Czas przechowywania nagrań (retencji danych)

Transkrypt

1 forum Prawo dla monitoringu wizyjnego cz. 2. Czas przechowywania nagrań (retencji danych) Waldemar Więckowski Polska Izba Systemów Alarmowych doradca Zarządu Czas przechowywania nagrań to jeden z ważniejszych parametrów użytkowych instalacji systemów dozorowych CCTV. Prawne uregulowanie czasu retencji danych to jedna z istotnych kwestii stanowiących przedmiot zainteresowania GIODO. Pod pojęciami przechowywania nagrań i retencji danych, w przypadku monitoringu wizyjnego, kryje się jedna i ta sama treść. Ale jakże odmienne jest jej pojmowanie przez tych, dla których jest to kwestia uzyskania pożądanego efektu z inwestycji w dozór CCTV, oraz przez tych, dla których jak się wydaje to sprawa administracyjnego uregulowania jeszcze jednej dziedziny, w której przetwarza się dane osobowe. GIODO, który wystąpił do MSW o unormowanie w przepisach rangi ustawowej ogólnych zasad dotyczących wideonadzoru, proponuje czas od 7 do 30 dni. Nie uzasadniając tych wielkości ani nie podając żadnych kryteriów wyboru. I jeśli branża zabezpieczeń nie przebije się z merytorycznym kryterium wyboru czasu przechowywania nagrań, to zapewne ta propozycja przejdzie. Dyskusji nad prawnym uregulowaniem instalacji systemów dozorowych CCTV towarzyszą różne sprawy związane z systemami telewizyjnego monitorowania miast. Jako najpowszechniej znane i widoczne spośród wszystkich systemów dozorowych CCTV będą one przywoływane głosami spoza branży jako przykład. Dlatego sprawy te warto mieć zawczasu dobrze rozpoznane, aby móc przeciwdziałać przekłamaniom i nieuprawnionym uogólnieniom. Taka dyskusja już toczy się na naszych łamach. Będę dorzucał do niej swoje trzy grosze, głównie w sprawach związanych z techniką. W tej części artykułu o miejscach posadowienia (lokalizacji) punktów kamerowych i ich doborze w monitoringu po warszawsku. GIODO Stanowisko GIODO, czyli brak kryteriów wyboru Stanowisko GIODO odnośnie do czasu przechowywania nagrań zostało przedstawione w dokumencie Wymagania w zakresie regulacji monitoringu, dołączonym do drugiej sygnalizacji. [1] Zagadnieniu temu jest poświęcony cały ostatni punkt tego dokumentu 10. Retencja danych w systemach monitoringu: Dla każdego systemu monitoringu powinien być określony okres przechowywania danych, po którym zarejestrowane dane powinny być usuwane. Okres ten nie powinien być dłuższy niż 7 do 30 dni 8) ; w przypadkach szczególnie uzasadnionych może on zostać wydłużony. Dane zarejestrowane w systemie monitoringu mogą być przechowywane przez okres dłuższy niż został ustalony jedynie w przypadkach, kiedy jest to niezbędne do wykonania kopii wymaganych dla celów dowodowych w postępowaniach prowadzonych przez sąd lub policję. Znajdujący się w tekście odnośnik dotyczy systemów telewizyjnego monitorowania miast we Włoszech: 8) Regulacje włoskie dopuszczają maksymalnie 7-dniowy okres przechowywania danych z systemu monitoringu przez władze miejskie, jeśli jego celem było zapewnienie bezpieczeństwa publicznego. Przedłużenie tego okresu wymaga złożenia odpowiedniego wniosku do włoskiego organu ochrony danych. I to wszystko, co w sprawie okresu przechowywania danych wizyjnych zawiera wymieniony dokument GIODO. Dwie kwestie związane z tak sformułowanym stanowiskiem wymagają podkreślenia. Pierwsza jest oczywista, ale łatwo ją przeoczyć wobec faktu, że ostatnio w dyskusjach na temat monitoringu telewizyjnego przywołuje się prawie wyłącznie przykłady monitorowania miast. Otóż ta propozycja administracyjnego uregulowania czasu przechowywania nagrań dotyczy wszystkich systemów monitoringu telewizyjnego. Wszystkich to znaczy wszystkich tych, które nie są uregulowane w ramach odrębnych przepisów szczególnych. Jak wyjaśniono to w omawianym dokumencie: Proponowana regulacja nie ingeruje w przepisy odrębne dotyczące stosowania monitoringu określonych miejsc i zdarzeń, jak np. monitoring w kasynach czy monitoring imprez masowych, które zostały określone odpowiednio w przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z 3 czerwca 2003 r. w sprawie warunków urządzania gier i zakładów wzajemnych, ustawy z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych oraz rozporządzenia MSWiA z 10 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej. I żeby nie było żadnych wątpliwości, jakie systemy monitoringu telewizyjnego ma na myśli GIODO, stosowny fragment dokumentu Wymagania w zakresie regulacji monitoringu: Zakres przedmiotowy regulacji ( ) powinien obejmować zarówno warunki stosowania monitoringu w celu poprawy bezpieczeństwa, jak również ( ) dla innych celów, także w celu usprawnienia procesów zarządzania, np. poprzez ich optymalizację i/lub automatyzację (jak monitoring pracowników w miejscu pracy, monitoring ruchu drogowego dla celów synchronizacji świateł na skrzyżowaniu w zależności od natężenie ruchu pieszych i pojazdów, monitoring parkingów w celach automatyzacji rozliczeń za korzystanie z miejsca i informowania o wolnych lub zajętych miejscach itp.), jeżeli w obrębie monitorowanego obszaru pojawiają się lub mogą się pojawić osoby fizyczne. Druga kwestia zawarta w stanowisku GIODO może nie być już tak oczywista jak pierwsza. Dlaczego akurat 7 do 30 dni? GIODO nie mówi nic na temat kryteriów, na podstawie których określił czas przechowywania nagrań. Bez tej wiedzy dyskusja o konkretnych wielkościach

2 Czas archiwizacji nagrań w systemach dozorowych CCTV jest pochodną celu, dla którego realizacji tworzy się te instalacje W ilu przypadkach planowania instalacji systemów telewizyjnego monitorowania miast w Polsce określono w fazie przedprojektowej, jakie zdarzenia mają być dozorowane i z jakim celem? Czy to mają być kradzieże kieszonkowe, napady, włamania, chuligaństwo, wandalizm, terroryzm, wykroczenia drogowe, inne? ma charakter nieco spekulatywny, sądząc po relacji Pawła Witticha z II konferencji Miasto monitorowane, personel, aspekty prawne i techniki systemów CCTV. [2] AMW Poglądy użytkowników monitoringu miejskiego, czyli praktyka Zagadnieniu temu Paweł Wittich poświęca jeden rozdział swojej relacji. Oto stosowny fragment: Uczestnicy dyskusji uznali, że propozycja GIO- DO, aby nagrania przechowywać od 7 do 30 dni, jest niewystarczająca. Zaproponowali, żeby wyznaczyć minimalny czas przechowywania nagrań i nie wprowadzać ograniczeń. Za przykład podano sytuację, kiedy policjanci z wydziału przestępczości zorganizowanej po kilku tygodniach proszą o sprawdzenie czy monitoring nie zarejestrował podejrzanych. Inny przykład: Osoba mogła zgłosić zdarzenie dopiero po długim pobycie w szpitalu. Przedstawiciele straży miejskich podkreślali, że nikt z powodu wysokich kosztów nie będzie ponad miarę wydłużał czasu przechowywania nagrań i że strażnicy odpowiedzialnie wykonują swoją pracę nagrania są bezpieczne. Część obecnych na sali uważało, że jeżeli są różne obwarowania rejestracji i przechowywania nagrań, każde miasto powinno samo określić jak długo chce je przechowywać jeżeli je stać, może to robić nawet przez pół roku. Użytkownicy miejskich systemów dozorowych CCTV zwrócili uwagę, że ograniczony do 30 dni czas przechowywania nagrań powoduje, że nie mogą tworzyć nagrań szkoleniowych. W Holandii na potrzeby sprawy sądowej nagranie można przechowywać tak długo, jak trwa sprawa. W szkoleniach wykorzystuje się nagrania, w których sprawcy zostali skazani przez sąd, więc można je pokazywać operatorom. W Rotterdamie nagrania są przechowywane przez 30 dni. Nie dłużej, bo policja nie ma czasu, żeby się nimi zajmować i jest to zbyt kosztowne. Albo operator widział zdarzenie na żywo, albo jest zgłoszenie telefoniczne, że ktoś został pobity pod kamerą i od razu sprawdza się nagrania. Afke Besselink (pełnomocnik burmistrza Rotterdamu ds. monitoringu wizyjnego przypis autora) uznała, że przykład ze szpitalem jest teoretyczny, bo w Holandii przy większych obrażeniach (tak samo jak w Polsce) szpital ma obowiązek zgłosić to policji, a policjanci poproszą o sprawdzenie nagrań. Nie widzi celu przechowywania nagrań przez długi czas jeżeli do 7 dni nie udało się dokładnie przeanalizować zdarzenia, to nie będzie na to czasu, bo ciągle napływają kolejne nagrania. ( ) Brak kryteriów wyboru plus praktyka, czyli W przytoczonych wyżej stanowiskach, opiniach, poglądach na czas przechowywania nagrań można wyróżnić pewien charakterystyczny, wspólny element podejścia do tematu nie odwołują się one do jakiegokolwiek (teoretycznego) kryterium wyboru. Z jednej strony, czas archiwizacji jest postrzegany w kategoriach urzędniczo-administracyjnych : (a) sprawa wymaga prawnego uregulowania, (b) dlatego proponuje się termin X, (c) po upływie którego sprawa ulega przedawnieniu. Termin X określa się, sięgając po analogiczne uregulowania w innych krajach lub w innych dziedzinach, nie próbując nawet ustalić, dlaczego w tamtych przypadkach jest on akurat taki a nie inny. Nie mówiąc już o sięgnięciu do specyfiki danej dziedziny czy branży. Podejście takie zostało wyrażone w stanowisku GIODO. Ale też i w stanowisku Rzecznika Praw Obywatelskich, zakładając, że dobrze rozumiem poniższy fragment wspomnianej relacji Pawła Witticha: Katarzyna Łakomiec z biura RPO uważa, że konieczne jest wyznaczenie maksymalnego okresu przechowywania nagrań. To, że coś nie będzie wykorzystywane ponad ten rozsądny limit, nie jest takie pewne. Podaje przykład regulacji dostępu do danych telekomunikacyjnych. Na poziomie europejskim wydłużono czas przechowywania tych danych w celu ścigania poważnych przestępstw i terroryzmu. Teraz są one używane do ścigania wykroczeń, co jest działaniem nieproporcjonalnym do pierwotnego celu. W zeszłym roku było to milion zapytań do operatorów telekomunikacyjnych. Z drugiej strony, czas archiwizacji nagrań jest postrzegany przez pryzmat własnej praktyki, która zasadniczo sprowadza się do przypadków, kiedy to po wykryciu zdarzenia metodami innymi niż dozór telewizyjny trzeba było sięgnąć po zarchiwizowane nagrania. W przywołanej relacji znajduje się opinia Przemysława Pierzchały z Akademii Monitoringu Wizyjnego, który stwierdza: W Polsce jest spora liczba systemów, które działają w sposób reaktywny (bezobsługowy), dlatego miasta nastawiają się na długie przechowywanie nagrań może policjanci znajdą czas po dwóch tygodniach od zdarzenia, żeby przeglądnąć nagranie. Uważa, że praktyka z Rotterdamu jest lepsza: widzimy działamy. Słabą stroną postrzegania czasu przechowywania nagrań telewizyjnych przez pryzmat własnych doświadczeń jest fakt, że aczkolwiek wszystkie przypadki z życia wzięte są wartościowe jako zbiór doświadczeń, to mogą one być przejawem złej, a nie dobrej praktyki. Temat czasu przechowywania nagrań był też dyskutowany podczas debaty zorganizowanej przez PISA i MTP w czasie Secureksu. Dyskusję wywołał ktoś odpowiedzialny za system dozorowy CCTV w przedsiębiorstwie, postulując jednoznaczne uregulowanie. W wystąpieniu była wyczuwalna nawet pewna irytacja, pretensja do władzy, że nie ma stosownego przepisu tam, gdzie ewidentnie powinien on być są przepisy o okresie przechowywania dokumentów celnych, są przepisy o przechowywaniu dokumentów księgowych, a nie ma przepisów o okresie przechowywania nagrań. Co najciekawsze, w opinii występującego o to uregulowanie nie ma znaczenia (!) jaki ten czas ma być, chociaż dobrze by było, aby był krótki, bo wtedy maleją koszty. Jak się wydaje, w przypadku tego właściciela instalacji systemu monitoringu telewizyjnego nie zastanowiono się dogłębnie nad celem,

3 jakiemu system ma służyć, gdy podejmowano decyzję o jego realizacji. Można powiedzieć, że to takie samo urzędniczo-administracyjne podejście do zagadnienia, jakie charakteryzuje przedstawione wyżej stanowisko GIODO i RPO. Oczywiście po drugiej stronie okienka. Czas ujawniania zdarzeń niepożądanych Suma summarum w przytoczonych przykładach czas archiwizacji nagrań (retencji danych) jest postrzegany jako byt niezależny. Tymczasem czas archiwizacji nagrań w systemach dozorowych CCTV jest pochodną celu, dla którego realizacji tworzy się te instalacje. Myślę, że dokładnie tak samo jest we wszystkich innych dziedzinach, gdzie jest niezbędne przechowywanie gromadzonych danych. Tylko patrząc spoza danej branży, może się wydawać, że czas przechowywania danych nie ma związku z funkcjonowaniem konkretnego systemu, można więc go regulować wg dowolnych kryteriów zewnętrznych. Skąd wiadomo, że czas przechowywania nagrań jest pochodną celu systemu dozorowego CCTV? To pytanie należy niestety zadać, skoro dyskusja przebiega w niestety przedstawiony wyżej sposób. Dlaczego niestety? Ano dlatego, że to wiadomo z dobrej praktyki branży. Mówi też o tym stosowna europejska (i polska) norma będąca jej zapisem. I nie ma w tej dobrej praktyce żadnej branżowej wiedzy tajemnej, zarezerwowanej wyłącznie dla specjalistów. Są natomiast sprawy oczywiste, nad którymi powinien się zastanowić każdy, kto ma wydać pieniądze na system dozorowy CCTV. Norma zakłada, że użytkownik, inwestując w swoje narzędzie pracy, będzie postępował racjonalnie i dobrze przemyśli zakup czegoś, z czego będzie żył bądź z czego ma czerpać określone korzyści. Dwa słowa o tym, co znajduje się w normie (PN-EN ) dla tych, którzy nie znają jej treści, a powinni (bo mają z nią do czynienia w swojej praktyce zawodowej), a także dla tych, którzy nie wiedzą o jej istnieniu, a bez zahamowań wypowiadają się w kwestiach nią objętych. (Niestety nie mogę posłużyć się sensownymi cytatami z normy, ponieważ PKN zasadniczo nie zezwala na przywoływanie fragmentów norm. Normę należy kupić. Dlatego będę przywoływał tylko numery odpowiednich rozdziałów). Kluczowe przy planowaniu przedsięwzięcia związanego z zainstalowaniem systemu dozorowego CCTV są tzw. wymagania użytkowe, zawierające jednoznaczne oczekiwania co do działania instalacji. Norma poświęca im jeden niezbyt długi, bo jednostronicowy rozdział 5. Należy podkreślić, że wymagania te powinny być formułowane przez menedżerów i operatorów systemu, a także, w szczególności, przez osoby korzystające z informacji zawartych w obrazach dostarczanych przez system, a nie przez inwestora wykładającego pieniądze na instalację czy dostawcę tejże. Adresatem wymagań użytkowych jest projektant, który aby rzetelnie zrealizować swoje zadanie,musi znać precyzyjnie i szczegółowo zdefiniowany cel danej instalacji systemu dozorowego CCTV. Wszystkie te kwestie przedstawiono w punkcie 5.1 normy. Sprecyzowanie, co, gdzie, kiedy i przez kogo a także, w szczególności, w jakim celu ma być dozorowane, daje merytoryczną podstawę do określenia czasu przechowywania nagrań, jako pochodną celu. Dotyczy to oczywiście dowolnego systemu dozorowego CCTV, a nie tylko instalacji systemów telewizyjnego monitorowania miast. Jeśli w celu natychmiastowego (w czasie rzeczywistym) zareagowania na zdarzenie ujawnione za pomocą CCTV, jak w przypadku wspomnianego wcześniej [2] monitoringu telewizyjnego w Rotterdamie, to czas retencji może być krótszy. Jeśli w celu działania reaktywnego, jak wg Przemysława Pierzchały z AMW działa spora liczba systemów telewizyjnego monitoringu miast w Polsce, to ten czas musi być odpowiednio długi, dostosowany do czasu reakcji na zdarzenia niepożądane, tzn. te, które staramy się monitorować. Z kolei czas reakcji jest pochodną nie tylko szybkości działania struktur (organizacji) uczestniczących w monitorowaniu zdarzeń niepożądanych, ale również czasu ich ujawniania. Przykład (raczej) krótszego czasu: stwierdzenie (powzięcie świadomości) kradzieży portfela czy samochodu. Przykład (raczej) dłuższego czasu: stwierdzenie skimmingu karty bankowej. Tym niemniej reguła jest następująca: jeśli wiadomo, jakie zdarzenie niepożądane ma być przedmiotem monitorowania (dozoru), to i zazwyczaj wiadomo też, w jakim czasie się ono ujawnia. Punkt 5.1 normy zawiera także oczywiste ostrzeżenie, że nie ma gwarancji, iż system monitoringu telewizyjnego spełni swoje zadanie, jeśli przed jego zaprojektowaniem nie sformułowano wymagań użytkowych. (Wiadomo także, że sformułowanie celu musi być dostatecznie szczegółowe). Sens praktyczny wymagania określenia celu systemu dozorowego CCTV stanie się oczywisty, jeśli uważnie wczytać się w punkt 5.2 normy poświęcony treści wymagań użytkowych. Pośrednio punkt ten wyjaśnia także, dlaczego cel ten musi być określony z wysokim stopniem szczegółowości. Wymagania użytkowe w telewizyjnym monitorowaniu miast W ilu przypadkach przy projektowaniu instalacji systemów monitoringu telewizyjnego dostatecznie szczegółowo i precyzyjnie określono co, gdzie, kiedy i przez kogo a także, w szczególności, w jakim celu ma być dozorowane? W szczególności w ilu przypadkach planowania instalacji systemów telewizyjnego monitorowania miast w Polsce określono w fazie przedprojektowej, jakie zdarzenia (punkt 5.2.a ocena zagrożeń) mają być dozorowane i z jakim celem, dla każdego instalowanego punktu kamerowego? Czy to mają być kradzieże kieszonkowe, napady, włamania, chuligaństwo, wandalizm, terroryzm, wykroczenia drogowe, inne? Na jakiej konkretnie przestrzeni mają miejsce poszczególne zdarzenia (punkt 5.2.b)? Jakie znajdują się (mogą się znaleźć) na niej przeszkody, uniemożliwiające prawidłową obserwację zdarzeń w całym obszarze? (Przekłada się to na liczbę oraz miejsce posadowienia punktów kamerowych). Czy jest ono dostatecznie oświetlone w czasie prowadzenia dozoru? W jakim celu (punkt 5.2.c cel objęcia zasięgiem systemu każdego obszaru lub przestrzeni) jest prowadzony dozór? Czy natychmiastowej reakcji, stworzenia archiwizowanego zapisu, realizacji obu tych zadań równocześnie? Czy w celu dokonania identyfikacji, rozpoznania, detekcji czy kontroli tłumu? Jakie zadania (punkt 5.2.e) mają być wykonane w następstwie obserwacji (wykrycia) poszczególnych zdarzeń? Itd. patrz norma. Zrozumiałe też staje się, że gdyby w każdym przypadku określano wymagania użytkowe tak, jak to opisuje norma, a także, gdyby normę znali ci, którzy ją znać powinni, wówczas dyskusja o czasie przechowywania nagrań nie miałaby takiego niemerytorycznego kształtu, jaki ma obecnie. (Pod określeniem niemerytoryczne rozumiem nieuwzględniające istoty funkcjonowania narzędzia, jakim jest telewizja dozorowa). W polskim prawie mamy przypadek legislacyjnego uregulowania czasu przechowywania nagrań wizyjnych. Rozporządzenie MSWiA w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej [3] ściśle określa ten czas na 30 dni. (Na marginesie: PISA jako tzw. czynnik społeczny uczestniczyła w procesie powstawania tego rozporządzenia. Nie udało nam się jednak dowiedzieć, czy na potrzeby tego rozporządzenia przeprowadzono analizę, na podstawie której zdecydowano, że wskazany czas przechowywania nagrań będzie wystarczający do ujawnienia wszystkich zdarzeń niepożądanych). Zapewne wartość czasu przechowywania nagrań w systemach telewizyjnego monitorowania miast powinna być zapisana w ustawie, tak jak to ma miejsce w przypadku ww. rozporządzenia. Ostatecznie jest to otwarta przestrzeń publiczna. Byłoby to nałożenie rygoru czasowego na wszystkich uczestników telewizyjnego monitoringu miast, z policją włącznie. Ale wówczas wartość ta powinna być określona w wyniku modelowej analizy poziomu zagrożeń występujących w przestrzeni miejskiej. W jej efekcie będzie można wybrać te zdarzenia niepożądane, które należy monitorować, oraz jasno sprecyzować cel, w jakim to się robi. Czas przechowywania nagrań jest pochodną tego celu. Instalacje telewizyjnego monitorowania miast dalece nie wyczerpują zbioru systemów dozorowych CCTV. Dlatego należy również przewidzieć rozwiązanie dla wszystkich pozostałych systemów. Nie wydaje się, aby w tym przypadku właściwe było ustawowe narzucenie ściśle określonego czasu. Właściciele takich systemów powinni mieć możliwość suwerennego wybrania takiego czasu przechowywania nagrań, który zapewnia im bezpieczeństwo prowadzonej działalności, indywidualnie dla każdej instalacji. Szczególnie dotyczy to takich przestrzeni prywatnych, które udostępnia się dla każdego (banki, centra handlowe, miejsca rozrywki). Prawne tego uregulowanie jest proste. Jak rozumiem, jednym z postulatów GIODO jest

4 forum Skoro nagrywanie obrazu w systemach dozorowych CCTV jest przetwarzaniem danych osobowych jak widzi to GIODO niech więc przechowywanie nagrań odbywa się przez czas określony przez cel przetwarzania Fot. 1. Obszar eksperymentalny I centrum obszaru: skrzyżowanie ulic Chmielnej i Żelaznej Fot. 2. Obszar eksperymentalny II centrum obszaru: skrzyżowanie ulic Anielewicza i Smoczej konieczność dokonywania rejestracji (względnie uzyskiwania zgody) wszystkich instalacji systemów dozorowych CCTV. Gdyby takie rozwiązanie było przyjęte, wówczas jednym z warunków zarejestrowania (uzyskania zgody) mogłoby być przedstawienie wymagań użytkowych, a w ich treści analizy dotyczącej wymaganego dla realizacji celu instalacji czasu przechowywania nagrań. Byłoby to zgodne z duchem art. 26. ust. 1 pkt. 4. ustawy o ochronie danych osobowych, który brzmi: przechowywane w postaci umożliwiającej identyfikację osób, których dotyczą, nie dłużej niż jest to niezbędne do osiągnięcia celu przetwarzania. Skoro nagrywanie obrazu w systemach dozorowych CCTV jest przetwarzaniem danych osobowych jak widzi to GIODO niech więc przechowywanie nagrań odbywa się przez czas określony przez cel przetwarzania. Monitoring po warszawsku, czyli skrzyżowania ulic, jako miejsca szczególnie zagrożone przestępczością Rozdział 5 normy zasadniczo służący za merytoryczny punkt odniesienia do oceny zrealizowanych w Polsce rozwiązań telewizyjnego monitorowania miast, może także pomóc w ocenie treści poszczególnych stanowisk w kwestii czasu przechowywania nagrań. Za przykład rozwiązania telewizyjnego monitoringu miasta niech posłuży instalacja, a właściwie całe przedsięwzięcie, którego stronę organizacyjną Paweł Wittich w swoim artykule określił jako monitoring po warszawsku. [4] Nie mniej interesująca jest strona technologiczna tego przedsięwzięcia, tj. zastosowane rozwiązania techniczne. Pierwsze pytanie, które prowadzi do merytorycznej oceny zastosowanych rozwiązań technicznych czy przed projektowaniem instalacji szczegółowo określono jakie przestępstwa i/lub wykroczenia występują i gdzie na terenie Warszawy? Mówi o tym punkt 5.2.a normy: określenie wymaganego poziomu zabezpieczenia (ocena zagrożeń). W następstwie takiej analizy można wybrać obszary, które zostaną poddane dozorowi. O tym z kolei mówi punkt 5.2.b normy: określenie obszaru lub przestrzeni objętej zasięgiem systemu (zasięg). W konsekwencji wykonania tych czynności projektant uzyskuje właściwe dane do wyboru posadowienia, liczby i rodzaju punktów kamerowych. Prawdziwej (!) odpowiedzi na to pytanie zapewne nie poznamy. Natomiast można się domyślać z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością, że właściwej analizy nie było bądź wykonano ją źle. Wystarczy zestawić rezultaty uzyskiwane dzięki monitoringowi telewizyjnemu z posadowieniem punktów kamerowych, które każdy może zobaczyć gołym okiem. Rezultaty uzyskiwane w realizacji celu zapobieganie popełnianiu przestępstw dzięki odstraszeniu potencjalnych sprawców przedstawił podczas debaty w Poznaniu w swoich badaniach porównawczych systemu warszawskiego Paweł Waszkiewicz [5]. Nie wiem, jakimi kryteriami kierował się on, wybierając obszary dla przeprowadzenia badań, ale są one typowe dla monitoringu po warszawsku to skrzyżowania ulic, na nich bowiem w przeważającej większości umieszczano punkty kamerowe. Wybór takich miejsc do badań należy uznać za obiektywny, gdyż po pierwsze, nie jest on technikiem z branży systemów dozorowych CCTV (nie ma więc mowy o żadnym skrzywieniu zawodowym), po drugie, jego celem nie było pokazanie rozwiązań technicznych, ale wpływu systemu monitoringu na bezpieczeństwo i poczucie bezpieczeństwa. Do badań porównawczych wybrano (cyt. za prezentacją [5]) 4 obszary mieszkalne (o promieniu 150 m każdy), 2 kontrolne i 2 eksperymentalne. Skopiowałem z prezentacji [5] dwa zdjęcia (fot. 1 i 2) obszarów eksperymentalnych (tzn. wyposażonych w punkty kamerowe). Określenie obszaru objętego zasięgiem (o promieniu 150 m) nie ma żadnego związku z polem widzenia kamer, gdyż te są mniejsze z powodu przeszkód (w tym przypadku budynków mieszkalnych). Tak więc użycie określenia obszar o promieniu 150 m może się odnosić wyłącznie do miejsca zamieszkania osób ankietowanych w kwestii poczucia bezpieczeństwa uczciwych obywateli, ale na pewno nie do pola widzenia kamery. (Warszawiacy są w lepszej sytuacji, gdyż prawdopodobnie znają te

5 miejsca i wiedzą, co jest w tych fragmentach otoczenia skrzyżowań, których na zdjęciach nie widać). Następna kwestia jaki fragment obszarów kontrolnych zajmują jezdnie ulic? To pytanie można też sformułować inaczej jaki rodzaj przestępstw i/lub wykroczeń zachodzi na jezdniach? I wreszcie ostatnia kwestia, ściśle techniczna, ale mająca kolosalny wpływ na skuteczność monitoringu, którą w tym przypadku jest możliwość udowodnienia tożsamości sprawcy przed sądem. Chodzi o zasięg pola widzenia kamery, w którym może ona dokonać ujęć scen teoretycznie umożliwiających identyfikację sprawcy. Teoretycznie, ponieważ uzyskanie właściwego ujęcia zależy również od wielu innych czynników. Specjaliści z branży łatwo rozpoznają model zintegrowanej kamery szybkoobrotowej znajdującej się na fot. 1 i 2. Jest ona wyposażona w obiektyw zoom o ogniskowej regulowanej w zakresie 4,1 73,8 mm i w przetwornik obrazu 1/4. Obraz dostarczany przez tę kamerę może być wykorzystany do celów identyfikacji, o ile osoba znajduje się od niej w odległości nie większej niż 42 m. Do stu kilku metrów możemy użyć obraz do rozpoznania osoby. Pisałem o tym, posługując się przykładem tej właśnie kamery w numerze 5/2001 [6]. Tak więc ustalenie obszaru eksperymentalnego na objęty promieniem 150 m ma się nijak również i do tych parametrów instalacji systemu dozorowego CCTV. Fot. 3. Wszystkie kamery zainstalowano bezpośrednio przy jezdniach mogą rejestrować popisy mistrzów kierownicy Fot. 4. Skrzyżowanie ulic Kondratowicza i Łabiszyńskiej kamera zarabia mandatami Monitoring po warszawsku, czyli moje skrzyżowania ulic szczególnie zagrożone przestępczością Przyjrzałem się punktom kamerowym, które mijam w drodze do pracy (ulice Radzymińska, Ząbkowska i Targowa). Wszystkie znajdują się na skrzyżowaniach. Zainstalowane albo na latarniach, albo na własnych masztach stojących bezpośrednio przy jezdniach. Jeden z nich sfotografowałem (fot. 3). Ścieżka rowerowa i chodnik wzdłuż ulicy Radzymińskiej. Po prawej ogródki działkowe. Za kamerą nasyp i wiadukt z torami kolejowymi. Po lewej, za jezdnią ulicy, tory kolejowe. Strzeżony przejazd kolejowy oraz kładka dla pieszych nad jezdnią i torami. Jakiego rodzaju przestępstwa (i/lub wykroczenia) mają być monitorowane za pomocą punktów kamerowych instalowanych na skrzyżowaniach? To jest pytanie o wskazania zawarte w analizie zagrożeń, wykonanej dla miasta stołecznego Warszawa. Jak napisałem wyżej, prawdziwej odpowiedzi na to pytanie prawdopodobnie nie uzyskamy, zapewne dlatego, że taka nigdy nie powstała. A jeśli powstała, to prawdopodobnie zawiera wskazania sformułowane na poziomie ogólności podobnym do zawartego w określeniu popisy chuliganów i wybryki mistrzów kierownicy. Sformułowanie to znajduje się w artykule wprowadzającym nagranie wywiadu z dyrektorem miejskiego zakładu monitoringu, na stronie internetowej TVN Warszawa [7]. Określenie popisy chuliganów i wybryki mistrzów kierownicy, które wkrótce oglądać będzie można w HD, niczym transmisje z meczów Ligi Mistrzów, użyte w tym artykule przez dziennikarza w kontekście prezentacji planów zakładu, wydaje się trafnie oddawać cel monitoringu po warszawsku. Przy czym wybryki mistrzów kierownicy wydają się mieć większą szansę na zarejestrowanie, co wyjaśniam niżej. To może być też informacja (?) dla Pawła Waszkiewicza, który w swoich badaniach telewizyjnego monitoringu miast zajął się również finansową efektywnością CCTV, podając za przykład Warszawę [5]. Jego prezentacja wyników badań zawiera następujący rachunek: - roczny koszt utrzymania i modernizacji systemu 14,35 mln zł (rozbudowa dodatkowe 2,5 mln zł), - roczny koszt utrzymania jednej kamery 34 tys. zł, - liczba zarejestrowanych zdarzeń ok. 10 tys., - koszt zarejestrowania jednego zdarzenia 1435 zł. Czy w zarejestrowane zdarzenia są również wliczone naruszenia przepisów ruchu drogowego? Intuicja podpowiada mi, że tak. Jeśli się nie mylę, to wynik 1435 zł powinien być skorygowany o wpływ z mandatu nałożonego w wyniku rejestracji zdarzenia. A przynajmniej, jak chodzi o punkt kamerowy pokazany na fot. 4 (skrzyżowanie ulic Kondratowicza i Łabiszyńskiej). Żona znajomego zapłaciła 100-złotowy mandat za niewłaściwe parkowanie na podstawie nagrania z tej kamery. Mogło to trafić się i mnie, jako że często w soboty podwożę swoją żonę na znajdujący się w pobliżu tego skrzyżowania lokalny bazarek powód (wraz z brakiem dostatecznej liczby miejsc parkingowych) licznych w tym miejscu wykroczeń drogowych tego typu. Literatura [1] Sygnalizacja GIODO nr GI /11/40490 z 24 sierpnia 2011 r. do Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie konieczności uregulowania monitoringu, wraz z opracowaniem Wymagań w zakresie regulacji monitoringu. [2] Paweł Wittach: Miasto monitorowane, Systemy Alarmowe nr 4/2012. [3] Rozporządzenie MSW z 10 stycznia 2011 r. w sprawie sposobu utrwalania przebiegu imprezy masowej, Dz.U. nr 16, poz. 73 [4] Paweł Wittich: Monitoring po warszawsku nie zadziała, Systemy Alarmowe, nr 1/2012. [5] Paweł Waszkiewicz: Telewizja przemysłowa/monitoring wizyjny/wideonadzór/cctv jako narzędzie służące bezpieczeństwu, prezentacja podczas debaty Prawo dla monitoringu, Securex, Poznań, 25 kwietnia 2012 r. [6] Waldemar Więckowski: Zintegrowane kamery szybkoobrotowe w systemach telewizyjnego monitoringu miast fakty i mity, Systemy Alarmowe, nr 5/2001 [7] Andrzej Rejnson: Rewolucja w monitoringu. Śródmieście przechodzi na HD, ,