Nowotwory neuroendokrynne. Guzy neuroednokrynne

Transkrypt

1 Nowotwory neuroendokrynne Guzy neuroednokrynne

2 Rozproszony układ komórek neuroendokrynnych Hormony o zasięgu lokalnym Pobieranie i dekarboksylacja związków prekursorowych amin biogennych (APUD: AMIN PRECURSOR UPTAKE AND DECARBOXYLATION) ziarnistości neurosekrecyjne ENTEROENDOKRYNNE KOMÓRKI JELITO CIENKIE I ZOŁĄDEK ARGENTAFINOWE/ ARGYROFILOWE

3 Serotonina ( histamina, bradykinina, kalikreina, prostaglandyny) zespół objawów rakowiaka Zaczerwienienie i zasinienie skóry Nadmierna perystaltyka jelit Astmatyczne napady duszności Zwłóknienia serca ( wsierdzie, zastawka płucna i trójdzielna), tkanek zaotrzewnowych i miednicy, ścian aorty i opłucnej

4

5

6

7

8

9

10

11 Wyrostek robaczkowy - karcinoid Appendix is common site for endocrine tumors, as well as tumors with multiple directional differentiation Most common tumor of appendix, usually incidental (0.02% to 1.5% of all appendectomy specimens) and sporadic Incidence peaks at ages years, 20 years earlier than intestinal carcinoid 20% of all GI carcinoids arise in appendix Nodal metastases and metastatic spread are rare, even with transmural extension 5 year survival is 85% even with regional metastases Rare liver metastases may be associated with carcinoid syndrome

12

13 Neuroendocrine neoplasms 8150/0 Pancreatic neuroendocrine microadenoma 8240/3 Neuroendocrine tumor G1 (NET G1) / Carcinoid 8249/3 Neuroendocrine tumor G2 (NET G2) 8246/3 Neuroendocrine carcinoma, NOS 8013/3 Large cell neuroendocrine carcinoma 8041/3 Small cell neuroendocrine carcinoma 8241/3 Enterochromaffin cell (EC), serotonin-producing neuroendocrine tumour (NET) 8153/3 Gastrinoma, malignant 8152/3 Glucagonoma, malignant 8151/3 Insulin producing carcinoma (insulinoma) 8156/3 Somatostatinoma, malignant 8155/3 Vipoma, malignant

14

15

16

17

18

19

20 Insulinoma (wyspiak) Nadmierne wydzielanie insuliny (hipoglikemia, objawy neuropsychiatryczne) Wywodzi się z komórek beta wysp trzustkowych Zazwyczaj guzy łagodne (zwykle pojedyncze, małe do 2 cm średnicy, w trzonie lub ogonie) Histologicznie podobne do dużych wysp

21 Gastrinoma Zespół Zollingera-Ellisona piorunujaco przebiegająca choroba wrzodowa Trzustka, dwunastnica, tkanki okołotrzustkowe W 60-70% ma charakter złośliwy i daje przerzuty Hipergastrinemia nadmierne wydzielanie kwasu żołądkowego owrzodzenia trawienne (dwunastnicy, żołądka, jelita cienkiego)

22 Glucagonoma Częściej u kobiet miedzy 40 a 70 r.ż. Zwykle w ogonie trzustki W 60% przypadków złośliwy Zwykle hormonalnie nieczynny Przy czynności wydzielniczej: Cukrzyca Zapalenie skóry (pęcherzowo-złuszczające zwykle jednej połowy ciała), języka, kącików ust

23

24 VIP-oma Wywodzi się z komórek D1 produkujących naczynioaktywny peptyd jelitowy (VIP vasoactive intestinal peptide) Pobudzenie wydzielania elektrolitów i wody przez jelito cienkie Zespół Vernera- Morrisona (cholera trzustkowa)

25 Wodniste biegunki Odwodnienie Zaburzenia elektrolitowe (hipokaliemia) VIP hamuje wydzielanie kwasu solnego U połowy chorych nieprawidłowa tolerancja glukozy

26

27 Merkel cell carcinoma Usually adults or elderly 60% women Face and extremities May be associated with squamous cell carcinoma (in situ or invasive), basal cell carcinoma, eccrine duct-like structures Aggressive Regional nodal metastases are common Distant metastases to liver, lung, bones; also testis or other unusual sites Rarely appears to arise initially in lymph node, probably due to regression of primary skin tumor May derive from Merkel cell in epidermis, derived from neural crest, important for tactile sensation in lower animals

28

29

30

31 Rozrosty neuroednokrynne płuc Linijna proliferacja komórek neuroendokrynnych Małe skupiska komórek neuroendokrynnych ograniczone błoną podstawną (ciałka neuroendokrynne) Guzki z przekraczanie błony podstawnej Tumorlet poniżej 0,5 cm Rakowiak powyżej 0,5 cm DIPNECH diffuse idiopathic pulmonary neuroendocrine cell hyperplasia - zmiana przednowotworowa dla rakowiaków

32 DIPNECH KOBIETY NIEPALĄCE, MIĘDZY 40 A 60 R.Ż. Zmiana pojedyncza lub wieloogniskowa W niezmienionym miaższu płuca Rakowiaki obwodowe z komórka wrzecionowatą

33 Nowotwory neuroendokrynne płuc Niski potencjał złośliwości rakowiaki typowe średni rakowiaki atypowe Wysoki rak wielkokomórkowy neuroendokrynny i rak drobnokomórkowy Raki niedrobnokomórkowe z czynnością neuroendokrynną

34 Struktury organoidne Rozety, Palisady Gniazda Drobne cewki Małe gniazda komórkowe Polimorfizm, atypia, martwica, figury podziału

35 rakowiaki 85% w oskrzelach głównych Polipowate rozrosty obturacja Czerwonobrązowe Gładka, lśniąca powierzchnia, dobrze unaczynione Lokalizacja obwodowa częściej atypowe 2-4 cm, atypowe zwykle powyżej 3 cm

36 Rak drobnokomórkowy

37 Efekt Azzopardiego

38 Wielkokomórkowy rak neuroendokrynny

39 Nerwiak zarodkowy (Neuroblastoma) Złośliwy nowotwór drobnookragłokomórkowy głównie w nadnerczu (40%) i przykręgosłupowych zwojach współczulnych (50%), zwłaszcza brzuszne Rozwija się z nerwowej struny grzbietowej i może pojawić się w dowolnym miejscu układu współczulnego (od głowy do miednicy) 7-8% nowotworów wieku dziecięcego, najczęściej do 3 roku życia; 80-90% poniżej 5 r.ż możliwa zmiana wrodzona

40 Spontaniczna remisja Tendencja do dojrzewania (spontanicznie lub pod wpływem leczenia) Neuroblastoma (nerwiak zarodkowy) ganglioneuroblastoma (nerwiak zwojowy zarodkowy) ganglioneuroma (nerwiak zwojowy)

41 Zaburzenia cytogenetyczne: - amplifikacje genu MYCN, w wyniku której oraz regiony o zatartej strukturze prążkowej (homogenous staining regions HSR) 2,4,9,12 z wieloma kopiami genów - częste delecje chromosomu 1p35-36 Im więcej kopii onkogenu MYCN tym gorsze rokowanie; w około 25%, zwykle zaawansowanych zawierających delecję 1p35-36 Delecja dystalnego odcinka chromosomu 1 złe rokowanie

42 Rdzeń nadnerczy, przykręgosłupowe zwoje współczulne jamy brzusznej i śródpiersia tylnego Mózg, szyja, miednica mała Wielkość: od zmian widocznych mikroskopowy do guzów o masie powyżej 1000g; wypełniających jamę brzuszną Miękki, kruchy, z ogniskami martwicy, ogniskami krwotocznymi, zwapnieniami, zmianami torbielowatymi Dobrze odgraniczony, ale może naciekać m. in. nerkę, wątrobę i trzustkę, żyłę nerkową, żyłę główną dolną

43 Małe, okrągłe/ owalne komórki, nieco większe od limfocytu komórki, hiperchromatyczne jądro, skąpa cytoplazma typowy small blue cell tumor o niezróżnicowanym wyglądzie Ziarnista chromatyna = pieprz i sól Mitozy i ciałka apoptotyczne liczne Lite pola z rzadka pooddzielane przez skąpe pasemka łącznotkankowe z naczyniami i nielicznymi komórkami Shwanna Rozetki Homera-Wrighta komórki skupiają się wokół pilśni neuronalnej IHC: synaptofizyna, NSE, neurofilamenty, chromogranina, Ujemne CD99 i wimentyna

44

45 Rak rdzeniasty Nowotwór neuroendokrynny z komórek C Produkcja kalcytoniny Sporadycznie/ rodzinnie Pojedynczy/ wieloogniskowy

46 Guz chromochłonny Nowotwór zbudowany z komórek chromochłonnych (syntetyzowanie i uwalnianie katecholamin) 10% guzów chromochłonnych związana z rodzinnie występującymi zespołami (MEN, neurofibromatoza typu A, choroba Hippel- Lindaua)

47 10 % guzów występuje pozanadnerczowo 10% guzów jest obustronnych 10% guzów wykazuje biologiczną złośliwość

48 Od małych kilkucentymetrowych zmian do dużych krwotocznych ważących kilka kilogramów Małe zmiany żółtobrązowe na przekroju, duże z ogniskami martwicy, krwawych wylewów, torbieli wielokątne/ wrzecionowate komórki otoczone siecią bogatą w naczynia

49 Nadciśnienie jest głównym objawem Tachykardia, kołatanie serca, bóle głowy, poty Ból w jamie brzusznej/ klatce piersiowej Nudności, wymioty Zwiększone ryzyko niedokrwienia mięśnia sercowego, zaburzeń rytmu, uszkodzenia nerek, udaru mózgowego

50 Przyzwojak (parananglioma) Z ciałek przyzwojowych układu przywspółczulnego, współczulnego i rdzenia nadnerczy Łagodne lub złośliwe (na podstawie obrazu mikroskopowego nie można przewidzieć biologii guza)

51 Przyzwojaki niechromochłonne Nie barwią się solami chromu; nie wydzielają adrenaliny i noradrenaliny Z neuroednokrynnych ciałek przyzwojowych układu przywspółczulnego chemoreceptory Chemodectoma Kłębek szyjny (ciałko przyzwojowe tętnicy szyjnej), ciałka przyzwojowe zwoju szyjnego i bębenkowego w kości skroniowej, ciałka przyzwojowe nerwu błędnego Rozsiane w oczodole, jamie ustnej i nosowej, krtani, tarczycy, przytarczycach

52 Przyzwojak kłębka szyjnego W rozwidleniu tętnicy szyjnej wspólnej 50 r. ż 60% przyzwojaków Powoli rosnący, bezbolesny guz

53 Przyzwojak szyjno-bębenkowy Ucho środkowe, okolicy opuszki żyły szyjnej Zawroty, utrata słuchu Najczęstszy nowotwór ucha środkowego Nacieka miejscowo Wewnątrzczaszkowa inwazja w 20%

54 Przyzwojak nerwu błędnego Wzdłuż przebiegu nerwu błędnego i jego rozgałęzień Podstawa czaszkii okolica okołogardłowa Kobiety około 50 r.ż Powoli powiększający się guz szyi, bezbolesny Ucisk na nerw błędny i objawy jego uszkodzenia 10-20% przerzuty do węzłów chłonnych szyi, płuc, kości, wątroby

55 Przyzwojaki chromochłonne Z ciałek przyzwojowych układu współczulnego głównie wzdłuż pnia współczulnego przykregosłupowo i w poblizu aorty Większość ciałek zanika do okresu pokwitania Adrenalina, noradrenalina Kłebek aortowy (narząd ZUCKERKANDLA)- największe, parzysty narząd tuz nad rozwidleniem aorty Rdzeń nadnerca ciałko przyzwojowe, z którego początek bierze guz chromochłonny

56 morfologia Podobna niezależnie od lokalizacji, podobna do ciałek przyzwojowych Okrągłe gniazda (wieloboczne komórki główne i wydłużone komórki koszyczkowe) Monotonny obraz bez martwicy i mitoz Obfita cytoplazma, pęcherzykowe jądra z wyraźnym jąderkiem Ziarnistości neurosekrecyjne

57 Tylko obecność przerzutów do węzłów regionalnych, płuc lub kości świadczy o złośliwości guza Nowotwory wieku starszego Pojedyncze i sporadyczne w 90% Rodzinnie w zespole MEN Przyczyna śmiertelnych krwotoków nigdy nie pobierać wycinków Przedoperacyjna embolizacja, operacyjne usunięcie, ew. radioterapia

58 Zespoły mnogiej gruczolakowatości wewnętrznej (MEN) Grupa dziedzicznych chorób powodująca zmiany rozrostowe licznych narządów dokrewnych (synchroniczne lub metachroniczne) W młodszym wieku niż nowotwory sporadyczne Zwykle poprzedzone bezobjawowym stadium hiperplazji endokrynnej

59 MEN 1 1. Pierwotna nadczynność przytarczyc 2. Hormonalnie czynne guzy trzustki 3. Gruczolak produkujący prolaktynę

60 MEN 2A 1. Rak rdzeniasty tarczycy 2. Guz chromochłonny 3. Hiperplazja przytarczyc z pierwotną nadczynnością

61 MEN 2B Zajęta tarczyca i rdzeń nadnerczy Nie rozwija się pierwotna nadczynność przytarczyc Obecne objawy pozaendokrynne: ganglioneuroma śluzówek

62 MEN 2B 1. Rak rdzeniasty tarczycy 2. Guz chromochłonny 3. Hiperplazja przytarczyc z pierwotną nadczynnością