Rynek rolno-spożywczy w UE

Transkrypt

1 Rynek rolno-spożywczy w UE Przemysł wytwarzający artykuły żywnościowe i napoje w krajach Unii Europejskiej jest jednym z filarów gospodarki wspólnego rynku. Zatrudnia ok. 5 mln osób w ponad 300 tys. firm. Z tego zestawienia wynika, że znakomita większość (ponad 99%!) przedsiębiorstw w tej branży to firmy małe lub średniej wielkości. Tylko nieliczne przedsiębiorstwa - głównie wielkie korporacje międzynarodowe - są w stanie konkurować z nimi w skali globalnej. Światowa potęga Wartość unijnego rynku napojów i żywności (liczona w cenach detalicznych) wynosi prawie 1,3 bln USD. W zakresie sprzedaży jest to rynek w coraz większym stopniu skoncentrowany. W większości krajów UE udział trzech największych detalistów w całości sprzedaży żywności i napojów waha się w granicach 20-60%. Największy jest on w przypadku Szwecji (niemal 80%), Irlandii (ponad 60%) i Grecji (ponad 53%), natomiast najmniejszy - we Włoszech (23%), w Polsce (20%), w Bułgarii (18%) i w Rumunii (15%). Podtrzymywaniu relatywnie dobrej sytuacji branży spożywczej, nawet w okresach gorszej koniunktury, sprzyja stabilny popyt na żywność i napoje w krajach UE. W 2009 r., który był pierwszym rokiem recesji gospodarczej w tym regionie, produkcja żywności spadła o 1%, a napojów - o 2,5%, ale już w kolejnym roku odnotowano wzrost produkcji żywności o ponad 2%, a napojów - o 1,5%. Mimo to udział wydatków na zakup żywności i napojów bezalkoholowych w całości wydatków konsumpcyjnych ludności stopniowo spada. Dotyczy to właściwie wszystkich krajów członkowskich, jednak w dalszym ciągu istnieją znaczne różnice między poszczególnymi państwami. Najogólniej rzecz biorąc, można zauważyć tendencję - im kraj bogatszy, tym niższy udział wydatków na żywność i napoje bezalkoholowe. Tabela 1. Udziały wydatków na zakup żywności i napojów bezalkoholowych w całości wydatków konsumpcyjnych w krajach UE Kraj Udział wydatków na zakup żywności i napojów bezalkoholowych, dane w %

2 Rumunia 28 Litwa 26 Estonia 23 Bułgaria 22 Polska 20 Łotwa 18 Węgry 17 Słowacja 17 Malta 17 Grecja 17 Portugalia 16 Czechy 15 Cypr 15 Słowenia 15 Włochy 14 Hiszpania 14 Belgia 14

3 Francja 13 Finlandia 13 Szwecja 12 Holandia 12 Dania 11 Niemcy 11 Austria 11 Wielka Brytania 10 Irlandia 10 Luksemburg 9 Źródło: Eurostat Unia Europejska jest największym na świecie eksporterem żywności i napojów. Co prawda jej udział w globalnym eksporcie tych artykułów stopniowo się zmniejsza, ale wciąż wynosi blisko 20%. Na drugim miejscu, z wyraźnie mniejszym udziałem (blisko 12%), są Stany Zjednoczone, a na trzecim - Brazylia (na którą przypada prawie 8% światowego eksportu tych produktów). Tabela 2. Główni światowi eksporterzy żywności i napojów w 2009 r. Eksporter Udział w światowym eksporcie żywności i napojów bezalkoholowych, dane w %

4 Unia Europejska 18,6 USA 11,9 Brazylia 7,8 Chiny 6,7 Tajlandia 5,1 Argentyna 5,0 Kanada 4,0 Malezja 3,8 Indonezja 3,8 Pozostali eksporterzy 33,3 Źródło: Konfederacja Przemysłu Żywności i Napojów w UE (CIAA) Poniżej zostały przedstawione szczegółowo rynki spożywcze wybranych krajów UE, według ich atrakcyjności eksportowej dla Polski. Niemcy Kraj ten zajmuje czołowe miejsce wśród państw Unii Europejskiej zarówno pod względem wielkości produkcji artykułów przetwórstwa spożywczego, jak i sprzedaży tych wyrobów. Jako producent Niemcy znajdują się na drugim miejscu w UE. Wartość wytwarzanej w tym kraju żywności i napojów ocenia się na ok. 150 mld EUR rocznie, a zatrudnienie w branży przekracza 530 tys. osób. Największymi segmentami niemieckiego sektora spożywczego są: produkcja mięsa (prawie 22% całej produkcji spożywczej), wyrobów mleczarskich (ponad 17%), wyrobów alkoholowych (9%) oraz słodyczy i artykułów cukierniczych (8,5%). Najszybciej rośnie ostatnio produkcja żywności organicznej (o blisko 10% rocznie). Niemiecka branża żywności i napojów jest bardzo rozdrobniona. Na 10 największych producentów tych

5 artykułów przypada zaledwie niecałe 20% krajowej produkcji. Udział lidera tej branży, firmy Vion, wynosi tylko 3%. Tabela 3. Czołowi producenci żywności i napojów w Niemczech Firma Udział w produkcji krajowej, dane w % Vion 3,0 Nestlé 2,8 Unilever 2,7 Dr. Oetker 2,4 Coca-Cola 1,7 Heristo 1,6 Barilla 1,5 Nord Contor 1,3 Danish Crown 1,3 Mars 1,3 Źródło:Food For Thought ( FFT) Liczona w cenach detalicznych wartość niemieckiego rynku żywności i napojów w 2010 r. wyniosła 252 mld EUR, z czego prawie 210 mld EUR przypadło na sprzedaż detaliczną w placówkach handlowych, a 42,5 mld EUR - na gastronomię. Z kolei sprzedaż liczona w cenach producentów wynosi ok. 145 mld

6 EUR. Na najbliższe lata nie prognozuje się istotnego wzrostu wartości tego rynku. Wydatki Niemców na zakup żywności i napojów stanowią obecnie ok. 12% ich dochodów. W 2010 r. na rynku niemieckim najwięcej sprzedano mięsa świeżego i przetworzonego (za blisko 70 mld EUR). Na kolejnych miejscach tego zastawienia znalazły się: owoce i warzywa (28 mld EUR), produkty mleczarskie i jaja (25mld EUR), przetwory ze zbóż, mąki i pieczywa cukiernicze (25 mld EUR), napoje alkoholowe (24 mld EUR), napoje bezalkoholowe i soki (21 mld EUR), słodycze i przekąski (13 mld EUR), ryby świeże i przetworzone (11 mld EUR), lody i desery (7 mld EUR) oraz dania gotowe (7 mld EUR). Handel detaliczny artykułami żywnościowymi i napojami w Niemczech zdominowany jest przez pięć wielkich firm, mających łącznie 70-procentowy udział w rynku. Są to: Metro, Rewe, Lidl, Aldi i Edeka. Wielka Brytania Mimo kryzysu wartość brytyjskiego rynku żywności i napojów nie przestaje rosnąć. W 2010 r. zwiększyła się o 3%, osiągając poziom 151 mld GBP (w cenach detalicznych). Podobnie jak w Niemczech, dominującą pozycję zajmują na tym rynku supermarkety i hipermarkety. Ich łączny udział w całkowitej sprzedaży żywności i napojów sięga 92%, z czego trzy czwarte przypada na cztery największe grupy handlowe, z Tesco na czele. Na małe sklepy specjalistyczne (mięsne, rybne, piekarnicze) przypada niewiele ponad 5% sprzedaży omawianych wyrobów na rynku brytyjskim. Tabela 4. Najwięksi detaliści na brytyjskim rynku żywności i napojów w 2010 r. Firma Udział w rynku krajowym, dane w % Tesco 30,7 Asda 16,8 Sainsbury's 16,1 Morrisons 11,8

7 The Co-op 6,2 Waitrose 4,1 Lidl 2,3 Źródło: Private Label Manufacturers Association (PLMA) Czechy Produkcja artykułów rolno-spożywczych jest trzecią co do wielkości branżą czeskiego przemysłu przetwórczego (po przemyśle metalurgicznym i samochodowym), mającą w nim prawie 10-procentowy udział. Daje ona zatrudnienie prawie 130 tys. osób. Wartość produkcji czeskiego przemysłu rolno-spożywczego szacuje się na blisko 12 mld EUR. Największym segmentem jest produkcja napojów (21%), a następnie - mięsa i jego przetworów (20,4%) oraz mleka i jego przetworów (14,2%). Tabela 5. Struktura towarowa czeskiego przemysłu rolno-spożywczego Asortyment Udział w produkcji krajowej, dane w % Napoje 21,0 Mięso i przetwory mięsne 20,4 Mleko i przetwory mleczarskie 14,2 Oleje i tłuszcze 6,0 Produkty mączne 3,2 Owoce, warzywa i ziemniaki 2,1

8 Ryby i produkty rybne 0,8 Pozostałe produkty rolno-spożywcze 32,3 Źródło: Czeski Urząd Statystyczny Dużą rolę w czeskim przemyśle rolno-spożywczym odgrywają firmy z zewnątrz, które zainwestowały w nim łącznie ok. 3 mld EUR. Do największych zagranicznych przedsiębiorstw obecnych na tym rynku należą: Danone, Bongrain, Yoplait, Bel, Lactalis, Euroserum (produkty mleczarskie), Tereos, Sudzücker, Tyte & Lyle, Agrana (produkcja cukru), Opavia-LU, Nestlé, Masterfoods (czekolada i wyroby cukiernicze), SABMiller, InBev i Heineken (piwo), Coca-Cola, General Bottlers, Maspex (napoje bezalkoholowe). W ostatnich latach obserwuje się w Czechach wyraźny spadek krajowej produkcji niektórych artykułów żywnościowych przy równoczesnym wzroście ich importu. Dotyczy to np. wyrobów mięsnych: produkcja wołowiny zmniejszyła się z prawie 70 tys. t w 2004 r. do poniżej 60 tys. w 2009 r., a mięsa drobiowego - analogicznie ze 110 tys. t do 65 tys. t. Warto jednocześnie zwrócić uwagę na istotne zmiany w strukturze konsumpcji mięsa. Polegają one na wyraźnym spadku spożycia mięsa wołowego (do zaledwie 10 kg na osobę rocznie) i wieprzowego (do 45 kg na osobę rocznie) oraz wzroście konsumpcji mięsa drobiowego (do poziomu 25 kg na osobę rocznie). Odwrotna tendencja - jeśli chodzi o wielkość krajowej produkcji - występuje w branży mleczarskiej. W latach produkcja mleka podskoczyła z 500 tys. l do 660 tys. l, śmietany - z 35 tys. l do 50 tys. l, oraz jogurtów - z 92 tys. l do 152 tys. l. Spadek odnotowano natomiast w krajowej produkcji serów, masła i mleka w proszku. Specjalne miejsce w czeskim przemyśle rolno-spożywczym zajmuje produkcja piwa. Czesi są zdecydowanie największymi na świecie konsumentami tego napoju (w przeliczeniu na 1 mieszkańca). W ciągu ostatnich 20 lat, licząc od początku transformacji ustrojowej, liczba browarów w tym kraju spadła z 71 do 48, jednak wolumen produkcji niezmiennie pozostawał na poziomie nieco poniżej 20 mln hl rocznie. Francja Po 7-procentowym spadku produkcji we francuskiej branży rolno-spożywczej w kryzysowym 2009 r. w roku następnym nastąpił wzrost o 3% - do poziomu 143,6 mld EUR. Liczona w cenach detalicznych wartość francuskiego rynku artykułów rolno-spożywczych szacowana jest na nieco ponad 220 mld EUR. Prognozuje się, że do 2016 r. wzrośnie ona powyżej poziomu 240 mld EUR. Liczba zatrudnionych we francuskiej branży rolno-spożywczej zmniejszyła się w 2010 r. o 0,6%, do poziomu 477 tys. osób. Stopniowo spada również liczba przedsiębiorstw funkcjonujących w tej branży. W latach zmniejszyła się ona o 2,6%, do 10,3 tys. Z liczby tej aż 97% stanowią firmy małe i średnie (poniżej 250 zatrudnionych), a 73% - przedsiębiorstwa małe z personelem poniżej 20 pracowników.

9 Największym segmentem francuskiego rynku rolno-spożywczego jest przetwórstwo mięsne (30% całości obrotów). Około 22% wartości rynku spożywczego przypada na produkty mleczarskie, a 16% - na napoje bezalkoholowe i alkoholowe, w tym wina. Bardzo długa tradycja winiarska we Francji sprawia, że rynek ten jest trudny do spenetrowania przez dostawców zagranicznych: blisko 70% krajowego popytu zaspokaja produkcja miejscowa. Jednocześnie Francja jest największym na świecie eksporterem wina. Francja jest w ogóle dużym eksporterem i importerem artykułów rolno-spożywczych. W 2010 r. wartość eksportu wyniosła 36,1 mld EUR, a importu - 30,4 mld EUR. Największym francuskim przedsiębiorstwem zajmującym się przetwórstwem rolno-spożywczym jest Danone, będący jednocześnie światowym liderem w produkcji świeżych artykułów mleczarskich. Na drugim miejscu znajduje się Lactalis (również reprezentujący segment mleczarski, producent m.in. serów Président, Société i Bridel). Z innych francuskich gigantów należy wymienić firmę Socopa (produkcja wyrobów mięsnych) oraz Béghin Say (produkcja cukru). Włochy Włoski rynek żywności, oceniany w 2011 r. na prawie 100 mld EUR, jest czwartym rynkiem takich produktów w Unii Europejskiej. Do 2016 r. powinien on rosnąć w średnim tempie 1-1,4% rocznie. Mimo że Włochy są dużym producentem i eksporterem artykułów rolno-spożywczych, to import w tej branży jest jeszcze większy - kraj ten stał się w ostatnich latach importerem netto tych artykułów. Tendencja do szybszego wzrostu importu niż eksportu powinna utrzymać się również w następnych latach, jakkolwiek nie należy się spodziewać szczególnie wysokiej dynamiki obrotów artykułami rolnospożywczymi z zagranicą. Węgry W porównaniu z wieloma innymi krajami Unii Europejskiej węgierski rynek żywności i napojów jest relatywnie niewielki. Jego wartość, liczona w cenach detalicznych, wynosi niewiele ponad 20 mld EUR i w ostatnich latach nie rośnie, m.in. wskutek ekonomicznego kryzysu w tym kraju. Na szczęście dla miejscowych producentów lokalny rynek nie stanowi jedynej możliwości sprzedaży. Przeciwnie, węgierski sektor przetwórstwa rolno-spożywczego jest nastawiony na eksport. W ostatnich kilkunastu latach rola eksportu jeszcze bardziej wzrosła, m.in. wskutek wejścia na ten rynek wielu zagranicznych inwestorów, np. takich jak Danone, który ma prawie 20-procentowy udział w ocenianym na 1,5 mld EUR węgierskim rynku produktów mleczarskich. Polski sukces żywnościowy w UE Mimo bardzo istotnych zmian w strukturze towarowej polskiego eksportu, polegających m.in. na wzroście udziału produktów wysoko przetworzonych (samochody, części i podzespoły motoryzacyjne, wyroby przemysłu elektronicznego, sprzętu AGD itp.), w dalszym ciągu jesteśmy dużym eksporterem artykułów rolno-spożywczych.

10 Zwłaszcza po wejściu po Unii Europejskiej polskie produkty żywnościowe zyskały bardzo dobrą markę na rynkach pozostałych krajów. Stąd wzrost sprzedaży tych artykułów z 3,5 mld EUR w pierwszym roku naszego członkostwa w UE (2004 r.) do ponad 9 mld EUR w 2010 r. Jedyna przerwa w tendencji zwyżkowej pojawiła się w kryzysowym 2009 r., kiedy w większości krajów UE nastąpił spadek popytu na dobra konsumpcyjne, w tym także artykuły rolno-spożywcze. Tabela 6. Dynamika polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych do państw UE w latach Rok Wartość eksportu w mln euro , , , , ,8 Źródło: obliczenia na podst. Eurostatu Zdecydowanie najważniejszym unijnym odbiorcą polskich artykułów rolno-spożywczych są Niemcy. W 2010 r. wartość tego eksportu wyniosła blisko 3 mld EUR, co stanowiło ponad 31% całego naszego wywozu tych produktów do krajów UE. Na drugim miejscu znalazła się Wielka Brytania z udziałem prawie 10%. Awans tego kraju to niewątpliwie efekt dużej polskiej emigracji po otwarciu brytyjskiego rynku pracy już w pierwszym okresie członkostwa w UE. Trzecim ważnym kierunkiem polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych są Czechy. W 2010 r. na ten kraj przypadło 8,6% wartości polskiego wywozu omawianych wyrobów do krajów Unii Europejskiej. Tabela 7. Struktura geograficzna polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych do krajów UE w 2010 r.

11 Kraj Wartość eksportu w mln euro Udział w eksporcie do UE, dane w % Niemcy 2832,4 31,2[RK1] Wielka Brytania 900,2 9,9 Czechy 776,0 8,6 Holandia 588,9 6,5 Francja 535,1 5,9 Włochy 516,9 5,7 Węgry 372,2 4,1 Słowacja 362,9 4,0 Litwa 276,4 3,0 Dania 238,4 2,6 Rumunia 214,3 2,4 Hiszpania 206,0 2,3 Szwecja 199,6 2,2 Belgia 186,2 2,1 Austria 168,4 1,9 Irlandia 160,1 1,8

12 Łotwa 132,7 1,5 Bułgaria 99,8 1,1 Finlandia 70,1 0,8 Grecja 68,1 0,8 Estonia 62,9 0,7 Słowenia 43,5 0,5 Portugalia 42,0 0,5 Cypr 13,8 0,2 Malta 5,1 0,1 Luksemburg 3,8 0,1 Razem 9075,8 100,0 Źródło: obliczenia na podst. Eurostatu W towarowej strukturze polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych do krajów UE dominują mięso i podroby jadalne. W 2010 r. przypadło na nie prawie 19% całego wywozu omawianej grupy towarowej. Na drugiej pozycji znalazły się produkty mleczarskie, jaja ptasie, miód naturalny oraz inne produkty pochodzenia zwierzęcego, z udziałem 11,4%, a na trzeciej - różne przetwory spożywcze (w tym głównie sosy, buliony, zupy, koncentraty i lody), na które w 2010 r. przypadło 8% całego polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych. Tabela 8. Struktura towarowa polskiego eksportu artykułów rolno-spożywczych do państw UE w 2010 r.

13 Produkt Wartość eksportu w mln EUR Udział w eksporcie do UE, dane w % Mięso i podroby jadalne 1716,0 18,9 Produkty mleczarskie; jaja ptasie; miód naturalny; jadalne produkty pochodzenia zwierzęcego, gdzie indziej niewymienione ani niewłączone 1036,2 11,4 Różne przetwory spożywcze 724,7 8,0 Ryby i skorupiaki, mięczaki i pozostałe bezkręgowce wodne 620,2 6,8 Przetwory ze zbóż, mąki, skrobi lub mleka; pieczywa cukiernicze 618,8 6,8 Przetwory z mięsa, ryb lub skorupiaków, mięczaków lub pozostałych bezkręgowców wodnych 580,6 6,4 Warzywa oraz niektóre korzenie i bulwy jadalne 576,3 6,3 Przetwory z warzyw, owoców, orzechów lub pozostałych części roślin 570,9 6,3 Kakao i przetwory z kakao 505,3 5,6 Napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet 416,3 4,6 Owoce i orzechy jadalne; skórki owoców cytrusowych lub melonów 405,6 4,5 Tłuszcze i oleje pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego oraz produkty ich rozkładu; gotowe tłuszcze jadalne 327,2 3,6

14 Powered by TCPDF ( Cukry i wyroby cukiernicze 262,2 2,9 Zboża 266,6 2,9 Kawa, herbata i przyprawy 199,9 2,2 Nasiona i owoce oleiste; ziarna, nasiona i owoce różne 196,2 2,2 Produkty przemysłu młynarskiego; słód; skrobie; inulina; gluten pszenny 52,7 0,6 Razem 9075,8 100,0 Źródło: obliczenia na podst. Eurostatu Janusz Brzozowski Pracownia Badań Rynków Zagranicznych [RK1]Chodzi tylko o to, żeby cyfry w tabeli były pod sobą rzędami wielkości (jednostki pod jednostkami itd.)