Poznaję cukrzycę. Hipoglikemia Wysiłek fizyczny

Transkrypt

1 Poznaję cukrzycę Hipoglikemia Wysiłek fizyczny Dr n. med. Agnieszka Szypowska Dr n. med. Hanna Trippenbach-Dulska Lek. med. Maria Lipka Lek. med. Anna Ramotowska

2 Przyczyny i objawy hipoglikemii

3 Hipoglikemia Każdy poziom cukru we krwi poniżej 70 mg% wymaga podania dodatkowej porcji glukozy, niezależnie od występowania lub braku objawów W laboratoryjnej ocenie glikemii z krwi żylnej za niedocukrzenie uważa się spadek cukru poniżej 65 mg% Małe dzieci są bardziej wrażliwe na spadki glikemii Częste niedocukrzenia powodują uszkodzenie układu nerwowego, szczególnie u małych dzieci

4 Hipoglikemia (niedocukrzenie) Wątroba Glikogen wątrobowy Hormony uwalniające glukozę zmagazynowaną w wątrobie pod postacią glikogenu wątrobowego: Adrenalina Glukagon Kortyzol Glukoza

5 Hipoglikemia (niedocukrzenie) Przyczyny niedocukrzenia: Za mało jedzenia (np. nie zjedzony lub zapomniany posiłek) Za dużo insuliny (np. pomylona dawka) Wysiłek fizyczny Alkohol

6 Objawy niedocukrzenia Nagle występują: Bladość Tachykardia Zimny pot Drżenie rąk Nogi jak z waty Gorsze widzenie Ból brzucha Głód

7 Objawy niedocukrzenia Nagła zmiana zachowania: agresja wesołkowatość Absence Ból głowy Splątanie Zaburzenia pamięci

8 Nieuświadomione niedocukrzenie w nocy Nocne koszmary senne Złe samopoczucie rano Ranna wysoka glikemia efekt z odbicia Aceton głodowy : W moczu po nocy pojawia się aceton Bez obecności cukru Glikemia prawidłowa

9 Postępowanie w niedocukrzeniu Glikemia > 60 mg% Dodatkowy posiłek ok g węglowodanów (owoc, kanapka) Glikemia < 60 mg% Cukier, glukoza oraz dodatkowy posiłek węglowodanowy ok g węglowodanów

10 Postępowanie w niedocukrzeniu Nie podajemy produktów zawierających tłuszcz (batony, czekolada) tłuszcz opóźnia wchłanianie cukru Pamiętaj o kontroli poziomu cukru po minutach, jeżeli glikemia jest nadal niska, zjedz ponownie cukier lub glukozę

11 Ciężkie niedocukrzenie (neuroglikopenia) Utrata przytomności z drgawkami, glikemia < 50mg% Postępowanie: Odłączyć pompę insulinową Podać GlukaGen Hypokit domięśniowo Zmierzyć poziom cukru we krwi Wezwać pogotowie ratunkowe Kontrola poziomu cukru po minutach Powikłania obrzęk mózgu: Objawy: wymioty, ból głowy Konieczne leczenie szpitalne Nazwy handlowe GlukaGen Hypokit, a także NovoNordisk stanowią własność intelektualną firmy NovoNordisk i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

12 Skutki powtarzających się niedocukrzeń Ciężkie niedocukrzenia mogą być odpowiedzialne za trwałe uszkodzenia mózgu, w tym padaczkę, zwłaszcza u młodszych dzieci Lżejsze incydenty (nieuświadomione) lub nocne, przespane niedocukrzenia wywołują bóle głowy, trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci, upośledzenie funkcji poznawczych (trudności szkolne)

13 Długotrwała cukrzyca, częste niedocukrzenia Częste niedocukrzenia i długotrwała cukrzyca upośledzają reakcję organizmu na niedocukrzenie, niedocukrzenia przestają być wyczuwalne, co zwiększa ryzyko ciężkiego niedocukrzenia

14 Wysiłek fizyczny

15 Zalety uprawiania sportu* Zwiększenie wrażliwości na insulinę mniejsze dobowe zużycie insuliny Lepsze wyrównanie cukrzycy Zmniejszenie masy ciała Poprawa gospodarki lipidowej Obniżenie ciśnienia tętniczego Korzystny wpływ na serce i naczynia obwodowe Zmniejszenie procesów krzepnięcia Wzrost aktywności układu antyoksydacyjnego Poprawa samopoczucia i nastroju * I. Ponikowska, P. Adamczyk Cukrzyca typu 1 pod red. E. Otto-Buczkowska

16 Przemiany metaboliczne w trakcie wysiłku* Hormony biorące udział w utrzymaniu normoglikemii w czasie wysiłku: Wczesna faza obniżenie insuliny, wzrost glukagonu Dłuższy wysiłek wzrost adrenaliny, glukagonu, kortyzolu Mięśnie czerpią energię ze spalania: Glukozy (glikogen mięśniowy, glukoza z wątroby) Powstają mleczany Brak insuliny wyższe stężenie mleczanu Tłuszczów (wolnych kwasów tłuszczowych) Powstają związki ketonowe Brak insuliny więcej związków ketonowych * I. Ponikowska, P. Adamczyk Cukrzyca typu 1 pod red. E. Otto-Buczkowska

17 Rodzaje wysiłku fizycznego* Wysiłek intensywny, krótkotrwały może spowodować wzrost glikemii (intensywne pobudzenie syntezy glukozy) Wysiłek długotrwały, trening (wysiłek tlenowy): Powoduje obniżenie glikemii w trakcie i po wysiłku, nawet do kilkunastu godzin po ćwiczeniach (regeneracja glikogenu mięśniowego) Korzystny dla osób z cukrzycą * I. Ponikowska, P. Adamczyk Cukrzyca typu 1 pod red. E. Otto-Buczkowska

18 Rodzaje wysiłku fizycznego* Wysiłek beztlenowy (np. podnoszenie ciężarów) lub statyczne (np. przeciąganie liny) Wzrost wydzielania adrenaliny Wzrost glikemii Wzrost ciśnienia tętniczego Nie jest zalecany dla osób z cukrzycą * I. Ponikowska, P. Adamczyk Cukrzyca typu 1 pod red. E. Otto-Buczkowska

19 Insulina a wysiłek fizyczny Mięśnie w trakcie pracy zużywają glukozę i insulinę Glikemia powyżej 250 mg% oznacza niedobór insuliny w organizmie konieczna dawka korekcyjna insuliny Wysiłek fizyczny przy wysokich glikemiach (czyli bez insuliny) powoduje zakwaszenie organizmu Mocz: cukier i aceton Krew: wysoka glikemia

20 Postępowanie w wysiłku fizycznym Przygotowanie do wysiłku fizycznego Obniżenie dawki insuliny Dodatkowe porcje węglowodanów Pomiary glikemii Każdy indywidualnie musi dopasować dawkę insuliny i ilość dodatkowych węglowodanów do własnej aktywności fizycznej Konieczne jest uzupełnianie płynów

21 Wysiłek fizyczny Niezaplanowany wysiłek fizyczny, nie została zmniejszona dawka insuliny: Przed wysiłkiem należy spożyć posiłek węglowodanowy W pompie insulinowej, należy zmniejszyć przepływ insuliny w bazie (zatrzymać pompę lub zastosować czasową zmianę bazy)

22 Zaplanowany wysiłek Należy obniżyć dawkę insuliny na posiłek przed wysiłkiem W pompie insulinowej trzeba zmniejszyć przepływ insuliny w bazie, w zależności od rodzaju wysiłku można: Zatrzymać przepływ insuliny na godzinę przed wysiłkiem i w trakcie wysiłku Zmniejszyć przepływ insuliny na 20-50% Zjeść dodatkową porcję węglowodanów przed wysiłkiem Nazwy handlowe MiniMed Paradigm, a także Roche stanowią własność intelektualną firmy Roche i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

23 Postępowanie w wysiłku fizycznym W zależności od rodzaju wysiłku fizycznego i poziomu cukru należy spożyć dodatkową porcję węglowodanów przed wysiłkiem Przykład: przed grą w piłkę: Glikemia 200 mg% ćwiczymy Glikemia 100 mg% dodatkowa porcja węglowodanów (np. banan, bułka) Glikemia 50 mg% koniecznie glukoza + posiłek węglowodanowy (np. banan, bułka), trzeba odczekać, aż się znormalizuje poziom cukru

24 Postępowanie w wysiłku fizycznym* Co ile minut należy zjeść 15 g węglowodanów w trakcie uprawiania różnych dyscyplin sportowych, aby zapobiec niedocukrzeniu, w zależności od masy ciała? Dyscyplina sportowa Masa ciała 20 kg Masa ciała 40 kg Masa ciała 60 kg Koszykówka 30 min 15 min 10 min Jazda na rowerze 10 km/h 65 min 40 min 25 min Bieg 8 km/h 25 min 15 min 10 min Pływanie 30 m/min 55 min 25 min 15 min Chodzenie 4 km/h 60 min 40 min 30 min Tenis 45 min 25 min 15 min * Według ISPAD (International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes)

25 Postępowanie w czasie wysiłku fizycznego i po nim Wysiłek fizyczny długotrwały wymaga w zależności od natężenia wysiłku: Pomiar glikemii w trakcie wysiłku co minut Dodatkowe porcje węglowodanów w trakcie wysiłku i w razie potrzeby dodatkowe porcje insuliny Po wysiłku pomiar glikemii Obniżenie dawki insuliny bazowej o 30-50% na kilka lub kilkanaście godzin po wysiłku (baza w pompie lub insulina długo działająca podawana penem) Jeżeli wysiłek wieczorem kontrola glikemii w nocy

26 Wysokie glikemie a wysiłek fizyczny Glikemia powyżej 250 mg% wymaga przed wysiłkiem fizycznym dawki korekcyjnej insuliny Glikemia powyżej 300 mg% należy sprawdzić, czy nie ma acetonu w moczu Nie ćwicz, gdy glikemia powyżej 300 mg% i obecny aceton w moczu należy podać insulinę, pić wodę z cytryną, znormalizować glikemię

27 Przyczyny hiperglikemii po wysiłku fizycznym Niedobór insuliny przed i w trakcie wysiłku fizycznego Zbyt duża podaż węglowodanów przed lub w trakcie wysiłku Stres w trakcie wysiłku Intensywny wysiłek beztlenowy

28 Przyczyny hipoglikemii po wysiłku fizycznym Nieobniżona dawka insuliny przed, w trakcie i po wysiłku Brak dodatkowego posiłku przed i w trakcie wysiłku Brak kontroli glikemii przed, w trakcie i po wysiłku Uwaga: zawsze należy skontrolować w nocy glikemię po wysiłku w godzinach wieczornych (np. dyskoteka)!

29 Ocena stanu zdrowia przed treningiem fizycznym* Przed rozpoczęciem treningów fizycznych osoba powinna być zbadana w celu oceny: Powikłań cukrzycy indywidualne zaprogramowanie ćwiczeń Oceny wyrównania cukrzycy zagrożenie kwasicą ketonową/ciężkim niedocukrzeniem u osób ze złym wyrównaniem Intensywność wysiłku powinna być indywidualnie dobrana: Dopuszczalna częstość tętna w czasie wysiłku dla dzieci lat to 130/160 na min Tętno treningowe = 170 wiek * I. Ponikowska, P. Adamczyk Cukrzyca typu 1 pod red. E. Otto-Buczkowska

30 Co zabrać ze sobą na wycieczkę? Zawsze trzeba zabrać pen z insuliną i zapasowe igły, również jeżeli insulina podawana jest pompą Glukometr + paski testowe Zapasowy osprzęt do pompy insulinowej Glukozę lub cukier Kanapki Wodę GlukaGen HypoKit Na wycieczce powinna być osoba przeszkolona w zasadach postępowania w ciężkim niedocukrzeniu Nazwa handlowa GlukaGen Hypokit stanowi własność intelektualną firmy NovoNordisk i została wykorzystana w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

31 Samokontrola

32 Samokontrola Kontrola masy ciała Sposób odżywiania Pomiary ciśnienia Pomiary glikemii Wysiłek fizyczny

33 Wysiłek fizyczny a pomiary glikemii Glukometr

34 Test wiedzy

35 Pytania dla wszystkich 1. Dodatkowa porcja glukozy jest potrzebna, gdy: a) Mam zawroty głowy i poziom cukru 90 mg% b) Mam zawroty głowy i poziom cukru 50 mg% c) Nie mam żadnych objawów, ale poziom cukru wynosi 50 mg% d) Prawidłowe odpowiedzi to: b) i c)

36 Pytania dla wszystkich 1. Dodatkowa porcja glukozy jest potrzebna, gdy: a) Mam zawroty głowy i poziom cukru 90 mg% b) Mam zawroty głowy i poziom cukru 50 mg% c) Nie mam żadnych objawów, ale poziom cukru wynosi 50 mg% d) Prawidłowe odpowiedzi to: b) i c)

37 Pytania dla wszystkich 2. Co może wywołać niedocukrzenie: a) Zbyt duża, źle obliczona dawka insuliny b) Wysiłek fizyczny c) Za mała ilość jedzenia d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

38 Pytania dla wszystkich 2. Co może wywołać niedocukrzenie: a) Zbyt duża, źle obliczona dawka insuliny b) Wysiłek fizyczny c) Za mała ilość jedzenia d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

39 Pytania dla wszystkich 3. Ciężkie niedocukrzenie rozpoznamy, gdy: a) Poziom cukru wynosi 40 mg% b) Poziom cukru wynosi 30 mg% c) Wystąpiły zawroty głowy, zaburzenia świadomości i drżenie rąk d) Nastąpiła utrata przytomności przy poziomie cukru 40 mg%

40 Pytania dla wszystkich 3. Ciężkie niedocukrzenie rozpoznamy, gdy: a) Poziom cukru wynosi 40 mg% b) Poziom cukru wynosi 30 mg% c) Wystąpiły zawroty głowy, zaburzenia świadomości i drżenie rąk d) Nastąpiła utrata przytomności przy poziomie cukru 40 mg%

41 Pytania dla wszystkich 4. Wysiłek fizyczny: a) Jest zakazany dla osób z cukrzycą typu 1 b) Uwrażliwia komórki na insulinę, działa przeciwdepresyjnie c) Najbardziej korzystny jest wysiłek aerobowy (tlenowy) d) Prawidłowe odpowiedzi to: b) i c)

42 Pytania dla wszystkich 4. Wysiłek fizyczny: a) Jest zakazany dla osób z cukrzycą typu 1 b) Uwrażliwia komórki na insulinę, działa przeciwdepresyjnie c) Najbardziej korzystny jest wysiłek aerobowy (tlenowy) d) Prawidłowe odpowiedzi to: b) i c)

43 Pytania dla wszystkich 5. Który rodzaj wysiłku fizycznego będzie najbardziej odpowiedni dla osoby z cukrzycą typu 1?

44 Pytania dla wszystkich 5. Który rodzaj wysiłku fizycznego będzie najbardziej odpowiedni dla osoby z cukrzycą typu 1?

45 Pytania dla wszystkich 6. Przy poziomie cukru 65 mg% najlepiej podać: a) g węglowodanów (kanapka) b) g węglowodanów (kanapka) oraz glukozę c) Cukierek czekoladowy d) 100 ml Coca-Coli Nazwa handlowa Coca-Cola stanowi własność intelektualną firmy Coca-Cola i została wykorzystana w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

46 Pytania dla rodziców/opiekunów 6. Przy poziomie cukru 65 mg% najlepiej podać: a) g węglowodanów (kanapka) b) g węglowodanów (kanapka) oraz glukozę c) Cukierek czekoladowy d) 100 ml Coca-Coli Nazwa handlowa Coca-Cola stanowi własność intelektualną firmy Coca-Cola i została wykorzystana w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

47 Pytania dla rodziców/opiekunów 7. Przy poziomie cukru 45 mg% najlepiej podać: a) g węglowodanów (kanapka) b) Glukozę oraz g węglowodanów (kanapka) c) Cukierek czekoladowy d) 100 ml Coca-Coli Nazwa handlowa Coca-Cola stanowi własność intelektualną firmy Coca-Cola i została wykorzystana w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

48 Pytania dla rodziców/opiekunów 7. Przy poziomie cukru 45 mg% najlepiej podać: a) g węglowodanów (kanapka) b) Glukozę oraz g węglowodanów (kanapka) c) Cukierek czekoladowy d) 100 ml napoju typu cola +

49 Pytania dla rodziców/opiekunów 8. W wypadku ciężkiego niedocukrzenia należy: a) Odłączyć pompę insulinową b) Podać GlukaGen Hypokit c) Kontrolować cukier co minut d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne Nazwy handlowe GlukaGen Hypokit, a także NovoNordisk stanowią własność intelektualną firmy NovoNordisk i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

50 Pytania dla rodziców/opiekunów 8. W wypadku ciężkiego niedocukrzenia należy: a) Odłączyć pompę insulinową b) Podać GlukaGen Hypokit c) Kontrolować cukier co minut d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne Nazwy handlowe GlukaGen Hypokit, a także NovoNordisk stanowią własność intelektualną firmy NovoNordisk i zostały wykorzystane w niniejszej prezentacji jedynie w celach informacyjnych.

51 Pytania dla rodziców/opiekunów 9. Przed regularnym (np. basen 2 x w tygodniu), zaplanowanym wcześniej wysiłkiem fizycznym należy: a) Obniżyć dawkę insuliny na posiłek przed wysiłkiem b) Zmniejszyć bazę o 20-50% lub zatrzymać pompę insulinową na 1 godzinę przed i na czas trwania wysiłku c) Podać dodatkową porcję węglowodanów przed wysiłkiem d) Wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

52 Pytania dla rodziców/opiekunów 9. Przed regularnym (np. basen 2 x w tygodniu), zaplanowanym wcześniej wysiłkiem fizycznym należy: a) Obniżyć dawkę insuliny na posiłek przed wysiłkiem b) Zmniejszyć bazę o 20-50% lub zatrzymać pompę insulinową na 1 godzinę przed i odłączyć na czas trwania wysiłku c) Podać dodatkową porcję węglowodanów przed wysiłkiem d) Wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

53 Pytania dla rodziców/opiekunów 10. Przed niezaplanowanym (np. nagłe wyjście na rower) wysiłkiem fizycznym należy: a) Zjeść posiłek węglowodanowy (większy niż przy wysiłku zaplanowanym) b) Zatrzymać pompę insulinową c) Zastosować czasową zmianę bazy (zmniejszyć bazę) d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

54 Pytania dla rodziców/opiekunów 10. Przed niezaplanowanym (np. nagłe wyjście na rower) wysiłkiem fizycznym należy: a) Zjeść posiłek węglowodanowy b) Zatrzymać pompę insulinową c) Zastosować czasową zmianę bazy (zmniejszyć bazę) d) Wszystkie odpowiedzi są poprawne

55 Gratulacje

56