ZARZĄDZANIE ŁAŃCUCHEM DOSTAW W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM

Transkrypt

1 Adam Depta 1, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Henryk Wojtaszek 2 Politechnika Częstochowska pusta linia, Times New Roman 8 pkt., interlinia 1, odstęp po 10 pkt. ZARZĄDZANIE ŁAŃCUCHEM DOSTAW W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM WSTĘP Zarządzanie łańcuchem dostaw jest nową koncepcją, gdzie pojęcie to zostało użyte przez konsultantów we wczesnych latach osiemdziesiątych. Naukowcy zajmujący się zarządzaniem łańcuchami dostaw odwołują się do pojęć z końca lat pięćdziesiątych. J. Fostera, wyjaśnia pojęcie łańcucha dostaw jako przepływ dóbr miedzy dostawcami a odbiorcami wskazuje na problemy nadmiernych zapasów związane z przekłamaniami informacyjnymi. Łańcuch dostaw to sieć organizacji zaangażowanych, poprzez powiązania z dostawcami i odbiorcami, w różne procesy i działania, które tworzą wartość w postaci produktów i usług dostarczanych ostatecznym konsumentom [1,s. 3-8]. Bardzo podobnie definiuje łańcuch dostaw P.K. Bagchi, który twierdzi, że: Łańcuch dostaw składa się z sieci zakładów i wykonawców, którzy dostarczają surowce i komponenty, następnie przerabiają je w półprodukty i podzespoły, potem produkują z nich wyrób finalny, a następnie umożliwiają ich konsumpcję przez konsumenta finalnego [2,s.28-31]. W szczególności w łańcuchu dostaw można wyróżnić odmienne strumienie przepływów: informacji o zapotrzebowaniu od nabywcy do sprzedawcy, który powoduje wszystkie inne działania, przemieszczanie dóbr od sprzedających do nabywców, transfer praw własności od sprzedającego do kupującego i strumienie pieniężne od nabywcy do sprzedającego (wprawdzie według K. Ficonia w literaturze przeważa opinia, że przepływ kapitału i środków pieniężnych nie należą formalnie do sfery zainteresowania logistyki jednakże w ramach koncepcji łańcuchów dostaw są one integralną częścią opisywanej koncepcji) [3,s.69]. Zarządzanie łańcuchem dostaw jest odpowiedzią na opisaną sytuację. M Christopher definiuje zarządzanie łańcuchem dostaw jako: Zarządzaniem stosunkami z dostawcami i odbiorcami oraz klientami w celu dostarczenia najwyższej wartości dla klienta po niższych kosztach dla całego łańcucha dostaw [4,s.41-42]. Główny cel zarządzania łańcuchem dostaw można uzyskać poprzez efektywne zarządzanie, które dla Piresa jest próbą uproszczenia i polepszenia łańcucha dostaw [5,s ]. Skuteczne zarządzanie łańcuchem dostaw wymaga jednoczesnego udoskonalania poziomu obsługi klienta i wewnętrznej efektywności operacyjnej przedsiębiorstw w obrębie łańcucha dostaw. Obsługa klienta, na najbardziej podstawowym jej poziomie, oznacza niezmiennie wysokie wskaźniki realizacji zamówień, dostaw na czas i niski poziom zwrotu wyrobów przez klientów, bez względu na powód. Wysoka wewnętrzna efektywność w organizacjach łańcucha dostaw oznacza, że organizacje te cieszą się wysokim poziomem stopy zwrotu z własnych inwestycji w zapasy i inne aktywa oraz, że znajdują one sposoby na obniżenie wydatków operacyjnych i kosztów sprzedaży. Cele lub misja zarządzania łańcuchem dostaw może być definiowana jako podnosić wydajność przy jednoczesnej redukcji zarówno zapasów jak i wydatków operacyjnych. Występujące w definicji określenie "łańcuch dostaw" jest zrozumiane jako działalność związana z przepływem produktów i usług od jednego oryginalnego źródła, przez wszystkie formy pośrednie, aż do postaci, w której produkty i usługi są konsumowane przez ostatecznego klienta. Koncepcja łańcucha dostaw jest szeroka i uwzględnia źródła surowców i ich dostawców, strategie zakupu 1 adamde@interia.pl 2 h.wojtaszek@interia.pl

2 i gromadzenia surowców, przechowywanie produktów finalnych, ich dystrybucję, magazynowanie i transport [6, s.31-33]. 1. STRATEGIA DZIAŁALNOŚCI FIRMY W ZARZĄDZANIU ŁAŃCUCHEM Istnieją trzy stopnie dostosowywania łańcucha dostaw do strategii działania firmy. Pierwszym stopniem jest zrozumienie rynku, na którym przedsiębiorstwo działa. Drugim stopniem jest określenie silnych stron i kompetencji kluczowych firmy oraz roli, jaką firma może, lub mogłaby, odgrywać w obsłudze rynku. Ostatnim krokiem jest rozwój niezbędnych zdolności firmy pomagających w wypełnianiu roli, którą ma spełniać. Filozofia zarządzania Just-In-Time (JIT, dokładnie na czas ) wprowadziła koncepcję szybkiego odpowiadania na potrzeby klientów. Jest to obecnie główny czynnik warunkujący rozwój zarządzania łańcuchem dostaw przy wsparciu ze strony systemów informatycznych. Początkowo JIT była techniką wytwarzania wprowadzoną przez Toyotę, często widzianą jako główny czynnik sukcesu przemysłowego Japonii, szczególnie w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Definicja JIT jest bardzo bliska definicjom logistyki i zarządzania łańcuchem dostaw: JIT to filozofia zarządzania obejmująca dostarczanie odpowiednich towarów, w odpowiedniej ilości i jakości, w odpowiednie miejsce i o odpowiedniej porze. Należy zauważyć, że filozofia JIT dotyczy prawie wszystkich procesów biznesowych i funkcji łańcucha dostaw. Kolejna koncepcja została stworzona na podstawie założenia, że próba maksymalnego odchudzania - nie jest być może optymalna. Katayama oraz Bennett przeprowadzili analizę lean production w firmach japońskich. Zaobserwowali oni wiele słabych stron w odchudzonej produkcji: niemożność adaptacji do wahań, w szczególności do spadku w końcowym popycie na produkty. Spadek zapotrzebowania był typowym problemem, któremu musiał stawiać czoło przemysł japoński w latach dziewięćdziesiątych, spowodowany kryzysem gospodarczym. Dlatego też ta słaba strona odchudzonej produkcji była zauważana dużo częściej niż to miało miejsce w poprzednich latach [7, s ]. Tabela. 1. Tabela 1. Cechy zarządzania łańcuchem dostaw na tle tradycyjnego systemu zarządzania przedsiębiorstwem Cecha Zarządzanie przedsiębiorstwem Zarządzanie łańcuchem dostaw Redukcja kosztów Minimalizacja w skali firmy Minimalizacja w skali łańcucha Zarządzanie zapasami Optymalizacja w skali firmy Optymalizacja w skali łańcucha Przepływ zapasów Przerywany / monitorowany wewnątrz firmy Ciągły monitorowany wzdłuż całego łańcucha Informacje Kontrolowanie przez firmę Dostęp do wspólnych informacji Planowanie Indywidualne Wspólne Decyzje i działania Inicjowanie i kontrolowanie przez kierownictwo Inicjowanie i kontrolowanie przez centralnego koordynatora łańcucha Ryzyko i korzyści Indywidualne Wspólne Kontakty między Miedzy sfera zaopatrzenia i Między różnymi sferami funkcjonalnymi przedsiębiorstw

3 partnerami zakupu na różnych szczeblach zarządzania Źródło: J. Witkowski., Zarządzanie łańcuchem dostaw : Koncepcje, procedury, doświadczenia Warszawa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2003, s.33.rysunki, tabele i wzory Wszystkie wymienione cechy są istotne z punktu sprawnego zarządzania przedsiębiorstwem produkcyjnym, są o istotne elementy, które znacząco wpływają na jakość i racjonalizację procesów zarządczych zachodzących w organizacji produkcyjnej. Autor zauważył podobieństwo występujące w zakresie procesów zarządzania przedsiębiorstwem i procesów zarządzania łańcuchem dostaw. Są to działania bardzo podobne lecz w tym drugim przypadku mają charakter bardziej złożony. Badania wykonane w marcu 2013 roku przez Plany Pracodawców Instytutu Badawczego Randstad i TNS Polska wskazują na zachwianie polityki produkcyjnej spowodowane zwolnieniami w branży produkcyjnej, co istotnie wpływa na ograniczenie planowania strategii zarządzania łańcuchem dostaw w przedsiębiorstwie produkcyjnym. 2. UJĘCIE ZARZĄDZANIA ŁAŃCUCHEM DOSTAW W PRZEDSIĘBIORSTWIE PRODUKCYJNYM DŁUGOPISÓW Poddano próbę analizy zarządzania łańcuchem dostaw w przedsiębiorstwie produkcyjnym długopisów. Skupiono się na praktycznym ujęciu procesów logistycznych. Analizowane przedsiębiorstwo produkcyjne charakteryzuje się współpracą wielu działów powiązanych ze sobą, od których zależy finalny wynik, sposób realizacji procesu produkcyjnego czy proces kontroli jakości wytwarzanych dóbr. Z powodu szybko postępujących zmian instytucje badawcze na całym świecie większość uwagi poświęcają opracowaniu standardów wspierających proces logistyczny. Wysoki stopień wykorzystania technologii cyfrowych pozwolił na organizację procesu głównego w oparciu o cyfrowy przepływ wykonanych materiałów. Podstawą tego są odpowiednie czynniki opisu pracy oraz odpowiedniej formy zamówienia. Postęp technologiczny umożliwił traktowanie procesu produkcyjnego jako łańcucha dostaw, czyli przepływu surowców, materiałów, półproduktów od momentu pozyskania tych pierwszych, do momentu wydania książki, skryptu finalnego przez użytkownika końcowego. Istotną rolę odgrywa czas realizacji poszczególnych etapów. Logistyka zarządzania łańcuchem dostaw powinna opierać się sprawnym dostarczaniu potrzebnych surowców do produkcji, produkcji oraz dystrybucji i sprzedaży gotowych produktów. Dzieli się on na następujące etapy: zdobycie surowców, produkcja oraz dystrybucja i sprzedaż gotowych pełnowartościowych długopisów z nadrukiem. W pierwszym etapie należy zakupić surowce do wytworzenia długopisów oraz należy dopilnować kompletności wszystkich składowych procesu produkcji, czyli po wszystkich niezbędnych korektach, próbach maszynowych i zatwierdzeniu można przejść do kolejnego etapu. W kolejnym etapie następuje taśmowy wydruk długopisu wraz z nadrukiem. Ostatnim etapem jest wzajemna korelacja między dystrybutorami, sprzedawcami a klientami końcowymi. Celowość tych działań ma polegać na znalezieniu potencjalnych odbiorców. Na każdym z tych etapów procesu logistycznego istotną rolę odgrywa zachowanie wysokiej jakość wytwarzanych długopisów. Proces wytwarzania długopisów jako łańcucha dzieli się go na trzy kolejno następujące po sobie procesy: procesy przygotowawcze, proces produkcyjny oraz procesy wykończeniowe. Na końcu całego procesu powstaje produkt finalny. Każdy z etapów pośrednich kończy się wytworzeniem półproduktu, po których można wykonać operację kontroli jakości półproduktu. Kontrola po tych etapach leży w interesie producenta. Odpowiednie wczesne wykrycie błędów pozwala na ich naprawienie lub minimalizację konsekwencji i zachowanie ciągłości w łańcuchu dostaw. Istotnym elementem jest proces dystrybucji, czyli transport do hurtowni, magazynowanie (sprzedaż hurtowa do firm), dostawa do sklepu oraz sprzedaż do klienta indywidualnego.

4 3. KONTROLA JAKOŚCI W PROCESIE PRODUKCJI DŁUGOPISÓW Najważniejszym procesem zamierzonej produkcji finalnej jest końcowy efekt. Na tym etapie operacja weryfikacji urządzeń produkcyjnych oraz właściwy nadruk na długopisie odgrywa najważniejszą rolę w kreowaniu jakości produktu. Kontrola jakości półproduktu zachodzi w etapie weryfikacji jakości ustalonych parametrów. Utrzymanie wysokiej jakości produkcji jest zadaniem bardzo złożonym, ponieważ podczas procesu produkcyjnego dochodzi do powstania różnorodnych nieoczekiwanych procesów, problemów do pilnego rozwiązania. Źródłami tych przyczyn mogą być błędne decyzje lub ustalenia na szczeblu strategicznym. Istnieje wiele metod służących do rozwiązania problemu [8, s.8-10]. Weryfikacja założeń programowych produkcji długopisów Głównym zadaniem weryfikacji jest sprawdzenie czy gotowy produkt finalny spełnia wymagania jakościowe, w oparciu o informacje zawarte w bazie wiedzy. Baza wiedzy zawiera relacje zachodzące pomiędzy parametrami jakości półproduktu a innych wytycznych producenta i przy złożeniu zamówienia przez docelowego klienta. Pomiar parametrów jakościowych jest realizowany w oparciu o specjalistyczny sprzęt oraz mikroskopy i lupy do pomiaru parametrów wizualnych. Pomiary parametrów jakości mogą być wykonywane ręcznie przez producenta. Również kontrola odbywa się poprzez sieć kamer i sensorów. Powstałe wartości parametrów jakości uzyskane z pomiarów są poddawane ocenie polegającej na porównaniu zmierzonych wartości normami ustalonymi na poziomie zarządzania z wcześniej ustalonym procesie [9,s.31-40]. Teorie zarządzania łańcuchem dostaw Teoria Lean Management (LM) zarządzanie wyszczuplające dążenie do eliminacji wszelkiego marnotrawstwa. Jest to strategia związana ze strategią lidera cenowego wskazuje jak obniżyć koszty i sprzedawać taniej niż konkurenci. Najlepiej sprawdza się przy standardowych produktach i stabilnym popycie. Przy zróżnicowanych produktach i zmiennym popycie wykorzystuje się zarządzanie elastyczne Agile Management (AM), gdzie najważniejsza jest szybka reakcja na zmiany popytu, co za tym idzie doskonalenie obsługi ostatecznego klienta. LM i AM są koncepcjami przeciwstawnymi, ale też uzupełniającymi się dlatego też niekiedy stosuje się wspólnie z podziałem na produkty te wytwarzane zgodnie z LM i te wytwarzane zgodnie z AM. W łańcuchach dostaw istnieją warunki do kreowania i kumulowania jakości. Odpowiednio wysoki poziom jakości procesów realizowanych przez poszczególnych uczestników łańcucha dostaw, a także określona jakość ich wyrobów stanowi warunek konieczny do zacieśnienia współpracy i integracji [10,s.18]. Teoria TQM czyli zapewnienie odpowiedniej jakości procesów i produktów stanowi integralną część koncepcji zarządzania łańcuchem dostaw. Korzyści ze stosowania TQM to: wysoki poziom jakości sprzyja współpracy i integracji uczestników łańcucha, sprzyja realizacji celów logistycznych, łatwiejsza redukcja kosztów zapasów i powierzchni magazynowych, brak konieczności obsługi zwrotów, nie grozi dezorganizacja produkcji spowodowana wadami materiałów, wyższa jakość produktów podnosi ich ekonomiczną podatność transportową, co umożliwia zastosowanie lepszych rozwiązań transportowych [11, s.14]. TBM koncepcja wykorzystania czasu jako czynnika, który umożliwia uzyskanie przewagi konkurencyjnej. Koncepcja TBM opiera się na 5 ogólnych założeniach: orientacja na czas, orientacja na skok ilościowy, marginalne ulepszenia nie są wystarczające, orientacja na proces, orientacja na wartości, orientacja na zespół [10,s.20].

5 4. PODSUMOWANIE Powyższe opracowanie pozwoliło na przedstawienie pojęcia zarządzania łańcuchem dostaw, jego istoty w zakresie minimalizacji kosztów, sprawności procesów produkcyjnych oraz wszelkich działań dążących do doskonalenia procesu zarządzania w przedsiębiorstwie. Rozwiązania zrządzania łańcuchami dostaw wykorzystuje się w fazie projektowania produktu, wyboru źródeł zaopatrzenia, przewidywania popytu na wyroby, oraz sterowania ich dystrybucją. Zawierają one specjalistyczne narzędzia, które umożliwiają nadzór nad poszczególnymi działaniami logistycznymi firmy. Niepewna sytuacja rynkowa w dzisiejszym świecie, kryzys gospodarczy, poszukiwanie wśród dostawców najmniejszych cen produktów za najwyższą jakość skłania coraz więcej firm do osiągania przewagi konkurencyjnej poprzez wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania. Poszukiwania w zakresie oszczędności kosztów, poprawy jakości i skrócenia czasu procesów tworzących ostatecznie łączną wartość dla klienta doprowadziły do koncentracji działań w ramach zarządzania łańcuchem dostaw. Akceptacja zasad zarządzania łańcuchem dostaw sprzyja łagodzeniu konfliktów między dostawcami, odbiorcami i firmami usługowymi. Ich efektywne wdrożenie spowoduje uniknięcie niepotrzebnych konfliktów oraz pozwoli sprawnie doskonalić proces produkcyjny. Wszystkie etapy zarządzania łańcuchem dostaw są bardzo istotne i ważne dla zachowania poprawności działania przedsiębiorstwa produkcyjnego. Zauważamy podobieństwo w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem produkcyjnym i zarządzaniu łańcuchem dostaw. W tym drugim przypadku pojęcie ma zakres bardziej złożony i globalny. Badania wykonane przez TNS Polska oraz Plany Pracodawców Instytutu Badawczego Randstad w 2013 roku wskazują na ograniczenie strategii planowania łańcuchem dostaw przez zarządców w przedsiębiorstwie produkcyjnym na skutek zwolnień pracowników. Istnieje wiele teorii zmierzających do poprawy jakości zarządzania oraz eliminujących angażowanie niepotrzebnych środków narażających na dodatkowe koszty finansowe oraz usprawniający cały proces zarządzania łańcuchem dostaw. Streszczenie: W opracowaniu przedstawiono pojęcie zarządzania łańcuchem dostaw w przedsiębiorstwie wraz ze strategią zarządzania tym łańcuchem. Dokonano analizy zarządzania łańcuchem dostaw w przedsiębiorstwie długopisów. Omówiono kontrolę jakości w procesie produkcji długopisów oraz weryfikacje założeń programowych. Pokazano schemat łańcucha dostaw, zakres dopuszczalnych odchyleń parametrów jakości półproduktu oraz łańcuch dostaw w tym procesie. Słowa kluczowe: zarządzanie, łańcuch dostaw, przedsiębiorstwo, teorie zarządzania łańcuchem dostaw, strategia. SUPPLY CHAIN MANAGEMENT PRODUCTION ENTERPRISE Abstract The paper presents the concept of supply chain management in a company with a strategy for the management of this chain. An analysis of supply chain management in the enterprise pens. Discusses the quality control in the production process of pens and verification of program assumptions. A diagram of the supply chain, the range of acceptable deviation of quality parameters of the intermediate and the supply chain in the process. LITERATURA [1] Witkowski J, Prekursorzy logistyki i zarządzania łańcuchami dostaw. Gospodarka Materiałowa i Logistyka, Nr 9/2003. [2] Bagchi P.K.: On measuring supply chain competency of nations: A developing country perspective. LERC, Cardiff 2000.

6 [3] Ficoń K. Procesy logistyczne w przedsiębiorstwie. Impuls Plus Consulting. Gdynia [4] Christopher M, Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw. Strategie obniżki kosztów i poprawy poziomu usług, Polskie Centrum Doradztwa Logistycznego [5] Pires S.R.I, Bremer C.F., Santa Eulalia de, L.A., Goulart C.P.: Supply chain and virtual enterprise: Comparison, migration and a case study. International Journal of Logistics: Research and Application. vol. 4, no. 3, [6] Goldratt E. M, The Goal, The North River Press Publishing Corporation Great Barrington, MA, [7] Kot S, Podejście lean sposobem ograniczania kosztów logistycznych. Prace Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej. Seria Seminaria i Konferencje nr 6, Częstochowa [8] Wasylko M, Instrumenty sfery regulacji łańcucha logistycznego jako determinanty racjonalizacji procesów gospodarczych, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Kupieckiej, Łódź [9] Dąbrowski J, Metodyczne aspekty pomiaru efektywności przedsiębiorstw portowych, [w:] Studia i Materiały Instytutu Transportu i Handlu Morskiego, pod red. H. Klimek, D. Wach, nr 9, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk [10] Długosz J Jakościowe determinanty łańcucha dostaw, Logistyka 3/2000. [11] Klimek H, Dąbrowski. J, Polskie porty morskie w lądowo-morskich łańcuchach transportowych, "Logistyka" 2013, nr 5.