Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych. Bożena Kołaczek

Transkrypt

1 Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych Bożena Kołaczek Warszawa 2010

2 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE WOKÓŁ ZASAD POLITYKI SPOŁECZNEJ. CEL I ZAKRES ANALIZY Część pierwsza Rozwój polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych. Teoria i praktyka Rozdział I GENEZA POLITYKI SPOŁECZNEJ WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Rozdział II POLITYKA SPOŁECZNA I POLITYKA SPOŁECZNA WOBEC NIEPEŁNOSPRAWNYCH W POLSCE Rozdział III NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ I NIEPEŁNOSPRAWNI W PODSTAWOWYCH NURTACH I TEORIACH POLITYKI SPOŁECZNEJ Rozdział IV NIEPEŁNOSPRAWNI I NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ W POLITYCE SPOŁECZNEJ. EWOLUCJA DEFINICJI NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Rozdział V MIĘDZYNARODOWA POLITYKA SPOŁECZNA WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ONZ, MOP, UE Organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych Część druga Podmioty polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych w Polsce Rozdział I PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ W POLSCE SYSTEMATYZACJA, FUNKCJE I PRZYPISANE ZADANIA Klasyfikacje podmiotów Rola administracji rządowej i zasada subsydiarności w polityce społecznej wobec osób niepełnosprawnych Funkcje i zadania samorządu terytorialnego dotyczące działań wobec osób niepełnosprawnych zakres kompetencji

3 4. Wyspecjalizowane jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego Rola regionalnych ośrodków polityki społecznej Rola powiatowych centrów pomocy rodzinie Rola ośrodków pomocy społecznej Organizacje pozarządowe jako podmioty polityki społecznej Rozdział II SAMORZĄDOWA POLITYKA SPOŁECZNA WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Rola samorządu terytorialnego i jego instytucji wśród instytucji pomagających niepełnosprawnym Działalność samorządów na rzecz osób niepełnosprawnych Diagnoza potrzeb osób niepełnosprawnych Programy działania gmin na rzecz osób niepełnosprawnych Ocena działań samorządów gminnych w zakresie rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych Ocena działań samorządów gminnych w zakresie rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych Możliwości i bariery realizacji zadań gmin na rzecz osób niepełnosprawnych Samorządy powiatowe samoocena realizacji zadań na rzecz osób niepełnosprawnych Skala i formy wsparcia osób niepełnosprawnych przez samorządy powiatowe w zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia oraz rehabilitacji społecznej ze środków PFRON Samorządy województwa samoocena realizacji zadań na rzecz osób niepełnosprawnych Samorządy: gmina powiat województwo na rzecz osób niepełnosprawnych Rozdział III ORGANIZACJE POZARZĄDOWE I OBYWATELSKA POLITYKA SPOŁECZNA Rozdział IV ROLA RODZINY W POMOCY NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Funkcje rodzin osób niepełnosprawnych Rodzina jako źródło wsparcia Wymiar pokoleniowy i międzypokoleniowy wsparcia osób niepełnosprawnych Warunki życia gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi Wpływ niepełnosprawności na funkcjonowanie rodziny Rodzina jako podmiot polityki społecznej Podmioty pomocy dla rodzin osób niepełnosprawnych Niepełnosprawne dziecko w rodzinie Rozdział V ZAKŁAD PRACY JAKO PODMIOT POLITYKI SPOŁECZNEJ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Tradycyjne podejście do roli zakładu pracy Funkcje zakładu pracy wobec niepełnosprawnych pracowników

4 2.1. Funkcja zatrudnieniowa (ekonomiczna) Funkcja socjalna Funkcja medyczno-rehabilitacyjna Funkcja integracyjna Społeczna odpowiedzialność biznesu jako nowe podejście strategiczne pracodawców wobec niepełnosprawności w przedsiębiorstwie Część trzecia Instrumenty realizowanej w Polsce polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych i prawa osób niepełnosprawnych w różnych obszarach życia WPROWADZENIE Rozdział I LIKWIDACJA BARIER FUNKCJONALNYCH Rozdział II WARUNKI DOSTĘPU DO USŁUG SPOŁECZNYCH I KORZYSTANIA Z PRAW SOCJALNYCH I OBYWATELSKICH Turnusy rehabilitacyjne (ochrona zdrowia) Edukacja dzieci niepełnosprawnych Zatrudnienie osób niepełnosprawnych Uprawnienia bezrobotnego i poszukującego pracy Uprawnienia osoby zatrudnionej Korzystanie z kultury i sztuki Sport, turystyka i rekreacja Prawa obywatelskie Rozdział III ULGI PODATKOWE I ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE Ulgi podatkowe Świadczenia z systemu świadczeń rodzinnych Świadczenia społeczne z tytułu niezdolności do pracy z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Możliwości łączenia dochodów ze świadczeń społecznych i z pracy Pomoc społeczna PODSUMOWANIE Część czwarta Polityka społeczna na rzecz osób niepełnosprawnych w krajach Unii Europejskiej cele, zasady i instrumenty Rozdział I MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ TEORIA I PRAKTYKA Podstawowe modele polityki społecznej Modele polityki społecznej wobec osób niepełnosprawnych

5 Rozdział II ŚWIADCZENIA SPOŁECZNE JAKO ELEMENT POLITYKI SPOŁECZNEJ WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Źródło finansowania świadczeń zastępujących dochód z pracy Definicje, kryteria i kategorie niezdolności do pracy, uprawniające do świadczenia rentowego Podstawowe warunki uprawniające do świadczeń Czynniki określające poziom świadczeń rentowych Dodatki do świadczenia rentowego dla osoby niezdolnej do pracy Świadczenia rodzinne dla osób pozostających na utrzymaniu rentobiorcy Renta socjalna, czyli świadczenie dla osoby niepełnosprawnej od urodzenia lub z niepełnosprawnością nabytą w młodości Świadczenia dla rodzin z niepełnosprawnym dzieckiem i dla opiekunów Renta minimalna i renta maksymalna wpływ stanu rodzinnego na ich poziom Ulgi podatkowe dla świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy i pokrewnych Łączenie pobierania renty z dochodami z pracy Rozdział III POLITYKA ZATRUDNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH Podstawowe cele i systemy zatrudnienia Preferencje w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych Podsumowanie Część piąta Jaka polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych w Polsce? PODSUMOWANIE I WNIOSKI O NOWY MODEL POLITYKI SPOŁECZNEJ WOBEC OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH PROPONOWANE KIERUNKI DALSZYCH BADAŃ LITERATURA CYTOWANA WYKAZ CYTOWANYCH AKTÓW PRAWNYCH WYKAZ TABEL WYKAZ ZESTAWIEŃ SUMMARY

6 CONTENTS INTRODUCTION SOME REMARKS ON SOCIAL POLICY PRINCIPLES. THE OBJECTIVE AND SCOPE OF THE ANALYSIS Part one Evolution of social policy towards disabled people. Theory and practice Chapter I THE ORIGIN OF SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE Chapter II SOCIAL POLICY AND SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE Chapter III DISABILITY AND DISABLED PEOPLE IN BASIC CURRENTS AND THEORIES OF SOCIAL POLICY Chapter IV DISABLED PEOPLE AND DISABILITY IN SOCIAL POLICY. EVOLUTION OF DISABILITY DEFINITION Chapter V INTERNATIONAL SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE UN, ILO, EU Organisations working for disabled people Part two Institutions in social policy towards disabled people in Poland Chapter I INSTITUTIONS IN SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE IN POLAND CLASSIFICATION, FUNCTIONS AND REGULAR TASKS Classification of institutions The role of state administration and subsidiary principle in social policy towards disabled people Functions and tasks of local government towards disabled people the scope of competences

7 4. Specialised units of local government The role of voivodeship social policy centres The role of powiat family assistance centres The role of social aid centres Non-government organisations (NGOs) as subjects of social policy towards disabled people Chapter II SELF-GOVERNMENT SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE The role of local government and its units among institutions supporting disabled people Local government activity for disabled people Gmina s diagnosis of disabled people needs Gmina s programmes of activity for disabled people Evaluation of gmina s local government activity in occupational rehabilitation of disabled people Evaluation of gmina s government activity in social rehabilitation of disabled people The opportunities and barriers to realisation gmina s tasks for disabled people Self-assessment of powiat government on activity for disabled people The forms and the scope of support for disabled people by powiat government in rehabilitation sphere from PFRON Self-assessment of voivodeship government on activity for disabled people Local government: gmina powiat voivodeship for disabled people Chapter III NON-GOVERNMENT ORGANISATIONS AND CIVIL SOCIAL POLICY Chapter IV THE ROLE OF FAMILY IN ASSISTANCE TO DISABLED PEOPLE The functions of disabled people family The family as a source of support Generation and intergeneration dimension of support for disabled people Life conditions of households with disabled persons The impact of disability on family functioning Family as a subject of social policy Assistance provided for families with disabled persons Disabled child in family Chapter V FIRM AS A SUBJECT OF SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE Traditional approach to the role of firm The functions of firm for disabled employees

8 2.1. Employment and economic function Social function Medical and rehabilitation function Integration function Social responsibility of establishment as a new employers approach to disability in business Part three Social policy towards disabled people realised in Poland and the rights of disabled people in different spheres of life INTRODUCTION Chapter I ELIMINATION OF FUNCTIONAL BARRIERS Chapter II FACTORS OF ACCESS TO SOCIAL SERVICES AND EXERCISING THE SOCIAL AND CIVIL RIGHTS Rehabilitation period (health protection) Education of disabled children Employment of disabled people Entitlements of unemployed disabled person Entitlements of employed disabled person Access to culture and art Sport, tourism and recreation Civil rights Chapter III TAX RELIEF AND SOCIAL ASSISTANCE BENEFITS Tax relief Transfers from family benefits system Social benefits on account of incapacity for work Possibility of coupling work with the drawing of benefits Social assistance SUMMING-UP Part four Social policy towards disabled people in the European Union Member States main goals, principles and implements Chapter I SOCIAL POLICY MODELS THEORY AND PRACTICE Basic models of social policy The models of realised social policy towards disabled people

9 Chapter II SOCIAL BENEFITS AS A ELEMENT OF SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE IN EUROPEAN UNION MEMBER STATES Source of financing benefits replacing income from work Definitions, tests and categories of incapacity for work entitling to disabled benefits Basic conditions entitling to disability benefits Factors stating the level of disability benefits Allowances to disability benefits for person with incapacity for work Family allowances for persons living with disabled person receiving disability pension Social disability pension as a benefit for person disabled from birth or from childhood/youth Benefits for families with disabled child and for a carer The level of a minimum and a maximum pension the impact of a family status Income tax reductions for disability pensions and similar Coupling of a disability pension with an income from work Chapter III EMPLOYMENT POLICY AS A SPHERE OF SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE Basic aims and employment systems Priority of disabled people in employment Summing-up Part five What kind of social policy towards disabled people in Poland? SUMMARY AND CONCLUSIONS NEW MODEL OF SOCIAL POLICY TOWARDS DISABLED PEOPLE PROPOSALS OF THE FOLLOW-UP IN THE RESEARCH IN THE SPHERE OF SOCIAL POLICY CITED LITERATURE LIST OF CITED LEGAL ACTS LIST OF TABLES LIST OF BOXES SUMMARY