант рабовладельчества выработался позже, в древневековых Греции и Риме, где рабы стали частной собственностью и не имели никаких прав.

30 30 Zdzisław Sirojć Известно, что в IV тыс. до н. э. в южной Месопотамии имела место «урбанистическая революция» 1. Это был перелом в поселенчестве: формировались первые городские объединения со множеством поселений вокруг них, для которых города выполняли роль административных центров. В них проживало значительное количество населения, а наибольшие из этих городских объединений насчитывали по несколько десятков тысяч жителей. Для городов характерно также наличие оборонных стен, храмов и монументальных общественных зданий. Такие агломерации функционировали чаще всего в качестве городов-государств. Среди наиболее важных городов Шумерa старейшей цивилизации Месопотамии следует назвать: Ириду, Ур, Урук, Иссин, Акшак, Марад, Забалам, Нину, Бадтибару, Гирсу, Шуруппак, Ниппур, Киш, Сиппар, Адаб, Ларсу, Лагаш и Умму 2. Основываясь на современных археологических знаниях, можно утверждать, что первым крупным городом в истории был Урук (библейский Эрех, в настящее время Варка), который оставался самым большим городом Земли на протяжении многих столетий. Город Урук образовался после слияния поселков-близнецов Куллаба и Эана, разрастаясь около 3300 года до н. э. в пространстве до размера более 200 гектаров, а по количеству населения до 40 тыс. жителей. Около 2700 года до н. э. город был окружен двойным кольцом стен длиной 9 км, занимал территорию величиной 4,5 кв. км, а количество его населения на тот момент оценивается от 50 до 150 тыс. жителей. В те времена это был огромный город самый большой на древнем Востоке, вероятно являющийся административным и торговым центром всей Нижней Месопотамии 3. В конце III тысячелетия до н. э. самым большим городом Месопотамии стал Ур. Его территория (вместе с пригородами) составляла около 300 гектаров, а проживало в нем около четверти миллиона человек. Л. Мамфорд даже назвал его метрополией 4. Однако крупнейшим городом Месопотамии и Ближнего Востока во II тысячелетии до н. э. был Вавилон. В. Крищукайтис назвал этот город первой крупной метрополией мира 5. Геродот описал его следующим образом: «Город... расположен на территории большой равнины и имеет форму четырехугольника, 1 Термин «урбанистическая революция» ввел британский ученый Дж. В. Чайльд. 2 Atlas zur Geschichte. Leipzig: VEB Hermann Hack, Geographisch Kartographische Anstalt, B. 1: Gotha 1981, s. 6; В. И. Авадиев, История древнего Востока, Ленинград: Гос. издат. полит. литpы, 1956, s. 40; The Times Atlas of World History / G. Barraclough (red.) Maplewood: Hammond Inc., 1979, p. 57; T. Jacobsen, Sumer // Cywilizacje starożytne / A. Cotterel (red.) Łódź 1990, s. 82; G. Roux, Mezopotamia / Warszawa: Dialog, 1998, s. 115; J. Śliwa, Mezopotamia // Encyklopedia historyczna świata: Starożytność. Kraków: Opres, T. 2., cz s Гипотезу о том, что Урук был административной столицей Нижней Месопотамии на рубеже IV и III тыс. до н. э., сформулировал Х.Я. Ниссен; Ch. Edans, Warka: Uruk // Zaginione miasta. 50 najsłynniejszych odkryć / P.G. Bahn (red.) Wrocław: Oficyna Wyd. Panteon, S. 76; W. Kryszczukajtis, Jego ekscelencja miasto / W. Kryszczukajtis. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1967, s L. Mumford, The City in History. Its origins, its transformations, and its prospects London: Secker & Warburg, 1963, p W. Kryszczukajtis, op. cit., s

www.awans.net Publikacje nauczycieli Hänsel und Gretel propozycja pracy z tekstem baśni braci Grimm Jaś i Małgosia

www.awans.net Publikacje nauczycieli Hänsel und Gretel propozycja pracy z tekstem baśni braci Grimm Jaś i Małgosia www.awans.net Publikacje nauczycieli Urszula Król Zespół Szkół Salezjańskich w Krakowie Hänsel und Gretel propozycja pracy z tekstem baśni braci Grimm Jaś i Małgosia Materiały wspomagające pracę na lekcjach

Bardziej szczegółowo

Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy

Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy Odc. 3. Oddział ratunkowy po wypadku w pracy Lista dialogowa: Ała! Jeszcze trochę... Wiem że boli... Już jesteśmy. Guten Tag, wie kann ich Ihnen helfen? Mein Kollege hatte einen Unfall auf der Baustelle,

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 201 JĘZYK NIEMIECKI KWIECIEŃ 201 ZESTAW ISN_0 1 minuty (Wersja dla zdającego) W czasie pobytu za granicą mieszkasz u znajomych. Z nimi odwiedziłeś/-łaś

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI

PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 2013 JĘZYK NIEMIECKI PRZYKŁADOWY ARKUSZ CZĘŚCI USTNEJ EGZAMINU MATURALNEGO 201 JĘZYK NIEMIECKI KWIECIEŃ 201 ZESTAW ISN_0 1 minuty (Wersja dla zdającego) Wybierasz się ze znajomymi na pieszą wycieczkę po okolicy. Porozmawiaj

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO dysleksja MATERIAŁ DIAGNOSTYCZNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Arkusz III POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 110 minut ARKUSZ III GRUDZIEŃ ROK 2005 Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy arkusz zawiera 8 ponumerowanych

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Miejsce na nalepkę z kodem szkoły PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH Arkusz I Czas pracy 90 minut Instrukcja dla zdającego 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz

Bardziej szczegółowo

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM PODSTAWOWY KWIECIEŃ 2013. miejsce na naklejkę z kodem

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM PODSTAWOWY KWIECIEŃ 2013. miejsce na naklejkę z kodem Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2011 UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD UCZNIA PESEL miejsce na naklejkę z

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę dysleksja MJN-R1_1P-091 PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO STYCZEŃ ROK 2009 POZIOM ROZSZERZONY

Bardziej szczegółowo

JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH

JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH Egzamin maturalny maj 2009 JĘZYK NIEMIECKI DLA ABSOLWENTÓW KLAS DWUJĘZYCZNYCH KLUCZ PUNKTOWANIA ZADAŃ CZĘŚĆ I HÖRVERSTEHEN ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Poprawna odpowiedź (1 pkt) A. X B. X C. D. X E. X

Bardziej szczegółowo

Język akademicki Wstęp

Język akademicki Wstęp - Rozpoczęcie W mojej pracy zbadam/rozważę/będę oceniać/przeanalizuję... Ogólny wstęp do wypracowania/pracy Aby móc odpowiedzieć na to pytanie, musimy przyjrzeć się bliżej... Przybliżenie przedmiotu swoich

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO część ustna 2012 Halina Wachowska Egzamin maturalny 2012 r. Część ustna 1 3 minuty Jesteś na wymianie młodzieżowej w Niemczech. Koleżankę / kolegę z Niemiec interesuje

Bardziej szczegółowo

Sprawdź swoje kompetencje językowe

Sprawdź swoje kompetencje językowe Sprawdź swoje kompetencje językowe 1. Jaki to rok? Napisz cyframi. 2pkt achtzehnhundertzweiundneunzig zweitausendfünfzehn 2. Wybierz prawidłową odpowiedź. 5pkt Er (wohnt - schreibt - kommt) in Berlin.

Bardziej szczegółowo

Cena franco szt. Dźwig/netto / 1.000szt. (obszar zastosowania: domki jednorodzinne, bliźniaki, domki szeregowe, wielorodzinne) 0,70 kg/dm³ 8

Cena franco szt. Dźwig/netto / 1.000szt. (obszar zastosowania: domki jednorodzinne, bliźniaki, domki szeregowe, wielorodzinne) 0,70 kg/dm³ 8 Unsere Homepage www.juwoe.de Kein Medium ist so aktuell wie das Internet In dieser Preisliste finden Sie alle unsere neuen und bekannten Produkte. Aber was ist mit Ziegeln, die erst nach dem Druck entwickelt

Bardziej szczegółowo

Einbau von Rauchwarnmeldern nach DIN 14676

Einbau von Rauchwarnmeldern nach DIN 14676 Einbau von Rauchwarnmeldern nach DIN 14676 Gesetzlich ist der Eigentümer für die Installation von Rauchwarnmeldern verantwortlich. Objekt: Einfamilienhaus mit insgesamt 3 Etagen. Objektanschrift: Beispielweg

Bardziej szczegółowo

Szkoła płynnego mówienia B1/B2 edycja I

Szkoła płynnego mówienia B1/B2 edycja I 10 czerwca 2019 Dzisiaj nauczysz się, jak wyrazić swoje zdanie i jak przy nim obstawać. Jako przykład i zadania domowe posłużą nam przykładowe testy z egzaminów Goethe-Institut, Telc oraz ÖSD B1 i B2.

Bardziej szczegółowo

Anfrage. 95 Jahre 95 lat

Anfrage. 95 Jahre 95 lat Anfrage KONTAKT: Telefon +49 561 40090160 Fax 032223735277 email anfrage@24.pflegeteam.net Skype pflegeteam.net Internet www.24.pflegeteam.net Adres pocztowy: Wallensteinstr. 3 Doradztwo: Tylko po wcześniejszym

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI KONKURS JĘZYKA NIEMIECKIEGO

WOJEWÓDZKI KONKURS JĘZYKA NIEMIECKIEGO Kod ucznia Liczba punktów WOJEWÓDZKI KONKURS JĘZYKA NIEMIECKIEGO DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 19.01.2015 1. Test konkursowy zawiera 11 zadań. Są to zadania zamknięte i otwarte.

Bardziej szczegółowo

KLUCZ PUNKTOWANIA ZADAŃ

KLUCZ PUNKTOWANIA ZADAŃ Egzamin maturalny maj 2009 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY KLUCZ PUNKTOWANIA ZADAŃ ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu 1.1. D 1.2. B 1.3. Zdający określa główną myśl tekstu. (II.

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY

KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY Poziom podstawowy Język niemiecki Język niemiecki. Poziom podstawowy KRYTERIA OCENIANIA ODPOWIEDZI POZIOM PODSTAWOWY Zadanie 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. F F F F R Zadanie 2. Za każde poprawne rozwiązanie

Bardziej szczegółowo

Centrala Bank PKO BP o/ Choszczno Sąd Rejonowy Szczecin

Centrala Bank PKO BP o/ Choszczno Sąd Rejonowy Szczecin Es ist uns ein Vergnügen, Ihnen das von uns mitentwickelte Montagesystem für PV Module vorstellen zu dürfen. Wir empfehlen vor Beginn der Montage eine kurze Unterweisung bzw. Schulung bei unseren Fachleuten

Bardziej szczegółowo

Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego część ustna. Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego)

Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego część ustna. Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego) Rozmowa wstępna Przykładowy egzamin maturalny z języka niemieckiego (wersja dla egzaminującego) Rozmowa wstępna ¹ 2 minuty Guten Tag./Guten Morgen. Mein Name ist, und das ist meine Kollegin/mein Kollege.

Bardziej szczegółowo

Steuerberaterin Ria Franke

Steuerberaterin Ria Franke Polnische Arbeitnehmer mit Wohnsitz in Polen Polscy pracownicy z miejscem zamieszkania w Polsce Steuerberaterin Ria Franke Verdienst > 450 / Monat Wynagrodzenie > 450 /miesięcznie Entscheidung über die

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1 Zadanie 3. Zadanie 3. Rozdział 3. Przed obejrzeniem filmu: Schritt 1. Film ohne Ton. Schritt 2. Film mit Ton

Zadanie 1 Zadanie 3. Zadanie 3. Rozdział 3. Przed obejrzeniem filmu: Schritt 1. Film ohne Ton. Schritt 2. Film mit Ton .shock Fotolia Przed obejrzeniem filmu: Zadanie 1 Zadanie 3 Zadanie 1 Was stellt dieses Foto dar? Schreib deine Assoziationen auf. Napisz swoje skojarzenia z powyższym zdjęciem. Zadanie 2 Wie sieht die

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1)

EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMATY PUNKTOWANIA (A1) EGZAMIN MATURALNY OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 JĘZYK NIEMIEKI POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SHEMATY PUNKTOWANIA (A1) GRUDZIEŃ 2013 Zadanie 1. (0 5) proste, typowe wypowiedzi ustne, artykułowane

Bardziej szczegółowo

Przyimki. Präpositionen

Przyimki. Präpositionen Przyimki Präpositionen Przyimki to słowa współpracujące z rzeczownikiem lub z zaimkiem: pod stołem do szkoły w pokoju dla ciebie z rodzicami od babci Tak samo funkcjonują przyimki w języku niemieckim.

Bardziej szczegółowo

Freiwillige Feuerwehr Reken Ochotnicza Straż Pożarna Reken

Freiwillige Feuerwehr Reken Ochotnicza Straż Pożarna Reken Ochotnicza Straż Pożarna Reken - Hilfeleistung bei Notständen und bei Unfällen -Pomoc w stanach zagrożenia i w wypadkach -Brandbekämpfung und Menschenrettung - Zwalczanie pożarów i ratownictwo ludzi -Brandschutzaufklärung

Bardziej szczegółowo

1. Noch ist nicht verloren, Solange wir. Das, was fremde Übermacht uns raubte, Werden wir mit dem Schwert wiedergewinnen. Marsch, marsch, Dąbrowski...

1. Noch ist nicht verloren, Solange wir. Das, was fremde Übermacht uns raubte, Werden wir mit dem Schwert wiedergewinnen. Marsch, marsch, Dąbrowski... TEXT DER POLNISCHER NATIONALHYMNE Z tekstu Hymnu Polski Mazurka Dąbrowskiego przetłumaczonego na język niemiecki usunięto wyrazy. Uzupełnijcie luki wyrazami z ramki. Policzcie ile wyrazów, którymi uzupełniliście

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI dla absolwentów klas dwujęzycznych Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2012 Zadanie 1. 1.1. C 1.2. A 1.3. A 1.4. B Zadanie

Bardziej szczegółowo

Digitalizacja szlaku konnego w Borach Dolnośląskich i jego promocja. Digitalisierung Reitwege in Bory Dolnośląskie und deren Werbung

Digitalizacja szlaku konnego w Borach Dolnośląskich i jego promocja. Digitalisierung Reitwege in Bory Dolnośląskie und deren Werbung Digitalizacja szlaku konnego w Borach Dolnośląskich i jego promocja Digitalisierung Reitwege in Bory Dolnośląskie und deren Werbung Konferencja organizowana w ramach projektu Digitalizacja szlaku konnego

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę Wypełnia zespół nadzorujący KOD ZDAJĄCEGO dysleksja PESEL ZDAJĄCEGO MJN-R1_4P-091 PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

Bardziej szczegółowo

auch też brauchen potrzebować dauern trwać euch was, wami hier tutaj ihn go (jego) immer zawsze lesen; er liest czytać; on czyta mit

auch też brauchen potrzebować dauern trwać euch was, wami hier tutaj ihn go (jego) immer zawsze lesen; er liest czytać; on czyta mit www.niemiecki.co auch brauchen dauern euch hier ihn immer lesen; er liest mit Monat (der), die Monate noch schon sehr seit so Sohn (der), die Söhne też potrzebować trwać was, wami tutaj go (jego) zawsze

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁ ĆWICZENIOWY DLA UCZNIÓW I NAUCZYCIELI

MATERIAŁ ĆWICZENIOWY DLA UCZNIÓW I NAUCZYCIELI EGZAMIN ÓSMOKLASISTY JĘZYK NIEMIEKI ZASADY OENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ MATERIAŁ ĆWIZENIOWY DLA UZNIÓW I NAUZYIELI MARZE 2019 Zestaw zadań został opracowany przez Okręgową Komisję Egzaminacyjną w Warszawie

Bardziej szczegółowo

Vertrag Nr. / Umowa nr:

Vertrag Nr. / Umowa nr: 1 Ort und Datum Vertrag Nr. / Umowa nr: zwischen: Suwałki Miejscowość i data / pomiędzy: der Jobagentur / agencją zatrudnienia: Lingua Germanica ul. Noniewicza 10/444 16 400 Suwałki Polska Nr. der Genehmigung

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi SIERPIEŃ 2012 ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu Zadanie 2.

Bardziej szczegółowo

Unterricht 1. Hallo! Guten Tag! Guten Morgen! ich du wie Wie heißt du? ich heiße... du heißt... heißen ja

Unterricht 1. Hallo! Guten Tag! Guten Morgen! ich du wie Wie heißt du? ich heiße... du heißt... heißen ja Unterricht 1 Hallo! Guten Tag! Guten Morgen! ich du wie Wie heißt du? ich heiße... du heißt... heißen ja cześć dzień dobry dzień dobry ja ty jak Jak się nazywasz? ja nazywam się... ty się nazywasz nazywać

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi SIERPIEŃ 2012 ZADANIA ZAMKNIĘTE Egzamin maturalny z języka niemieckiego Zadanie 1.

Bardziej szczegółowo

Nowa formuła części ustnej egzaminu maturalnego z języka nowożytnego obowiązująca od roku szkolnego 2011/2012

Nowa formuła części ustnej egzaminu maturalnego z języka nowożytnego obowiązująca od roku szkolnego 2011/2012 Nowa formuła części ustnej egzaminu maturalnego z języka nowożytnego obowiązująca od roku szkolnego 2011/2012 W części ustnej egzaminu maturalnego nie określa się poziomu. Egzamin składa się z rozmowy

Bardziej szczegółowo

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI

KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Egzamin maturalny maj 2010 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu 1.1. R 1.2. Zdający stwierdza, czy tekst zawiera określone

Bardziej szczegółowo

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Instrukcja

Bardziej szczegółowo

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada 2006, dziesiąta czterdzieści. Zostało ci 70 minut i tylko jedna szansa. Musisz się spieszyć. Kto cię śledzi?

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada 2006, dziesiąta czterdzieści. Zostało ci 70 minut i tylko jedna szansa. Musisz się spieszyć. Kto cię śledzi? ODCINEK 09 Brakujące ogniwa Anna ucieka z Teatru Variete, ale kobieta w czerwieni dogania ją przy sklepie Paula Winklera. Annie udaje się zbiec dzięki pomocy Heidrun Drei. Jednak Anna posiada tylko jeden

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ 2012 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ 2012 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI. uczeń umie przetłumaczyć zdania, słowa i zwroty z języka niemieckiego na język polski i odwrotnie,

SCENARIUSZ LEKCJI. uczeń umie przetłumaczyć zdania, słowa i zwroty z języka niemieckiego na język polski i odwrotnie, SCENARIUSZ LEKCJI Nauczyciel prowadzący: Przedmiot: Klasa: Wymiar godzin tygodniowo: Czas trwania lekcji: Temat lekcji: Podręcznik: Cele lekcji: mgr Izabela Skórcz język niemiecki I 3 godziny 45 minut

Bardziej szczegółowo

PRACTPLANT WIZYTA STUDYJNA WE FRANKFURCIE N. ODRĄ / SŁUBICACH STUDIENBESUCH IN FRANKFURT (O) / SLUBICE LUTY / FEBRUAR 2014

PRACTPLANT WIZYTA STUDYJNA WE FRANKFURCIE N. ODRĄ / SŁUBICACH STUDIENBESUCH IN FRANKFURT (O) / SLUBICE LUTY / FEBRUAR 2014 WIZYTA STUDYJNA WE FRANKFURCIE N. ODRĄ / SŁUBICACH STUDIENBESUCH IN FRANKFURT (O) / SLUBICE 12-14 LUTY / FEBRUAR 2014 Józef T. Finster O projekcie PRACTPLANT Über das Projekt PRACTPLANT Historia projektu

Bardziej szczegółowo

1. Napisz opowiadanie rozpoczynające się słowami An einem grauen Novembertag kam Detektiv Köppke wie immer in sein Büro in der Bachstraße 3...

1. Napisz opowiadanie rozpoczynające się słowami An einem grauen Novembertag kam Detektiv Köppke wie immer in sein Büro in der Bachstraße 3... 1. Napisz opowiadanie rozpoczynające się słowami An einem grauen Novembertag kam Detektiv Köppke wie immer in sein Büro in der Bachstraße 3... 2. In der Stadt oder auf dem Lande leben? Nenne die Vor- und

Bardziej szczegółowo

Egzamin maturalny z języka niemieckiego na poziomie dwujęzycznym Rozmowa wstępna (wyłącznie dla egzaminującego)

Egzamin maturalny z języka niemieckiego na poziomie dwujęzycznym Rozmowa wstępna (wyłącznie dla egzaminującego) Egzamin maturalny na poziomie dwujęzycznym 111 2.6.4. Część ustna. Przykładowe zestawy zadań Przykładowe pytania do rozmowy wstępnej Rozmowa wstępna (wyłącznie dla egzaminującego) Rozmowa wstępna 1 minuta

Bardziej szczegółowo

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada, rok Jedenasta zero pięć. Masz 65 minut by wypełnić misję.

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada, rok Jedenasta zero pięć. Masz 65 minut by wypełnić misję. ODCINEK 14 Powrót do przyszłości Anna widzi wehikuł czasu. Dowiaduje się, że gang terrorystów przemieszczających się w czasie chce wymazać z historii pewne wydarzenie. Ale które? Gracz mówi jej, by cofnęła

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę dysleksja MJN-R1_1P-082 EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ ROK 2008 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2011 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY MAJ 2011 2 Egzamin maturalny z języka niemieckiego poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar

Bardziej szczegółowo

OBS UGI KLAWIATURY GALILEO

OBS UGI KLAWIATURY GALILEO OBS UGI KLAWIATURY GALILEO KCINSTRUKCJA 600 BETRIEBSANLEITUNG FÜR DIE GALILEO TESTATUR Wprowadzenie / Opis w³aœciwoœci Gratulujemy zakupu KLAWIATURY GALILEO. Niniejszy podrêcznik u ytkownika zawiera wszystkie

Bardziej szczegółowo

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Instrukcja

Bardziej szczegółowo

Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2011 UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD UCZNIA PESEL miejsce na naklejkę z

Bardziej szczegółowo

Czasowniki wymagające dopełnienia w odpowiednim przypadku. Mianownik (Nominativ): sein, werden, bleiben

Czasowniki wymagające dopełnienia w odpowiednim przypadku. Mianownik (Nominativ): sein, werden, bleiben W języku niemieckim istnieje duża grupa czasowników wymagających dopełnienia w odpowiednim przypadku lub użycia odpowiedniego przyimka. Szczęśliwie większość takich czasowników pokrywa się z językiem polskim,

Bardziej szczegółowo

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ III STYCZEŃ ROK 2005 Instrukcja dla zdającego czas pracy 110 minut 1. Proszę sprawdzić, czy arkusz egzaminacyjny

Bardziej szczegółowo

Scenariusz lekcji z języka niemieckiego

Scenariusz lekcji z języka niemieckiego Scenariusz lekcji z języka niemieckiego Temat: In den Sommerferien fahren wir nach Berlin (W wakacje pojedziemy do Berlina). Klasa: szósta szkoły podstawowej Główny cel lekcji: Uczniowie powinnni sporządzić

Bardziej szczegółowo

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY BADANIE DIAGNOSTYCZNE W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM PODSTAWOWY GRUDZIEŃ 2011

UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY BADANIE DIAGNOSTYCZNE W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM PODSTAWOWY GRUDZIEŃ 2011 Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2011 UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD UCZNIA PESEL miejsce na naklejkę z

Bardziej szczegółowo

Mirosława Czerwińska

Mirosława Czerwińska www.awans.net Publikacje nauczycieli Mirosława Czerwińska Test z języka niemieckiego dla klasy V szkoły podstawowej Praca opublikowana w Internetowym Serwisie Oświatowym Awans.net Test z języka niemieckiego,

Bardziej szczegółowo

Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule

Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule Propozycje przykładowych zadań przygotowujących do ustnego egzaminu maturalnego w nowej formule Lektion 11 Kannst du mir bitte helfen? I. Ich kann das nicht! ABI SPRECHEN 1 (rozmowa z odgrywaniem roli)

Bardziej szczegółowo

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę

UZUPEŁNIA ZDAJĄCY miejsce na naklejkę Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Instrukcja

Bardziej szczegółowo

Próbny egzamin maturalny z języka niemieckiego

Próbny egzamin maturalny z języka niemieckiego Próbny egzamin maturalny z języka niemieckiego Wersja dla zdającego Zestaw 1 podróżowanie sport jedzenie Zadanie 1 / 3 minuty Jesteś na wakacjach u znajomego/ znajomej w Niemczech. Wspólnie ustalacie plan

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę dysleksja MJN-R1_1P-092 EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ ROK 2009 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I

Bardziej szczegółowo

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada Dwudziesta trzydzieści pięć. Masz 15 minut, by ukończyć misję. Ale musisz oglądać się za siebie.

COMPUTER: Misja Berlin. 9 listopada Dwudziesta trzydzieści pięć. Masz 15 minut, by ukończyć misję. Ale musisz oglądać się za siebie. ODCINEK 24 Tykający zegar Anna odnajduje metalową puszkę ukrytą w 1961 roku, ale nie może jej otworzyć, ponieważ zardzewiała. Gdy wreszcie udaje jej się otworzyć puszkę, znajduje w niej stary klucz. Czy

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM

ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM JĘZYK NIEMIECKI POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I LISTOPAD 2012 Instrukcja dla zdającego Czas pracy: 120 minut 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny

Bardziej szczegółowo

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna

Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna Filozofia, Pedagogika, Wykład III - Filozofia archaiczna 2009-09-04 Plan wykładu 1 Jońska filozofia przyrody - wprowadzenie 2 3 Jońska filozofia przyrody - problematyka Centralna problematyka filozofii

Bardziej szczegółowo

Auf der Internet-Suche nach Pressglas in Polen... mit Allegro und/oder ebay

Auf der Internet-Suche nach Pressglas in Polen... mit Allegro und/oder ebay Abb. 2007-3/472 Allegro Polen... http://www.allegro.pl/26013_antyki_i_sztuka.html... Suche nach Glas: Antyki i Sztuka... Antyki... Szkło SG September 2007 Auf der Internet-Suche nach Pressglas in Polen...

Bardziej szczegółowo

Lekcja 6. Zdania z poprzedniej lekcji

Lekcja 6. Zdania z poprzedniej lekcji Lekcja 6 Zdania z poprzedniej lekcji Słówko Bitte (proszę) może się pojawić na początku, w środku, bądź też na końcu zdania!(jak w pokazano w 1. zdaniu) 1. Schreiben Sie das bitte! /Bitte schreiben Sie

Bardziej szczegółowo

Rozkład materiału z języka niemieckiego dla klas II

Rozkład materiału z języka niemieckiego dla klas II Podręcznik: Aha neu 2a,2b Rozkład materiału z języka dla klas II 1. Zapoznanie z programem nauczania i kryteriami oceniania w II klasie Kapitel 1 Ich lade dich ein! Wann hast du Geburtstag? Liczebniki

Bardziej szczegółowo

Alex bei der Schneekönigin

Alex bei der Schneekönigin SCENARIUSZ LEKCJI Temat: Theaterstück Alex bei der Schneekönigin Poziom: szkoła podstawowa, klasa III Cele: Uczniowie powtarzają słownictwo z rozdziałów Vier Jahreszeiten oraz Auf der Ritterburg; stosują

Bardziej szczegółowo

ANLAGEN UND AKTIVITÄTEN DES SEEHAFENS SWINOUJSCIE

ANLAGEN UND AKTIVITÄTEN DES SEEHAFENS SWINOUJSCIE Vortrag (4) ANLAGEN UND AKTIVITÄTEN DES SEEHAFENS SWINOUJSCIE Marek Trojnar, Swinoujscie 33 Komplex der Häfen in Szczecin und Świnoujście Strategische Lage Der kürzeste Weg aus Skandinavien nach Südeuropa

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM ROZSZERZONY 12 MAJA 2016 CZĘŚĆ I. Godzina rozpoczęcia: 14:00. Czas pracy: 120 minut

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM ROZSZERZONY 12 MAJA 2016 CZĘŚĆ I. Godzina rozpoczęcia: 14:00. Czas pracy: 120 minut Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2013 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM

Bardziej szczegółowo

Mission Berlin. Deutsch lernen und unterrichten Arbeitsmaterialien. ODCINEK 03 W kierunku Kantstraße

Mission Berlin. Deutsch lernen und unterrichten Arbeitsmaterialien. ODCINEK 03 W kierunku Kantstraße ODCINEK 03 W kierunku Kantstraße Anna zmierza w kierunku Kantstraße. Traci jednak sporo czasu pytając o drogę. Zjawiają się mężczyźni na motorach i rozlegają się kolejne strzały, a zegar nieubłagalnie

Bardziej szczegółowo

1. Ogólne cele kursu:

1. Ogólne cele kursu: Jagiellońskie Centrum Językowe UJ Ramowy program nauczania języka niemieckiego na poziomie C1 (Kurs specjalistyczny / modułowy Deutsch für Jurastudierende 240/60 godz.) Założenia programu Proponowany program

Bardziej szczegółowo

Język niemiecki w przedszkolu

Język niemiecki w przedszkolu Język niemiecki w przedszkolu W naszym przedszkolu dzieci uczestniczą dwa razy w tygodniu w zajęciach j. niemieckiego jako mniejszości narodowej. Zajęcia odbywają się w godzinach realizowania podstawy

Bardziej szczegółowo

Czas przeszły Imperfekt - Das Imperfekt

Czas przeszły Imperfekt - Das Imperfekt Czas przeszły Imperfekt - Das Imperfekt Czas przeszły prosty Imperfekt, inaczej zwany też Präteritum, jest jednym z trzech czasów przeszłych w języku niemieckim (obok Perfektu i Plusquamperfektu). Jeśli

Bardziej szczegółowo

Webquest - Auf der Suche nach den weltberühmten europäischen Modedesignern

Webquest - Auf der Suche nach den weltberühmten europäischen Modedesignern Einleitung: Du bist eine Moderatorin in Fashion-TV. Nächste Woche wird in deiner Sendung London Fashion Week live übertragen. Deine Aufgabe ist, die Informationen über die bekanntesten Modedesigner aus

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi CZERWIEC 2012 ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI

EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2012 JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Kryteria oceniania odpowiedzi CZERWIEC 2012 ZADANIA ZAMKNIĘTE Zadanie 1. Obszar standardów ze słuchu

Bardziej szczegółowo

1-1 Hilfe schütze mich! In Europa und auf der ganzen Welt sterben Tier- und Pflanzenarten aus. Welche möchtet Ihr beschützen?

1-1 Hilfe schütze mich! In Europa und auf der ganzen Welt sterben Tier- und Pflanzenarten aus. Welche möchtet Ihr beschützen? E U R O P A - U N I O N Landesverband Rheinland-Pfalz 62. EUROPÄISCHER WETTBEWERB 2015 Preisträgerliste Region Jelenia Góra Modul 1 Altersgruppe bis 9 Jahre 1. bis 4. Klasse 1-1 Hilfe schütze mich! In

Bardziej szczegółowo

Kostenloses Internet in Posen und Umgebung

Kostenloses Internet in Posen und Umgebung Kostenloses Internet in Posen und Umgebung Posen bietet seinen Bewohnern und allen Touristen kostenlose WLAN-Hotspots. Für Gäste, die geschäftlich in der Stadt sind, ist es ein wesentliches Kommunikationsmittel,

Bardziej szczegółowo

walentynkami. [der Kuss, das Lied, süß, der Mund, die Lippen, die Wange, rot ]

walentynkami. [der Kuss, das Lied, süß, der Mund, die Lippen, die Wange, rot ] CZAS: 45-60 minut POZIOM: A2 WIEK UCZNIÓW: liceum, technikum, dorośli MATERIAŁY: karta pracy ucznia, ewentualnie wiersz Rilkego w całości i fragmenty wiersza w powiększonym formacie (Załączniki 1 i 2)

Bardziej szczegółowo

Zadania opracowane z wykorzystaniem ćwiczeń z podręcznika PUNKT, wydawnictwo WSiP. Temat: Das kann ich schon lekcja powtórzeniowa - metoda stacji.

Zadania opracowane z wykorzystaniem ćwiczeń z podręcznika PUNKT, wydawnictwo WSiP. Temat: Das kann ich schon lekcja powtórzeniowa - metoda stacji. KONSPEKT LEKCJA OTWARTA KLASA: V d PROWADZĄCY: EWA SZÓSTAK 14.01.2010 Zadania opracowane z wykorzystaniem ćwiczeń z podręcznika PUNKT, wydawnictwo WSiP Temat: Das kann ich schon lekcja powtórzeniowa -

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO Miejsce na naklejkę z kodem szkoły dysleksja MJN-R2A1P-062 EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 110 minut ARKUSZ III MAJ ROK 2006 Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD UCZNIA PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK MIECKI

Bardziej szczegółowo

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu.

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: Danuta Kubińska

Opracowanie: Danuta Kubińska Opracowanie: Danuta Kubińska Scenariusz lekcji. Przedmiot: język niemiecki Podręcznik: Alles klar 2b rozdział 9 Czas: 2 godziny lekcyjne Miejsce: pracownia języka niemieckiego Temat: Das Wichtigste in

Bardziej szczegółowo

Egzamin gimnazjalny. Język niemiecki. poziom podstawowy i rozszerzony. Także w wersji online TRENING PRZED EGZAMINEM. Sprawdź, czy zdasz!

Egzamin gimnazjalny. Język niemiecki. poziom podstawowy i rozszerzony. Także w wersji online TRENING PRZED EGZAMINEM. Sprawdź, czy zdasz! Egzamin gimnazjalny 8 Język niemiecki poziom podstawowy i rozszerzony TRENING PRZED EGZAMINEM Także w wersji online Sprawdź, czy zdasz! Spis treści Poziom podstawowy Zestaw 1: Aller Anfang ist schwer 5

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO MAJ 2010 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA ROSYJSKIEGO MAJ 2010 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

Stand Up. design by Mikomax Team

Stand Up. design by Mikomax Team design by Mikomax Team PL / EN / DE / Coraz więcej pracowników skarży się na dyskomfort fizyczny w pracy. Nawet najlepszy fotel biurowy nie rozwiąże tego problemu. Doraźne rozwiązania również nie jeśli

Bardziej szczegółowo

PROPAGOWANIE LITERATURY I KULTURY POLSKIEJ NA ZAJĘCIACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO

PROPAGOWANIE LITERATURY I KULTURY POLSKIEJ NA ZAJĘCIACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO VIII Konferencja Naukowo-Dydaktyczna Ustroń/Gliwice 2015 Magdalena ŻYŁKO-GROELE PROPAGOWANIE LITERATURY I KULTURY POLSKIEJ NA ZAJĘCIACH JĘZYKA NIEMIECKIEGO Część I. Jan Brzechwa. Komentarz do przekładów

Bardziej szczegółowo

Informacja i promocja w projekcie, realizacja zasady dostępności/ Kommunikationsmaßnahmen und Projektzugänglichkeit

Informacja i promocja w projekcie, realizacja zasady dostępności/ Kommunikationsmaßnahmen und Projektzugänglichkeit Informacja i promocja w projekcie, realizacja zasady dostępności/ Kommunikationsmaßnahmen und Projektzugänglichkeit Wspólny Sekretariat Programu Współpracy INTERREG Polska Saksonia 2014-2020/ Gemeinsames

Bardziej szczegółowo

Bielany Wrocławskie,

Bielany Wrocławskie, Bielany Wrocławskie, 04.06.2018 Szanowni terapeuci, miło jest nam podzielić się informacją, że zostaliśmy uznani jako równi partnerzy na terenie Europy przez Stowarzyszenie w Niemczech - Castillo Morales

Bardziej szczegółowo

Regulamin gimnazjalnego. Konkursu znajomości przysłów i zwrotów niemieckich

Regulamin gimnazjalnego. Konkursu znajomości przysłów i zwrotów niemieckich Regulamin gimnazjalnego Konkursu znajomości przysłów i zwrotów niemieckich I. Cele konkursu: motywowanie uczniów do uczenia się języka niemieckiego podnoszenie poziomu umiejętności językowych oraz zainteresowanie

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI POZIOM PODSTAWOWY Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD UCZNIA PESEL miejsce na naklejkę EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM CZĘŚĆ 3. JĘZYK NIEMIECKI

Bardziej szczegółowo

Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch

Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch Die heutige Veranstaltung versteht sich aber auch Einführung durch Berlin wird den Erwartungen seiner polnischen Nachbarn bislang nicht gerecht Ergebnisse des 85. Stadtforums am 5. Oktober 2001 Unter dem

Bardziej szczegółowo

Czas staje się coraz cenniejszy. Anna żegna się z Paulem i powraca do 9 listopada 2006 roku. Zostało jej już tylko pięć minut. Czy zdąży?

Czas staje się coraz cenniejszy. Anna żegna się z Paulem i powraca do 9 listopada 2006 roku. Zostało jej już tylko pięć minut. Czy zdąży? ODCINEK 25 Wszystko na nic Czas staje się coraz cenniejszy. Anna żegna się z Paulem i powraca do 9 listopada 2006 roku. Zostało jej już tylko pięć minut. Czy zdąży? Do ukończenia misji zostało Annie zaledwie

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY DATA URODZENIA UCZNIA

ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY DATA URODZENIA UCZNIA ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY KOD

Bardziej szczegółowo

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ 2013 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY

EGZAMIN MATURALNY Z JĘZYKA NIEMIECKIEGO MAJ 2013 POZIOM ROZSZERZONY CZĘŚĆ I. Czas pracy: 120 minut. Liczba punktów do uzyskania: 23 WPISUJE ZDAJĄCY Centralna Komisja Egzaminacyjna Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. Układ graficzny CKE 2010 KOD WPISUJE ZDAJĄCY PESEL Miejsce na naklejkę z kodem dysleksja EGZAMIN

Bardziej szczegółowo

SPRAWDZIAN OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015

SPRAWDZIAN OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 SPRAWDZIAN OD ROKU SZKOLNEGO 2014/2015 CZĘŚĆ 2. JĘZYK NIEMIECKI PRZYKŁADOWY ZESTAW ZADAŃ (S1) Czas pracy: 45 minut GRUDZIEŃ 2013 Zadanie 1. (0 3) Usłyszysz dwukrotnie trzy teksty. Na podstawie informacji

Bardziej szczegółowo