Znaczenie dużych gospodarstw dla krajowego sektora rolno-spożywczego

Transkrypt

1 Znaczenie dużych gospodarstw dla krajowego sektora rolno-spożywczego Warszawa, 24 kwietnia 2015 r. Michał Koleśnikow Kierownik Wydziału Analiz Sektorowych Prezentacja przygotowana przy współudziale pracowników Zespołu ds. Analiz Sektora Rolno-Spożywczego

2 Konspekt Wprowadzenie - struktura agrarna Efektywność ekonomiczna dużych gospodarstw w Polsce Udział dużych gospodarstw w produkcji, skupie i eksporcie Zmiany w otoczeniu polskiego rolnictwa wpływ na duże gospodarstwa Źródło: XYZ 2

3 Zanim zaczniemy - metodologia DUŻE GOSPODARSTWO > 100 ha UR Na potrzeby niniejszej prezentacji i raportu za duże przyjmujemy gospodarstwa o wielkości ponad 100 ha użytków rolnych. Istnieją oczywiście inne definicje dużych gospodarstw. Duże wewnętrzne zróżnicowanie tej grupy lecz również wiele cech wspólnych (generują nadwyżki, inwestują w rozwój, charakteryzują się dużą towarowością i dużym udziałem produkcji polowej, a małym sadowniczej). Źródło: BGŻ 3

4 Struktura agrarna w Polsce

5 Spada liczba gospodarstw ogółem, rośnie liczba gospodarstw > 30 ha UR Liczba gospodarstw rolnych powyżej 1 ha, prowadzących działalność rolniczą, według grup obszarowych użytków rolnych (tys.) W latach liczba gospodarstw 383 rolnych posiadających co najmniej 1 ha spadła o 315 ponad 18% do 1,39 mln >100 O 31% obniżyła się liczba gospodarstw posiadających 1-2 ha. Liczba gospodarstw posiadających co najmniej 30 ha wzrosła o 30%. Źródło: GUS, opracowanie BGŻ 5

6 Rolnictwo w Polsce jest znacznie bardziej rozdrobnione niż przeciętnie w UE Udział gospodarstw rolnych z poszczególnych grup obszarowych UR w liczbie gospodarstw ogółem 0-30 ha ha ha 100 ha i więcej 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Francja Hiszpania Holandia Irlandia Niemcy Polska Rumunia UE-27 Źródło: Eurostat, GUS, opracowanie BGŻ 6

7 W Polsce gospodarstwa powyżej 100 ha gospodarują na 22% UR w kraju, w UE średnio na 48% Struktura użytkowania gruntów przez gospodarstwa według grup obszarowych 100% 0-50 ha ha 100 ha i więcej 80% 60% 40% 20% 0% Polska Rumunia Holandia Irlandia Hiszpania Niemcy Francja UE-27 Źródło: Eurostat, GUS, opracowanie BGŻ 7

8 Na świecie przeciętna wielkość gospodarstwa maleje, ale w krajach wysoko rozwiniętych wzrasta Przeciętna wielkość gospodarstwa (ha) W krajach rozwijających się decydują o tym względy demograficzne i dzielnie gospodarstw W krajach wysoko rozwiniętych znaczenie ma dochód z gospodarstwa świat rozwijające się wysoko rozwinięte 0 Źródło: BGŻ na podstawie: What do we really know about the number and distribution of farms and family farms in the world, Sarah K. Lowder, Jakob Skoet and Saumya Singh, FAO, 8

9 Powierzchnia gruntów ornych w Polsce i w Niemczech jest podobna Powierzchnia użytków rolnych (mln ha) grunty orne łąki i pastwiska uprawy trwałe Francja Niemcy Polska Źródło: Eurostat, opracowanie BGŻ 9

10 co powoduje, że produkcja wytworzona przez jednego zatrudnionego jest osiem razy niższa. Wartość produkcji rolnej na zatrudnionego (tys. EUR/AWU, 2014) Francja Niemcy Polska 12 Źródło: Eurostat, opracowanie BGŻ 12

11 Wartość polskiego eksportu produktów rolno-spożywczych jest ponad 3-krotnie niższa Eksport produktów rolno-spożywczych (2013, mld EUR) Holandia NIEMCY Francja Hiszpania Belgia Włochy Wlk Brytania POLSKA Dania Źródło: Komisja Europejska, Eurostat, opracowanie BGŻ 13

12 Efektywność ekonomiczna dużych gospodarstw w Polsce 14

13 Duże gospodarstwa charakteryzuje wyższa produktywność pracy i kapitału Średnioroczna wartość produkcji na zatrudnionego (tys. zł/awu) Średnioroczny dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego/ wartość aktywów bez ziemi (%) % 20% 15% 16% 17% 21% % 5% 0 <30 ha ha >100 ha 0% <30 ha ha >100 ha AWU Average Work Unit nakłady pracy w osobach pełnozatrudnionych rocznie Źródło: BGŻ na podst. FADN 15

14 ale niższa produktywność ziemi Wartość produkcji (zł) w przeliczeniu na 1 ha uprawy średnio w latach Ogółem Zbożowe Mieszane <30 ha ha >100 ha <30 ha ha >100 ha <30 ha ha >100 ha Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN 16

15 Wartość produkcji w przeliczeniu na 1 ha UR wzrastała najszybciej w gospodarstwach największych 225 Zmiana produktywności ziemi (2005=100) >100 ha ha <30 ha Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN 17

16 Duże gospodarstwa produkują taniej niż gospodarstwa mniejsze Koszty ogółem na 1 ha UR (zł) Koszty pośrednie na 1 ha UR (zł) <30 ha ha >100 ha <30 ha ha >100 ha Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN 18

17 Efektywność kosztów wzrasta wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstw Wartość produkcji/koszty ogółem Wartość produkcji/(koszty ogółem + koszt pracy własnej) 1,35 1,30 1,30 1,29 1,28 1,40 1,20 1,11 1,20 1,25 1,00 0,92 1,20 0,80 1,15 1,10 1,05 1,00 <30 ha ha >100 ha 0,60 0,40 0,20 0,00 <30 ha ha >100 ha Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN 19

18 Wyższe dochody oznaczają szybszy rozwój gospodarstw większych Dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego (tys. zł/fwu ) Stopa inwestowania (inwestycje brutto/amortyzacja) 250 3, ,00 2,50 2, ,50 1,00 0, , <30 ha ha >100 ha Przeciętne wynagrodzenie netto w gospodarce narodowej FWU - Family Work Unit - nakłady pracy własnej w osobach pełnozatrudnionych rocznie <30 ha ha >100 ha Źródło: Bank BGŻ na podst. FADN 20

19 Udział dużych gospodarstw w produkcji, skupie i eksporcie

20 Duże gospodarstwa zlokalizowane są głównie w północnej i zachodniej części Polski Gospodarstwa o powierzchni UR 100 ha i więcej (2013 r.) W 2013 r. w Polsce funkcjonowało gospodarstw o powierzchni użytków rolnych (UR) co najmniej 100 ha. Stanowiły one zaledwie 0,8% wszystkich gospodarstw o powierzchni UR przekraczającej 1 ha i zajmowały ponad 21% powierzchni UR. Przeciętny areał UR przypadający na duże gospodarstwo wynosił 279,5 ha, podczas gdy średnia powierzchnia gospodarstwa w Polsce to 10,2 ha UR Źródło: GUS, opracowanie BGŻ 22

21 Duże gospodarstwa specjalizują się w uprawach polowych, szczególnie zbóż i rzepaku Gospodarstwa wg głównych typów produkcji rolnej Gospodarstwa specjalizujące się: O powierzchni UR >100 ha ha w uprawach polowych 65% 49% mieszane - różne uprawy i zwierzęta 13% 20% w chowie zwierząt żywionych paszami objętościowymi 11% 12% w chowie zwierząt żywionych paszami treściwymi 4% 2% w uprawach ogrodniczych 1% 2% pozostałe 7% 16% RAZEM 100% 100% Źródło: GUS, opracowanie BGŻ 23

22 Duże gospodarstwa mają znaczny udział w krajowych zasiewach rzepaku i buraków cukrowych Udział dużych gospodarstw w całkowitej powierzchni upraw w gospodarstwach o powierzchni UR > 1 ha (2013 r.) 60% 50% 50% 40% 33% 30% 20% 10% 23% 21% 15% 10% 8% 0% pow. zasiewów ogółem rzepak buraki cukrowe zboża ogółem warzywa gruntowe ziemniaki sady Źródło: GUS, opracowanie BGŻ 24

23 oraz w pogłowiu trzody chlewnej Udział dużych gospodarstw w pogłowiu zwierząt w Polsce (2013 r.) 25% 20% 20% 19% W latach w dużych gospodarstwach w porównaniu do pozostałych notowano następujące zmiany w pogłowiu zwierząt: 15% 10% 5% 10% 10% 10% 7% bydło większe wzrosty krowy wzrosty zamiast spadków kury nioski wzrosty zamiast spadków trzoda - mniejsze spadki 0% lochy świnie ogółem kury nioski bydło ogółem krowy brojlery kurze Świadczyć to może o dużej konkurencyjności jednostek wielkoobszarowych w produkcji zwierzęcej w stosunku do pozostałych gospodarstw. Źródło: GUS, opracowanie BGŻ 25

24 Duże gospodarstwa odpowiadają za ponad połowę skupu rzepaku i blisko połowę skupu zbóż Szacowany udział dużych gospodarstw w skupie (%, 2013 r.) Rzepak Zboża Buraki cukrowe Warzywa Ziemniaki Szczególnie duży jest udział dużych gospodarstw w produkcji zbóż handlowych pszenicy i kukurydzy. Bardzo mały jest udział dużych gospodarstw w krajowej produkcji owsa, który w polskich warunkach jest często wykorzystywany w mniejszych gospodarstwach na paszę. Źródło: obliczenia i opracowanie BGŻ na podstawie danych GUS i innych źródeł 26

25 Duże gospodarstwa odpowiadają za około 1/6 krajowego skupu produktów zwierzęcych Szacowany udział dużych gospodarstw w skupie (%, 2013 r.) Trzoda chlewna Bydło Mleko Jaja kurze Drób OGÓŁEM Szczególnie duży jest udział dużych gospodarstw w produkcji trzody chlewnej. Wiąże się to z koniecznością zapewnienia w polskich warunkach areału do wykorzystania nawozów naturalnych pochodzących z takiej produkcji. Mały jest udział dużych gospodarstw w produkcji drobiu. Produkcja ta nie wymaga dużego areału pasze są najczęściej zakupywane z zewnątrz. Źródło: obliczenia i opracowanie BGŻ na podstawie danych GUS i innych źródeł 27

26 Produkty rolne pochodzące z dużych gospodarstw mogą stanowić bazę dla eksportu wartego 4 mld EUR Szacowana wartość eksportu w 2014 r. 0,8 mld EUR zboża i rzepak (około 2/3 polskiego eksportu) 2,7-3,2 mld EUR inne produkty nieprzetworzone oraz produkty wytworzone z surowców dostarczonych przez DG 3,5 4,0 mld EUR Źródło: BGŻ na podstawie danych GUS, MF (za: MRiRW) i innych źródeł 28

27 Zmiany w otoczeniu polskiego rolnictwa wnioski dla struktury agrarnej 29

28 Wzrasta znaczenie eksportu dla polskiego sektora rolno-spożywczego Udział eksportu w łącznej wartości sprzedanej przemysłu spożywczego Eksport produktów rolno-spożywczych z Polski (mld Euro) 40% 35% 30% poza UE UE 25% 20% 15% % 5% 5 0% Źródło: BGŻ na podstawie danych Eurostat, IERiGŻ 30

29 Wzrost demograficzny skoncentrowany w relatywnie odległych regionach świata REGION LICZBA LUDNOŚCI (mln) ZMIANA 2020/ (%) (mln) ŚWIAT łącznie ,6 801 Afryka ,3 281 Azja Wschodnia Centralna i Południowa Zachodnia ,0 4,8 13,0 19, Europa Wschodnia Północna Południowa Zachodnia ,4-2,8 5,4 1,2 2, Ameryki i Oceania ,2 100 Źródło: ONZ rev. 2012, obliczenia BGŻ, fot. Science Photo Library, TheAge.com.au 31

30 Eksportowi żywności paradoksalnie mógł pomagać kryzys gospodarczy, w tym słaby złoty Saldo (mld EUR) Saldo polskiego handlu zagranicznego prod. rolno-spożywczymi (mld EUR) oraz kurs EUR/PLN EUR/PLN 4,8 4,6 4,4 4,2 4,0 3,8 Nasza waluta była relatywnie słaba większa konkurencyjność naszego eksportu. Konsumenci poszukiwali tańszej żywności o zadowalającej jakości cena odgrywała większą rolę niż przedtem. Niższe były stopy procentowe tańsze finansowanie ,6 3,4 Teraz warunki szybko się zmieniają złoty się umacnia, ceny surowców rolnych na świecie spadają. Źródło: IERiGŻ, NBP, BGŻ, prognoza na 2014 r. BGŻ 32

31 Światowe ceny surowców rolnych w trendzie spadkowym Indeks cen żywności FAO (średnia cena z lat = 100) Zboża Oleiste Żywność ogółem Źródło: FAO IV

32 Wzrasta siła przetargowa handlu detalicznego 100% Udział rynkowy handlu nowoczesnego w wartości sprzedaży 80% 60% 40% 20% 0% 29% 35% 42% 66% 60% 57% 51% 74% 14% 13% 11% 17% 8% 16% 7% 14% 6% 6% 13% 8% 10% 18% 17% 6% 8% 19% 7% 13% 17% 18% 18% 7% 6% 7% 8% 8% 10% 14% 19% 22% Dyskonty Hipermarkety Supermarkety Pozostały handel nowoczesny* Handel tradycyjny Źródło: Euromonitor, Rabobank,, BGŻ * m.in. sieci małopowierzchniwe typu convenience 34

33 Wzrasta znaczenie firm dużych w branży spożywczej Przychody firm z sektora spożywczego (PKD 10) wg grup wielkości zatrudnienia (mld zł) pow. 250 os os os

34 Podsumowanie (1) Rozdrobniona struktura agrarna nie pozwala polskiemu rolnictwu w pełni zrealizować jego potencjału, problemem jest głównie niska wydajność pracy. Duże gospodarstwa osiągają lepsze efekty wykorzystania pracy i kapitału oraz niższe koszty ogółem w przeliczeniu na ha. Duże gospodarstwa są w stanie zapewnić godziwy dochód właścicielom, są zdolne do inwestycji i rozwoju oraz sprostania konkurencji. 36 Źródło: BGŻ

35 Podsumowanie (2) Duże gospodarstwa w Polsce odpowiadają za około połowę skupu zbóż i rzepaku, około jedną czwartą skupu trzody chlewnej, jedną szóstą produkcji zwierzęcej ogółem. Eksport produktów rolnych i produktów wytworzonych na ich bazie pochodzących z dużych gospodarstw wart może być nawet 4 mld EUR. Gospodarstwa duże są w lepszej pozycji aby sprostać wyzwaniom płynącym z otoczenia rolnictwa. 37 Źródło: BGŻ

36 Dziękuję za uwagę Prezentacja przygotowana przy współudziale pracowników Zespołu Analiz Sektora Rolno-Spożywczego w składzie: Monika Drążek Mariusz Dziwulski Anna Kitala Marta Skrzypczyk Bank Gospodarki Żywnościowej Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie, ul. Kasprzaka 10/16, kod pocztowy: , zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonym przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod nr KRS Numer identyfikacji podatkowej (NIP): Kapitał zakładowy w wysokości zł w całości wpłacony.

37 Informacje i zastrzeżenia prawne Bank Gospodarki Żywnościowej S.A. z siedzibą w Warszawie ( Bank BGŻ ) informuje, że niniejszy materiał ma charakter wyłącznie marketingowy i informacyjny oraz nie stanowi oferty w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. Zawarte w nim informacje nie mogą być traktowane także, jako usługa doradztwa inwestycyjnego, podatkowego lub jako forma świadczenia pomocy prawnej. W szczególności niniejsza prezentacja nie stanowi rekomendacji dotyczącej kupna lub sprzedaży subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu określonych instrumentów finansowych albo powstrzymania się od zawarcia transakcji dotyczącej jakichkolwiek instrumentów finansowych, jak też rekomendacji dotyczącej wykonania lub powstrzymania się od wykonania uprawnień wynikających z określonego instrumentu finansowego do zakupu, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu instrumentu finansowego. Przygotowując niniejszą prezentację Bank BGŻ nie spełnia roli zarządzającego portfelem ani doradcy inwestycyjnego jakiejkolwiek osoby, w tym w szczególności Otrzymującego prezentację. Jakiekolwiek treści, zawarte w niniejszej prezentacji i przekazywane Otrzymującemu prezentację przez Bank BGŻ w związku z zawieraniem lub wykonywaniem transakcji opisanych w prezentacji, nie mogą być traktowane przez Otrzymującego prezentację jako podstawa decyzji Otrzymującego prezentację dotycząca zawierania lub wykonywania transakcji opisanych w prezentacji. Odnośnie każdej pojedynczej transakcji, korzyści oraz przydatność transakcji dla Otrzymującego prezentację jest poddawana przez Otrzymującego prezentację ocenie dokonywanej niezależnie od Banku BGŻ, albo przez Otrzymującego prezentację samodzielnie albo przez niezależnych doradców Otrzymującego prezentację, w zakresie wszelkich aspektów transakcji, w tym aspektów prawnych, podatkowych, księgowych i finansowych. Każda transakcja dotycząca produktu przedstawionego w niniejszej prezentacji jest zawierana przez Otrzymującego prezentację wyłącznie na podstawie jego niezależnej oceny i na jego własne ryzyko. Bank BGŻ dołożył niezbędnych starań, aby zamieszczone w niniejszym materiale informacje były rzetelne oraz oparte na kompetentnych źródłach. Przyjęte w przykładach ceny i kursy walutowe nie są kwotowaniami rzeczywistymi, bądź kalkulacjami finansowymi jakiegokolwiek uczestnika rynku finansowego i pieniężnego, ani nie odnoszą się do obecnej bądź przyszłej sytuacji Otrzymującego prezentację. Szczegółowe informacje dotyczące Banku BGŻ S.A. oraz usług inwestycyjnych świadczonych przez Bank BGŻ znajdują się na stronie internetowej 39