SYSTEMY BEZPIECZE STWA I OBSŁUGI AUTOSTRADY MORSKIEJ

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 70 Transport 2009 Teresa ABRAMOWICZ-GERIGK, Zbigniew BURCIU Akademia Morska w Gdyni Wydział Nawigacyjny Gdynia, Al. Jana Pawła II 3 tagerigk@am.gdynia.pl, zbj@am.gdynia.pl SYSTEMY BEZPIECZE STWA I OBSŁUGI AUTOSTRADY MORSKIEJ Streszczenie W artykule przedstawiono organizacj obsługi autostrady morskiej obejmuj c elektroniczne systemy zarz dzania logistyk, uproszczone procedury administracyjne i celne oraz model współpracy w intermodalnym ła cuchu transportowym, wykorzystuj cy bazy danych o jednostkach intermodalnych, ich własno ciach, obiegu i miejscu poło enia. Omówiono europejsk koncepcj integracji morskich i portowych systemów IT, systemów bezpiecze stwa eglugi na obszarach o wysokiej intensywno ci ruchu oraz systemów ratowania ycia na morzu (SAR). Zaproponowano, oparty na metodach bayesowskich, model bezpiecze stwa autostrady morskiej w odniesieniu do najbardziej wra liwego elementu systemu, jakim jest statek. Słowa kluczowe: autostrada morska, bezpiecze stwo, metody bayesowskie, SAR. 1. WPROWADZENIE Transport morski, który do niedawna polegał jedynie na przewo eniu towarów z portu do portu jest obecnie jednym z elementów ła cucha logistycznego. Efektywne usługi przewozowe eglugi morskiej bliskiego zasi gu, o uproszczonej obsłudze, oparte na sieci portów morskich, z dogodnymi poł czeniami l dowymi poprzez sie drogow i kolejow umo liwiaj tworzenie autostrad morskich MOS (ang. Motorway of the Sea). Koncepcja MOS, która pojawiła si w 2001 roku, jest realizowana na obszarze Unii Europejskiej przez konsorcja zło one z portów morskich, linii eglugowych, zapewniaj cych regularne poł czenia pomi dzy tymi portami, samorz dów lokalnych i innych instytucji. Prace zwi zane z projektami autostrad morskich dotycz rozwoju infrastruktury portowej, modernizacji i budowy nowych statków, technologii przeładunków, systemów ICT (ang. Information and Communication Technologies). Szybko rozwijaj ca si koncepcja MOS wymaga zmian organizacyjnych i legislacyjnych, wprowadzenia elektronicznego obiegu informacji o ruchu statków, ładunków, ruchu pasa erskim i wi e si z rozwijanymi na terenie unii koncepcjami systemów IT i ITS. Wdro enie systemu wymiany informacji morskich, przy u yciu takich usług jak SafeSeaNet, system dalekosi nej identyfikacji i ledzenia statków (LRIT) oraz system automatycznej identyfikacji statków (AIS), ułatwia prowadzenie operacji nawigacyjnych i logistycznych. Na forum mi dzynarodowym w ramach prac IMO, Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Kosmicznej rozwijane s koncepcje e-navigation, e-maritime oraz

2 6 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu MITS (ang. Maritime Intelligent Transportation System), których celem jest integracja systemów bezpiecze stwa, informacyjnych i komunikacyjnych. Informacja zwi zana z bezpiecze stwem eglugi uzupełniona o dane dotycz ce usług pasa erskich i towarowych umo liwia zwi kszenie przepustowo ci rodków transportu nale cych do systemu na terenie portu, na drogach i w transporcie kolejowym. 2. SYSTEMY OBSŁUGI AUTOSTRADY MORSKIEJ Autostrada morska obejmuje infrastruktur i organizacj w dwóch portach, w dwóch ró nych pa stwach członkowskich Unii Europejskich. Organizacja obsługi autostrady morskiej powinna zawiera elektroniczne systemy zarz dzania logistyk transportu towarowego i pasa erskiego, systemy bezpiecze stwa, uproszczone procedury administracyjne i celne. W systemie transportowym autostrady morskiej wyró nia si elementy techniczne, technologiczne, organizacyjne i prawne. Elementy techniczne stanowi : porty, terminale portowe, linie eglugowe, poł czenia l dowe, centra logistyczne. Do elementów technologicznych zaliczane s systemy: efektywnego przeładunku towarów, zmiany rodków transportu. Elementy organizacyjne i prawne obejmuj : ujednolicone przepisy i dokumentacj, współprac uczestników ła cucha logistycznego. Porty morskie s istotnym elementem systemów logistycznych i gospodarki transportowej pa stwa [2]. Wymagania przewo ników morskich wobec portu morskiego dotycz nast puj cych wska ników [12]: terminowa dostawa i załadunek, czas przemieszczania przez port, odpowiedzialno, cena, zakres usług, dokładno fakturowania, wyposa enie przeładunkowe, stopie kontroli, załatwianie roszcze. Od sprawno ci infrastruktury portowej zale y sprawno przepływu towarów w całym ła cuchu logistycznym. Wi kszo portów wiadczy usługi logistyczne tylko w w skim zakresie, okre lonym przez kolumny A i B (Tablica 1) [6]. Dostosowanie działalno ci portów do zmieniaj cych si warunków jest zwi zane z konieczno ci tworzeniu pakietów usług logistycznych, konfigurowanych z ro nych grup działalno ci [11], wymienionych w Tablicy 1. W kolumnach A i C Tablicy 1 szarym kolorem zaznaczono usługi logistyczne zwi zane z autostrada morsk. Obejmuj one transport intermodalny, zabezpieczenie i oznakowanie ładunków w transporcie, obsług punktów przeładunkowych, planowanie tras przewozu i przestrzenno ci taboru, obsług transportu bliskiego i ubezpieczenia. Porty morskie ewoluuj w kierunku terenów z zapleczem morskim i l dowym, na których rozwijaj si centra logistyczne, b d ce samodzielnymi podmiotami gospodarczymi,

3 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 7 realizuj cymi funkcje zaopatrzeniowe i dystrybucyjne [5], wykorzystywane przede wszystkim do kształtowania optymalnych ła cuchów zaopatrzenia i zbytu. W ich skład wchodz magazyny, bocznice kolejowe, serwisy napraw kontenerów, stacje paliw i hotele. wiadcz one takie usługi jak przewóz, przeładunki, magazynowanie, rozdział, kompletacja ładunków. Magazynowanie i obsługa zapasów Tablica 1. Zakres usług logistycznych - grupy działalno ci Usługa logistyczna Transportowanie i obsługa ładunku Badanie rynku i tworzenie marketingowego systemu informacji Finansowanie transakcji i obsługa bankowa, ubezpieczenia A B C D Składowanie towarów Obsługa rampy magazynu Rozmieszczenie w gniazdach regałów Lokalizacja baz magazynowych Dekompletacja ładunków Tworzenie jednostek ładunkowych Pakowanie Planowanie powierzchni magazynowych Obsługa chłodni magazynowych Obsługa magazynów Przewóz ładunków Transport intermodalny Badania rynku, udział w zysku Tworzenie systemu informacji marketingowej Umowy leasingowe Umowy kredytowe Transport multimodalny Prognozy popytu Kredyt kupiecki Transport bimodalny Zabezpieczenie ładunku w transporcie Oznakowanie ładunków w transporcie Obsługa punktów przeładunkowych Planowanie tras przewozu Planowanie przestrzenno ci taboru Obsługa transportu bliskiego Raport sprzeda ny, kody kreskowe Planowanie wielko ci sprzeda y Badanie otoczenia konkurencji Public relations Promocja Reklama Statystyczna kontrola jako ci Audyt Controlling Ksi gowo Realizacja inkasa Factoring Ubezpieczenia ładunku w transporcie Ubezpieczenie przewo nika i operatora ródło: opracowanie na podstawie Gołembska E.: Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa Zintegrowane systemy zarz dzania w portach (rysunek 1) obejmuj operacje zwi zane z nawigacj statku w rejonie redy (obszary kotwiczenia), torów podej ciowych (obszar pilota u), operacje podczas podchodzenia do nabrze a i cumowania statku oraz przeładunków. Stosowanie takich systemów umo liwia planowanie zawini i wyj statków w morze, zarz dzanie dost pno ci nabrze y oraz sprawn obsług pasa erów i ładunków.

4 8 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu Rys. 1. Zintegrowany portowy system zarz dzania ródło: Opracowanie własne, na podstawie: Burciu Z.: Bezpiecze stwo w transporcie morskim. Poszukiwanie i ratowanie ycia na morzu. Podejscie systemowe. (Monografia w przygotowaniu do druku). Efektem rozwoju du ych i strategicznie poło onych portów na całym wiecie s nowoczesne centra posiadaj ce pot ne bazy kontenerowe, tak jak na przykład Hamburg i Barcelona. Rozwój przewozów intermodalnych na terenie Unii Europejskiej planowany jest z jednoczesnym zapewnieniem pełnego zakresu usług logistycznych. Przykładem rozwi zania umo liwiaj cego integracj usług jest koncepcja e-logistic zintegrowanego systemu logistyki portowej, realizowana w Porcie Lubeka [2], przedstawiona na rysunku 2. Rys. 2. E-logistic komunikacja elektroniczna w porcie. ródło: Antonowicz M.: Rozwi zania informatyczne dla transportu morskiego w koncepcji autostrad morskich, VI Mi dzynarodowa Konferencja Naukowa Porty Morskie 2006.

5 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 9 Zapewnia ona komunikacj elektroniczn pomi dzy producentem, nadawc ładunku, odbiorc, portami załadunku i wyładunku oraz statkiem w morzu, elektroniczn obsług klienta, operacji portowych i ledzenia ładunku oraz usługi o warto ci dodanej, okazania ładunku i dyspozycji. Dla rozwoju ła cuchów, ł cz cych ró ne rodzaje transportu, na przykład transport kolejowy i morski, niezb dna jest harmonizacja procesów, integracja systemów informatycznych i jednolito standardów dotycz cych dokumentów. Ła cuch kolejowo morski tworzy sie wzajemnych sprz e, ze wspóln baz danych o jednostkach intermodalnych, umo liwiaj c zarz dzanie systemem komunikatów i pozwalaj c na przekazywanie informacji pomi dzy elementami sieci [2]. Model przedsi biorstw współpracuj cych w sieci, dla ła cucha kolejowo morskiego, w układzie biznesowym, przedstawia rysunek 3. Rys. 3. Model współpracy w intermodalnym ła cuchu, transportowym, wykorzystanie bazy danych o ładunkach intermodalnych ródło: Opracowanie na podstawie Antonowicz M.: Rozwi zania informatyczne dla transportu morskiego w koncepcji autostrad morskich, VI Mi dzynarodowa Konferencja Naukowa Porty Morskie Baza danych o jednostkach intermodalnych, zawiera informacje o własno ci, obiegu i miejscu poło enia ładunków. Do uczestników ła cucha transportowego nale słu by celne i kontrolne na przykład PSC (ang. Port State Control) 1. Zdarzeniami dotycz cymi statków s czasy przybycia do portu, wzajemne sprz enia i interfejsy linii eglugowych. Zdarzeniami dotycz cymi poci gów s konieczny czas podstawienia oraz wzajemne sprz enia i interfejsy przedsi biorstw kolejowych 1 Port State Control, PSC, jest organizacj przeprowadzaj c inspekcje na statkach konwencyjnych w celu potwierdzenia kompetencji kapitana, oficerów oraz stanu technicznego jednostki. Inspektorzy PSC sprawdzaj statek pod k tem wymaga konwencji SOLAS, MARPOL, STCW.

6 10 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu 3. SYSTEMY OBSŁUGI ADMINISTRACYJNEJ I CELNEJ Wprowadzenie autostrad morskich wi e si z wymagan, wysok jako ci usług w ramach regularnych poł cze eglugi morskiej bliskiego zasi gu. Wynika st d konieczno inwestycji infrastrukturalnych oraz uproszczenia skomplikowanych procedur administracyjnych odprawy statków i ładunków w portach. Przedsi biorstwa eglugowe podlegaj wielu kontrolom w zwi zku z przepisami podatkowymi, sanitarnymi i bezpiecze stwa. Transport morski jest transportem mi dzynarodowym. Poza stref wód terytorialnych, która wynosi 22 km, statek wpływa na wody mi dzynarodowe. 40% handlu wewn trz unii i wi kszo handlu zewn trznego przepływa przez porty, Komisja Europejska d y wi c do stworzenia europejskiej strefy morskiej bez granic - bez kontroli granicznych i celnych oraz wprowadzenia e-administracji z obsług w jednym okienku [15]. Jest to mo liwe dzi ki wdro eniu systemu SafeSeaNet, b d cego europejsk platform wymiany danych pomi dzy administracjami morskimi pa stw członkowskich Unii Europejskiej oraz sytemu LRIT. Systemy te umo liwiaj administracji morskiej ka dego kraju unii ci głe ledzenie podró y danej jednostki. Od pa dziernika 2004 roku Europejska Agencja Bezpiecze stwa Morskiego EMSA (European Maritime Safety Agency) obj ła zarz dzanie systemem SafeSeaNet i odpowiada za organizacj i kontynuacj współpracy pomi dzy administracjami morskimi pa stw europejskich. Planowane jest wprowadzenie systemów komputerowych, które usprawni i ułatwi obrót towarowy, logistyk dostaw oraz praktyk celn, zapewniaj c bezpiecze stwo mi dzynarodowego ła cucha dostaw oraz zwi kszon ochron konsumentów i rodowiska. W Okresowym Przegl dzie Białej Ksi gi Polityki Transportu [8], Komisja Europejska ogłosiła, e w roku 2009 zaproponuje narz dzia do wdro enia elektronicznych systemów administracji morskiej (e-maritime). Koncepcja e-maritime jest poł czeniem usług i systemów, spełniaj cych wymagania na poziomie politycznym i biznesowym, w zakresie elektronicznej wymiany informacji oraz dost pno ci usług i infrastruktury. Autostrady morskie wymieniane s w europejskiej koncepcji e-maritime wraz z innymi aplikacjami, wprowadzanymi na terenie Unii Europejskiej. Nale do nich [7,10]: europejski system nawigacji i informacji morskiej MarNIS (ang. Maritime Navigation and Information Services), pojedynczy dokument transportowy, pojedyncze okno portowe, pa stwowe i europejskie, platforma elektronicznej obsługi celnej e-customs, platforma europejskiego systemu zarz dzania ruchem kolejowym RTMS, platforma europejskiego systemu zarz dzania ródl dowym transportem wodnym RIS. Dla efektywnej obsługi autostrady morskiej szczególne znaczenie maj : zasada pojedynczego okna Single Window, umo liwiaj ca operatorom gospodarczym składanie informacji i dokumentów tylko jeden raz, co pozwala na sprawn wymian informacji pomi dzy wszystkimi słu bami i instytucjami zaanga owanymi w kontrol towarów przemieszczanych przez granice unii, przy wykorzystaniu elektronicznej transmisji danych oraz platform e-customs, RTMS i RIS. Rozwój sprawnego obiegu dokumentów przewozowych, jest celem realizowanego przez Komisj Europejsk projektu elektronicznych systemów dla transportu towarowego e-freight [9].

7 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 11 Cło elektroniczne e-customs jest narz dziem dla sprz onych ze sob i łatwo dost pnych, zautomatyzowanych systemów celnych. Koordynacj procesu handlu mi dzynarodowego oraz koordynacj pomi dzy wszystkimi słu bami, które ten proces obsługuj zamierza si osi gn równie poprzez wdro enie koncepcji dokonywania odpraw przez wszystkie słu by w jednym miejscu i czasie. Słu y ma temu zasada One-Stop Shop, zgodnie z któr wszelkie kontrole fizyczne wymagane przez słu by i instytucje zaanga owane w odpraw statku s realizowane w tym samym czasie i w tym samym miejscu. Dla transportu niezwykle wa nym narz dziem jest unijny projekt systemu nawigacji satelitarnej Galileo, który umo liwi tworzenie mostów informacyjnych oraz automatyzacj przepływu informacji mi dzy załadowcami, portami, liniami eglugowymi i operatorami logistycznymi. Sprzyja temu zastosowanie systemów RFID (ang. Radio Frequency Identification) - kontroli przepływu towarów w oparciu o zdalny odczyt i zapis danych oraz autostrad informacyjnych [13] zintegrowanych systemów teleinformatycznych ł cz cych porty. Do systemu e-maritime mog by wł czone: statek, armator, operator, agent oraz słu by l dowe: administracja morska, morska słu ba poszukiwania i ratownictwa SAR (Search and Rescue), stra graniczna, port, słu by celne i imigracyjne oraz przedsi biorstwa sektora portowego. 4. MORSKIE I PORTOWE SYSTEMY IT I ITS Inteligentne systemy transportowe i systemy zarz dzania umo liwiaj zbieranie i gromadzenie danych, poszukiwanie, analiz i udost pnianie potrzebnej informacji w celu poprawy bezpiecze stwa i efektywno ci transportu. Aplikacje ITS zawieraj si w ogólnej koncepcji e-navigation, któr opracowano w oparciu o systemy elektronicznych map nawigacyjnych i systemu dalekosi nej identyfikacji i ledzenia statków LRIT. E-navigation jest koncepcj obejmuj c wiele obszarów, wychodz c poza system zawieraj cy jedynie zintegrowane podsystemy i urz dzenia. Na rysunku 4 przedstawiono rodowisko e-navigation [7], do którego nale : pokładowe systemy nawigacyjne, oficjalne wydawnictwa nautyczne, mapy elektroniczne ENC (ang. Electronic Navigational Chart), systemy okre lenia pozycji i czasu, l dowe systemy zarz dzania ruchem statków zintegrowane z systemami raportowania statków, bazy danych statków, system poszukiwania i ratowania ycia na morzu SAR (ang. Search and Rescue). Systemy automatycznej identyfikacji statków AIS i LRIT oraz systemy radarowe i komunikacyjne wykorzystywane s zarówno przez pokładowe systemy nawigacyjne i systemy l dowe. Do najbardziej przydatnych typów usług w systemach ITS i IT/ICT w portach nale bie ca wymiana informacji wykorzystuj ca technologie telekomunikacyjne, plan zawini statków, obsługi nabrze y oraz techniki zwi kszaj ce bezpiecze stwo i zmniejszaj ce czas

8 12 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu pomi dzy kolejnymi zawini ciami statków (ang. turnaround time). Zaliczamy do nich techniki ledzenia ładunków, umo liwiaj ce ledzenie ładunku w całym ła cuchu transportowym, systemy ostrzegania przed otwarciem kontenera, wykorzystuj ce technologi RFID, karty chipowe, nieinwazyjne systemy kontroli ładunku, inteligentne systemy pobierania opłat, multimodalne informacje o ruchu osób i planowanych trasach przejazdu, informacje o ruchu drogowym, system elektronicznych manifestów, system awizowania dostaw. Rys. 4. rodowisko e-navigation ródło: opracowanie własne na podstawie: IALA Vision of e-navigation, Nordic Institute of navigation, E- navigation, Oslo Systemem wykorzystywanym w portach do gromadzenia i konsolidacji informacji o zawini ciach statków, statusie ładunku i stanie dróg jest system nadzoru ruchu statków VTS (Vessel Traffic Services) lub VTMIS (Vessel Traffic Management and Information System). Oprócz dyrektywy 2002/59/WE, która stanowi podstaw prawn harmonizacji systemów VTMIS i wymiany danych pomi dzy pa stwami członkowskimi. W Unii Europejskiej wdra ane s równie systemy informacji portowej [9]. 5. ELEMENTY MODELU BEZPIECZE STWA AUTOSTRADY MORSKIEJ Bezpo redni wpływ na bezpiecze stwo autostrady morskiej, poprzez instrumenty prawne i zarz dzanie, maj Mi dzynarodowa Organizacja Morska, Komisja Europejska, rz dy pa stw reprezentowane przez administracj morsk danego pa stwa, towarzystwa klasyfikacyjne i ubezpieczeniowe, spedytorzy i wła ciciele ładunku, armatorzy i operatorzy statków. Powi zania pomi dzy tymi instytucjami, wpływaj cymi na funkcjonowanie autostrady morskiej, poprzez oddziaływanie na eksploatacj statków, przedstawiono na rysunku 5.

9 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 13 Rys. 5. Powi zania pomi dzy stronami wpływaj cymi na bezpiecze stwo autostrady morskiej ródło: opracowanie własne. Analiza bezpiecze stwa autostrady morskiej wymaga identyfikacji zagro e oraz ich skutków w odniesieniu do portów, terminali, statków, poł cze l dowych z portami, centrów logistycznych oraz systemów ITC. Bezpiecze stwo statku w systemie transportowym autostrady morskiej Elementem, który ma najwi kszy wpływ na bezpiecze stwo całego systemu jest statek. Na rysunku 6 przedstawiono kolejne etapy eksploatacji statku w systemie autostrady morskiej. Zdarzenia wpływaj ce na bezpiecze stwo zwi zane s przede wszystkim z operacjami na wodach ograniczonych, w szczególno ci manewrami przy podej ciu do portu i manewrami portowymi [1]. Operacje portowe Rys. 6. Etapy eksploatacji statku w systemie autostrady morskiej ródło: Opracowanie własne..

10 14 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu Do modelowania bezpiecze stwa statku w systemie autostrady morskiej zastosowano sie bayesowsk BN (ang. Bayesian Network). Model przedstawiony na rysunku 7. mo e by wykorzystany w ogólnym systemie zarz dzenia bezpiecze stwem autostrady morskiej, poniewa umo liwia on obserwacj zastosowanych rodków kontroli ryzyka. Rys. 7. Sie bayesowska do oceny bezpiecze stwa statku w systemie autostrady morskiej ródło: Opracowanie własne. Do budowy sieci i oblicze wykorzystano program HUGIN, posiadaj cy interfejs graficzny, kompilator oraz system przeznaczony do budowy i wykorzystywania bazy wiedzy opartej na technikach sieci bayesowskiej. Integracja systemu autostrady morskiej z systemem akcji ratowniczej w systemie bezpiecze stwa morskiego. System SAR (ang. Search and Rescue) - poszukiwania i ratowania ycia na morzu jest jednym z podstawowych systemów nadrz dnego systemu bezpiecze stwa morskiego. Na rysunku 8 przedstawiono system akcji ratowniczej, w którym wyró niono promy zatrudnione w systemie transportowym autostrady [3]. Wykorzystanie promów zatrudnionych w systemie autostrady morskiej pozwala koordynatorowi akcji ratowniczej na skrócenie czasu akcji, dzi ki wyeliminowaniu niepewno ci zwi zanych z poło eniem i czasem dotarcia jednostek handlowych, znajduj cych si w rejonie wypadku, do obiektu poszukiwanego. Wpływa to na popraw bezpiecze stwa eglugi w rejonie szlaków eglugowych autostrady morskiej.

11 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 15 Rys. 8. System akcji ratowniczej elementy i otoczenie ródło: Opracowanie własne, na podstawie: Burciu Z.: Bezpiecze stwo w transporcie morskim. Poszukiwanie i ratowanie ycia na morzu. Podejscie systemowe. (Monografia w przygotowaniu do druku). Do oceny wpływu wykorzystania promów oraz informacji z systemu autostrady morskiej na prawdopodobie stwo dotrzymania terminu akcji ratowniczej, ze wzgl du na mał powtarzalno akcji SAR i jednostkowo prowadzonych działa, czas akcji ratowniczej mo na oszacowa metod eksperck, z wykorzystaniem metody PERT. Prawdopodobie stwo dotrzymania terminu realizacji akcji ratowniczej okre lane jest nast puj co: TD E[ t n ] P( tn TD) Φ (1) σ[ tn ] gdzie: E[t n ] warto oczekiwana czasu realizacji akcji SAR, Φ dystrybuanta rozkładu N(0,1), TD termin dyrektywny, odchylenie standardowe, W tablicy 2 przedstawiono czasy trwania, warto ci oczekiwane i wariancje D 2 dla czynno ci (kolejnych etapów akcji ratowniczej), dla akcji ratowniczej SAR niezintegrowanej z systemem autostrady morskiej - bez promu (zapisane czcionk pogrubion ) i zintegrowanej z systemem autostrady morskiej - z wykorzystaniem promu w akcji SAR (zapisane kursyw pogrubion ). Termin zako czenia akcji ratowniczej bez wykorzystania promu ma rozkład normalny z warto ci oczekiwan 249, 84 i odchyleniem standardowym 8,59 t n : ~N(249,84; 8,59)

12 16 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu Termin zako czenia akcji ratowniczej, w której wykorzystano informacje z systemu autostrady morskiej (wykorzystanie promu w akcji SAR) ma rozkład normalny z warto ci oczekiwan 195, 34 i odchyleniem standardowym 4,78. t n : ~N(195,34; 4,78) Czynno ci A (1,2) B (2,3) C (2,4) D (4,6) E (3,5) F (5,10) G (6,7) H (7,8) I (8,9) J (8,11) K (9,11) L (9,10) N (10,12) M (11,12) Tablica 2. Oczekiwany czas trwania i wariancja dla poszczególnych czynno ci Opis czynno ci Odebranie sygnału o wypadku na morzu, identyfikacja Powiadomienie jednostek ratowniczych Okre lenie parametrów hydrometeorologicznych Wyznaczanie pozycji odniesienia, obszaru poszukiwania Przygotowywanie do wyj cia w morze, wyj cie w morze egluga do wyznaczonego obszaru, SRU Wybór zarekwirowanie promu Nowa informacja hydrometeorologiczna, korekta obszaru Opracowanie planu poszukiwania egluga statków zarekwirowanych do wyznaczonego obszaru Przekazanie poprawionej informacji zarekwirowanym statkom o sposobie poszukiwania (wzór) Przekazanie poprawionej informacji statkom SRU Poszukiwanie według zaleconego wzoru, przez jednostki SRU Poszukiwanie według odpowiedniego wzoru, jednostki zarekwirowane a tij Czas trwania czynno ci mij b t ij E[ t ij ] Bez promu 2 t ij D [ ] Z promem 2 t ij D [ ,17 0,69 0, ,17 0,25 0, ,17 2,25 2, ,78 2, ,17 17,36 17, ,33 11,11 11, ,78 2, ,44 0, ,44 0, ,78 2, ,17 0,69 0, ,11 0, ,44 11, ,11 11,11 ródło: Opracowanie własne, na podstawie: Burciu Z.: Bezpiecze stwo w transporcie morskim. Poszukiwanie i ratowanie ycia na morzu. Podejscie systemowe. (Monografia w przygotowaniu do druku). Na rysunku 9 przedstawiono sie czynno ci, z zaznaczon cie k krytyczn, dla akcji ratowniczej SAR zintegrowanej z systemem autostrady morskiej z wykorzystaniem promu i porównano ze cie k krytyczn dla akcji bez wykorzystania promu. ]

13 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 17 Rys. 9. Sie czynno ci podczas koordynacji akcji ratowniczej bez uwzgl dnienia i z uwzgl dnieniem promu ródło: Opracowanie własne, na podstawie: Burciu Z.: Bezpiecze stwo w transporcie morskim. Poszukiwanie i ratowanie ycia na morzu. Podejscie systemowe. (Monografia w przygotowaniu do druku). S p () t = e 1,3213 0,071 Temp. Wody 0,1654 t e Rys. 10. Przyrost prawdopodobie stwa przetrwania ludzi przebywaj cych w wodzie dla temperatury wody 20 o C i 5 o C. ródło: Opracowanie własne, na podstawie: Burciu Z.: Bezpiecze stwo w transporcie morskim. Poszukiwanie i ratowanie ycia na morzu. Podejscie systemowe. (Monografia w przygotowaniu do druku). Przyrost prawdopodobie stwa przetrwania człowieka w wodzie dla o temperatury wody 20 o C i 5 o C przedstawiono na rysunku 10. Uwzgl dnienie wykorzystania promu w akcji ratowniczej wpływa na skrócenie czasu dotarcia do osób poszukiwanych i zwi ksza szanse uratowania ich uratowania.

14 18 Teresa Abramowicz-Gerigk, Zbigniew Burciu 7. WNIOSKI Dynamiczny rozwój eglugi morskiej bliskiego zasi gu powoduje wzrost ilo ci zagro e i cz stotliwo ci ich wyst powania, w zwi zku z tym konieczny jest równoległy rozwój systemów zarz dzania bezpiecze stwem i systemów teleinformatycznych. Zastosowanie koncepcji e-navigation i e-maritime wpływa na bezpiecze stwo autostrady morskiej poprzez integracj systemów nawigacyjnych, nadzoru ruchu statków z systemami SAR i zwalczania zagro e ekologicznych oraz zwi kszenie efektywno ci usług logistycznych, w tym usług portowych i PSC. Zastosowanie modeli probabilistycznych, w tym sieci bayesowskich, przy ocenie poziomu bezpiecze stwa, pozwala zwróci uwag na zdarzenia, które maj najwi kszy wpływ na bezpiecze stwo w transporcie morskim i obserwacje zastosowanych rodków kontroli ryzyka. Integracja systemów nadzoru ruchu z systemem SAR, umo liwia zwi kszenia efektywno ci akcji poszukiwania i ratowania ycia na morzu. Przedstawiony w artykule przykład zastosowania analizy czasowej, umo liwia okre lenie przyrostu prawdopodobie stwa prze ycia rozbitka w rejonie traz eglugowych promów zatrudnionych w systemie autostrady morskiej.

15 Systemy bezpiecze stwa i obsługi autostrady morskiej 19 LITERATURA [1] Abramowicz-Gerigk T., Burciu Z.: Opcje kontroli ryzyka operacji portowych, XI Mi dzynarodowa Konferencja Naukowo-Techniczna. Bezpiecze stwo Morskie i Ochrona Naturalnego rodowiska Morskiego. Bezpiecze stwo na Morzu Bałtyckim wyzwaniem dla zintegrowanej Europy. Praca zbiorowa pod redakcj Stanisława Piochy. rodkowopomorska Rada Naczelnej Organizacji Technicznej, Koszalin-Kołobrzeg [2] Antonowicz M.: Rozwi zania informatyczne dla transportu morskiego w koncepcji autostrad morskich, VI Mi dzynarodowa Konferencja Naukowa Porty Morskie 2006, pl/2006/01.pdf. [3] Burciu Z. Bezpiecze stwo w transporcie morskim. Poszukiwanie i ratowanie ycia na morzu. Podejscie systemowe (monografia w przygotowaniu do druku). [4] Enhanced Reliability and Safety for shipping using GALILEO, Deliverable reference number: D2.4.E part 2, Projekt europejski MarNIS. [5] Fijałkowski J.: Transport wewn trzny w systemach logistycznych. Wybrane zagadnienia, Oficyna wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa [6] Golembska E.: Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa [7] IALA Vision of e-navigation, Nordic Institute of Navigation, e-navigation, Oct 16th 2007, Oslo. [8] Komunikat Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego, Utrzyma Europ w ruchu - zrównowa ona mobilno dla naszego kontynentu. Przegl d redniookresowy Białej Ksi gi Komisji Europejskiej dotycz cej transportu z 2001 r. {SEC(2006) 768} Komisja Wspólnot Europejskich, Bruksela, COM(2006) 314 wersja ostateczna, eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=com:2006:0314:fin:pl. [9] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Komunikat i plan działania dotycz cy utworzenia europejskiego obszaru transportu morskiego bez barier {KOM(2009) 11 wersja ostateczna}, Bruksela [10] Lichtenberger E.: Projekt sprawozdania w sprawie Zielonej Ksi gi na temat przyszłej polityki TEN-T, (2008/2218(INI)), Komisja Transportu i Turystyki, PE v /7, , PR\759806PL.doc [11] Łapko A.: Porty morskie w nowej roli, Magazyn portowy nr 10(85), pa dziernik [12] Szwankowski S.: Funkcjonowanie i rozwój portów, Wydawnictwo Uniwersytetu Gda skiego, Gda sk [13] Work Package 4 Baltic Sea Motorway supporting information services, Baltic Sea region ITERREG III B Final Report Gda sk, Poland, 2007, documents/final/ BaSIM_ Final_ Report _WP4.pdf SAFETY AND SERVICES SYSTEMS OF MOTORWAY OF THE SEA Abstract The paper presents the organisation of Motorway of the Sea (MOS) services including electronic logistical management systems, safety systems, simplified administration and customs services and the model of MOS safety which uses the data bases of intermodal units, their characteristics and position. The European conception of maritime and port IT systems, the systems used to protect safety of navigation in the congested areas integration is described. The model of MOS safety based on the Bayesian methods, has been proposed with respect to the ship - the most sensitive element of the system. Key words: Motorway of the Sea, safety, Bayesian methods Recenzent: Jerzy Manerowski