Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje

Transkrypt

1 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje

2 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje Warszawa 2010

3 ZESPÓŁ REDAKCYJNY Eksperci Konfederacji Pracodawców Polskich: Ewa Fedor-Destrebecq Tomasz Włodarski Eksperci Deloitte: Magdalena Burnat-Mikosz Beata Tylman Joanna Hejft-Wolska AUTORZY Eksperci Deloitte: Katarzyna Berbeć, Magdalena Burnat-Mikosz, Małgorzata Dzierlińska, Joanna Hejft-Wolska, Edyta Janus, Michał Jaworski, Agata Kurcewicz, Karolina Kaptur, Marcin Kwater, Kamila Łepkowska, Magdalena Kućma, Magdalena Jabłońska, Aleksandra Pabiańska-Walec, Joanna Plizga, Aleksandra Starowicz, Michał Turczyk, Beata Tylman Publikacja jest bezpłatna. Publikacja została przygotowana na podstawie dokumentacji i aktów prawnych aktualnych na dzień 30 listopada 2009 r. Zawiera jedynie informacje natury ogólnej. Konfederacja Pracodawców Polskich, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Deloitte, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie przedstawiają w tej publikacji porad księgowych, podatkowych, inwestycyjnych, finansowych, konsultingowych, prawnych czy innych. Nie należy także wyłącznie na podstawie zawartych tu informacji podejmować jakichkolwiek decyzji dotyczących Państwa działalności. Konfederacja Pracodawców Polskich, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Deloitte, firmy członkowskie oraz podmioty stowarzyszone nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w tej publikacji ani za Państwa decyzje podjęte w związku z tymi informacjami. Osoby korzystające z powyższej publikacji robią to na własne ryzyko i ponoszą pełną związaną z tym odpowiedzialność.

4 Słowo wstępne Elżbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego Szanowni Państwo, Już od przeszło 5 lat skutecznie korzystamy z możliwości jakie niosą Fundusze Europejskie. Szeroki strumień środków europejskich mocno pulsuje w krwiobiegu naszej gospodarki, przede wszystkim dzięki aktywności i inwencji polskich przedsiębiorców. Dlatego właśnie, pomimo niełatwej sytuacji ekonomicznej, Polska jest oazą wzrostu gospodarczego w Europie. Sądząc z rosnącego zainteresowania przedsiębiorców, Fundusze Europejskie są bardzo atrakcyjną formą pozyskania kapitału na niezbędne inwestycje i rozwój. Jest to bowiem bezzwrotna pomoc, dzięki której mogą oni sfinansować od 30 do 70% wartości projektu. Wsparcie można uzyskać nie tylko poprzez takie programy jak Innowacyjna Gospodarka czy Kapitał Ludzki, ale również w ramach programów regionalnych. Ponadto w poszczególnych programach pomocowych można skorzystać z różnorodnych instrumentów wspierających inwestycje wykorzystujące innowacyjne technologie o największej wartości dla konkurencyjności naszej gospodarki. Należy przy tym podkreślić, że innowacje to nie tylko nowe technologie, ale także rozwiązania z zakresu organizacji pracy, marketingu czy ochrony środowiska. Przyjęcie przez przedsiębiorców takiego szerokiego, kompleksowego rozumienia innowacyjności oraz sięganie po środki europejskie jest obecnie kluczem do osiągnięcia sukcesu rynkowego i będzie z pewnością procentować w najbliższych latach. Mam nadzieję, że niniejszy podręcznik oraz cykl konferencji regionalnych zachęci przedsiębiorców do kolejnych inicjatyw związanych z wdrażaniem nowoczesnych rozwiązań. Dzięki nim Polska ma wielką szansę zostać kluczowym i konkurencyjnym graczem na gospodarczej mapie Europy. Życzę Państwu sukcesów w realizacji nowych przedsięwzięć 1

5 Słowo wstępne Andrzej Malinowski Prezydent Konfederacji Pracodawców Polskich Szanowni Państwo, Unijne dotacje zmieniają Polskę i zmieniają Polaków. Nasi przedsiębiorcy w rekordowym tempie przyswoili sobie umiejętność zdobywania finansowego wsparcia dla swoich biznesowych pomysłów. Udowadniają tym samym, że są najbardziej dynamiczną grupą społeczną, potrafiącą znakomicie adaptować się do zmieniającej rzeczywistości. Że są twórczy i innowacyjni. A przecież właśnie ta ostatnia cecha najbardziej będzie się liczyła w perspektywie kilkunastu najbliższych lat. Polska gospodarka wciąż jest za mało innowacyjna, wciąż w większym stopniu odtwórcza niż twórcza. To w ciągu kliku najbliższych lat rozstrzygnie się, czy skażemy się na dryf rozwojowy, czyli de facto bylejakość i stagnację, czy też realnie dołączymy do nowoczesnych państw budujących gospodarkę opartą na wiedzy. Na razie udział funduszy przeznaczonych na działalność badawczo rozwojową w nakładach naszych przedsiębiorstw jest niski. W krajach UE jest on dużo wyższy. Tak więc polscy przedsiębiorcy stoją przed nie lada zadaniem. Nasza gospodarka musi radykalnie zmienić swoje oblicze. Koniecznością staje się transfer i wdrożenie nowych technologii na skalę dotychczas niewyobrażalną. Wytyczenie szlaków umożliwiających sprostanie wyzwaniom przyszłości jest również obowiązkiem Konfederacji Pracodawców Polskich, największej organizacji zrzeszającej przedsiębiorców w naszym kraju, mającej za sobą dwudziestoletnie doświadczenie i niebagatelny dorobek. Od początku polskiej obecności w UE pomagamy naszym przedsiębiorcom w pozyskiwaniu unijnych funduszy. To, między innymi, dzięki naszym staraniom i zabiegom udało się uprościć niektóre biurokratyczne procedury. Oddając w Państwa ręce ten podręcznik, chcemy popularyzować innowacyjne projekty inwestycyjne i działać na rzecz maksymalnego wykorzystania funduszy europejskich przeznaczonych na te cele. Mam nadzieję, że zawarte w tym podręczniku rady i wskazówki okażą się pomocne dla Was i Waszych firm i w efekcie dla całej polskiej gospodarki. 2

6 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje Magdalena Burnat-Mikosz Deloitte Szanowni Państwo, Niezmiernie cieszymy się, że możemy podzielić się z Państwem praktyczną wiedzą ekspertów Deloitte na temat funduszy europejskich. Jako doradcy, wspieramy przedsiębiorców w wykorzystaniu funduszy z Unii Europejskiej od początku ich dostępności w Polsce, czego rezultatem jest już pond 1 mld zł dotacji do tej pory pozyskanych dla klientów przez naszych ekspertów. Od lat zachęcamy przedsiębiorstwa działające w Polsce, by wykorzystywały dostępne fundusze europejskie nie tylko w celu zaspokajania doraźnych potrzeb inwestycyjnych czy szkoleniowych, ale także planowania i realizacji strategicznych projektów rozwojowych. W tym kontekście, innowacje są podstawowym elementem budowania pozycji konkurencyjnej na każdym rynku. Programy operacyjne dostępne w Polsce, w tym zwłaszcza Innowacyjna Gospodarka przewidują szeroki katalog instrumentów wsparcia przedsięwzięć innowacyjnych, które mają charakter komplementarny w zasadzie każdy dobry projekt można potencjalnie sfinansować z odpowiedniego działania. Jednocześnie szerokie spektrum możliwości powoduje, że identyfikacja odpowiedniego działania ma równie duże znaczenie, jak przygotowanie wniosku i pozyskiwanie dotacji. Oddajemy w Państwa ręce podręcznik, który opracowaliśmy z myślą o przekazaniu wyselekcjonowanych informacji, najbardziej przydatnych z punktu widzenia przedsiębiorcy zainteresowanego pozyskaniem dodatkowych środków na rozwój innowacji w firmie. Na praktycznych przykładach pokazujemy, jak wychodząc od ogólnych pomysłów, potrzeb i oczekiwań zbudować zręby projektu i wybrać odpowiedni schemat dotacji spośród dostępnych możliwości. Liczymy, że dzięki wskazówkom wynikającym z doświadczenia ekspertów Deloitte pobudzimy zainteresowanie strategicznym planowaniem wykorzystania funduszy europejskich i budowania w oparciu o nie projektów rozwojowych firmy. Mamy też nadzieję, że zawarte w podręczniku informacje zaowocują większą liczbą naprawdę ciekawych, innowacyjnych projektów finansowanych ze środków UE. 3

7 4

8 ROZDZIAŁ 1 JAK KORZYSTAĆ Z PODRĘCZNIKA?

9 6 Rozdział 1. Jak korzystać z podręcznika?

10 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje Niniejszy podręcznik prezentuje możliwości i sposoby ubiegania się o dofinansowanie z funduszy europejskich projektów o charakterze innowacyjnym. Innowacyjność jest bowiem jednym z podstawowych obszarów rozwoju polskich przedsiębiorstw i polskiej gospodarki, jaki wspiera Unia Europejska. Dlatego obecność innowacji w projekcie często warunkuje uzyskanie dotacji. Od niej zależy nie tylko ocena danego projektu, ale często również i to, czy zostanie on do niej w ogóle dopuszczony. Przedstawione w podręczniku zestawienie źródeł finansowania innowacji pozwoli przedsiębiorcy w prosty i przejrzysty sposób zidentyfikować odpowiednie źródło wsparcia, ocenić realne szanse powodzenia oraz opisać swój projekt zgodnie z definicjami właściwymi dla danego instrumentu wsparcia i terminologią Unii Europejskiej. Podręcznik, zgodnie z przyjętą zasadą pokaż mi swoją innowacyjność, a powiem Ci, jak ją sfinansować, krok po kroku prowadzi projektodawcę przez katalog możliwości, które otwierają fundusze europejskie, wskazując zarówno źródła finansowania, jak i opisując korzyści, ryzyka i kluczowe czynniki sukcesu. Podręcznik został skonstruowany w oparciu o trzy podstawowe kroki, które stanowią ścieżkę decyzyjną przedsiębiorcy planującego wprowadzić innowację i pozyskać na nią fundusze UE. W przewodniku odniesiono się głównie do programów operacyjnych dostępnych w Polsce w latach Wybrano z nich i przedstawiono te działania i poddziałania, które stwarzają największe możliwości finansowania innowacji. KROK 1 POZNAJ SWOJĄ INNOWACYJNOŚĆ Dzięki przejrzystej formie publikacji, przedsiębiorca ma możliwość przeanalizowania różnych definicji innowacyjności zamieszczonych w Rozdziale 2 Innowacyjność w funduszach europejskich i poznania opinii osób zaangażowanych we wdrażanie innowacyjnych przedsięwzięć dofinansowanych z funduszy europejskich. Osoby te mówią o teoretycznych i praktycznych aspektach innowacyjności, zarówno z perspektywy krajowej, jak i europejskiej, co pozwala zrozumieć i odpowiednio zaprojektować innowacyjność własnego przedsięwzięcia. W rozdziale tym zawarte są również opinie i oczekiwania osób, które na co dzień zajmują się oceną wniosków przedsiębiorców. Mówią oni także o propozycjach zmian i problemach, z którymi spotkali się w swojej działalności i z którymi spotkać się mogą beneficjenci. Dzięki temu, nasz podręcznik stanowi również doskonałe źródło wiedzy o pułapkach czyhających na beneficjentów. KROK 2 ZDEFINIUJ SWÓJ PROJEKT I WYBIERZ ODPOWIEDNI MECHANIZM DOTACJI Podręcznik to jednak przede wszystkim praktyczny przewodnik po innowacjach w programach europejskich. I dlatego ukazując różne typy przedsięwzięć innowacyjnych w Rozdziale 3 opisujemy szczegółowo instrumenty ich wspierania. Te różne typy projektów to: 7

11 Rozdział 1. Jak korzystać z podręcznika? wprowadzenie nowego produktu lub usługi, zakup nowoczesnej technologii, rozwój działalności badawczo rozwojowej, podniesienie kwalifikacji pracowników. Rozdział 3 został podzielony na podrozdziały, z których każdy zawiera katalog alternatywnych instrumentów wsparcia dla danego typu projektu wraz z podstawowymi warunkami, jakie należy spełnić, by otrzymać dofinansowanie. Bazując na rzeczywistych przykładach inwestycji, przedstawiamy optymalną ścieżkę wyboru programu operacyjnego i działania wspierającego realizację takich projektów. Szczególnie ważną i mamy nadzieję pomocną częścią tego rozdziału są przykłady przedsiębiorstw, które z powodzeniem aplikowały o fundusze europejskie i dzięki nim realizują inwestycje o przełomowym znaczeniu. Każdy opis zawiera informację o profilu firmy, główne przesłanki starania się o unijne euro i zakres dofinansowanego projektu, co pozwala wyobrazić sobie, jak poszczególne zapisy w dokumentacji konkursowej przekładają się na faktyczne możliwości dla biznesu. KROK 3 ZAPOZNAJ SIĘ ZE SZCZEGÓŁOWYMI ZASADAMI DOTACJI Kolejną częścią podręcznika są szczegółowe opisy wskazanych w Rozdziale 4 źródeł finansowania projektów. Przedstawiamy tam również przejrzysty opis każdego regionalnego programu operacyjnego w częściach związanych w innowacyjnością. Uzupełnieniem Rozdziału 4 jest opis mniej znanych, ale również przydatnych źródeł pośredniego finansowania innowacji w przedsiębiorstwach: parków technologicznych, inkubatorów przedsiębiorczości czy aniołów biznesu. Ponieważ szczególnie istotne jest zrozumienie podstawowych pojęć związanych z funduszami europejskimi, Rozdział 5 zawiera również niezbędnik projektodawcy kluczowe pojęcia i opis procedur, z jakimi można się spotkać podczas procesu aplikowania o fundusze europejskie. Dzięki temu, każdy będzie w stanie odpowiednio zinterpretować i wdrożyć charakterystyczne dla programów europejskich elementy np. efekt zachęty czy ocenę oddziaływania na środowisko. Definicje stosowane w przepisach UE są kluczowe dla zrozumienia idei udzielania dofinansowania w ramach konkretnego działania i mają decydujący wpływ na planowany zakres projektu oraz jego powodzenie. 8

12 ROZDZIAŁ 2 INNOWACYJNOŚĆ W FUNDUSZACH EUROPEJSKICH

13 10 Rozdział 2. Innowacyjność w funduszach europejskich

14 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje 2.1 Innowacyjność w kilku słowach Pojęcie innowacyjności używane w kontekście funduszy europejskich ma charakter złożony. Nie sposób podać jednej jej definicji. Spowodowane jest to przede wszystkim tym, że w ciągu ostatnich sześciu lat wydatkowania funduszy europejskich polskim instytucjom publicznym nie udało się skonstruować skutecznego i obiektywnego narzędzia oceny innowacyjności projektów. W tabelach zamieszczonych w tym rozdziale pokazujemy różne podejścia do innowacyjności, jakie pojawiają się w kontekście funduszy europejskich. Instytucje publiczne zaangażowane w proces formułowania kryteriów oceny innowacyjności projektów, tj. głównie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) oraz Ministerstwo Gospodarki (MG), już od początku procesu wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce, tj. od lat stosują różne podejścia do innowacyjności projektów współfinansowanych z funduszy europejskich. Niemniej, podstawowym punktem ich odniesienia zawsze był okres stosowania danej technologii na poziomie: regionalnym, krajowym i światowym. Dodatkowe kontrowersje budziły również sposoby udowodnienia innowacyjnego charakteru przedsięwzięcia. W praktyce wymagano dostarczania opinii od producentów, niezależnych jednostek badawczych, raportów branżowych. Ostatnio wymaga się od przedsiębiorców nawet orzeczeń międzynarodowych komitetów normalizacyjnych. W ciągu kilku lat różne instytucje wdrażające programy pomocowe dla Polski modyfikowały kryteria, dostosowując je do pojawiających się trendów w gospodarce. Wszystko po to, aby zbudować system pozwalający wyłonić w konkursach najlepsze, najbardziej innowacyjne i zaawansowane technologicznie projekty. W konsekwencji, termin innowacyjność posiada wiele różnych znaczeń, zależnych od celu realizacji konkretnego działania. Jednocześnie wciąż obserwujemy próby tworzenia nowych wymagań, definiujących innowacyjność na potrzeby konkursów. Wszystko po to, aby ułatwić dokonanie ostatecznej oceny projektów, choć czasem wymagania te nie mają wiele wspólnego z celami konkretnych działań (np. w PO IG celem jest wspieranie największych inwestycji, a kryterium innowacyjności umożliwia jedynie otrzymanie dodatkowych punktów zob. Tabela 1). Tabela 1. MERYTORYCZNE I FORMALNE PRZYPORZĄDKOWANIE DEFINICJI INNOWACYJNOŚCI I) Przyporządkowanie merytoryczne (podporządkowanie definicji celom danego działania), np.: 4.4 PO IG wspieranie najbardziej innowacyjnych projektów w skali świata, odnoszących się do nowych technologii i produktów (innowacyjność na bardzo wysokim poziomie) PO IG wspieranie technologii innowacyjnych w skali świata (innowacyjność na wysokim poziomie) 8.1 PO IG wprowadzenie nowych e-usług na rynek docelowy (innowacyjność na średnim poziomie) 8.2 PO IG wspieranie rozwoju e-biznesu w przedsiębiorstwie (innowacyjność na średnim poziomie) PO IG wspieranie rozwoju działalności B+R w przedsiębiorstwie (innowacyjność na średnim poziomie) II) Przyporządkowanie formalne wynikające ze spełnienia szczególnych warunków dla potwierdzenia stopnia innowacyjności, np.: PO IG działanie wspierające największe inwestycje produkcyjne, innowacyjność służy jedynie różnicowaniu dużych projektów - nie jest głównym celem działania 4.4 i PO IG wprowadzenie formalnych wymogów dotyczących opinii o innowacyjności: format, wymagane nazewnictwo, zamknięty katalog instytucji upoważnionych do wydawania opinii, ustalony zakres danych które powinny zostać w niej ujęte działania 9.1, 9.4, 9.5 i 10.3 PO IiŚ innowacyjność jako cel horyzontalny, ale formalny wymóg bardzo niskiej innowacyjności wynikający z reguł linii demarkacyjnej (technologie stosowane na świecie co najmniej 3 lata) Źródło: opracowanie własne 11

15 Rozdział 2. Innowacyjność w funduszach europejskich Wywiad Waldemar Pawlak Wicepremier, Minister Gospodarki 1. Dlaczego wspieranie innowacyjności polskich przedsiębiorstw jest jednym z priorytetów Ministerstwa Gospodarki? Poziom innowacyjności przedsiębiorstw przekłada się na rozwój całej gospodarki. Wspieranie tej dziedziny pozwala nie tylko niwelować lukę technologiczną dzielącą nas od krajów wysokorozwiniętych, ale także budować stabilne i trwałe podstawy wzrostu gospodarczego naszego kraju. Innowacyjna gospodarka to gospodarka bardziej odporna na kryzys, tworząca trwałe miejsca pracy oraz przyczyniająca się do poprawy wizerunku kraju na arenie międzynarodowej. Zatem wspieranie innowacyjności polskich firm jest niezbędne dla stabilnego i szybszego rozwoju kraju. Ministerstwo Gospodarki wspiera inwestycje w nowoczesne technologie i prace badawczo-rozwojowe. Tworzymy firmom jak najkorzystniejsze warunki do prowadzenia tego typu działalności i likwidujemy istniejące bariery. Dążymy przede wszystkim do wzmacniania roli innowacji w sektorze produkcyjnym i usługowym. Staramy się także kształtować postawy proinnowacyjne wśród przedsiębiorców, pokazując jakie przyniesie im to korzyści. Jednym z głównych instrumentów wspierania innowacji ze środków unijnych jest Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Przedsiębiorcy mogą ubiegać się o łączną kwotę 9,7 mld euro pomocy finansowej z PO IG. 2. Czy dostrzega Pan konieczność mocniejszego wspierania konkretnego typu innowacji? Jeśli tak, to w jaki sposób? Dlaczego? Nie faworyzujemy żadnego typu innowacji. Jednak pomoc państwa przy realizacji inwestycji w nowe technologie powinna przekładać się na konkretne efekty gospodarcze. Z tego względu w ramach PO IG wspierane są jedynie ekonomicznie opłacalne projekty, a wykluczane te, które nie mają większych szans powodzenia na rynku. W PO IG położyliśmy szczególny nacisk na rozwój nowoczesnych produktów. Odznaczają się one największym potencjałem wzrostu gospodarczego i zdolności eksportowych. Dlatego postanowiliśmy wspierać szczególnie projekty, w ramach których powstaną produkty będące innowacją na skalę światową. Przewidzieliśmy na ten cel 1,42 mld euro dostępnych w działaniu 4.4 Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym PO IG. Jest to największe działanie Programu. Priorytetem jest dla nas także wsparcie działalności małych i średnich firm. Dzięki swojej elastyczności i otwartości potrafią one szybko tworzyć i wdrażać nowe rozwiązania. Dlatego też zgodnie z zapisami PO IG, 65% środków unijnych przeznaczonych na bezpośrednie wsparcie dla przedsiębiorców, trafi do sektora MŚP. Warto jednak wspomnieć, że innowacje kojarzą się wyłącznie z wprowadzaniem do firm nowoczesnych technologii. Ostatnio 12

16 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje jednak coraz więcej uwagi poświęca się innowacjom społecznym. Są one postrzegane, jako udane wdrożenia nowych reform społecznych. Te z kolei mogą mieć miejsce zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym i są raczej wynikiem procesu uczenia się, niż wynalazczości. Sądzę, że w dzisiejszych czasach innowacje powinny odgrywać główną rolę w kreowaniu nowej światowej gospodarki. Warto by stawiały czoła wyzwaniom społecznym oraz osiąganiu celów Strategii Lizbońskiej, która chce stworzyć z UE najbardziej dynamiczną i konkurencyjną gospodarkę opartą na wiedzy. Nowoczesne rozwiązania są przecież kluczowym elementem gwarantującym wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Są one jednak skomplikowanym procesem, wymagającym włączania się różnych aktorów. Dlatego w drodze do innowacyjności polskiej gospodarki ważna jest efektywna współpraca przedsiębiorców, klientów, uczelni i jednostek naukowych. 3. Jakie przesłanki stały za warunkami i założeniami Programów Operacyjnych, którym musi podołać przedsiębiorca, aby otrzymać wsparcie z funduszy europejskich? Czy nie uważa Pan, że w dobie spowolnienia gospodarczego są one wygórowane? Aby otrzymać wsparcie ze środków unijnych przedsiębiorca musi jedynie przedstawić innowacyjny projekt, jako możliwy do zrealizowania i opłacalny finansowo. Część wymagań stawianych przedsiębiorcom, np. w zakresie ochrony środowiska, równości szans lub pomocy publicznej, wynika z przepisów unijnych. O przystępności dofinansowania świadczy liczba zgłoszonych projektów. Ich wartość często przewyższa przewidzianą na ten cel kwotę. Z tego też względu w działaniu 4.2 i 4.4 PO IG zwiększyliśmy pulę środków, aby dofinansowanie mogły dostać także te projekty, które zdobyły wiele punktów, ale zabrakło dla nich wcześniej pieniędzy. W ramach PO IG projekty są wybierane w trybie konkursowym przez niezależną Komisję. W jej skład wchodzą m.in. eksperci z dziedzin, których dotyczą projekty, dzięki czemu można wybrać najlepsze pod względem merytorycznym przedsięwzięcia. Znacznie ważniejszym w dobie spowolnienia gospodarczego jest problem dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania projektów. Chcemy poprawić tę sytuację, dlatego ułatwiliśmy korzystanie z zaliczek. Każdy przedsiębiorca, realizujący projekt w ramach programu operacyjnego może otrzymać zaliczkę. W Ministerstwie Gospodarki wprowadziliśmy także znaczne ułatwienia w systemie zabezpieczeń należytego wykonania zobowiązań wynikających z umowy o dofinansowanie. Ci przedsiębiorcy, którzy złożyli wnioski o dofinansowanie w 2008 r., a projekty realizują w 2009 r., w uzasadnionych przypadkach będą mogli przedłużyć termin wykonania projektu. Mogą także wnioskować o zwiększenie kwoty dofinansowania, jeżeli wzrost wydatków kwalifikowanych wynika ze spadku kursu złotego. 4. Czy projekty składane przez przedsiębiorców w ramach funduszy europejskich są zgodne z Państwa wizją rozwoju innowacji w Polsce? Jak najbardziej. Zgodnie z założeniami, projekty składane przez przedsiębiorców w ramach PO IG, a w szczególności osi priorytetowej IV Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia, dotyczą zarówno innowacji w obszarach wysokich technologii, jak i innowacji w sektorach tradycyjnych. Z kolei dzięki temu, że wsparcie finansowe udzielane jest niezależnie od sektora czy branży, której dotyczy, rozwój innowacji przekłada się na wszystkie gałęzie gospodarki i wzrost PKB. 5. Jak innowacyjność będzie wspierana w latach , w nowej perspektywie finansowej? Obecnie duży nacisk kładziemy na wspieranie innowacji produktowych, wprowadziliśmy także preferencje dla innowacji o znaczeniu światowym. Określenie form wspierania innowacyjności w nowej perspektywie finansowej powinno nastąpić w oparciu o obserwację i badania ewaluacyjne pomocy udzielanej w ramach PO IG. W zdecydowanej większości działań programu trwają jeszcze intensywne prace nad wyborem projektów do dofinansowania oraz nad umowami z beneficjentami. 13

17 Rozdział 2. Innowacyjność w funduszach europejskich Dodatkową funkcją różnorodności znaczeń terminu innowacyjność była konieczność ustalenia tzw. linii demarkacyjnej pomiędzy różnymi działaniami i programami operacyjnymi w ogóle. Linia ta rozgranicza programy i uzależnia możliwość ubiegania się o dotację m. in. od stopnia innowacyjności i skali danego projektu. W zależności od tego, czy planowane przedsięwzięcie możemy zdefiniować jako znacząco innowacyjne lub mało innowacyjne, ma ono określony katalog instrumentów wsparcia. Istotna jest zatem znajomość definicji i sposobu mierzenia innowacji w poszczególnych instrumentach i to, by przedsiębiorca umiał ocenić nowatorstwo projektu w ich kontekście. Pozwoli mu to na wybór właściwego źródła wsparcia i zwiększy szanse na otrzymanie dofinansowania. Poglądowe zasady przyporządkowywania projektów do wybranych źródeł pomocy przedstawia Tabela 2. Opinia, jaką posiada dany przedsiębiorca na temat innowacyjności swojego projektu niemal nigdy nie jest spójna z tym, w jaki sposób jego projekt zostanie zdefiniowany i oceniony. Jest to wynikiem, jak już wspomnieliśmy, wielości obowiązujących definicji. Sprzyja to z jednej strony wieloznaczności i powoduje brak pewności co do przepisów, ale z drugiej stwarza duże pole dla kreatywnych przedsiębiorców i często powoduje, że technologie, na pierwszy rzut oka wydające się mało innowacyjne, w świetle niektórych kryteriów stają się nowatorskimi technologiami, mającymi ogromne szanse na dofinansowanie. Tabela 2. INNOWACYJNOŚĆ JAKO LINIA DEMARKACYJNA I) Wysoki poziom innowacyjności zastosowanie technologii innowacyjnych w skali świata: PO Innowacyjna Gospodarka: 4.4, II) Średni poziom innowacyjności innowacyjność w skali przedsiębiorstwa jako kryterium wejścia: Regionalne Programy Operacyjne PO Rozwój Polski Wschodniej III) Niski poziom innowacyjności: zastosowanie rozwiązań technologicznych stosowanych minimum 3 lata na rynkach światowych PO Infrastruktura i Środowisko: działania 9.1, 9.4, 9.5 i 10.3 Źródło: opracowanie własne WNIOSKI PRAKTYCZNE DLA PRZEDSIĘBIORCY: dla każdego programu przyjęto odmienną definicję innowacyjności. Zanim podejmiesz decyzję o wyborze instrumentu wsparcia sprawdź jakie są zasady jej oceny. 2.2 Brak jednolitości definicyjnej Instytucje wdrażające fundusze europejskie definiują innowacyjność projektu przede wszystkim przez pryzmat technologii, jaka ma być implementowana w wyniku realizowanej inwestycji, jak również przez jej wpływ na produkt lub usługę, będącą wynikiem przedsięwzięcia. Dodatkowo zwracają uwagę na inne oblicza innowacyjności, takie jak nowatorskie podejście do organizacji, procesów czy marketingu (zob. Tabela 3). Źródłem definicji innowacyjności stosowanych przez podmioty publiczne są ekspertyzy, opracowania i raporty. Najważniejsza, szeroko obecnie stosowana definicja innowacyjności pochodzi z tzw. Oslo Manual międzynarodowego podręcznika o innowacyjności, będącego wynikiem współpracy w ramach Grupy Roboczej OECD Ekspertów Krajowych ds. Wskaźników Naukowo-Technicznych (OECD Working Party of National Experts on Science and Technology Indicators, NESTI) oraz Grupy Roboczej Eurostatu ds. Statystyki Nauki, Techniki i Innowacji (WPSTI) i wielu ekspertów zewnętrznych. 14

18 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje Oslo Manual prezentuje zasady gromadzenia i interpretacji danych w układzie zapewniającym międzynarodową porównywalność oraz zawiera przejrzyste i poglądowe opisy, definicje oraz modele zjawiska innowacji. To właśnie na nim oparto m.in. definicję istoty innowacji, którą jest wdrożenie nowości do praktyki. Wdrożenie nowego produktu (towaru lub usługi) polega na zaoferowaniu go na rynku. Wdrożenie nowego procesu, nowych metod marketingowych lub nowej organizacji polega na ich zastosowaniu w bieżącym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Na przełomie 2008 i 2009 r. MRR zleciło opracowanie dodatkowej ekspertyzy, która miała pomóc na bieżąco weryfikować metodologię, jaką posługuje się resort w ocenie innowacyjności oraz sformułować postulaty i kierunki kreowania tego kryterium w kolejnych latach. Tezy zawarte w tej ekspertyzie zostały przyjęte za punkt odniesienia i służą do modyfikowania podejścia do innowacyjności. Na jej wynikach opierają się definicje wiążące dla wnioskodawców w ramach głównego programu wspierającego innowacyjność PO IG (zob. Tabela 3). Tabela 3. RODZAJE INNOWACYJNOŚCI I) Innowacja produktowa wprowadzenie na rynek przez dane przedsiębiorstwo nowego towaru lub usługi, lub znaczące ulepszenie oferowanych uprzednio towarów lub usług w odniesieniu do ich charakterystyk lub przeznaczenia. Ulepszenie może dotyczyć charakterystyk technicznych, komponentów, materiałów, wbudowanego oprogramowania, bardziej przyjaznej obsługi przez użytkownika oraz innych cech funkcjonalnych wszelkiego rodzaju zmiany polegające na udoskonaleniu wyrobu już wytwarzanego przez przedsiębiorstwo, bądź na rozszerzeniu struktury asortymentowej o nowy produkt produkt nowy pod względem technologicznym jest to produkt, którego cechy technologiczne lub przeznaczenie różnią się znacząco od uprzednio wytwarzanych. Innowacje tego typu mogą wiązać się z całkowicie nowymi technologiami, opierać się na połączeniu istniejących technologii w nowych zastosowaniach lub też na wykorzystaniu nowej wiedzy innowacja produktowa została wdrożona jeśli została wprowadzona na rynek. Stosowany tu termin produkt należy rozumieć w ujęciu marketingowym, obejmującym zarówno towary jak i usługi II) Innowacja procesowa (technologiczna) wprowadzenie do praktyki w przedsiębiorstwie nowych, lub znacząco ulepszonych, metod produkcji lub dostaw, do których zalicza się zmiany w zakresie technologii, urządzeń i/lub oprogramowania III) Innowacja marketingowa wdrożenie nowej metody marketingowej związanej ze znaczącymi zmianami w projekcie konstrukcji produktu lub opakowaniu, dystrybucji, promocji lub strategii cenowej wygląd produktu - opakowanie - pozycjonowanie - promocja - polityka cenowa - model biznesowy IV) Innowacja organizacyjna wdrożenie nowej metody organizacyjnej w przyjętych przez firmę zasadach działania, w organizacji miejsca pracy lub w stosunkach z otoczeniem nowa metoda organizacji działalności biznesowej przedsiębiorstwa nowa organizacja miejsc pracy nowa organizacja relacji zewnętrznych Źródło: opracowanie własne na podstawie ekspertyzy wykonanej na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa, luty 2009 Przedsiębiorcy ubiegający się o dofinansowanie muszą mieć na uwadze, iż sposób definiowania i oceny innowacyjności będzie podlegał modyfikacjom, w zależności od tego, co będzie zgodne z kierunkami rozwoju kraju oraz jak sprawdzą się w kolejnych konkursach obecnie obowiązujące kryteria. Czy pozwolą one na wsparcie najlepszych, najbardziej innowacyjnych projektów? 15

19 Rozdział 2. Innowacyjność w funduszach europejskich WNIOSKI PRAKTYCZNE DLA PRZEDSIĘBIORCY: nie poszukuj jednej definicji innowacyjności ani jednego sposobu jej oceny w ramach różnych instrumentów wsparcia. Istnieje co najmniej kilka rodzajów innowacji (produktowa, organizacyjna, procesowa, marketingowa), a w ramach każdego działania ustanowiona jest odmienna metodologia jej weryfikacji i oceny. Izabela Banaś Zastępca Dyrektora w Zespole Badań i Rozwoju, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (Zespół nadzoruje wdrażanie działania i 4.2 PO IG) Jak scharakteryzować naszą działalność na rzecz rozwoju innowacji? Myślę, że jest to ciągłe balansowanie między naszym głównym dylematem wspierać projekty o najwyższej innowacyjności czy utrzymywać możliwie najszerszy dostęp do środków unijnych dla wszystkich tych, którzy wplatają w swoje projekty innowacyjność. A jak tę innowacyjność pojmować? Odpowiedź akurat na to pytanie jest prosta nasze rozumienie innowacyjności jest identyczne z definicją zawartą w tzw. Oslo Manual. Nasza działalność ma jeszcze jeden aspekt mobilizujemy przedsiębiorców do podejmowania działań innowacyjnych, przedstawiamy im korzyści, mówimy nawet o pewnej dziejowej konieczności. Z drugiej strony czasem po prostu im uświadamiamy, że to co robią to właśnie innowacyjność. Często jest bowiem tak, że zwyczajnie nie zdają sobie z tego sprawy, przez co nie korzystają z naszych źródeł wsparcia. Z reguły nie mówimy, na jaką skalę ma być wspierana przez nas innowacyjność. Składane są różne projekty, zawierające różne komponenty innowacyjne. Nie chcemy zamykać drogi dla projektów z żadnej branży wspieramy i te, w których gros środków przeznaczonych jest na wdrożenia, i te mające odwrotne proporcje. Nie określamy pułapów. Można powiedzieć, że my po prostu stymulujemy rozwój sektora B+R w Polsce. A ponieważ część wdrożeniowa jest kapitałochłonna, będziemy starali się zwiększać budżet działania 4.1 PO IG. Wypowiedź Jakie wnioski płyną z dotychczas podpisanych umów? Trudno o jednoznaczne konkluzje, a za wcześnie jeszcze na podsumowania całej perspektywy. Generalnie co nas cieszy duża część przedsiębiorców prowadzi badania we własnym zakresie lub zleca je krajowym jednostkom badawczym. Spory odsetek wprowadza innowacje na skalę kraju czy świata, choć nie brakuje także tych mniejszych, na skalę przedsiębiorstwa. Wiele innowacji dotyczy produktów, ale wiele jest też nowatorskich procesów. Warto zauważyć, że bardziej niż potencjał finansowy bierzemy pod uwagę doświadczenie wnioskodawców i to, w jaki sposób mają zamiar zorganizować sobie niezbędne zaplecze na realizację projektów. Można powiedzieć, że wspieramy tych, którzy potrafią realnie mierzyć swoje zamiary na siły. Cały czas staramy się pomagać przedsiębiorcom, ułatwiać im codzienną współpracę, począwszy od generatora wniosków, który wciąż udoskonalamy. Z drugiej strony, z uproszczeniami nie możemy pójść za daleko musimy bowiem mieć podstawę do ich oceny. Stąd na przykład taki, a nie inny, charakter i zakres biznes planów. W naszych działaniach nie będziemy trzymać środków do ostatniej chwili. Zdajemy sobie sprawę, że projekty badawcze są czasochłonne. Nie chcielibyśmy, aby ciekawe projekty odpadały tylko dlatego, że części pieniędzy zwyczajnie nie zdążą wydać. Niestety, muszę przyznać, że przedsiębiorcy mają problemy techniczne najczęściej źle opisują wydatki. Dla nich pewne rzeczy wydają się oczywiste, ale dla nas są niezrozumiałe. Czasem nie widać, czego dotychczas dokonali, czy mają zabezpieczone środki i czy dysponują personelem. Nasze wątpliwości budzi ale naprawdę rzadko kwestia finansowania wynagrodzeń. Niestety, niektóre wnioski mają część badawczą przyczepioną trochę na siłę od razu widać, że przedsiębiorcom chodzi właściwie tylko o pieniądze na wdrożenie. Takie wnioski musimy eliminować. 2.3 Jak bardzo innowacyjna ma być innowacja Zapisy Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka wskazują na możliwość współfinansowania tylko projektów istotnych, pozytywnie wpływających na nasycenie innowacyjnością naszej gospodarki. Zaznaczyć należy, że tej innowacji nie musi wymyślać sam przedsiębiorca. Takie technologie czy know-how mogą być kupione w ramach inwestycji. Jedyne ograniczenie 16

20 Innowacyjne fundusze europejskie na innowacyjne inwestycje dotyczy projektów, które polegają na zakupie produktu, w którym została wdrożona myśl innowacyjna. Takie projekty, zgodnie z przepisami, nie będą dofinansowywane, gdyż w tym przypadku właściwym beneficjentem pomocy powinien być pierwotny producent wyrobów. Przykłady wspieranych projektów: 1. Zainstalowanie nawigacji satelitarnej pozwalającej na dokładne sterowanie pracą maszyny budowlanej (spycharki) na zadanym odcinku budowy. 2. Zastosowanie po raz pierwszy oddychającego materiału w produkcji niektórych ubrań jako przykład innowacji produktowej polegającej na zastosowaniu nowych materiałów wpływających w sposób istotny na funkcjonalność produktu. 3. Znaczące ulepszenie dostarczania usług (np. w zakresie wydajności lub szybkości), dodanie nowych funkcji do istniejących usług lub wprowadzenie całkowicie nowych usług 1. Należy pamiętać, że to, co dla jednej branży jest innowacją, dla innych, bardziej zaawansowanych technologicznie, będzie przestarzałe. Nie przekreśla to jednak możliwości zdobycia dofinansowania dla pozornie zdezaktualizowanego projektu. W tym przypadku innowacyjność będzie musiała mieć odzwierciedlenie w produkcie, który powstaje w wyniku inwestycji. WNIOSKI PRAKTYCZNE DLA PRZEDSIĘBIORCY: innowacja w projekcie nie musi być wynikiem prac badawczych samego przedsiębiorcy odpowiednie know-how może zostać kupione i jako wartość niematerialna i prawna może stanowić koszty kwalifikowane projektu. 2.4 Pragmatyka jak jest rozumiana innowacja w programach operacyjnych Innowacyjność nie tylko może być w różnorodny sposób rozumiana, ale także może dotyczyć różnych aspektów technologii, produktu czy wewnętrznych procesów przedsiębiorstwa. Pojawia się więc pytanie, którą definicję stosować w momencie ubiegania się o dotację. Niestety, nie można tego jednoznacznie określić. W Tabeli 4 usystematyzowaliśmy podejście do roli innowacji w ramach poszczególnych programów operacyjnych. Innowacyjność przede wszystkim stanowi kryterium oceny projektów i służy do wyboru najlepszych z nich, które otrzymają dofinansowanie. Po pierwsze, innowacyjność może być kryterium dostępu jej wykazanie jest więc warunkiem koniecznym i niezbędnym do ubiegania się o dotację. 1. Przewodnik po kryteriach wyboru finansowanych operacji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka