Rehabilitacja. po artroskopowej rekonstrukcji

Transkrypt

1 Rehabilitacja po artroskopowej rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego

2 1 Drogi Pacjencie! Broszura, którą trzymasz w ręku ma pomóc Ci przejść przez trudny okres po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego kolana. Postaram się rozwiać choć część Twoich wątpliwości, byś bezpiecznie mógł powrócić do codziennego życia, na stok czy na boisko Przewodnik ten ma również zachęcić Cię do codziennych ćwiczeń, w prosty sposób ucząc techniki ich wykonania. Zachowaj go, proszę, przez cały okres rehabilitacji, gdyż jest stworzony tak, by stopniowo przeprowadzać Cię przez poszczególne jej fazy. Życzę szybkiego powrotu do zdrowia!

3 2 KIEDY POWRÓCĘ DO AKTYWNOŚCI SPRZED URAZU? Schematycznie przebieg powrotu do aktywności życiowych sprzed urazu po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego przedstawia się następująco: do 6 tygodni od 1 dnia po 4 tygodniach po operacji używanie ortezy wyprostnej na noc oraz chodzenie ze stopniowym, częściowym obciążaniem kończyny z używaniem 2 kul łokciowych oraz ortezy z regulatorem zgięcia stawu; po zabiegu stopniowe zwiększanie kąta zgięcia stawu do 60 w ciągu pierwszych 3 tygodni, a następnie co tydzień o każde 10 aż do osiągnięcia pełnego zakresu po tygodniach; prowadzenie samochodu; po 5 tygodniach możliwość odstawienia jednej kuli z pozostawieniem kuli po stronie przeciwnej do operowanego kolana; po 2 miesiącach sprawny, samodzielny chód, rower, pływanie kraulem, praca umysłowa; po 3 miesiącach początek aktywności dynamicznych - rekreacja, trucht i bieg w jednym kierunku, pływanie, lekka praca fizyczna; po 4 miesiącach możliwa ciężka praca fizyczna, ograniczone treningi; po 6 miesiącach sport amatorski - pełny trening; po 8 miesiącach sport wyczynowy, narty, piłka itp. Podany schemat powrotu do sprawności może jednak ulec wydłużeniu w przypadku dodatkowych obrażeń operowanego stawu czy powikłań okołooperacyjnych i pooperacyjnych. Powrót do uprawiania sportu uwarunkowany jest otrzymaniem zgody lekarza operującego oraz uzyskaniem pełnego zakresu ruchu, dobrej koordynacji i propriocepcji oraz równowagi mięśniowej przy jednoczesnym braku wysięku i bólu podczas aktywności fizycznej.

4 3 ĆWICZENIA - KILKA REGUŁ NA POCZĄTEK 1. Nie przyspieszaj zaleconego przez fizjoterapeutę procesu rehabilitacji. 2. Wykonuj ćwiczenia systematycznie i dokładnie. 3. Nie przekraczaj zaleconych zakresów ruchu stawu kolanowego bez konsultacji z lekarzem lub fizjoterapeutą. 4. Jeśli trenujesz, staraj się nie zmieniać obciążeń treningowych nieoperowanej nogi. 5. Wykonuj ćwiczenia przed lustrem, co powoli Ci na lepszą kontrolę swojego ciała.

5 4 SZCZEGÓŁOWY PROGRAM ĆWICZEŃ 1-14 DZIEŃ W celu zmniejszenia bólu i obrzęku stosuje się już od pierwszego dnia po operacji szynę CPM (patrz: str. 15). Co 2-3 godziny wykonuj ćwiczenia (powtarzając każdy ruch 15 razy, utrzymując napięcie sekund): Ćw. 1: Rozciągaj mięśnie tylnej grupy uda leżąc na brzuchu na kozetce/łóżku z nogami wysuniętymi poza jej krawędź. Ćw. 2: Możesz również w tym celu leżąc na plecach podłożyć pod kostkę operowanej nogi zwinięty koc. Ćw. 3: W leżeniu na plecach, staraj się wciskać operowane kolano w piłkę leżącą pod nim, utrzymaj napięcie przez 15 sekund. Stosuj ćwiczenia napinania mięśni uda (izometryczne) w różnych kątach zgięcia kolana. Ćw. 4: W leżeniu na plecach, z nogami opartymi wysoko o ścianę, zginaj i prostuj operowaną nogę, podtrzymując ją nogą zdrową. Ćw. 5: W staniu przy stole, stosując rozciągliwą taśmę zginaj kolano nogi operowanej z oporem. Ćw. 6: Wstawaj z wysokiego krzesła/kozetki i siadaj na nim. Ćwiczenie wykonuj obunóż.

6 5 W tym okresie musisz chodzić przy pomocy kul po płaskim podłożu i po schodach, z ortezą stabilizującą, stopniowo obciążając kończynę operowaną; Na noc używaj ortezy wyprostnej (w tym okresie ważne jest uzyskanie pełnego wyprostu kolana); Jak najczęściej odpoczywaj z nogami uniesionymi oraz stosuj okłady z lodu; Delikatnie mobilizuj palcami rzepkę (nauczy Cię tego rehabilitant zapytaj go o pomoc); Nie zginaj kolana powyżej 90, nie prostuj czynnie kolana bez napięcia tylnej grupy mięśni uda.

7 6 14 DZIEŃ 3 MIESIĄC Kontynuuj ćwiczenia z pierwszego okresu by utrzymać zakres ruchu operowanego kolana. W celu zwiększenia siły mięśniowej oraz poprawy propriocepcji wykonuj ćwiczenia izometryczne w różnych kątach zgięcia kolana oraz m.in. następujące ćwiczenia: Ćw. 1: W leżeniu na plecach, opierając się na operowanej, zgiętej nodze, unieś biodra i wytrzymaj 10 sek. Ćw. 2: W leżeniu na plecach naprzeciwko ściany, utrzymuj piłkę pomiędzy operowaną nogą a ścianą w różnych kątach zgięcia kolana. Ćw. 3: Siedząc na wysokim krześle/stole przyciągaj do siebie zgiętą nogę trzymając ja za kostkę. Ćw. 4: Do 6. tygodnia chodź o kulach po niestabilnym podłożu (np. materacu, piasku) Ćw. 5: Z pozycji siedzącej wstań na jednej nodze, a następnie usiądź w ten sam sposób. Ćw. 6: Wykonuj niepełne przysiady na niestabilnym podłożu, ściskając jednocześnie niewielką piłkę pomiędzy kolanami. Pod koniec tego okresu możesz chodzić i ćwiczyć bez ortezy stabilizującej; Możesz jeździć na rowerze stacjonarnym (początkowo siodełko ustaw wysoko!); Polecam pływalnię pamiętaj jednak, by do 3-4 miesiąca pływać kraulem lub na grzbiecie, nie żabką!; Nie zginaj kolana powyżej 120!; Do 6. tygodnia używaj ortezy wyprostnej na noc.

8 7 Po 2 miesiącach od operacji zwiększaj intensywność ćwiczeń, wydłużaj ich czas. Rozpocznij ćwiczenia na przyrządach suwnica, stepper. Dołącz do treningu także ćwiczenia: Ćw. 1: Stojąc na poduszce wykonaj 10 przysiadów. Możesz poza tym ustawić w rzędzie kilka różnych poduszek i ćwiczyć na nich chód. Ćw. 2: Utrzymuj piłkę pomiędzy swoimi plecami a ścianą podczas wykonywania przysiadów. Ćw. 3: Na nodze operowanej wykonuj podskoki, kontrolując kolano podczas lądowania. Najlepiej wykonuj to ćwiczenie przed lustrem. Możesz również jeździć na rowerze stacjonarnym, pedałując jedną nogą; W tym okresie możesz jeździć na rowerze w terenie oraz rozpocząć trucht w jednym kierunku; Pod koniec okresu rozpocznij wykonywanie zwrotów oraz podskoków, dołączając ćwiczenia charakterystyczne dla uprawianej przez Ciebie dyscypliny sportu.

9 8 3 6 MIESIĄC Po przejściu odpowiednich testów, w okresie tym możesz powrócić do lekkiej aktywności rekreacyjnej oraz lekkiej pracy fizycznej; Pamiętaj, by kontynuować ćwiczenia wzmacniające mięśnie Twoich nóg; Kontynuuj ćwiczenia na niestabilnym podłożu, co pozwoli Ci uniknąć nawrotu urazu; Dozwolony jest bieg bardzo dobrym ćwiczeniem jest np. bieg po piasku!; Jeśli uprawiasz sport, rozpocznij wprowadzanie do swojego treningu elementów dynamicznych danej dyscypliny sportowej (hamowanie, dwutakt, ataki, starty ); Przez pierwsze 4 tygodnie treningu nie przekraczaj 80% swoich maksymalnych możliwości.

10 9 6 9 MIESIĄC Po uzyskaniu odpowiednich wyników testów funkcjonalnych i siłowych, pod okiem lekarza, fizjoterapeuty i trenera możesz stopniowo wrócić do pełnej aktywności sportowej początkowo do pełnego treningu, a następnie (po ok. 8. miesiącu) do uprawiania sportu wyczynowego oraz zawodów. W przypadku wątpliwości w którejkolwiek fazie rehabilitacji skontaktuj się ze swoim lekarzem lub fizjoterapeutą.

11 10 FIZYKOTERAPIA Z wielu badań wynika, że ćwiczenia lecznicze powinny być zawsze poprzedzone zabiegami fizykalnymi, co daje lepsze efekty terapeutyczne. Od pierwszego dnia po operacji stosowana jest krioterapia, polegająca na chłodzeniu kolana w celu zmniejszenia obrzęku kolana oraz zniesienia odczuwania bólu szczegóły jej stosowania w domu tłumaczy rozdział Najczęściej zadawane pytania (str.14). Zalecane jest również do ok. 6 tygodnia po operacji stosowanie pulsującego pola magnetycznego, działającego przeciwbólowo i przeciwzapalnie oraz wspomagającego odbudowę tkanek. Terapia polem magnetycznym ma jednak ograniczenia dotyczące oddziaływania na metalowe implanty znajdujące się w ciele ( zapytaj lekarza o możliwość korzystania z zabiegu w Twoim przypadku). W celu zachowania siły mięśnia czworogłowego i grupy tylnej uda w pierwszym okresie uruchamiania, zastosowanie znajduje również elektrostymulacja. Po około 2-4 tygodniach po operacji w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego można stosować w zależności od potrzeb: ultradźwięki, TENS, prądy interferencyjne, biostymulację laserową, diatermię krótkofalową, terapuls, a także zabiegi cieplne: minut przy lekko zgiętym stawie kolanowym. Większości tych zabiegów nie można jednak zastosować w przypadku zagrożenia oddziaływania na metalowe implanty znajdujące się w ciele ( zapytaj lekarza o zgodę).

12 11 PROPRIOCEPCJA Stabilność kolana zależy od wielu czynników, m.in. od sprawności więzadeł krzyżowych kolana. Prawidłową współpracę wszystkich czynników zapewnia system czucia głębokiego (proprioceptywny), który umożliwia szybką reakcję stawu kolanowego na zmieniające się warunki otoczenia (np. nierówną powierzchnię chodnika). W przypadku uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego oraz jego rekonstrukcji, zanika czynność czucia utraconego więzadła. Należy zatem nauczyć kolano od nowa reakcji na określone sytuacje, by uniknąć ponownej kontuzji. Nauka ta polega na wykonywaniu ćwiczeń propriocepcji, które rozpoczynamy już od pierwszej doby po operacji od stosowania szyny CPM. Następnym etapem (od 2 tygodnia do ok. 2 miesiąca po operacji) są ćwiczenia w pozycjach statycznych, w zamkniętych łańcuchach kinematycznych, w różnych kątach zgięcia stawu, w staniu obunóż i jednonóż oraz nauka chodu po twardym i miękkim podłożu.

13 12 Stopniowo (już w 3.miesiącu) wprowadzane są ćwiczenia równoważne na coraz mniej stabilnym podłożu. Doskonałym treningiem propriocepcji są tu: ćwiczenia na desce równoważnej - najpierw obunóż, potem jednonóż, ćwiczenia z piłką terapeutyczną w siadzie, balansowanie na jednej nodze na różnych powierzchniach (materacu, poduszce, batucie, nierównych płaszczyznach) oraz chodzenie, a następnie trucht i bieg na piasku czy zmiennym podłożu. Do ćwiczeń tych dołączamy także elementy określonej dyscypliny sportowej: kozłowanie, rzuty, podania. Ćwiczenia propriocepcji można łączyć z ćwiczeniami siły mięśniowej, np. przysiady/wypady na niestabilne podłoże w różnych kierunkach. Ważny jest również wpływ samokontroli, umożliwiającej korekcję, która z kolei poprawia kontrolę dynamiczną stawu, ćwiczenia zatem powinny być wykonywane np. przed lustrem.

14 13 CHODZENIE O KULACH Chodzenie o kulach należy rozpocząć od prawidłowego dopasowania kul, w czym pomoże Ci lekarz lub fizjoterapeuta. Istnieje wiele rodzajów chodu o kulach, a wyuczany typ powinien być dostosowany do każdego pacjenta jako najbardziej ekonomiczny i estetyczny. W przypadku niestabilności stawu kolanowego najbezpieczniejszy jest chód trójmiarowy, zawsze ze stabilizatorem: przenieś obie kule do przodu, w takiej odległości od siebie, by pomiędzy nimi pozostało wystarczająco dużo miejsca na Twoje nogi; zegnij lekko kolano nogi operowanej tak, by pięta oderwała się od podłogi (pamiętaj, by nie unosić przy tym biodra!); podnieś operowaną nogę zginając ją w biodrze i dostaw stopę do kul, pamiętając, by jako pierwsza podłogi dotknęła pięta; dostaw nogę zdrową. Pamiętaj, aby nigdy środek ciężkości Twojego ciała nie znalazł się przed kulami! Przy wchodzeniu po schodach: wykonuj krok nogą zdrową, następnie przenieś kule, po czym dostaw nogę operowaną; Schodzenie ze schodów rozpocznij natomiast od postawienia kul na stopniu, po czym dostaw do nich nogę operowaną, a następnie wykonaj krok nogą zdrową.

15 14 NAJCZĘŚCIEJ ZADAWANE PYTANIA Kiedy mogę odstawić kule? Chód z pełnym obciążaniem operowanej kończyny możliwy jest ok. 6 tygodni po operacji rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego. Do 3. miesiąca jednak zalecane jest stosowanie ortezy przy wszelkiego rodzaju ćwiczeniach. Kiedy mogę zacząć prowadzić samochód? Prowadzenie samochodu możliwe jest już po ok. 4 tygodniach po operacji, pamiętając jednak o unikaniu gwałtownych ruchów skrętnych operowanej nogi. Kiedy i w jaki sposób przykładać lód? Początkowo operowane kolano powinno być schładzane co 1,5-2 godziny przez okres minut. Wykonuj masaż kolana workiem z lodem (można stosować mrożonkę), z ominięciem rzepki lub stosuj okłady z worka z lodem zawiniętego w ręcznik. W miarę ustępowania obrzęku kolana zmniejszaj częstotliwość chłodzenia do 2-3 razy dziennie, a po ok. 2-6 tygodniach do zakończenia procesu rehabilitacji przykładaj lód przed wzmożonym wysiłkiem i po nim.

16 15 Do czego służy szyna CPM? W związku z koniecznością wczesnego uruchamiania operowanej kończyny już kilka godzin po operacji stosuje się szynę CPM (a więc urządzenie do ciągłego ruchu biernego), która daje możliwość zapewnienia delikatnego uniesienia kończyny w celu zapobiegania obrzękom. Ruch wymuszany przez szynę zapewnia utrzymywanie ruchomości w stawie kolanowym bezpośrednio po zabiegu i zmniejszanie sztywności operowanej kończyny. Szyna CPM powinna być stosowana do momentu rozpoczęcia ćwiczeń czynnych operowaną nogą, a więc w pierwszym tygodniu po operacji rekonstrukcji więzadła. Stopniowo zwiększamy zakres ruchu od zakresu tolerancji bólowej do 0-90.