MANU MA AL I NU M- AL I C/ M- PV C/ C- PV PL0 C- 30 PL P o r a d n i k I n s t a l a t o r a

Transkrypt

1 MANUAL IM-C/PVC-PL0306 Poradnik Instalatora

2 WYBÓR NA POKOLENIA TM Firma NIBCO INC. Z g³ówn¹ siedzib¹ w Elkhart, w stanie Indiana w USA, jest przoduj¹cym dostawc¹ zaworów, kszta³tek i innych produktów wodno-kanalizacyjnych dla zastosowañ konstrukcyjnych, przemys³owych, nawadniaj¹cych i przeciwpo arowych. Firma zosta³a za³o ona w 904r. i posiada obecnie 2 zak³adów produkcyjnych na terenie Stanów Zjednoczonych, Meksyku oraz Polski, jak równie punkty sprzeda y w 63 krajach. NIBCO Sp. z o.o. jest w³asnoœci¹ amerykañskiej firmy NIBCO INC.. W Polsce jesteœmy obecni od 993 roku. Na terenie Lodzi posiadamy zak³ad produkcyjny oraz centrum logistyczne. Zdajemy sobie sprawê, ze wymagania stawiane systemom sanitarnym stale rosn¹. Jesteœmy na to przygotowani. Wyroby firmy NIBCO podlegaj¹ systemowi nadzoru jakoœci zgodnemu z aktualn¹ wersj¹ miêdzynarodowej normy ISO-900. Oferujemy Pañstwu kompletne systemy instalacyjne z PVC-C/PVC-U, instalacje miedziane, kanalizacyjne, akcesoria oraz narzêdzia. Nasze systemy maj¹ zastosowanie w budownictwie mieszkaniowym, jedno- i wielorodzinnym, budynkach u ytecznoœci publicznej i obiektach przemys³owych. Wyroby NIBCO s¹ w ci¹g³ej sprzeda y na terenie ca³ej Polski oraz w wielu krajach europejskich u autoryzowanych, fachowo wyszkolonych dystrybutorów, odpowiedzialnych tak e za obs³ugê serwisow¹..

3 SPIS TREŒCI I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII. XIII. XIV. XV. XVI. XVII. INFORMACJE OGÓLNE W AŒCIWOŒCI PVC-U I PVC-C JAKO MATERIA ÓW INSTALACYJNYCH. W³aœciwoœci fizyczne 2. W³aœciwoœci chemiczne 3. W³aœciwoœci ognioodporne 4. Podstawowe zalety PVC-U i PVC-C jako materia³ów instalacyjnych PRODUKOWANE TYPY I PARAMETRY RUR Z PVC-U I PVC-C KOMPENSACJA WYD U EÑ TERMICZNYCH UK ADANIE INSTALACJI MOCOWANIE RUR ROZWI ZANIA KLIMATYZACYJNE W SYSTEMIE NIBCO PVC-C FlowGuard Gold IZOLACJA TERMICZNA PRZEWODÓW WYTYCZNE MONTA OWE. Prowadzenie rur natynkowe 2. Prowadzenie rur w przegrodach 3. Zabezpieczenie urz¹dzeñ grzewczych 4. Próby szczelnoœci instalacji 5. P³ukanie i dezynfekcja przewodu 6. Regulacja MAGAZYNOWANIE I SK ADOWANIE CZENIE ELEMENTÓW Z PVC-U I PVC-C UWAGI MONTA OWE UK ADANIE RUR W GRUNCIE NAPRAWY RUR Z PVC-U I PVC-C PODSUMOWANIE KATALOG GWARANCJA

4 I. INFORMACJE OGÓLNE W³aœciwoœci polichlorku winylu (PVC-U) i chlorowanego polichlorku winylu (PVC-C) zadecydowa³y o ich szerokim zastosowaniu. Ma³y ciê ar w³aœciwy, du a trwa³oœæ, odpornoœæ mechaniczna, odpornoœæ na korozjê, a tak e na media chemiczne, to g³ówne przyczyny wykorzystywania PVC-U oraz PVC-C jako materia³u instalacyjnego w budownictwie jedno- i wielorodzinnym oraz w obiektach przemys³owych. System instalacji z PVC-C stosowany jest w USA od ponad 30 lat pod amerykañsk¹ nazw¹ "FlowGuard"., a po uszlachetnieniu tworzywa, od 992 r. pod nazw¹ FlowGuard Gold *. Œwiatowym liderem w produkcji termoplastycznego tworzywa PVC-C jest amerykañski koncern chemiczny NOVEON (dawniej BFGoodrich), a wiod¹cym producentem rur, z³¹czek i armatury - koncern NIBCO Inc. Wyj¹tkowo ³atwy i szybki monta instalacji przy u yciu klejów agresywnych (inicjuj¹cych proces dyfuzji elementów ³¹czonych), nie wymagaj¹cy specjalistycznego oprzyrz¹dowania, brak koniecznoœci konserwacji jak i estetyczny wygl¹d rur i kszta³tek, to dalsze zalety proponowanych przez NIBCO Sp. z o.o. wyrobów**. Spe³niaj¹ one wymagania amerykañskich norm ASTM, dotycz¹cych stosowania ich jako materia³ów instalacyjnych wody pitnej zimnej (ASTM D-785, ASTM D-224) i ciep³ej (ASTM D-2846) oraz posiadaj¹ dopuszczenie NSF (National Sanitation Foundation) tj. Amerykañskiego Instytutu Higieny. Rury i kszta³tki z PVC-U spe³niaj¹ wymagania normy PN EN-452. Do stosowania w budownictwie polskim zosta³y dopuszczone odpowiednimi decyzjami COBR TI. INSTAL. oraz Ocenami Higienicznymi P.Z.H., dotycz¹cymi zarówno materia³ów jak i klejów u ytych do ich ³¹czenia. Amerykañskie instalacje z PVC-C s¹ z powodzeniem stosowane w naszym kraju od 992 roku. Wykonane instalacje zimnej i ciep³ej wody zarówno w budownictwie jednorodzinnym jak i -kondygnacyjnym budownictwie wielorodzinnym, a tak e instalacje przemys³owe, pracuj¹ bezawaryjnie, nie sprawiaj¹c adnych k³opotów u ytkownikom. Poza Polsk¹ system instalacji z PVC-C jest dopuszczony w Europie we Francji (NFT54-602, NFT54-028, ATEC 4-5/87-222), w Niemczech (DVGW), Wielkiej Brytanii (WRC, WRD, BBA) oraz ostatnio w Czechach, S³owacji, na Wêgrzech, w Bu³garii, Rumunii, Litwie, Ukrainie, Bia³orusi i Rosji. Elementy systemu NIBCO produkowane s¹ przy u yciu systemu kontroli i utrzymania jakoœci zgodnie z obowi¹zuj¹cym standardem ISO II. W AŒCIWOŒCI PVC-U I PVC-C JAKO MATERIA ÓW INSTALACYJNYCH. W³aœciwoœci fizyczne Tabela. W³aœciwoœci PVC-C PVC-U Jednostka Mechniczne przy temp. 23 C. Gêstoœæ 2. Wytrzyma³oœæ na rozci¹ganie 3. Wytrzyma³oœæ na zginanie 4. Wytrzyma³oœæ na œciskanie 5. Modu³ sprê ystoœci Younga 6. Twardoœæ wg. Rockwella R g/cm3 MPa MPa MPa MPa Termiczne. Wsp. rozszerzalnoœci liniowej 2. Wsp. przewodnoœci cieplnej X0 /K W/mK 0 Rury i ³¹czniki z PVC-C wytrzymuj¹ próbê,0 MPa przez 48 godzin w temperaturze 99 C. Tak¹ sam¹ wytrzyma³oœæ ma system instalacyjny, co jest du ¹ zalet¹ w stosunku do systemów instalacyjnych z innych tworzyw. W temperaturze 0 82 C PVC-C wytrzymuje przez 4 godziny ciœnienie 2,6 MPa oraz przez 6 minut ciœnienie 3,7 MPa.Trwa³oœæ instalacji z PVC-C oraz PVC-U ocenia siê na minimum 50 lat. w przypadku PVC-C s¹ to dane w oparciu o szczegó³owe badania laboratoryjne, przyspieszone próby starzeniowe, gdy jako system instalacje z PVC-C zosta³y zatwierdzone w USA w 968 roku i zgodnie z opini¹ u ytkowników spisuj¹ siê bezawaryjnie (oczywiœcie przy w³aœciwej eksploatacji). 2. W³aœciwoœci chemiczne Rury i kszta³tki wykonane z PVC-C i PVC-U posiadaj¹ znakomit¹ odpornoœæ chemiczn¹. Dla jej okreœlenia próbki z PVC-C oraz PVC-U zanurzano na okres 90 dni w ró nych chemikaliach. Rejestrowano zmiany wagi oraz naprê enia przy ró nych temperaturach. Wyniki badañ sta³y siê podstaw¹ do opracowania tabeli odpornoœci PVC-C i PVC-U na ró ne media chemiczne. Tabela ta znajduje siê ów dyspozycji firmy NIBCO. Dla zastosowañ przemys³owych zaworów z PVC-C i PVC-U. Firma NIBCO dysponuje danymi nt. odpornoœci chemicznej ró nego rodzaju materia³ów stosowanych do ich uszczelnienia. * Uszlachetnianie tworzywa mia³o na celu umo liwienie monta u instalacji w niskich temperaturach. PVC-C FlowGuard Gold ma znacznie zwiêkszon¹ odpornoœæ udarow¹ (IZOD Impact). ** NIBCO sp. z o.o. jest oddzia³em firmy NIBCO Inc. (USA) w Polsce. NIBCO Inc. ze swoim prawie stuletnim doœwiadczeniem oraz 5 zak³adami produkcyjnymi na ca³ym œwiecie (jeden z zak³adów jest w odzi) jest wiod¹c¹ firm¹ w produkcji rur i kszta³tek z tworzyw sztucznych. 2

5 3. W³aœciwoœci ognioodporne Zarówno PVC-C jak i PVC-U wykazuj¹ znakomite w³aœciwoœci ognioodporne. Temperatura zap³onu PVC-U jest wy sza 0 0 ni 388 C, a PVC-C wy sza ni 433 C. Tzw. wskaÿnik graniczny tlenu LOI (Limitting Oxygen Index) dla PVC-U jest równy 40, a dla PVC-C 60. Oznacza to, i materia³y te wymagaj¹ przy spalaniu 40% tlenu (PVC-U) oraz 60% (PVC-C FlowGuard Gold ). W atmosferze ziemskiej zawartoœæ tlenu wynosi 2%, tak wiêc zarówno PVC-U jak i PVC-C nie podtrzymuj¹ procesu palenia i w momencie usuniêcia Ÿród³a ognia nastêpuje ich samoczynne zgaszenie. Dla porównania LOI dla polipropylenu wynosi 7, polibutylenu 8, bawe³ny 5, nylonu 20. Innym parametrem mówi¹cym o w³aœciwoœciach ognioodpornych jest tzw. wspó³czynnik rozprzestrzeniania ognia (FLAME SPREAD). Wspó³czynnik ten dla azbestu jest równy 0, dla PVC-C jest równy 5, PVC-U-5-20, PP - 250, nylonu - 60, akrylu -90, drewna -00. Im mniejszy FLAME SPREAD tym mniejsze poch³anianie tlenu, mniejsze wydzielanie ciep³a i mniejsze wytwarzanie substancji niebezpiecznych dla ycia ludzkiego np. CO. Spalaniu siê PVC-U, a zw³aszcza PVC-C towarzyszy wytwarzanie niewielkiej iloœci dymu. Tzw. SMOKE DEVELOPED dla PVC-C jest < 50 podczas gdy dla PP jest c.a Jak stwierdzili naukowcy z Uniwersytetu w Pitsburgu, toksycznoœæ produktów spalania PVC-U i PVC-C nie jest wiêksza ni przy spalaniu drewna, a mniejsza ni przy spalaniu we³ny czy bawe³ny. Wymienione w³aœciwoœci spowodowa³y, i materia³y te s¹ powszechnie stosowane w budownictwie. 4. Podstawowe zalety PVC-C i PVC-U jako materia³ów instalacyjnych Trwa³oœæ okreœlana na minimum 50 lat. Odpornoœæ na osadzanie siê kamienia i zanieczyszczeñ. Odpornoœæ na korozjê. Odpornoœæ na kilkaset zwi¹zków chemicznych. Obojêtnoœæ pod wzglêdem fizjologicznym i mikrobiologicznym - mo liwoœæ szerokiego stosowania w obiektach S³u by Zdrowia. atwoœæ, szybkoœæ i bezpieczeñstwo monta u, bez koniecznoœci stosowania specjalizowanych narzêdzi. Wysoka wytrzyma³oœæ na naprê enia (ciœnienie). W³aœciwoœci t³umienia wibracji i szumów. Kilkakrotnie mniejszy ciê ar w stosunku do materia³ów tradycyjnych. Du a g³adkoœæ wewnêtrzna rur - zmniejszenie oporów przep³ywu, mo liwoœæ zmniejszenia œrednic instalowanych ruroci¹gów. Konstrukcja kszta³tek i sposób ³¹czenia zapewniaj¹cy zmniejszenie miejscowych oporów przep³ywu przep³yw pe³nym przekrojem. Wysoka izolacyjnoœæ termiczna - mo liwoœæ rezygnacji, b¹dÿ znacznego zmniejszenia gruboœci warstwy izolacji termicznej rury, ograniczenie zjawiska roszenia na ruroci¹gach wody zimnej. Najmniejszy wspó³czynnik liniowej rozszerzalnoœci termicznej spoœród tworzyw sztucznych stosowanych w instalacjach sanitarnych (dwukrotnie mniejszy ni PP). Doskona³e w³aœciwoœci ognioodporne. Izolacyjnoœæ elektryczna - brak korozji galwanicznej i elektrochemicznej, szczególnie dla ruroci¹gów uk³adanych w gruncie. Nie wystêpuje dyfuzja tlenu do instalacji. Wysokie walory estetyczne instalacji -rury w systemie s¹ sztywne. Podobieñstwo "sztywnej" technologii do instalacji z materia³ów tradycyjnych (stal, miedÿ), mo liwoœæ ³¹czenia na kszta³tki i ko³nierze - ³atwoœæ modernizacji starych instalacji. Niska i stabilna cena w porównaniu z innymi materia³ami instalacyjnymi. III. PRODUKOWANE TYPY I PARAMETRY RUR Z PVC-U I PVC-C Rury PVC-U produkowane s¹ zgodnie z PN EN-452, a œrednice zewnêtrzne rur PVC-U odpowiadaj¹ stosowanym w Polsce rurom stalowym ocynkowanym. W zwi¹zku z wprowadzeniem nowej normy europejskiej na systemy wodoci¹gowe z PVC-U EN-452 NIBCO rozpoczê³oprodukcjê rur i kszta³tek odpowiadaj¹cych ww. normie. Rury PVC-C produkowane s¹ w wersji Sch 80 (zastosowanie przemys³owe) jak i coraz powszechniej stosowanego systemu CTS (Copper Tube Size) czyli systemu wymiarowego rur miedzianych. Rury CTS/PVC-C s¹ produkowane do 2" i pozwalaj¹ na wymianê (bez przeprojektowywania) instalacji miedzianych, które jak siê okaza³o, przy niekorzystnych warunkach pokrywaj¹ siê osadem, ulegaj¹ erozji, a tak e korozji w erowej w miejscach po³¹czeñ, co zdecydowanie zmniejsza ywotnoœæ tych instalacji. Gruboœæ œcianki jest proporcjonalna do œrednicy zewn.(sdr-), co powoduje, e wszystkie œrednice od /2" do 2" posiadaj¹ te same ciœnienia pracy. 3

6 Rury i z³¹czki z PVC-U przeznaczone s¹ do zimnej wody pitnej, natomiast rury i z³¹czki z PVC-C przeznaczone s¹ do zimnej ciep³ej wody. W przypadku stosowania do zimnej wody zarówno rur PVC-C jak i PVC-U, nale y je ³¹czyæ ze sob¹ za pomoc¹ specjalnych z³¹czek przejœciowych. Uwagi:. Nie nale y stosowaæ rur PVC-C i PVC-U w instalacjach sprê onego powietrza oraz instalacjach gazowych. 2. W przypadku gwintowania rur (tylko Sch 80) przyjmowaæ dopuszczalne ciœnienie pracy = 0,5 ciœnienia rury bez gwintu Dla temperatury po wy ej 23 C maksymalne ciœnienie pracy ulega zmniejszeniu. Wspó³czynnik zmniejszaj¹cy Kr przedstawiono w tabeli nr 3 a,b,c. Tabela 2a. Rury z PVC-U do wody zimnej Sch 40 Rozmiar cale /2 3/4 /4,5 2 2 / /2 3/4 /4 /2 2 2 /2 3 4 Sch 40 / 440 Sch 40 / 330 Sch 40 / 300 Sch 40 / 2550 Sch 40 / 2280 Sch 40 / 930 Sch 40 / 2070 Sch 40 / 790 Sch 40 / 520 Sch 40 / 240 Sch 40 / 00 CTS(SDR ) / 2760 CTS(SDR ) / 2760 CTS(SDR ) / 2760 CTS(SDR ) / 2760 CTS(SDR ) / 2760 CTS(SDR ) / 2760 SCH 80 SCH 80 SCH ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± Tabela 2b. Rury z PVC-U do wody zimnej wg PN (typoszereg ciœnieniowy PN5, PN2 i PN9) Rozmiar cale /2 3/4 /4 / PN 5 / 500 PN 5 / 500 PN 5 / 500 PN 5 / 500 PN 5 / 500 PN 5 / 500 PN 5 / 500 PN 2 / 200 Tabela 2c. Rura PVC-C do ciep³ej i zimnej wody. Rozmiar cale Max. ciœn. pracy (25 C) PN/kPa Max. ciœn. pracy (23 C) kpa Max. ciœn. pracy (23 C) kpa Min. œrednica zewn. mm Min. œrednica zewn. mm Min. œrednica zewn. mm Min. gr. œcianki mm Min. gr. œcianki mm Min. gr. œcianki mm ciê ar kg/mb , ciê ar kg/mb ciê ar kg/mb Tabela 3. Wspó³czynnik Kr O Temp. C Kr PVC-U PN 0,9 0,8 0,7 0,62 3a 3b 3c O Temp. C Kr PVC-U Sch 40 0,9 0,75 0,62 0,5 0,4 0,3 0,22 O Temp. C Kr PVC-C 0,96 0,92 0,85 0,77 0,7 0,62 0,55 0,47 0,4 0,32 0,25 0,8 0,5 4

7 IV. KOMPENSACJA WYD U EÑ TERMICZNYCH Przyrost d³ugoœci rury d spowodowany zmian¹ temperatury mo na wyznaczyæ wg wzoru: d = l. adt. [m] l - D³ugoœæ rury [ m ] a - wspó³czynnik rozszerzalnoœci temp. dla PVC-C a = 0, [/K] Dt = t i - tm dla PVC-U a = 0, [/K] Dt - Przyrost temperatury [ K ] gdzie: Dt = t i - tm ti - Temperatura czynnika w rurze tm - Temperatura monta u ( IV. ) Dla PVC-C oznacza to praktycznie przyrost 0,062 mm/m K. Przyrost d³ugoœci rur PVC-C d w [mm] w zale noœci od przyrostu temperatury przedstawiono graficznie na rysunku 2. Wyd³u enie termiczne mo na skompensowaæ stosuj¹c (rys..): kompensator "U" odsadzka "Z" ramiê kompensuj¹ce "L L/5 L/4 2L/5 L/2 L x x L/4 Rys.. Rozszerzalnoœæ cieplna d³ugich odcinków instalacji mo e byæ skompensowana poprzez u ycie (rys. ) L - d³ugoœæ ramienia kompensuj¹cego wyd³u enie - podpora œlizgowa - dodatkowe punkty mocowania wyd³u ki gdy wyst¹pi taka koniecznoœæ (punkt sta³y) x - odleg³oœæ mocowania od wyd³u ki. Przyjmuje siê j¹ do 0,3 m dla rur o ma³ych œrednicach (do 3/4" mm) i do 0,45 m przy wiêkszych œrednicach. W praktyce dla wyznaczenia d³ugoœci ramienia kompensuj¹cego wyd³u enie L mo na korzystaæ z rys. 3 dla ciep³ej wody. o Uwaga: Dla instalacji PVC-U pracuj¹cej w temperaturze powy ej 25 C nie nale y zapominaæ o kompensacji termicznej. 5

8 d³ugoœæ l d [mm] Rys. 2. Wyd³u enia rur z PVC-C w funkcji przyrostu temperatury 6

9 2 5 L /2" (6mm) 3/4" (20mm) " (25mm) /4" (32mm) /2" (40mm) 2" (50mm) L/2 L [cm] D³ugoœæ ramienia kompensuj¹cego wyd³u enia Rys. 3. Dobór typu i wielkoœci kompensacji dla instalacji ciep³ej wody PVC-C 0 0 (t= 55 C, t = 0 C) i m 7

10 V. UK ADANIE INSTALACJI Zasady uk³adania instalacji z PVC-C i PVC-U nie odbiegaj¹ od zasad obowi¹zuj¹cych w instalacjach z rur stalowych. Dodatkowe wymagania wynikaj¹ g³ównie z powodu wiêkszej rozszerzalnoœci cieplnej zastosowanego materia³u. Rozszerzalnoœæ uwzglêdnia siê w projektowaniu stosuj¹c odpowiednie kompensacje (Rozdzia³ IV). Na etapie projektowania trasy ruroci¹gu trzeba uwzglêdniæ warunki budowlane tj. w maksymalny sposób wykorzystaæ np. uskoki i za³amania œcian dla naturalnej kompensacji wyd³u eñ termicznych oraz mo liwoœæ wykonywania punktów sta³ych przy przejœciach przez œciany i stropy. Istotnym jest równie, by instalacjê montowaæ i uk³adaæ mo liwie bez naprê eñ. Oznacza to, e przejœcia przez tynk oraz monta uchwytów nale y wykonywaæ w dostatecznej odleg³oœci od punktów zmiany kierunku instalacji. Konieczny jest równie wystarczaj¹cy luz w przejœciach przez œciany. W prowadzonych szachtami instalacyjnymi trasach pionowych i rozga³êzieniach na piêtra nale y zwróciæ uwagê na to, eby odga³êzienie mia³o zapewnion¹ mo liwoœæ kompensowania zmian d³ugoœci trasy pionowej. Uzyskuje siê to przez odpowiedni¹ lokalizacjê pionowej rury w kanale (rys. 4a), odpowiednio przewymiarowany otwór dla wyprowadzenia odga³êzienia (rys. 4b) lub przez monta ramienia kompensuj¹cego (rys.4c). Rys. 4. Kompensacja wyd³u eñ termicznych w kana³ach pionowych Pewne w¹tpliwoœci budzi prowadzenie instalacji z PVC-C oraz PVC-U w œcianach i pod tynkiem. Pod tynkiem w bruzdach instalacja mo e byæ (nie musi) na ca³ej d³ugoœci izolowana powszechnie stosowanymi materia³ami. W punktach zmiany kierunku nale y kszta³tki i ramiê kompensacyjne izolowaæ materia³ami elastycznymi (np. otulinami typu THERMAFLEX, CLIMAFLEX, FOLIMPEX itp.), aby nie krêpowa³y one ewentualnych zmian d³ugoœci. Jest to tzw. izolacja rejonów giêcia (rys. 5). Nale y upewniæ siê, i stosowane otuliny mog¹ pracowaæ z PVC-C oraz PVC-U. Instalacja prowadzona w bruzdach zabetonowanych lub w betonie nie wymaga kompensacji, lecz niezbêdne jest zapewnienie, odpowiedniej warstwy betonu utwierdzaj¹cej rurê (min. 2,5 cm dla rury /2"). Kompensacji wymaga natomiast przypadek izolowania rur co ma czêsto miejsce przy mocowaniu instalacji pod tynkiem naœciennie. Przebiegi trasy ruroci¹gu betonowanego nale y lokalizowaæ w tych miejscach, w których mamy pewnoœæ, e wylewka betonowa nie ulegnie spêkaniu. izolacja Rys. 5 Izolacja rejonów giêcia 8

11 Mo na udowodniæ, e naprê enia wystêpuj¹ce w wyniku zmiany temperatur w instalacji w œcianie s¹ absorbowane przez PVC-C i ich wielkoœæ jest znacznie poni ej dopuszczalnej granicy. Poni szy przyk³ad pokazuje to przy zmianie temp. o 55 C: Maksymalne wyd³u enia e =Dt. (a - a2) a - wspó³czynnik rozszerzalnoœci cieplnej PVC-C 0, /K a 2- wspó³czynnik rozszerzalnoœci cieplnej œciany 0, /K e = 0,0032 mm/mm Tak wiêc dla PVC-C naprê enie wynosi: s = ,0032 = 7,9 MPa E - modu³ sprê ystoœci Younga. s = E e [ MPa] Dopuszczalne naprê enie œciskaj¹ce dla PVC-C wynosi 63MPa, tak wiêc wynikowe naprê enie 7,9MPa jest znacznie ni sze od maksymalnego dopuszczalnego naprê enia. VI. MOCOWANIE RUR Dla zapewnienia prawid³owej pracy rur ich mocowanie (podpory œlizgowe) winno mieæ miejsce w okreœlonych odstêpach. I tak: ROZSTAW PODPÓR [m] (rury poziome ) PVC-U Sch Œrednica rury [cale] /2 3/4./4./2 2 2./ Temperatura [ C] ,0,05 0,90,25,0,00,45,25,0,60,40,20,65,60,35,90,70,50 2,20,90,65 2,40 2,0,80 2,80 2,40 2,0 3,30 3,00 2,50 3,60 3,45 3,00 ROZSTAW PODPÓR [m] (rury poziome) PVC-U wg. PN 5/2/9 Œrednica rury [cale] /2 3/4./4./ Temperatura [ C] ,85 0,95,0,20,30,50,90 2,20 0,80 0,85,00,0,20,30,60,90 SCH 80 CTS SDR Œrednica rury [cale] /2 3/4./4./2 2 2./2 3 4 ROZSTAW PODPÓR [m] (rury poziome) PVC-C Temperatura [ C] ,75 0,65 0,50 0,85 0,70 0,55 0,90 0,75 0,60,00 0,85 0,65,0 0,95 0,75,25,05 0,80 2,40 2,40 2,40 0,70 0,80 0,85 0,95,05,5 2,25 2,40 2,70,95 2,0 2,25 0,60 0,65 0,70 0,75 0,80 0,90,20,20,35,00,05,0 Uchwyty metalowe z podk³adk¹ œciœliw¹ stosowaæ tylko w przypadkach koniecznych, np. punkty sta³e, mocowanie przyborów. 0 Uwaga: Dla rur prowadzonych pionowo podane odleg³oœci mo na zwiêkszyæ mno ¹c je przez.3 dla temperatury do 60 C i przez,2 dla wy szej temperatury. Przy montowaniu na rurze przyborów, baterii etc. nale y zapewniæ im niezale ne podparcia. 0 Nale y pamiêtaæ, aby rury pionowe mia³y mocowanie przy ka dym przejœciu przez stropy oraz przy zmianie kierunku o 90. Mocowania musz¹ uwzglêdniæ ramiê kompensuj¹ce. 9

12 Poni sze rysunki przedstawiaj¹ przypadki w³aœciwego, jak i niew³aœciwego uwzglêdnienia ramienia kompensuj¹cego: Ÿle dobrze Rys. 6. Nieprawid³owe i poprawne uwzglêdnienie ramienia kompensuj¹cego Kompensacje termiczne d³ugich prostych odcinków rur powinny byæ usytuowane pomiêdzy punktami sta³ymi. Odpowiednio rozmieszczone punkty sta³e. zerowe, mog¹ s³u yæ instalatorowi do sterowania wyd³u alnoœci¹ termiczn¹ rur. Sposób tworzenia punktów sta³ych pokazano na rys. 7 i 8. Rys. 7. Podpora sta³a wykonana na rurze (za pomoc¹ naklejek) Rys. 8. Podpora sta³a wykonana na rurze (za pomoc¹ z³¹czek) 0

13 Przyk³adowe rozmieszczenie podpór mocuj¹cych œlizgowych, jak i sta³ych w pionie budynku wielokondygnacyjnego ilustruje rysunek 9, a dla poziomych przewodów rozprowadzaj¹cych rysunek 0. Podpora œlizgowa (przesuwna) powinna umo liwiæ ruch osiowy ruroci¹gu bez wiêkszych oporów, a jednoczeœnie nie powoduje uszkodzeñ powierzchni rury. Niekiedy ze wzglêdu na du ¹ d³ugoœæ ramienia kompensuj¹cego nale y stosowaæ uchwyty podwieszane. Uchwyty te pozwalaj¹ na przesuwanie siê rury we wszystkich kierunkach. PS PP PS PP PS - punkt sta³y PP - podpora œligowa Rys. 9. Rozmieszczenie podpór mocuj¹cych w pionie budynku Rys. 0. Rozmieszczenie podpór mocuj¹cych na poziomych przewodach rozprowadzaj¹cych

14 VII. ROZWI ZANIA KLIMATYZACYJNE W SYSTEMIE NIBCO PVC-C FlowGuard Gold. Wraz ze wzrostem zamo noœci spo³eczeñstwa coraz powszechniejszym staje siê montowanie instalacji klimatyzacyjnych w budynkach o ró nym przeznaczeniu. Idealnym materia³em spe³niaj¹cym wymogi tego typu instalacji jest w³aœnie nasz system PVC-C FlowGuard Gold nadaj¹cy siê zarówno do transportu czynnika grzewczego jak i wody lodowej. W procesie projektowania i monta u nale y uwzglêdniæ pracê termiczn¹ przewodów rurowych a wyd³u alnoœæ przy przesy³aniu czynnika grzewczego oraz skurczu przy przesy³aniu wody lodowej. Odpowiedni¹ pracê termiczn¹ ruroci¹gów uzyskuje siê poprzez stosowanie zmian kierunków przebiegu rur - samokompensacja, a tak e tworzenie kompensatorów typu U. Nale y stosowaæ odpowiednie podparcia ruroci¹gów w uchwytach œlizgowych i uchwytach sta³ych z wk³adk¹ z EPDM za pomoc¹ których uzyskuje siê tak zwane punkty zerowe - sta³e opisane oddzielnie. Je eli do uk³adów klimatyzacyjnych chcemy u ywaæ inne media ni woda, nale y ka dorazowo uzyskaæ aprobatê producenta rur firmy NIBCO. Jednym z powszechniej stosowanych roztworów w klimatyzacji jest glikol etylenowy, który pozwala pracowaæ w zakresie temperatur od 4 C do +70 C. Medium to jest dopuszczone przez firmê NIBCO do wspó³pracy z rurami PVC-C FlowGuard Gold. Za stosowaniem systemu PVC-C FlowGuard Gold w instalacjach klimatyzacji przemawiaj¹ powszechnie znane zalety tego typu instalacji opisane w niniejszym opracowaniu. Dziœ mo emy do nich dopisaæ wieloletni¹ obecnoœæ naszego systemu na rynkach europejskich co zaowocowa³o du ¹ iloœci¹ przeszkolonych instalatorów i projektantów gwarantuj¹cych profesjonalne wykonanie instalacji. Uwaga: W celu potanienia instalacji dopuszcza siê stosowanie rur PVC-U do odprowadzenia skroplin, których temperatura nie przekracza 45 C. VIII. IZOLACJA TERMICZNA PRZEWODÓW Przewody prowadziæ w izolacji wykonanej zgodnie z z obowi¹zuj¹cymi przepisami oraz zaleceniami zawartymi w Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wodoci¹gowych" (Wymagania techniczne COBRTI INSTAL Zeszyt 7). Preferowane izolacje z pianki, na kartonie lub folii aluminiowej oraz otuliny z gumy mikroporowatej. Izolacja nie mo e posiadaæ wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej gorszego ni 0,040 W/m K. Gruboœæ izolacji dobieraæ tak aby temperatura na zewnêtrznej powierzchni izolacji nie przekracza³a Tz = T otoczenia + 4 C. Stosowane materia³y izolacyjne nie powinny wchodziæ w reakcje z PVC-C. W przypadku w¹tpliwoœci proszê o kontakt z Dzia³em Produktu NIBCO Sp. z o.o. IX. WYTYCZNE MONTA OWE. Prowadzenie rur natynkowe Przy rozprowadzeniach natynkowych nale y stosowaæ zasady kompensacji wyd³u eñ termicznych, przy czym z regu³y wykorzystuje siê naturalne ³uki i za³amania wynikaj¹ce z geometrii budynku. Maj¹c na uwadze wra liwoœæ rur na uszkodzenia mechaniczne, jak równie kulturê eksploatacji nale y prowadziæ je za listwami przypod³ogowymi. 2. Prowadzenie rur w przegrodach Prowadzenie rur w przegrodach mo na podzieliæ na: - prowadzenie rur w bruzdach - prowadzenie rur w szachtach - prowadzenie rur w warstwach posadzkowych Ze wzglêdu na wyd³u alnoœæ termiczn¹ rur rozprowadzaj¹cych ciep³¹ wodê nale y je prowadziæ w izolacji z pianki polietylenowej lub w os³onie peszlowej. 2

15 Przejœcia przez œciany, stropy nale y wykonaæ w rurze os³onowej (tulei) o jedn¹ dymensje wiêkszej œrednicy lub prowadziæ w materiale trwa³ym elastycznie. Rury prowadzone w warstwach posadzkowych mo na uk³adaæ w otulinie peszlowej z uwzglêdnieniem ramion kompensacyjnych. Minimalna gruboœæ wylewki liczona od powierzchni rury "peszel powinna wynosiæ 2,5 cm. W szachtach instalacyjnych nale y zwróciæ uwagê na to, aby odga³êzienie mia³o zapewnion¹ mo liwoœæ kompensowania zmian d³ugoœci trasy pionowej, co uzyskuje siê przez odpowiedni¹ lokalizacjê rury pionowej lub przez monta ramienia kompensuj¹cego. W przypadku pionu dwururkowego oba przewody nale y uk³adaæ równolegle do siebie, zachowuj¹c sta³¹ odleg³oœæ miêdzy osiami wynosz¹c¹ 80 mm. przy œrednicy przewodu nie przekraczaj¹cej 40 mm. Dopuszczalne odchylenie wynosi +/- 5 mm. Ruroci¹gi poziome w pomieszczeniach piwnicznych prowadziæ pod stropem lub w kana³ach pod³ogowych ze spadkiem o wynosz¹cym co najmniej 5, co powoduje odwodnienie instalacji. 3. Zabezpieczenie urz¹dzeñ grzewczych Wszelkie Ÿród³a wody gor¹cej (kot³y, piece, rozdzielacze wymienników) maj¹ce zasilaæ instalacjê wykonan¹ z PVC-C, winny byæ zaopatrzone na wyjœciu w sprawne urz¹dzenie termostatyczne eliminuj¹ce mo liwoœæ dostania siê do instalacji wody o temperaturze przekraczaj¹cej dopuszczaln¹, tj. 70 C. Instalacjê dla zabezpieczenia przed bezpoœrednim podgrzewaniem przewodów przez Ÿród³o ciep³a powinno siê pod³¹czaæ poprzez króæce metalowe d³ugoœci min. 25 cm w przypadku pieców œciennych. Przy piecach stoj¹cych zaleca siê stosowaæ króæce d³ugoœci m (dot. w szczególnoœci urz¹dzeñ, których powierzchnie zewnêtrzne mog¹ osi¹gaæ wysok¹ temperaturê). Nie nale y stosowaæ kot³ów opalanych wêglem lub drewnem do instalacji z PVC-C. Mo liwoœæ stosowania rur PVC-C NIBCO do c.w.u. przy piecach przep³ywowych, tak gazowych jak i elektrycznych, ustala producent tych pieców. Producent ustala równie sposób zamontowania rur do pieca (doprowadzenie i odprowadzenie wody). 4. Próby szczelnoœci instalacji Szczelnoœæ instalacji sprawdza siê w zale noœci od jej przeznaczenia na: - eksfiltracjê - przecieki czynnika na zewn¹trz instalacji, - infiltracjê - przecieki medium otaczaj¹cego instalacjê do wewn¹trz (najczêœciej "zasysanie" powietrza z zewn¹trz). Próbê szczelnoœci wody ciep³ej i zimnej nale y przeprowadziæ zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami oraz zaleceniami zawartymi w Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wodoci¹gowych" (Wymagania techniczne COBRTI INSTAL Zeszyt 7). Producent nie wymaga badañ uzupe³niaj¹cych poza badaniami opisanymi w wy ej wymienionej publikacji. Uwaga! Utrzymywaæ w czasie prób sta³¹ temperaturê, poniewa mo e to wp³ywaæ na zmiany ciœnienia. Wszystkie próby musz¹ byæ przeprowadzone przed zakryciem instalacji. 5. P³ukanie i dezynfekcja przewodu Po uzyskaniu pozytywnych wyników próby szczelnoœci nale y przewód poddaæ p³ukaniu, u ywaj¹c w tym celu czystej wody wodoci¹gowej. Prêdkoœæ przep³ywu wody w przewodzie powinna umo liwiæ usuniêcie wszystkich zanieczyszczeñ mechanicznych wystêpuj¹cych w przewodzie.woda p³ucz¹ca po zakoñczeniu p³ukania powinna byæ poddana badaniom fizykochemicznym i bakteriologicznym w jednostce badawczej do tego upowa nionej. Jeœli wyniki badañ wskazuj¹ na potrzebê dezynfekcji przewodu, proces ten powinien byæ przeprowadzony przy u yciu np. roztworów wodnych wapna chlorowanego lub roztworu podchlorynu sodu w czasie 24 godzin (zalecane stê enie l podchlorynu sodu na 500 l wody). Po tym okresie kontaktu, pozosta³oœæ chloru w wodzie powinna wynosiæ oko³o 0 mg Cl2/dm3. Po zakoñczeniu dezynfekcji i spuszczeniu wody z przewodu nale y go ponownie wyp³ukaæ. 3

16 6. Regulacja Przed przyst¹pieniem do w³aœciwych czynnoœci regulacyjnych instalacjê wodoci¹gow¹ nale y kilkakrotnie przep³ukaæ czyst¹ wod¹ (najlepiej wod¹ pitn¹), a do stwierdzenia wyp³ywu czystej wody p³ucz¹cej. Nastêpnie nale y przeprowadziæ regulacjê. Instalacjê wodoci¹gow¹ uwa a siê za wyregulowan¹, je eli woda wyp³ywa z najwy ej po³o onych punktów czerpalnych w iloœciach normatywnych, a czas nape³niania zbiorników sp³ukuj¹cych nie przekracza: - w szko³ach, teatrach, salach koncertowych. minuty - w zak³adach przemys³owych, budynkach administracyjnych itp. oraz w budownictwie mieszkaniowym - 2 minut. Urz¹dzenia instalacji wodoci¹gowej technologicznej nale y regulowaæ wed³ug wskazañ dokumentacji technicznej lub wed³ug wymagañ uzgodnionych z inwestorem. Regulacjê przep³ywu wody w instalacji lub regulacjê cyrkulacji wody ciep³ej w poszczególnych obiegach instalacji nale y wykonaæ przy u yciu kryz d³awi¹cych lub innych elementów reguluj¹cych. Przed przyst¹pieniem do pomiaru temperatury wody ciep³ej nale y wyregulowaæ pracê Ÿród³a ciep³a, sprawdziæ dzia³anie pomp cyrkulacyjnych oraz zgodnoœæ wykonania izolacji z wymaganiami dokumentacji. Pomiar temperatury wody ciep³ej w poszczególnych punktach poboru wody nale y przeprowadziæ legalizowanymi termometrami z podzia³k¹ nie rzadsz¹ ni co C. Czujnik termometru powinien byæ w ca³oœci omywany przez wodê wyp³ywaj¹c¹ z armatury czerpalnej. Instalacjê ciep³ej wody mo na uznaæ za wyregulowan¹, je eli z ka dego punktu poboru p³ynie woda o o o temperaturze okreœlonej w dokumentacji technicznej, nie ni szej ni 55 C i nie wy szej ni 60 C. Po dokonaniu czynnoœci zwi¹zanych z regulacj¹ monta ow¹ nale y dokonaæ odpowiedniego wpisu do dziennika budowy. Treœæ tego wpisu powinna byæ poœwiadczona przez przedstawiciela nadzoru inwestorskiego. UWAGI KOÑCOWE Trwa³oœæ i jakoœæ instalacji budowlanej zale ¹ od rodzaju materia³u u ytego do jej budowy i od technologii zastosowanych po³¹czeñ. W prawid³owym funkcjonowaniu nowoczesnej instalacji budowlanej odgrywa równie istotn¹ rolê system automatycznej regulacji parametrów pracy i jakoœæ elementów sk³adowych automatyki. Wadliwe lub nieprawid³owo funkcjonuj¹ce urz¹dzenie do regulacji temperatury mo e znacznie obni yæ trwa³oœæ instalacji. System rur PVC-C charakteryzuje siê doskona³¹ jakoœci¹ materia³u, jest wyj¹tkowo ³atwy i szybki w instalowaniu, nie wymaga adnych specjalnych urz¹dzeñ i narzêdzi. Nie ma wymaga sewisowania i jest estetyczny w wygl¹dzie. X. MAGAZYNOWANIE I SK ADOWANIE Rury i z³¹czki z PVC-C mog¹ byæ przechowywane zarówno wewn¹trz jak i na zewn¹trz budynku, np. na placu. Przy sk³adowaniu na wolnym powietrzu powinny byæ zabezpieczone przed dzia³aniem s³oñca. Rur nie nale y szczelnie okrywaæ, aby zapewniæ swobodny przep³yw powietrza, zmniejszaj¹cy wzrost temperatury przy wysokiej temperaturze zewnêtrznej i du ym nas³onecznieniu. Rury ponadto winny byæ tak sk³adowane, aby nie uleg³y zginaniu oraz uszkodzeniom mechanicznym (œcieranie, zgniatanie). Nie powinno siê zatem rur plastykowych sk³adowaæ razem z rurami metalowymi. Warstwy nale y zabezpieczyæ przed przemieszczeniem. Rury o wiêkszych œrednicach winny byæ umieszczane na dole. Zbyt du a liczba warstw sk³adowanych rur mo e w wysokiej temperaturze spowodowaæ zniekszta³cenie rur znajduj¹cych siê w dolnych warstwach. W temperaturze poni ej 0 C wyroby z PVC-C i PVC-U staj¹ siê kruche, nale y zatem unikaæ rzucania ich z wiêkszej wysokoœci. Wewn¹trz budynku rury winny byæ umieszczane na stojakach. Jeœli to mo liwe, ich podparcie powinno mieæ miejsce na ca³ej d³ugoœci rury ( rury produkowane s¹ w d³ugoœciach 3m i 6m ). Jeœli nie to wówczas odstêp pomiêdzy podporami nie powinien przekraczaæ m ( szerokoœæ podpory co najmniej 8cm ). Kszta³tki i ³¹czniki powinny byæ przechowywane w oryginalnych opakowaniach kartonowych, zabezpieczaj¹cych przed brudem i uszkodzeniami ( jeœli to mo liwe, wewn¹trz budynku ). W³aœciwe sk³adowanie rur i ³¹czników zmniejsza prawdopodobieñstwo wyst¹pienie k³opotów przy ich ³¹czeniu. Przed ³¹czeniem rur i z³¹czek nale y je sprawdziæ pod k¹tem uszkodzeñ mechanicznych. 4

17 XI. CZENIE ELEMENTÓW Z PVC-C I PVC-U Przed przyst¹pieniem do klejenia instalacji dla sprawdzenia wymiarów nale y wykonaæ tzw. ³¹czenie "na sucho". Rura powinna swobodnie wchodziæ do 2/3 g³êbokoœci gniazda z³¹czki (rys. ). Ciêcie rur najlepiej jest wykonaæ specjalnymi no ycami lub. w przypadku wiêkszych œrednic, przecinakami rolkowymi. Mo na je równie ci¹æ przy pomocy pi³ki do metalu, pamiêtaj¹c o zachowaniu k¹ta prostego w stosunku do osi rury (rys. 2). Koñcówki przeciêtych rur nale y sfazowaæ (rys. 3). Zapobiega to zgarnianiu kleju przy wk³adaniu rury do wnêtrza z³¹czki. Za pomoc¹ suchej szmatki nale y usun¹æ opi³ki i wszelkie inne zanieczyszczenia Przed przyst¹pieniem do w³aœciwego klejenia nale y posmarowaæ ³¹czone elementy oczyszczaczem (ma to na celu wstêpne zmiêkczenie ³¹czonych elementów), a nastêpnie klejem (rys. 4). Przy technologii jednostopniowej, tj. przy u yciu kleju ONE STEP, nie jest konieczne u ycie oczyszczacza. Proces klejenia nie powinien przekraczaæ min. Po wciœniêciu do oporu rury w gniazdo z³¹czki nale y dokonaæ obrotu o /4 (rys. 5) uzyskuj¹c równomierne rozprowadzenie spoiwa. ¹czone elementy przytrzymujemy przez 5-30 sek., nie dopuszczaj¹c do wysuniêcia rury z gniazda z³¹czki (rys. 6). Nadmiar kleju wycieramy such¹ szmatk¹. Przy prawid³owym po³¹czeniu na styku rury i z³¹czki powstaje równy wa³eczek kleju NALE Y PAMIÊTAÆ, I POSMAROWANIE KLEJEM POWIERZCHNI RURY ORAZ GNIAZDA CZNIKA WRAZ Z UMIESZCZENIEM RURY W GNIE DZIE NIE POWINNO TRWAÆ D U EJ NI MIN. W PRZECIWNYM WYPADKU MOG POWSTAÆ TZW. 'SUCHE Z CZA. zimna woda ciep³a woda UNIKAÆ KONTAKTU KLEJU ZE SKÓR. Do ³¹czenia rur i kszta³tek PVC-U i PVC-C nale y u ywaæ klejów specjalnie do tego celu przeznaczonych i zalecanych przez NIBCO Sp. z o.o. (rys. 7). Przy ³¹czeniu z innymi systemami b¹dÿ urz¹dzeniami do instalacji wody zimnej mo na stosowaæ z³¹czki z gwintem zewnêtrznym PVC-U. Przy instalacjach wody ciep³ej stosowaæ po³¹czenia œrubunkowe (rys. 8). 5

18 ¹czenie rur o œrednicach powy ej /2" powinno siê odbywaæ przy udziale dwóch osób. Przy prawid³owym klejeniu na rurze przy z³¹czce tworzy siê "opaska" z kleju. W przypadku gdyby nie nast¹pi³o po³¹czenie elementów (np. w wyniku zbyt szybkiego wyschniêcia kleju) nale y ponownie rurê pokryæ cienk¹ warstw¹.kleju. i ponownie wprowadziæ do gniazda z³¹czki. Czas, po którym klejone z³¹cze uzyskuje w³aœciw¹ wytrzyma³oœæ zale y od temperatury, w której odbywa siê ³¹czenie jak i od œrednicy ³¹czonych elementów. I tak dla: Temp C Temp. 5-5 C Temp. -20 C - +5 C a) Dla rur do /4" ( 32mm ) b) Dla rur do 2" ( 50mm ) c) Dla rur do 8" ( 200 mm ) a) Dla rur do /4" ( 32mm ) b) Dla rur do 2" ( 50mm ) c) Dla rur do 8" ( 200 mm) a) Dla rur do /4" ( 32mm ) b) Dla rur do 2" ( 50mm ) c) Dla rur do 8" ( 200 mm ) godz* 2 godz* 6 godz* 2 godz* 4 godz* 2 godz* 8 godz* 6 godz* 48 godz* * Czas, po którym mo na wykonaæ sprawdzenie instalacji pod ciœnieniem,05 MPa. W przypadku du ej wilgotnoœci powietrza > 60%, czas po którym mo na wykonaæ sprawdzenie instalacji nale y zwiêkszyæ o 50%. Uwaga:. Kleje agresywne s¹ ³atwopalne. Trzymaæ z daleka od ognia!!! Temperatura magazynowania klejów 5 C -45 C. 3. Pojemniki z klejem trzymaæ szczelnie zamkniête. 4. Unikaæ wdychania oparów rozpuszczalników, a w przypadku pomieszczeñ zamkniêtych zapewniæ odpowiedni¹ wentylacjê stanowiska pracy. 5. Unikaæ bezpoœredniego kontaktu kleju ze skór¹. W tabeli 4 podano wydajnoœæ typowej puszki kleju. Tabela 4. Liczba po³¹czeñ uzyskiwanych z jednej puszki kleju o pojemnoœci 0, l Rozmiary rury i ³¹cznika PVC-U PVC-C /2 3/4 /4 /2 2 2 / (6 mm) (20 mm) (25 mm) (32 mm) (40 mm) (50 mm) (62 mm) (75 mm) (00 mm) (50 mm) (200 mm) Wydajnoœæ PRIMERA nale y przyj¹æ /3 zu ytego kleju na po³¹czenie. 6

19 XII. UWAGI MONTA OWE W praktyce pomierzone wartoœci wyd³u eñ termicznych s¹ znacznie mniejsze, ni wynika³oby to z obliczeñ. Uk³ad po³¹czeñ instalacji (³¹czniki), jak i elastycznoœæ rur przejmuj¹ zmiany d³ugoœci wynikaj¹ce ze zmian temperatury. Z tego powodu dla rur PVC-C w instalacji ciep³ej i zimnej wody wystarczy stosowaæ odsadzki o ra mieniu 30 cm co 3 m. Problemy kompensacji wyd³u eñ termicznych omówiono szczegó³owo w Rozdziale IV. Urz¹dzenia grzewcze, do których pod³¹czana jest instalacja z PVC-C winny posiadaæ termostatyczne zabezpieczenia przed przegrzaniem. Instalacjê, zarówno po stronie wody ciep³ej, jak i zimnej powinno siê pod³¹czaæ poprzez króæce metalowe d³ugoœci 25 cm (dotyczy w szczególnoœci urz¹dzeñ, których powierzchnie zewnêtrzne mog¹ osi¹gaæ wysok¹ temperaturê). Ze wzglêdu na ma³y wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej PVC-C oraz PVC-U nie ma miejsca "pocenie siê" rur. Nie ma potrzeby izolowaæ rur wody zimnej i c.w.u. wewn¹trz budynku. Zjawisko to mo e wyst¹piæ jedynie w pomieszczeniach o b. du ej wilgotnoœci i temperaturze powietrza. (³aŸnie, natryski, pralnie itp.) Instalacje zaleca siê poddaæ próbie ciœnieniem,05 MPa, przez co najmniej godzinê. Przy ciep³ej pogodzie test mo na zacz¹æ ju w 60 min. po wykonaniu ostatniego po³¹czenia. Nale y pamiêtaæ, i ciœnienie próbne nie mo e byæ wiêksze ni ciœnienie maksymalne poszczególnych elementów systemu. Przy instalacjach podtynkowych nale y pamiêtaæ, i próba ciœnieniowa instalacji musi siê odbyæ przed po³o eniem tynku. Wskazane jest stosowaæ g¹bczast¹ izolacjê przy zmianach kierunku instalacji oraz przy wyjœciu instalacji z tynku. G¹bczasta izolacja pozwala na pewne przesuniêcia wynik³e z rozszerzania siê rur. W miejscach, gdzie istnieje du e prawdopodobieñstwo wyst¹pienia du ych nacisków (krany, g³owice pryszniców) zaleca siê stosowanie wkrêtnych z³¹czek metalowych. Dla uszczelniania ³¹czników gwintowanych z PVC-C oraz PVC-U stosowaæ taœmê teflonow¹ du ej gêstoœci o gruboœci min. 0, mm..rêczne. dokrêcanie po³¹czenia mo e byæ wystarczaj¹ce. Dopuszcza siê dalsze dokrêcanie za pomoc¹ klucza paskowego z zachowaniem maksymalnej ostro noœci o maksimum,5-2 obroty. Stosowanie w³aœciwych z³¹czek adaptacyjnych, tzw. œrubunków pozwalaj¹cych na ³¹czenie metalu z plastykiem stanowi gwarancjê prawid³owo wykonanej instalacji. Ze wzglêdu na sto kowy gwint w z³¹czce PVC-U z Gw (nr kat. 435-) nale y zachowaæ ostro noœæ przy jej po³¹czeniu z gwintem metalowym Gz. Przeterminowany klej zmienia swoj¹ barwê oraz przybiera konsystencjê galaretki. Pod adnym pozorem takiego "kleju" nie nale y stosowaæ. Nie u ywaæ rozpuszczalników do rozcieñczania kleju. Ciêcia rur najlepiej dokonywaæ za pomoc¹ specjalnych no yc. Mo na równie ci¹æ domowymi sposobami ( pi³ka do metalu), ale przed przyst¹pieniem do.klejenia. nale y ³¹czone elementy starannie oczyœciæ. W punktach sta³ych mocowañ rur, miêdzy rur¹ a obejm¹ instalowaæ podk³adki œciœliwe. Przed ich zastosowaniem nale y upewniæ siê i materia³ podk³adu nie wchodzi w reakcje z PVC-C czy PVC-U. W miejscach przejœæ przez stropy i œciany zaleca siê stosowanie przepustów z g¹bczastej izolacji lub tulei z tworzywa NIE DOPUSZCZAÆ DO ZAMARZANIA WODY W RURACH PVC-C I PVC-U. W przypadku zamarzniêcia wody w rurach nale y ogrzewaæ rurê ciep³ym powietrzem, a nastêpnie izolowaæ, aby uchroniæ przed ponownym zamarzniêciem. Jeœli jest to konieczne, mo na rurê przeci¹æ i pod³¹czyæ do pompy t³ocz¹cej ciep³¹ wodê. Nie nale y stosowaæ otwartego p³omienia! 7

20 XIII. UK ADANIE RUR W GRUNCIE Na zewn¹trz instaluje siê rury plastykowe w wykopach. Dno wykopu winno byæ g³adkie, wolne od kamieni. Gdy wystêpuj¹ g³azy lub kamienie nale y je przykryæ warstw¹ piasku lub usun¹æ. Wykop winien byæ szeroki na tyle, aby umo liwiæ w nim prace ³¹czeniowe oraz.wê owe. prowadzenie rur dla zabezpieczenia przed wp³ywami temperatury (³¹cz¹c rury na zewn¹trz wykopu, szerokoœæ wykopu mo na zmniejszyæ). G³êbokoœæ wykopu zale y od poziomu przemarzania. Rury plastykowe w ka dym przypadku winny byæ po³o one poni ej poziomu przemarzania. Rury przenosz¹ce ciecze wra liwe na zamarzanie nale y instalowaæ nie mniej ni 30 cm poni ej poziomu przemarzania. U³o one w wykopach instalacje nale y przykrywaæ zasypk¹. Granulacja zasypki 2 mm. Przy zasypywaniu piaskiem lub wirem nale y stosowaæ metody wibracyjne. Piasek i wir z du ¹ domieszk¹ gliny lub i³u nale y ubijaæ mechanicznie. Przykrywanie winno odbywaæ siê warstwami. Celem ³atwiejszej lokalizacji w przysz³oœci trasy wodoci¹gu zaleca siê stosowanie drutu metalowego wokó³ rury z tworzywa. XIV. NAPRAWY RUR Z PVC-C I PVC-U W przypadku przecieków na rurze nale y wyci¹æ uszkodzony kawa³ek gdy oba koñce rury dadz¹ siê doci¹gn¹æ skleiæ za pomoc¹ pojedynczej z³¹czki, a gdy doci¹gniêcie nie jest mo liwe, konieczne staje siê u ycie nowej rury oraz dwóch z³¹czek. doci¹gn¹æ koñce i skleiæ za pomoc¹ pojedynczej mufki wyci¹æ uszkodzony odcinek wstawiæ nowy odcinek z dwoma z³¹czkami Rys. Gdy przeciek ma miejsce na ³¹czniku najpewniejsz¹ metod¹ naprawy jest wyciêcie po³¹czenia wraz z odcinkami rury i wstawienie w to miejsce nowego po³¹czenia z dwiema z³¹czkami. 8

21 wyci¹æ przeciekaj¹ce kolanko wraz z kawa³kiem rury i skleiæ nowe kolanko z rurami i mufkami Rys. 2 XV. PODSUMOWANIE Trwa³oœæ i jakoœæ instalacji budowlanej zale y nie tylko od rodzaju materia³u u ytego do jej budowy i od technologii zastosowanych po³¹czeñ. W prawid³owym funkcjonowaniu nowoczesnej instalacji budowlanej odgrywa równie istotn¹ rolê zastosowany system automatycznej regulacji parametrów jej pracy i jakoœæ elementów sk³adowych automatyki. Nawet najskromniej uzbrojone w elementy automatyki instalacje wody zimnej, w nowoczesnych zastosowaniach wymagaj¹ wyposa enia ich w reduktory ciœnieñ, zawory zapobiegaj¹ce uderzeniom wodnym lub niekiedy w regulatory ró nicy ciœnieñ. Instalacje wody ciep³ej, bez poprawnie dzia³aj¹cej automatyki, nie powinny w ogóle byæ eksploatowane. Niesprawny lub nie utrzymuj¹cy maksymalnej temperatury na zadanym poziomie, regulator temperatury mo e prowadziæ do jej przekraczania, a tym samym do znacznego i niepotrzebnego obni enia trwa³oœci instalacji. W przypadku instalacji c.w.u. taka niepoprawna praca regulatora temperatury mo e byæ równie przyczyn¹ poparzeñ. 9

22 globalne rozwi¹zania komunikacyjne na wszystkich poziomach Siedziba glówna Elkhart, Indiana ZAKLADY PRODUKCYJNE USA Metalowe zlaczki i zawory Plastikowe rury, zawory i zlaczki Instalacje przemyslowe Podwieszenia i uchwyty do rur MIEDZYNARODOWE DYSTRYBUCJA Amerykanskie i miedzynarodowe centra dystrybucyjne BIURA NA SWIECIE Blytheville, Arkansas Greensboro, Georgia Charlestown, Indiana Corona, Kalifornia Lódz, Polska Atlanta, Georgia Elkhart, Indiana McAllen, Teksas Goshen, Indiana Reynosa, Meksyk Charlestown, Indiana Lódz, Polska Nacogdoches, Texas Denmark, South Carolina Columbus, Ohio South Glens Falls, Nowy York Lódz, Polska Stuarts Draft, Virginia Los Angeles, Kalifornia NIBCO INC. WORLD HEADQUARTERS 56 MIDDLEBURY ST. ELKHART, IN USA INTERNATIONAL OFFICE PH: FAX: NIBCO Sp. z o.o. ul.p.k.p. 6, ÓDZ POLAND TEL: +48(42) FAX: +48(42) nibco@nibco.com.pl

23 IM-C/PVC-PL0306 Corzan j Kynar KSZTALTKI Kszta³tki kanalizacyjne z miedzi kutej lub odlewanej Ko³nierze ze stopu odlewanej miedzi Kszta³tki DWV z ABS i PVC-U Kszta³tki ciœnieniowe Sch 40 z PVC-U Kszta³tki CTS z PVC-C Kszta³tki przejœciowe CTS -metal z PVC-C Systemy Sch 80 z PVC-U i PVC- C Metryczne systemy ruroci¹gowe z PVC-C.. ZAWORY I URZADZENIA URUCHAMIAJACE Zawory zasuwowe, grzybkowe i zwrotne z br¹zu, elaza i stopu elaza o ró nych ciœnieniach znamionowych Zawory kulowe z br¹zu o ró nych ciœnieniach znamionowych Specjalne zawory kot³owe Zawory motylkowe do zastosowañ komercyjnych i przemys³owych Zawory kulowe wêglowe i ze stali nierdzewnej Ko³nierzowe, stalowe zawory kulowe zgodne ze standardem ANSI Pneumatyczne i elektryczne urz¹dzenia uruchamiaj¹ce i kontrolne Rowkowane zawory kulowe i motylkowe Niezawodne przepustnice Zawory przeciwpo arowe UL/FM Niskociœnieniowe zawory zasuwowe, grzybkowe, zwrotne i Kulowe Specjalne zawory z br¹zu Zawory kurkowe odporne na dzia³anie mrozu Zawory zgodne ze specyfikacj¹ MSS Zawory kulowe PVC-U Zawory kulowe CTS z PVC-C. CHEMTROL Rury, zawory i kszta³tki termoplastyczne z PVC-U, Corzan PVC-C, polipropylenu i PVDF Kynar Termoplastyczne systemy ruroci¹gowe Chem-Aire do sprê onego powietrza Pneumatyczne i elektryczne systemy uruchamiaj¹ce. est zastrze onym znakiem towarowym firmy Noveon, Inc. jest zastrze onym znakiem towarowym firmy ATOFINA Chemicals, Inc. TM TOLCO Uchwyty Elementy podwieszeñ i podpory Podpory rolkowe Akcesoria gwintowane Podwieszenia i obejmy antysejsmiczne Izolacja poch³aniaj¹ca drgania Podpory typowe i specjalistyczne Kszta³towniki Listwy profilowe TM i akcesoria TOL-Strut. WYBÓR NA POKOLENIA TM M-IM-C/PVCPL , NIBCO Sp. z o.o. Printed in Poland