im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu na lata

Transkrypt

1 Załącznik do uchwały Senatu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu nr 12/2014 z dnia 25 marca 2014 roku Strategia rozwoju Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu na lata Tarnobrzeg

2 Wstęp Strategia Rozwoju Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu na lata nawiązuje do dwóch strategii, które wyznaczały założenia i cele strategiczne rozwoju Uczelni: Strategii Rozwoju Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu na lata i Strategii Rozwoju Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej na lata Reforma szkolnictwa wyższego, unijny wymóg wdrażania zasad Procesu Bolońskiego oraz Krajowych Ram Kwalifikacji wpłynęły na zmianę koncepcji kształcenia na rzecz nowej idei uczenia się przez całe życie (ang. Life Long Learning). Rodzi to z kolei wyzwania, przed którymi stoi Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu. Koniecznością jest zatem podjęcie prac nad udoskonaleniem i przebudową obowiązującej strategii oraz dostosowaniem jej zarówno do zmian prawnych, jak i zmian zachodzących w otoczeniu społeczno-gospodarczym. Nowa strategia nawiązuje do nowych kierunków rozwoju uczelni w Polsce i regionu, które zasadniczo wpłyną na jej potencjał dydaktyczny, naukowo-badawczy i rozwojowy. Zostaną tu ujęte czynniki mające wpływ na funkcjonowanie Uczelni. Są to czynniki wewnętrzne, a także zewnętrzne, ekonomiczne, gospodarcze czy demograficzne. W strategii zostaną zaprezentowane wizja, misja, cele strategiczne i operacyjne oraz analiza SWOT. Prezentowana strategia uwzględnia znowelizowaną ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym. Wizja i misja Uczelni nawiązują do założeń społeczeństwa opartego na wiedzy oraz inteligentnej specjalizacji zasobów regionu. Dokument ten powstał w oparciu o liczne raporty, akty prawne, strategie rozwoju powiatów, liczne dokumenty dedykowane problemom szkolnictwa wyższego. Analizy umieszczone w strategii zostały oparte o dane statystyczne następujących powiatów: Tarnobrzeski, Mielecki, Kolbuszowski, Niżański, Stalowowolski, Janowsko-Lubelski, Sandomierski, Opatowski i Staszowski. Wybór powiatów podyktowany jest tym, że większość studentów Uczelni jest ich mieszkańcami. W strategii zostały uwzględnione informacje oraz postulaty pochodzące ze strategii wyżej wymienionych powiatów, a także inne wymagania zamieszczone w następujących źródłach: 1. Strategia Rozwoju Kraju Dokument przyjęty uchwałą Rady Ministrów w dniu 25 września 2012 roku. 2

3 2. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku Aktualizacja, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Ministerstwo Pracy Polityki Społecznej, Warszawa Strategia Rozwoju Szkolnictwa Wyższego do 2020 roku. Raport cząstkowy przygotowany przez konsorcjum: Ernst& Young Business Advisory. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, luty Uwarunkowania przyszłego rozwoju szkolnictwa wyższego w Polsce: globalizacja, demografia i zmiany społeczno-gospodarcze w Polsce. Raport cząstkowy przygotowany przez konsorcjum: Ernst& Young Business Advisory. Instytut badań nad Gospodarką Rynkową, luty Diagnoza stanu szkolnictwa wyższego w Polsce, Warszawa Raport OECD na temat szkolnictwa wyższego Polska, O.Fulton,P.Santiago, Ch. Edquist, E. El-Khawas, E. Hacki, OECD Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 2005 Nr 164, poz. 1365). 9. Prawo o szkolnictwie wyższym oraz Ustawa o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz zmianie niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 164, poz. 1365) w brzmieniu obowiązującym od 1 października 2011 r. 10. Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2011, w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla Szkolnictwa Wyższego (Dz. U. nr 253, poz. 1520). 11. Strategia rozwoju województwa - PODKARPACKIE 2020, Samorząd Województwa Podkarpackiego, Rzeszów Prognoza oddziaływania na środowisko projektu strategii rozwoju województwa - PODKARPACKIE 2020, Rzeszów Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego projektu strategii rozwoju województwa - PODKARPACKIE 2020, Rzeszów Strategia Rozwoju Powiatu Tarnobrzeskiego na lata , Tarnobrzeg Strategia Rozwoju Miasta Tarnobrzeg na lata , Tarnobrzeg

4 16. Strategia oraz zmodyfikowany plan rozwoju lokalnego powiatu mieleckiego na rok 2006 oraz lata 2007 do 2013, Mielec Strategia Rozwoju Powiatu kolbuszowskiego na lata , Kolbuszowa Strategia Rozwoju Powiatu Niżańskiego, Nisko Strategia Rozwoju Powiatu Stalowowolskiego, Stary Sącz Strategia Rozwoju Powiatu Janowskiego na lata , Lublin Strategia Rozwoju Powiatu Sandomierskiego. Plan rozwoju lokalnego powiatu sandomierskiego na lata , Sandomierz Strategia Rozwoju Powiatu Opatowskiego, Opatów Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Staszowskiego na lata , Staszów Ogólna charakterystyka Uczelni Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego jest jedną z 18 uczelni podkarpackich. 11 z nich to uczelnie niepaństwowe, a pozostałe reprezentują publiczny segment rynku edukacyjnego. Uczelnia jest jedną z 36 wyższych szkół zawodowych współtworzących grupę 131 państwowych uczelni. Utworzona została 1 czerwca 2001 roku z inicjatywy władz samorządowych i była odpowiedzią na potrzeby społeczno-gospodarcze mieszkańców byłego województwa tarnobrzeskiego oraz próbą przeciwdziałania niekorzystnym zjawiskom gospodarczym subregionu tarnobrzeskiego. Dwa lata później, Minister Edukacji Narodowej i Sportu, na wniosek władz Uczelni, dokonał zmiany jej nazwy na Państwową Wyższą Szkołę Zawodową im. prof. Stanisława Tarnowskiego. Przybrała ona za patrona Profesora Stanisława Tarnowskiego, wpisując się tym samym w dziedzictwo naukowe Akademii Miechocińskiej 1. 1 Stanisław Tarnowski ( ), historyk literatury polskiej, krytyk literacki, publicysta, przywódca konserwatystów krakowskich, poseł na Sejm Krajowy, członek austriackiej Izby Panów, profesor i rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Akademii Umiejętności w Krakowie, podróżnik znakomity mówca i wpływowy polityk. 4

5 Ze względu na zwiększającą się liczbę studentów, władze Uczelni podjęły starania o rozbudowę bazy dydaktycznej, których efektem jest oddany do użytku w 2006 roku nowoczesny budynek przy ulicy Kardynała Stefana Wyszyńskiego 10. Zajęcia realizowane są w salach dydaktycznych oraz aulach wyposażonych w nowoczesny sprzęt audiowizualny i klimatyzację. Uczelnia dysponuje także szeregiem udogodnień informatycznych dla studentów. W pierwszych latach funkcjonowania Uczelni młodzież kształciła się na dwóch specjalnościach zawodowych: pedagogika ogólna oraz przedsiębiorczość i zarządzanie, które 2003 roku zostały przyporządkowane do kierunków pedagogika oraz zarządzanie. Od roku akademickiego 2004/2005 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu poszerzyła swoją ofertę dydaktyczną o kierunek socjologia. W kolejnych latach nastąpiło poszerzenie oferty dydaktycznej o nowe kierunki studiów: europeistyka, polityka społeczna, turystyka i rekreacja oraz bezpieczeństwo wewnętrzne. Oprócz powyższych kierunków studiów oferowane są studentom różnego rodzaju zajęcia ogólnouczelniane, pozwalające uzupełnić wiedzę. Uczelnia stwarza, między innymi możliwość bezpłatnego studiowania jednocześnie czterech języków obcych: angielskiego, niemieckiego, francuskiego i hiszpańskiego. Ponadto prowadzone są: wykłady otwarte, kursy, szkolenia, seminaria, konwersatoria. Po to, aby zapewnić wysoki poziom kształcenia na wszystkich proponowanych formach kształcenia w Uczelni zatrudnieni są profesorowie z renomowanych ośrodków akademickich. Natomiast młoda kadra dydaktyczna Uczelni doskonali swoje umiejętności dydaktyczne uzyskując coraz to wyższe stopnie naukowe. W Uczelni organizowane są również cyklicznie konferencje naukowe, w których biorą udział wybitni przedstawiciele środowiska naukowego z Polski i z zagranicy, a także praktycy lokalnego środowiska gospodarczego. Materiały pokonferencyjne, a także wyniki badań projektów badawczych oraz prace naukowe nauczycieli akademickich, publikowane są w uczelnianym Wydawnictwie. Do chwili obecnej, nakładem Wydawnictwa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu, wydanych zostało 60 pozycji książkowych. Działalność naukowo-badawcza pracowników Uczelni stała się podstawą przyznania w 2010 roku przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego kategoryzacji jednostki naukowej wszystkim jednostkom organizacyjnym Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu. Wydział Przedsiębiorczości i Zarządzania (obecnie Wydział Nauk Technicznych i Ekonomicznych) otrzymał kategorię 2, a Wydziały Socjologii i Pedagogiki (obecnie Wydział Nauk 5

6 Społecznych i Humanistycznych) odpowiednio kategorie 4 i 5. Uczelnia otrzymała także środki na finansowanie działalności statutowej utrzymanie potencjału badawczego. Istotnym aspektem funkcjonowania Uczelni jest działalność kulturalna oraz życie społeczności studenckiej. Studenci Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu działają w Samorządzie Studenckim, który reprezentuje ich wszystkich. Najważniejszą misją Samorządu Studenckiego jest troska o dobro studentów i reprezentowanie społeczności akademickiej. Członkowie Samorządu i przedstawiciele studentów uczestniczą w obradach Senatu Uczelni, Radach Wydziałów, a także biorą udział w obradach Parlamentu Studentów Rzeczypospolitej Polskiej. Samorząd Studencki wraz z Kołami Naukowymi angażuje się w projekty pomocy dzieciom z Domu Dziecka w pobliskim Skopaniu. Chętnie wspomaga i realizuje wszelkie inicjatywy studenckie, a współpracując z lokalnymi podmiotami gospodarczymi ułatwia studentom udział w licznych akcjach promujących Uczelnię. Ważnym przejawem aktywności studenckiej jest działalność Klubu Uczelnianego Akademickiego Związku Sportowego. Składa się on z sekcji futsalu, koszykówki, siatkówki i tenisa stołowego. Wraz z Samorządem Studenckim jest współorganizatorem Mistrzostw Sportowych o Puchar Rektora Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu. Członkowie Klubu godnie reprezentują Uczelnię w zawodach sportowych. Z inicjatywy studentów uruchomiona została także siłownia. Studenci prężnie działają także w Kołach Naukowych rozwijając swoje zainteresowania i pasje. Również ważnym obszarem działalności Uczelni jest umożliwienie nie tylko studentom, ale także i młodzieży ponadgimnazjalnej, rozwoju naukowego, badawczego i kulturalnego. W tym celu Uczelnia organizuje ogólnopolskie sesje kół naukowych, które cieszą się dużym zainteresowaniem ze strony studentów. Udział w tych sesjach umożliwia studentom jak i młodzieży ponadgimnazjalnej pogłębienie wiedzy, wymianę doświadczeń, rozwijanie pasji, odkrywanie swoich talentów. Otwartość Uczelni na współpracę ze studentami i młodzieżą daje możliwość poznania ich oczekiwań, poglądów, zainteresowań, a tym samym stworzenie klimatu zrozumienia i partnerstwa. Tego typu działania stanowią istotny aspekt oddziaływania wychowawczego na młodzież, kształtując u niej postawy szacunku dla powszechnie akceptowanych wartości, tolerancji oraz odpowiedzialności za siebie i innych. Dopełnieniem tej działalności jest prężnie funkcjonujące w Uczelni Biuro Karier i Spraw Studenckich. 6

7 Od 2007 roku przy Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu funkcjonuje Uniwersytet Trzeciego Wieku. Celem jego działalności jest umożliwienie słuchaczom udziału w: wykładach z różnych dziedzin wiedzy, realizacji osobistych zainteresowań, pracach sekcji działających w ramach tego Uniwersytetu. Jego program koncentruje się wokół interdyscyplinarnych wykładów oraz pracy w kołach zainteresowań. Uniwersytet ten jest otwarty dla każdego, kto pragnie poszerzać swoje zainteresowania i wiedzę, czynnie spędzać czas wolny i aktywnie uczestniczyć w działaniach podejmowanych w środowisku. Od 2013 roku nowym przedsięwzięciem Uczelni o charakterze non profit skierowanym do bliskiego otoczenia i popularyzującym w nowoczesny sposób specjalistyczną wiedzę wśród młodych tarnobrzeżan i uczniów szkół podstawowych z Podkarpacia jest Wyższa Akademia Dziecięca. Koncentruje się ona na wielu zagadnieniach edukacyjnych, naukowych, zawodowych, psychospołecznych, które będą skierowane do uczniów szkół podstawowych i posłużą na kanwie warsztatów, laboratoriów akademickich rozwijać ich osobowości oraz wrażliwości na współczesne osiągnięcia naukowe, które mogą być przydatne w poszukiwaniu indywidualnej ścieżki edukacyjnej, a w dalszej perspektywie kariery zawodowej. Ważnym elementem działalności Uczelni jest więc integracja z regionalnym środowiskiem gospodarczym i otoczeniem społecznym. Nauczyciele akademiccy, a także studenci, podejmują szereg badań na rzecz lokalnego, społecznego i gospodarczego środowiska. W Uczelni opracowano już około 140 projektów badawczych na rzecz tego środowiska. 2. Misja Misją Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu jest wszechstronne przygotowanie studentów do skutecznego konkurowania na lokalnym, krajowym i międzynarodowym rynku pracy poprzez realizowanie wysokiej jakości kształcenia i badań naukowych, odpowiadających wyzwaniom współczesności. 3. Wizja Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu do roku 2020 stanie się uczelnią konkurującą z jednostkami wiodącymi 7

8 w regionie, głównie dzięki wysokiej jakości kształcenia i odpowiedniej ofercie dydaktycznej. Ta oferta kształcenia będzie korespondowała z potrzebami społeczno-gospodarczymi rynku pracy. Programy nauczania, w ramach poszczególnych kierunków studiów, będą modyfikowane i tworzone we współpracy z przedsiębiorcami, praktykami i lokalnym biznesem oraz ukierunkowywane na doprecyzowanie i doskonalenie efektów kształcenia. Z tego powodu kontynuowane będzie stałe doskonalenie jakości nauczania i poszukiwanie optymalnych metod dydaktycznych dostosowanych do poziomu percepcji studiujących i uczących się. Ponadto ciągłe będzie doskonalony wewnętrzny system zapewnienia jakości kształcenia. Prowadzony też będzie ciągły monitoring losów absolwentów, co przyczyni się do zdobywania informacji wykorzystywanych do dalszego rozwoju Uczelni i dostosowywaniu programów nauczania do potrzeb rynku pracy. Z kolei rozwój infrastruktury naukowej dostosowany będzie do wymagań kierunków kształcenia. Uczelnia będzie także wykorzystywać - w procesie edukacji - nowoczesne środki techniczne, a także stosować metody e-learningu. Działania te będą podejmowane przy jednoczesnym staraniu się o rozwój własnej kadry naukowej zatrudnionej na podstawowym miejscu pracy. Ponadto nastąpi pogłębienie współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym oraz z poszerzanie zakresu współpracy międzynarodowej. 4. Charakterystyka otoczenia społeczno-gospodarczego Uczelnia funkcjonuje w zmiennym, globalnym otoczeniu, które jest determinowane przez wiele czynników. Biorąc pod uwagę zaprezentowaną misję i wizję Uczelni należy zwrócić uwagę na kilka z nich. Należą do nich czynniki społeczno-gospodarcze, czynnik demograficzny, charakter regionu (na który składają się powiaty: Tarnobrzeski, Mielecki, Kolbuszowski, Niżański, Stalowo-Wolski, Janowsko-Lubelski, Sandomierski, Opatowski i Staszowski) i środowisko szkolnictwa wyższego na Podkarpaciu. Wśród czynników społeczno-gospodarczych należy wskazać przede wszystkim na zjawisko zagrożenia ubóstwem oraz bezrobocie. Rejon podkarpacki jest środowiskiem, w którym wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym jest najwyższy spośród wszystkich regionów kraju (wynosi 32,7%) i zagrożony jest ubóstwem skrajnym 2. 2 Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Społecznych i Warunków Życia, Europejskie Badanie dochodów i warunków życia (EU-SILC) w 2011 r., materiał przygotowany na konferencje prasową w dniu 21 grudnia 2012 r.; Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Społecznych 8

9 Województwo podkarpackie charakteryzuje się jednym z najniższych w kraju PKB (15-16 miejsce na zmianę z graniczącym województwem lubelskim) 3. Zauważa się również, zarówno w sektorze prywatnym jak i publicznym, spadek zatrudnienia 4. W listopadzie 2012 r. w województwie podkarpackim zarejestrowanych było 156 tys. osób bezrobotnych, co zwiększyło bezrobocie o 12,9% w stosunku do roku poprzedniego, a na jedną ofertę pracy przypadało 96 bezrobotnych 5. Cechą charakterystyczną Podkarpacia jest sąsiedztwo z równie biednymi województwami: świętokrzyskim i lubelskim. Pod względem ogólnego wskaźnika wykluczenia województwo podkarpackie znajduje się w grupie regionów najbardziej zagrożonych. Województwo podkarpackie jest także najmniej zurbanizowanym województwem w kraju. Jest w nim większy, niż przeciętnie w kraju, udział dużych (czteroosobowych i większych) gospodarstw domowych, a mniejszy: jedno-, dwui trzyosobowych. Dochody mieszkańców Podkarpacia - zarówno osobiste jak i na osobę w gospodarstwie domowym są wyraźnie niższe od przeciętnych w kraju 6. Podobne tendencje występują w powiecie tarnobrzeskim. Powiat ten, wraz z miastem Tarnobrzeg, leży w województwie podkarpackim, które w swoim rozwoju regionalnym odbiega od innych województw na mapie Polski. Jest to tak zwana ściana wschodnia. Tutaj ubóstwo ma wyraźny wydźwięk zmian systemowych, ponieważ Tarnobrzeg jest miastem poprzemysłowym, które jako lider w wydobyciu siarki straciło pozycję na rynkach światowych, co spowodowało masowe bezrobocie i pauperyzację rodzin całego powiatu oraz regionu. Liczna jest też grupa ludzi, w wieku od 25 do 34 lat oraz od 45 do 54 lat, bez kwalifikacji lub z niskimi kwalifikacjami, nie mogących i nie umiejących się przekwalifikować 7. Część tej grupy, czyli ludzie w wieku od 45 do 54 lat, jest głównie ofiarą zwolnień po upadku przemysłu siarkowego. Sam region wykazuje niski poziom atrakcyjności dla dużych inwestycji i kapitału zagranicznego. Brak też stanowisk pracy dla: absolwentów szkół wyższych, ludzi z wykształceniem specjalistycznym, ekspertów. i Warunków Życia, Ubóstwo w Polsce w 2011 roku, materiał przygotowany na konferencje prasową w dniu 31 grudnia 2012 r.; 3 Założenia do aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata , Projekt, Rzeszów, marzec 2012 r., 4 Komunikat o sytuacji społeczno-gospodarczej województwa podkarpackiego w listopadzie 2012 r., Urząd Statystyczny w Rzeszowie, 5 Założenia do aktualizacji Strategii rozwoju województwa podkarpackiego na lata , op. cit. 6 M. Strzeszewski, Jak się żyje w województwie podkarpackim? Opinie i diagnozy nr 11 (9), Warszawa 2008, s Program Promocji Zatrudnienia i Aktywizacji Tarnobrzeskiego Rynku Pracy na lata 2008, Powiatowy Urząd Pracy w Tarnobrzegu. 9

10 Aby zobrazować sytuację rynku pracy w analizowanym regionie należy przedstawić dynamikę liczby osób pracujących (tabela nr 1) oraz dynamikę liczbę bezrobotnych (tabela nr 2). Tabela nr 1. Pracujący w latach ogółem Jednostka terytorialna ogółem osoba osoba osoba osoba osoba Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski Powiat staszowski Razem Źródło: GUS Tabela nr 2. Bezrobotni w regionie. ogółem Jednostka terytorialna ogółem osoba osoba osoba osoba osoba Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski Powiat staszowski Razem Źródło: GUS Z porównania danych z tabeli nr 1 i tabeli nr 2 wynika, że w latach wzrosła liczba bezrobotnych o około 25%, a także wzrosła liczba pracujących o około 9%. Istnieje zatem 16% różnica pomiędzy bezrobotnymi a pracującymi. Oznacza to, że problem bezrobocia istnieje dalej, a lokalny rynek pracy nie jest w stanie wygenerować kolejnych 10

11 miejsc pracy. Istnieje brak miejsc pracy dla osób z wykształceniem policealnym, średnim zawodowym i ogólnokształcącym, co prezentuje tabela nr 3. Tabela nr 3. Bezrobotni według wykształcenia. Jednostka terytorialna policealne, średnie zawodowe średnie ogólnokształcące ogółem ogółem osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba osoba Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski Powiat staszowski Razem Źródło: GUS Z tabeli nr 3 wynika, że we wszystkich analizowanych powiatach bezrobocie wzrosło od o około 22,5% wśród osób z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym. Natomiast wśród osób z wykształceniem ogólnokształcącym bezrobocie wzrosło o około 24%. Z kolei tabela nr 4 przedstawia bezrobocie wśród osób z wyższym wykształceniem w analizowanych powiatach. Tabela nr 4. Bezrobocie wśród osób z wykształceniem wyższym. wyższe Jednostka terytorialna ogółem osoba osoba osoba osoba osoba Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski

12 Powiat staszowski Razem Źródło: GUS Z powyższej tabeli wynika, że w latach wzrosła liczba osób bezrobotnych z wyższym wykształceniem o około 60,8%. Wskazuje to na brak miejsc pracy dla tych osób. Z analizy dotychczasowych danych wynika, że istnieją dwie tendencje. Pierwszą jest wzrost bezrobocia, zwłaszcza wśród osób z wyższym wykształceniem. Druga tendencja wskazuje na to, że rynek pracy nie jest w stanie wygenerować odpowiedniej liczby miejsc pracy, zwłaszcza dla osób z wyższym wykształceniem. Obydwie tendencje razem wzięte oznaczają wzrost ubóstwa, który skutkuje patologiami społecznymi. Taka sytuacja wymaga intensyfikacji działań socjalnych, a dalsze ubożenie społeczeństwa w regionie podkarpackim pociągać będzie za sobą negatywne zjawiska, zagrażające nie tylko jednostce, ale i bezpieczeństwu publicznemu. Wzrastać będzie liczba osób i rodzin wymagających pomocy i wsparcia socjalnego, poradnictwa psychologicznego, socjalnego, wychowawczego. Z tego powodu konieczna jest i będzie pomoc głównie rodzinie, asystowanie jej w codziennych problemach oraz aktywizacja ludzi na rzecz poprawy własnej sytuacji materialnej i ogólnie życiowej. Ponadto konieczne jest tworzenie miejsc pracy dla osób z wyższym wykształceniem, a zadanie Uczelni polega na dostosowywaniu kierunków studiów do wymogów rynku pracy. Kolejnym czynnikiem, na który należy zwrócić uwagę, jest czynnik demograficzny. Coraz większym problemem w skali kraju są niekorzystne zmiany, przejawiające się w niskim wskaźniku przyrostu naturalnego, pogorszenie struktury zasobów pracy i wzrost migracji oraz starzenie się społeczeństwa. Problemy te dotycząc również województwa podkarpackiego, aczkolwiek - na tle innych regionów kraju - zauważa się bardziej korzystny wskaźnik przyrostu naturalnego 8. Nie zaprzecza to jednocześnie faktowi, że wzrasta liczba osób w wieku emerytalnym, wymagających specyficznych form pomocy i wsparcia. Na skutek poprawy warunków życia wydłuża się średnia długość życia Polaków. Według prognozy demograficznej Głównego Urzędu Statystycznego do 2035 r. przeciętne trwanie życia wzrośnie odpowiednio o około 8 lat dla mężczyzn (80 lat) oraz o około 3 lata dla kobiet (do 83 lat), co pociągnie za sobą konieczność podejmowania działań wychodzących naprzeciw potrzebom tej grupy osób 9. W województwie podkarpackim zauważalne jest 8 Ibid. 9 Rządowy Program na Rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata Załącznik do uchwały nr 137 Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2012 r., 12

13 wydłużenie czasu trwania życia, zarówno wśród mieszkańców wsi jak i miast. W regionie podkarpackim w roku 2011 żyło 341,99 tys. osób w wieku 60 lat i więcej, w tym w powiecie tarnobrzeskim 9,794 tys. 10. Nie od dziś wiadomo, że ze starością wiążą się takie problemy jak choroby i niepełnosprawność 11, samotność i osamotnienie. Starzejące się społeczeństwo Podkarpacia wymagać będzie świadczeń społecznych, opiekuńczych, działań aktywizujących, zagospodarowania czasu wolnego, świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych, zarówno w instytucjach jak i w domu. Potrzebni zatem będą profesjonalni pracownicy, podejmujący działania między innymi w domach pomocy społecznej, domach dziennego pobytu, ośrodkach wsparcia, warsztatach terapii zajęciowej dla osób starszych, a także w obszarze poradnictwa psychologicznego i terapii, opieki i readaptacji (dla osób powyżej 60 roku życia z zaburzeniami zdrowia psychicznego i pamięci), realizujących programy interwencyjnowspierające oraz świadczących usługi opieki pielęgniarskiej doraźnej jak i długoterminowej, i opiekuńczo-pielęgnacyjnej w domu chorego. Z kolei ogólną liczbę ludności w regionie wyraża tabela nr 5. Tabela nr 5. Ludność regionu w latach ogółem faktyczne miejsce zamieszkania Jednostka terytorialna stan na 31 XII ogółem osoba osoba osoba osoba osoba Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski Powiat staszowski Razem Źródło: GUS W analizowanych powiatach w latach nastąpił nieznaczny wzrost liczby ludności, ale w powiatach tarnobrzeskim, mieście Tarnobrzeg, powiecie opatowskim, i sandomierskim nastąpił regres liczby urodzeń, co może świadczyć o niskim wskaźniku 10 Główny Urząd Statystyczny, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym. Stan w dniu , Warszawa 2012, 11 Diagnoza systemu pomocy i wsparcia osób starszych a potrzeby seniorów w województwie podkarpackim, Obserwatorium Integracji Społecznej w Rzeszowie, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Rzeszowie, Rzeszów 2012, 13

14 liczby urodzeń. Na tle innych województw Podkarpacie wykazuje relatywnie korzystną strukturę demograficzną. Oprócz czynników społeczno-gospodarczych i demograficznych należy uwzględnić charakter regionu, w którym funkcjonuje Uczelnia. Analiza jej otoczenia opiera się o zasoby wyżej wymienionych powiatów. 1) Powiat tarnobrzeski ma charakter rolniczo-przemysłowy. Zmniejsza się w nim znaczenie rolnictwa jako podstawy utrzymania mieszkańców. Od 1999 roku rozpoczął się proces likwidacji zakładów przemysłowych, w tym zakładów siarkowych. 2) Powiat mielecki ma charakter rolniczo-przemysłowy. Miasto Mielec i okoliczne gminy przez wiele lat były zapleczem kadrowym i mieszkaniowym dla przemysłu lotniczego, zlokalizowanego w Mielcu, a zatrudniającego w szczycie 20 tys. ludzi. Nieznane było pojęcie bezrobocia. Upadek tego przemysłu spowodował strukturalne i technologiczne bezrobocie, które w 1992 roku osiągnęło poziom przekraczający 20 %. Skutki odczuwane są do dzisiaj. 3) Powiat kolbuszowski leży w Puszczy Sandomierskiej, co stanowi 34,56% lesistości. Głównym bogactwem są lasy dawnej Puszczy. Ten powiat ma wyraźnie charakter rolniczy. 4) Powiat niżański ma charakter rolniczy. Gospodarka ma charakter rolniczo-produkcyjnousługowy. Ponad 50% ogólnej powierzchni powiatu stanowią użytki rolne. Przeważają gleby piaszczyste nadające się do upraw roślin. W niektórych gminach powiatu niżańskiego uprawiana jest wiklina jako surowiec do produkcji wyrobów koszykarskich. 5) Powiat stalowowolski, a zwłaszcza miasto Stalowa Wola, ma charakter przemysłowo usługowo-rolniczy. Natomiast pozostałe gminy mają charakter rolniczy. Obecnie w powiecie słabnie produkcja rolna, a w gospodarce dominuje przemysł: hutniczy, zbrojeniowy, elektromaszynowy i energetyczny. Z tego względu powiat jest najbardziej uprzemysłowionym powiatem w województwie podkarpackim. 6) Powiat janowsko-lubelski ma charakter wiejski i rolniczy. 40% powierzchni powiatu stanowią lasy, a 50% to grunty orne. Powiat posiada potencjał naturalny Lasów Janowskich z Parkiem Krajobrazowym, rezerwatami przyrody oraz Zalewem Janowskim. To jeden z najlepiej zachowanych regionów etnograficznych na terenie południowo-zachodniej Lubelszczyzny. Obecnie charakteryzuje go niedostateczne wykorzystanie zasobów 14

15 naturalnych i brak nowoczesnych dziedzin przemysłu i usług w zakresie wysokich technologii, co skutkuje niską jakością życia mieszkańców powiatu. 7) Powiat sandomierski posiada sprzyjające warunki glebowe i klimatyczne do produkcji roślinnej i sadowniczej. Ma możliwości rozwoju w turystyce, agroturystyce i produkcji roślinno-sadowniczej. Starówka miasta Sandomierz wpisana jest na listę zabytków UNESCO. 8) Powiat opatowski ma charakter rolniczy. Dynamizuje się rozwój sadownictwa i warzywnictwa oraz związana z nimi infrastruktura techniczna. Powiat posiada liczne kopaliny mineralne: wapienie, dolomity, margle, kwarcyty, piaskowce, kruszywo naturalne. 9) Powiat staszowski ma charakter rolniczy z drobnym przemysłem. Główne ośrodki przemysłowe występują na terenie 3 gmin: Połaniec, Osiek, Staszów. Przemysł siarkowy na tych terenach w latach 70 i 80 reprezentował pokaźny potencjał gospodarczy, który w latach 90. XX wieku został poważnie ograniczony, co skutkuje redukcją miejsc pracy i ubożeniem społeczności do dnia dzisiejszego. Z analizy charakteru wymienionych powiatów wynika, że teren ten ma przede wszystkim charakter rolniczy, ale występują tu niektóre gałęzie przemysłu (porównaj tabela nr 6). Tabela nr 6. Kluczowe podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie wyżej wymienionych powiatów. LP. Powiat Nazwa Zakres działalności 1 Tarnobrzeski Tarnobrzeska, specjalna Przetwórstwo aluminiowe, produkcja i obróbka metali Strefa Ekonomiczna produkcja środków farmaceutycznych, produkcja EURO-PARK Wisłosan urządzeń medycznych, produkcja szkła gospodarczego, skupia około 109 produkcja sprzętu elektronicznego, produkcja materiałów przedsiębiorstw budowlanych, wyroby z tworzyw sztucznych, przemysł poligraficzny, produkcja dla przemysłu maszynowego i obronnego oraz wojskowego. Fabryka Firanek Wisan 2 Mielecki Specjalna Strefa Ekonomiczna SSE EURO- PARK Mielec. działalność gospodarczą prowadzi tu około 120 firm Produkcja firanek Produkcja mebli, produkcja tłoczonych części i zespołów aluminiowych dla przemysłu motoryzacyjnego, przemysł lotniczy, produkcja produktów do meblarstwa, produkcja siedzeń i systemów elektrycznych i elektronicznych dla branży motoryzacyjnej 3 Kolbuszowski KFM Furniture Sp. z o.o.; Branża meblarska Solbet - Kolbuszowa S.A. Produkcja betonów Zakłady Przetwórstwa Produkcja i przetwórstwo spożywcze Owocowo Warzywnego "Orzech" Sp. z o.o. 5 Niżański Zakłady Metalowe Tora Produkcja felg aluminiowych Polimex Mostostal S.A. Producent lekkich hal przemysłowych, wiat i pawilonów 15

16 MOLTER Delta, Mirmaro, Olko, Wnuk, Wilimex Ceramika Harasiuki Sp. Z o.o. Elektrownia Stalowa Wola handlowych oraz krat pomostowych Produkcja mas bitumicznych Zakłady i producenci wyrobów wikliniarskich Ceramika budowlana Przemysł energetyczny 6 Stalowowlski Huta Stalowa Wola Przemysł hutniczy, zbrojeniowy, przemysł metalurgiczny i metalowy elektromaszynowy, motoryzacyjny, recycling metali, przetwórstwo aluminium 7 Janowsko lubelski ARMATOORA S.A. Swedwood Sp. z. o. o. Caterpillar Poland Sp. z o.o. Fortaco Produkcja armatury łazienkowej. Produkcja elementów do mebli. produkcji maszyn budowlanych i kopalnianych, silników wysokoprężnych i zasilanych gazem ziemnym, przemysłowych turbin gazowych i lokomotyw elektryczno-spalinowych. Producent w branży inżynierii mechanicznej 8 Sandomierski Giełda Rolna Produkcja rolna,przetwórstwo owocowo-warzywne, Huta szkła Pilkington Automotiv Poland Cementownia Ożarów Zakład Ćmielów 9 Staszowski Elektrownia im. T. Kościuszki w Połańcu Zakłady Chemiczne Siarki Siarkopol w Grzybowie Kopalnia Siarki w Osieku Specjalna Strefa ekonomiczna EURO- PARK Wisłosan. Podstrefa Staszów PPHU Thermostyr Intelster- Strefa Sp. z.o.o. Produkcja szyb samochodowych i szkła przemysłowego. Logistyka, transport. Produkcja cementu. Produkcja porcelany. Produkcja energii energetycznej. Produkcja,granulacja siarki. produkcja dwusiarczku węgla Wydobycie siarki Produkcja szkła gospodarczego, wyrobów styropianowych, sprzętu oświetleniowego. Produkcja styropianu. Produkcja sprzętu oświetleniowego. Źródło: opracowanie własne Z powyższych danych wynika, że przemysł w omawianych powiatach jest rozdrobniony i zróżnicowany. Zasadniczo na tym terenie nie istnieją duże, silne i strategiczne dla kraju zakłady pracy, które oferowałyby liczne miejsca pracy. Uzupełnieniem powyższych analiz, dotyczących charakteru przedstawianego terenu, jest ogólna liczba podmiotów gospodarczych, które funkcjonują w omawianych powiatach (por. tabela nr 7). 16

17 Tabela nr 7. Ogólna liczba podmiotów gospodarczych. ogółem Jednostka terytorialna jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. jed.gosp. Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski Powiat staszowski Razem Źródło: GUS Z powyższej tabeli wynika, że w latach nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarczych o około 4,5%. Jednak około 96% podmiotów gospodarczych to małe firmy, które zatrudniają po kilka osób. Ze względu na tę strukturę firm szansą rozwoju dla osób z wyższym wykształceniem jest zakładanie małych firm głównie o charakterze usługowym lub podkooperacyjnym. Z dotychczasowych analiz wynika, że dominującą rolę w gospodarce analizowanych powiatów odgrywa rolnictwo i usługi. Przyszłością tego regionu może być turystyka i przemysł (na bazie dawnego Centralnego Okręgu Przemysłowego). Kolejnym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę, jest analiza środowiska szkolnictwa wyższego na Podkarpaciu. W tym aspekcie, w układzie przestrzennym, najwięcej samodzielnych uczelni ma siedzibę w Rzeszowie 6, w Przemyślu 5 uczelni, a pozostałe mają siedzibę w Stalowej Woli, Jaśle, Krośnie, Tarnobrzegu, Jarosławiu, Przeworsku i Sanoku. Trzeba pamiętać, że 11 z nich są uczelniami niepaństwowymi, pobierającymi opłaty za studia. Natomiast na terenie analizowanych powiatów funkcjonują następujące uczelnie: 1) Werynia: Zamiejscowy Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, funkcjonujący od 2007 roku, 2) Stalowa Wola: a) Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Politechniki Rzeszowskiej, b) Wyższa Szkoła Ekonomiczna, 17

18 c) Zamiejscowy Wydział Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Jana Pawła II w Lublinie, 3) Nisko: Zamiejscowy Wydział Transportu Politechniki Radomskiej 4) Sandomierz : a) Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa b) Wyższa Szkoła Humanistyczno-Przyrodnicza 5) Mielec: Wyższa Szkoła Gospodarki i Zarządzania, 6) Tarnobrzeg: a) Wyższa Szkoła Handlowa - Zamiejscowy Wydział Nauk Ekonomicznych, b) Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. prof. Stanisława Tarnowskiego. Funkcjonowanie uczelni determinowane jest nie tylko niżem demograficznym, który daje się także odczuć w skali całej Polski, choć Podkarpacie wykazuje relatywnie korzystną strukturę demograficzną, ale również zmianą struktury kształcenia, co wyraża diagram nr 1. Diagram nr 1. Zmiana struktury kształcenia w Polsce. Źródło: GUS 18

19 Zmiana struktury kształcenia od 2002/2003 roku wskazuje na większe zainteresowanie naukami medycznymi, ścisłymi i technicznymi, a mniejsze naukami społecznymi i humanistycznymi. Natomiast niż demograficzny zagrozi w dalszej perspektywie podkarpackim uczelniom. W ciągu siedmiu lat liczba studentów w regionie zmaleje aż o 1/3. Skutki niżu już w tym momencie odczuwa większość podkarpackich uczelni. Prognoza liczby studentów do 2020 roku na Podkarpaciu wskazuje, że do tego czasu około 26% w stosunku do 2012 roku zmniejszy się liczba studentów, co wyraża diagram nr 2. Diagram nr 2. Prognoza liczby studentów na Podkarpaciu do 2020 roku. Źródło: Rzeszowski Urząd Statystyczny Podobna tendencja będzie dotyczyć Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu. Według analiz liczba maturzystów z powiatów, z których Uczelnia ma studentów, już się zmniejszyła o 19 %, co wyraża tabela nr 8. Tabela nr 8. Liczba absolwentów, którzy otrzymali świadectwo dojrzałości w latach absolwenci, którzy otrzymali świadectwo dojrzałości Jednostka terytorialna ogółem osoba osoba osoba osoba osoba Powiat janowski Powiat kolbuszowski Powiat mielecki Powiat niżański Powiat stalowowolski

20 Powiat tarnobrzeski Powiat m.tarnobrzeg Powiat opatowski Powiat sandomierski Powiat staszowski Razem Źródło: GUS Z analizy charakterystyki regionu wynikają następujące tendencje: 1) Nieznaczny wzrost liczby mieszkańców regionu. 2) Nieznaczny wzrost osób w wieku powyżej 60 lat. 3) Zmniejszenie się liczby absolwentów szkół średnich. 4) Rynek pracy niedostosowany do liczby osób z wykształceniem wyższym. 5) Zmiana struktury kształcenia w kierunku nauk medycznych, ścisłych i technicznych na niekorzyść nauk społecznych i humanistycznych. 6) Analizowany region ma głównie charakter rolniczy. 7) Region ma niski wskaźnik uprzemysłowienia. 8) Szansa regionu tkwi między innymi w rolnictwie, turystyce, agroturystyce, usługach oraz takich gałęziach przemysłu jak: produkcja i obróbka metali, lotnictwo, produkcja materiałów budowlanych i tworzyw sztucznych, energetyka, produkcja cementu, metali oraz systemów elektrycznych i elektronicznych dla branży motoryzacyjnej. W świetle powyższych danych i ich analizy wydaje się być zasadne przyjęcie niżej przedstawionych celów strategicznych i operacyjnych. 5. Cele strategiczne i operacyjne 1. Cel strategiczny: Rozwój oferty dydaktycznej Celem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. prof. Stanisława Tarnowskiego w Tarnobrzegu jest stworzenie konkurencyjnej na rynku pracy i rynku edukacyjnym oferty dydaktycznej dla studentów polskich i zagranicznych w oparciu o starannie dobraną i stale doskonalącą się kadrę dydaktyczną, która wzmocni jej konkurencyjność. Ponadto programy nauczania już istniejących i nowopowstających kierunków kształcenia będą stale 20