Zmiany w środowisku przyrodniczym w Europie na podstawie długoterminowych badań w sieci LTER projekt EnvEurope (Life+) Tomasz Staszewski
|
|
- Wacława Czajka
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Zmiany w środowisku przyrodniczym w Europie na podstawie długoterminowych badań w sieci LTER projekt EnvEurope (Life+) Tomasz Staszewski
2 Ekosystemy Adaptacja jest istotną cechą wszystkich żywych organizmów i od niej najczęściej zależy przetrwanie w zmienionym środowisku. Poszczególne gatunki roślin lub zwierząt nie mogą przystosować się do wszystkich możliwych typów środowisk. Dlatego też na pewnych obszarach nie będą w stanie utrzymać się przy życiu.
3 Ekosystemy Tundra lasy borealny - tajga Step Las liściasty strefy umiarkowanej
4 Ekosystemy jezioro oligotroficzne jezioro eutroficzne wody przybrzeżne - rafa Obszary podmokłe Obszary rzeczne
5 Zmiany w ekosystemach Globalne zmiany klimatyczne Antropopresja
6 International Long-Term Ecological Research Network- ILTER ILTER stanowi sieć sieci. Jest ona siecią poligonów badawczych znajdujących się w różnorodnych ekosystemach na całym świecie, która może pomóc w zrozumieniu zmian środowiskowych w skali globalnej.
7 Sieć ILTER Działania NSF, jak również takie wydarzenia jak Konferencja w Rio, czy Agenda 21, doprowadziły pod koniec lat dziewięćdziesiątych do stworzenia krajowych sieci LTER w 28 krajach na świecie. Zostały one formalnie zaakceptowane jako członkowie globalnej sieci ILTER. Obecnie sieć ILTER obejmuje 34 kraje na wszystkich kontynentach.
8 Sieć ILTER Misją organizacji jest, aby ILTER rozwijała się jako sieci jednostek badawczych zajmujących się długookresowymi, opartymi na poligonach badawczych, ekologicznymi i socjoekonomicznymi zmianami w celu lepszego zrozumienia funkcjonowania ekosystemów globalnych i poszukiwania rozwiązań dla aktualnych i przyszłych problemów środowiskowych.
9 LTER Europe LTER-Europe jest siecią poligonów LTER i platform długookresowych badań socjo-ekologicznych (LTSER) w Europie i jest częścią globalnej sieci ILTER. Obejmuje 18 krajów członkowskich i 5 aspirujących, reprezentuje ponad 400 poligonów LTER i 25 platform LTSER.
10 PoLTER
11 LTSER Europe Sieć ekologiczna poświęcona multidyscyplinarnym, długookresowym, w dużej skali przestrzennej, in-situ badaniom i monitoringowi, z uwzględnieniem czynnika ludzkiego. Dla długookresowych badań Socjo-Ecologicznych wprowadzono termin LTSER, aby podkreślić skoncentrowanie na czynniku ludzkim. W Europie: ekosystemy lądowe i wodne.
12 Pytania podstawowe Podstawa naukowa: Jakie czynniki sterują głównymi ekosystemami europejskimi i systemami socjo-ekologicznymi? Informacja dotycząca polityki i zarządzania: Jak można zabezpieczyć w sposób zrównoważony usługi ekosystemów?
13 ENVEUROPE Environmental quality and pressures assessment across Europe: the LTER network as an integrated and shared system for ecosystem monitoring LIFE + Environment Policy and Governance Celem projektu EnvEurope jest integracja działań sieci LTER w krajach beneficjentów, harmonizacja metod badawczych stosowanych na poligonach badawczych Sieci, monitorowanych parametrów, wreszcie porównanie trendów zmian środowiskowych i wyników monitoringu w kontekście gradientów środowiskowych. Integracja podejść badawczych, działań i synteza wyników jest krokiem koniecznym do wzmocnienia zjednoczenia sieci LTER- Europe.
14 ENVEUROPE 16 instytucji z 11 krajów
15 Zróżnicowanie poligonów Długoletnie serie danych dotyczące: Masy i energii lodowców Równowagi hydrologicznej w kontekście zmian klimatycznych Interakcji śniegu i lodu z pogodą i klimatem Depozycji substancji śladowych Transportu pokrywy lodowej i uwalnianie substancji śladowych Hydrologii (mikro,mezo) Mikroklimatu Biologii korzeni Aspektów ochrony przyrody, roślin inwazyjnych
16 Badania wielkoobszarowe Wykorzystanie Europejskiej sieci LTER do oceny przestrzennej integralności ekosystemów i gradientów usług ekosystemów w Europie
17 EI i ESS Wzrasta świadomość społeczeństwa i polityków, że zabezpieczenie funkcjonowania ekosystemów i zachowanie równowagi pomiędzy dostawami usług ekosystemowych (EES) są warunkiem wstępnym dla długoterminowego dobrostanu ludzi. the Habitats directive (Directive 92/43/EEC), the EU water framework directive (Directive 200/60/EC), the European marine strategy framework directive (2008/56/EC).
18 EI i ESS Modelowanie złożonych układów socjoekologicznych jest jednym z głównych wyzwań współczesnych badań transdyscyplinarnych. Wymaga to dużej ilości danych. Integralność ekosystemów (EI) i usługi ekosystemów (ESS) są odpowiednimi modelami konceptualnymi do analizy tych układów w sposób systematyczny i zintegrowany.
19 EI i ESS Odnośnie składnika ekologicznego sprzężonych układów socjo-ekologicznych, zarówno struktury jak i procesy są istotne dla funkcjonowania ekosystemów. Te funkcje ekosystemów mogą być ocenione za pomocą koncepcji EI. Te podejście stosuje się z powodzeniem w opisie wzajemnych relacji pomiędzy funkcjonowaniem ekosystemów, bioróżnorodnością i dostarczaniem usług ekosystemowych.
20 Integralność Ekosystemów Odnosi się do możliwości organizacyjnych systemów ekologicznych, jak również ich zabezpieczenia przeciwko niespecyficznym zagrożeniom ekologicznym. EI różni się w zależności od stadium rozwojowego systemu, jak i od występujących zaburzeń spowodowanych np. przez działania związane z wykorzystaniem terenu lub zmiany powierzchni terenu. Instytut Ekologii Terenów
21 Integralność Ekosystemów Kluczowymi składowymi reprezentującymi EI są: struktury ekosystemowe (takie jak bioróżnorodność, heterogeniczność abiotyczna); procesy zachodzące w ekosystemie związane z: bilansem energetycznym (przechwytywanie egzergii, produkcja entropii, sprawność metaboliczna), bilansem wodnym (biotyczne przepływy wody), bilansem materii (zdolność magazynowania, utrata substancji odżywczych) Instytut Ekologii Terenów
22 Usługi ekosystemowe Dostarczają logicznego powiązania pomiędzy ekosystemami a systemami społecznym i kwantyfikują społeczne wykorzystanie funkcji ekosystemów. W kontekście różnych stopni integralności ekosystemów, możliwości dla dostarczania konkretnych usług mogą znacznie się różnić. Potencjały produkcyjne EES są związane z warunkami naturalnymi np. pokrycie terenu (przede wszystkim roślinność), warunki glebowe, fauna, nachylenie terenu i klimat, jak również wpływ człowieka (natężenie użytkowania terenu, zanieczyszczenia).
23 Usługi ekosystemowe usługi produkcyjne - czyli produkcja dóbr ekosystemowych, takich jak żywność, woda, surowce, zasoby genetyczne, zasoby medyczne i zasoby zdobnicze; usługi regulujące - regulacja jakości powietrza, regulacja klimatu, amortyzacja ekstremalnych zjawisk pogodowych, regulacja cykli hydrologicznych, pochłanianie odpadów, zapobieganie erozji, kontrola płodności gleb i cyklu składników odżywczych, zapylanie i kontrola biologiczna upraw; Instytut Ekologii Terenów
24 Usługi ekosystemowe usługi kulturalne, takie jak bodźce estetyczne, możliwości do rekreacji i turystyki, inspiracja dla kultury i sztuki, duchowe doświadczenia i wspomaganie rozwoju kognitywnego. Instytut Ekologii Terenów
25 CORINE Aby sklasyfikować i porównać ESS na tle większych jednostek przestrzennych wymagane są spójne ramy typów pokrycia terenu, w których można oceniać ESS. CORINE land cover dostarcza takiego zunifikowanego systemu klasyfikacji dla 27 krajów w Europie. Instytut Ekologii Terenów
26 EI i ESS Ze względu na to, że pojęcie EES jest bardzo obszerne należy uwzględnić szeroki zakres informacji w dużej skali przestrzennej. Zebranie danych ilościowych odnośnie wszystkich aspektów EI i ESS jest więc iluzoryczne. Dlatego też w badaniach takich, aby zdobyć wymagane dane wykorzystuje się ustrukturowione oceny lokalnych ekspertów zajmujących się ekosystemami. Takie podejście będzie również wykorzystywane w programie Mapping and Assessment of Ecosystems and their Services in Europe (MAES), które jest jednym z kluczowych działań Strategii Bioróżnorodności UE do roku 2020.
27 LTER Do takich działań bardzo dobrze nadaje się sieć LTER. Lokalni eksperci, którzy monitorują szeroki zakres zmiennych środowiskowych mają doskonały przegląd EI i ESS na swoich poligonach. Dlatego też oceny eksperckie oparte na długoletnim monitoringu powinny dostarczyć więcej wiarygodnych i solidnych danych niż pojedyncze kampanie pomiarowe, które tworzą jedynie informację migawkową. Te oceny lokalnych ekspertów nadają się szczególnie do wykazania rozkładów przestrzennych i gradientów EI i ESS w różnych klasach pokrycia terenu w Europie.
28 LTER Badania oparto na 2 źródłach: aktualnych mapach pokrycia terenu CORINE (CLC) dla Europy i matrycy wiążącej każdą klasę CLC (44 klasy w Europie) z poszczególnymi parametrami EI i ESS (oceniono 39 poszczególnych parametrów). Matryca ta odzwierciedla urangowiony udział (od O: brak zdolności do dostarczania żądanych usług do 5 bardzo duża zdolność do dostarczania żądanych usług ) każdej klasy CLC dla poszczególnych parametrów EI i ESS i opiera się na ocenach eksperckich.
29 LTER Dla każdego uczestniczącego w tym projekcie poligonu LTER wyekstrahowano mapy i stworzono podzbiór z całkowitej matrycy zawierający jedynie klasy CLC występujące w konkretnym poligonie. Mapy i matryce oceniające wysłano do zespołów eksperckich i poproszono ich o wypełnienie matryc w oparciu o ich wiedzę odnośnie EI i ESS kategorii CLC na ich poligonach. Dla ustandaryzowania tego procesu lokalni eksperci postępowali według dostarczonego im protokołu.
30
31 . W badaniach uczestniczyło 28 poligonów LTER z 11 krajów
32 Integralność Ekosystemów EI naturalnych łąk i lasów iglastych wzrastała w kierunku północnym. Intensywność wykorzystania terenu w Europie historycznie rozpoczęła się na południu, skąd rozprzestrzeniała się na północ. Lasy krajów skandynawskich pozostawały raczej naturalne przez ostatnie setki lat. Mimo intensywnej wycinki, skład gatunkowy drzewostanów jest ciągle zbliżony do lasów naturalnych w porównaniu do Środkowej i Południowej Europy. EI dla zabudowy miejskiej luźnej zmniejszała się w kierunku wschodnim. S W Lasy iglaste Zabudowa miejska luźna N E
33 Usługi regulujące ekosystemów Usługi regulujące ekosystemów leśnych zwiększały się w kierunku północnym, oraz zwiększały się w kierunku wschodnim we wszystkich obszarach wodnych i podmokłych (bagna śródlądowe, cieki i zbiorniki wodne). W bardziej kontynentalnym klimacie z cieplejszym latem i chłodniejszą zimą, obszary takie mogą mieć szczególną rolę dla regulacji klimatu lokalnego. S Lasy i roślinność krzewiasta Zbiorniki wodne N W E
34 Usługi produkcyjne Generalnie, usługi produkcyjne zmniejszały się w kierunku północnym. Zależność ta została głównie stwierdzona w terenach rolniczych i lasach, gdzie produktywność jest silnie sprzężona z temperaturą i długością sezonu wegetacyjnego. Jedynym wyjątkiem od tego trendu są zbiorniki wodne, gdzie usługi te zwiększają się w kierunku północnym. Może być to związane z bardziej istotną tam rolą zawodowego i sportowego rybołówstwa, jako że większość wartościowych gatunków ryb słodkowodnych w Europie (łososiowate, siejowate) jest zaadaptowanych do wód zimnych. Wzrost usług produkcyjnych stwierdzono w kierunku wschodnim w lasach iglastych, ciekach i zbiornikach wodnych. We wschodniej części Europy stopień urbanizacji jest mniejszy i ludzie wciąż wykorzystują intensywniej większą różnorodność naturalnych i półnaturalnych siedlisk.(np. zbieranie grzybów i jagód, wędkarstwo, itp.). S W Tereny rolnicze Lasy iglaste E N
35 Usługi kulturalne Usługi kulturowe zabudowy miejskiej luźnej, lasów mieszanych i bagien śródlądowych zmniejszały się w kierunku północnym, a dla lasów liściastych i bagien śródlądowych obserwowano wzrost w kierunku wschodu Europy. Zgodnie z powyższym, usługi kulturowe tych siedlisk, wliczając w to lasy i tereny bagienne były również większe w Europie Wschodniej. Ta większa atrakcyjność i wartość (wycena) naturalnych ekosystemów może być jednym z powodów, że w Europie Wschodniej obszary miejskie wydają się być związane z mniejszym EI niż takie obszary w Europie Zachodniej. S W Bagna śródlądowe Lasy iglaste N E
36 Monitoring długookresowy Czy depozycja azotu wpływa na roślinność dna lasu w skali europejskiej? Podstawa - monitoring długookresowy
37 Depozycja azotu Działalność antropogeniczna dominuje obecnie globalny cykl azotu. Przewiduje się, że zarówno jego emisja jak i depozycja wzrosną dwukrotnie do roku. 2050, zwiększając ilość rejonów narażonych na potencjalnie szkodliwe ilości azotu.wzrost depozycji azotu uważa się za jeden z głównych składników zmian globalnych, zagrażający zarówno strukturze jak i funkcjonowaniu ekosystemów. Kg N ha 1 yr 1 < >
38 Bioróżnorodność Jednym z najbardziej negatywnych oddziaływań jest zagrożenie bioróżnorodności, wynikające z eutrofizacji wrażliwych ekosystemów. Nadmiar azotu faworyzuje kilka gatunków roślin, powodując konkurencyjne wyparcie i w dłuższym okresie utratę mniej konkurencyjnych gatunków.
39 Badania korelacyjne wykazały wyraźną zależność
40 Badania korelacyjne wykazały wyraźną zależność
41 Podsumowując te badania: Trend składu gatunkowego roślin leśnych jest słaby i zmienny. Sygnały N prawdopodobnie nie są związane z depozycją N. Jak dotąd, na podstawie danych z europejskiego monitoringu lasów, nie wykazano jednoznacznie wpływu depozycji N na roślinność leśną.
42 Dane Długookresowe dane dostarczone przez UNECE ICP Integrated Monitoring, ICP Forests i poligony LTER-Europe 28 poligonów leśnych od północnej Finlandii do południa Włoch, na których wykorzystano 1335 stałych leśnych powierzchni badawczych Długookresowe serie danych (głównie pomiędzy 1990 i 2010) Depozycja N (mierzona) Wrażliwość na N (CLs) Klimat (liczby Ellenberga) 42
43 Ładunek krytyczny Ładunek krytyczny jest największą depozycją jednego lub więcej zanieczyszczeń powietrza nie wywołującą zmian chemicznych, prowadzących do długotrwałych, szkodliwych skutków dla struktury i funkcjonowania ekosystemów. Ładunek krytyczny kwasowości dla gleby w Brennej i wartości depozycji kwaśnej w latach 1994 i 2011/12
44 Analiza statystyczna Wykorzystano liczby ekologiczne Ellenberga w odniesieniu do: światła, temperatury, wilgotności podłoża, odczynu, zawartości azotu w podłożu, aby zbadać czy obserwowane zmiany były związane z niszą środowiskową badanych gatunków. Niskie wartości indykatora Ellenberga wskazują na rośliny, które preferują małą dostępność nutrientów (wartość N), kwaśne gleby (wartość R), małą dostępność światła (wartość L), suche siedliska (wartość M) i niższe temperatury powietrza (wartość T). Wysokie wartości tych wskaźników wskazują na przeciwne właściwości. Szczególnie analizowano, czy wzrósł udział gatunków wymagających dużej ilości substancji odżywczych i czy zmalał udział gatunków roślin zaadoptowanych do warunków ubogich w nutrienty.
45 Zmiany pokrycia gatunkowego względem depozycji azotu Wykorzystano 646 gatunków roślin Nie stwierdzono wspólnego trendu dla całej Europy Jest to zgodne z poprzednimi wynikami badań Gatunki oligotroficzne Gatunki eutroficzne Ellenberg N value 45
46 Weighted mean site specific effect Pokrycie gatunków oligotroficznych zmniejsza się gdy N dep > CL emp R²=0.3 p-value = Gatunki oligotroficzne, które preferują miejsca suche i kwaśne gleby wykazują najsilniejszy trend malejący. Gatunki eutroficzne wykazują trend przeciwny, ale p-value =
47 Przykłady gatunków roślin, które wykazały największe obniżenie pokrycia w miejscach badawczych, gdzie wystąpiło największe zmniejszenie występowania gatunków oligotroficznych Bażyna czarna Empetrum nigrum Trzcinnik owłosiony Calamagrostis villosa SPN: Cl exc = 8.7 kg N.ha -1.yr -1 TPN: Cl exc = 8.9 kg N.ha -1.yr -1 Kosmatka śnieżna Luzula nivea Cieciorka powabna Coronilla emerus IT08: Cl exc = 9.8 kg N.ha -1.yr -1 IT12: Cl exc = 13.7 kg N.ha -1.yr -1 47
48 Wnioski Stwierdzono, że pokrycie gatunków roślin, które preferują gleby ubogie (gatunki oligotroficzne) zmniejszało się tym bardziej nim mierzona depozycja N przekraczała ładunek krytyczny (P = 0.002). Chociaż gatunki preferujące gleby żyzne (gatunki eutroficzne) nie wykazywały znaczącego wzrostu pokrycia (P = 0.440), w porównaniu do gatunków oligotroficznych, to stwierdzono, że nieznacznie wzrasta ich udział wśród nowopojawiających się gatunków (P = 0.091). Zaobserwowane stopniowe zastępowanie gatunków oligotroficznych przez eutroficzne w reakcji na depozycję azotu wydaje się być ogólną prawidłowością w skali europejskiej. W przeciwieństwie do zmian w pokryciu, obniżenie bogactwa gatunkowego nie korelowało z przekroczeniem CL (ExCLempN).
49 Zmiany temperatury powietrza
50 Zmiany temperatury powietrza Tatrzański PN Słowiński PN Brenna
51 Pomiary dendrologiczne - zmiany klimatyczne
52 Lata wskaźnikowe Lata wskaźnikowe powiązane są z warunkami termicznymi okresu zimowego i początku wiosny. Niskie temperatury i długotrwała zima powodują spadek szerokości rocznego przyrostu w najbliższym okresie wegetacyjnym. Niedostatek opadów w powiązaniu z wysokimi temperaturami powodują powstanie ekstremalnie wąskich przyrostów. Charakterystyczne wielkości przyrostów odpowiadają okresom z przewagą mroźnych i długich zim oraz ciepłych miesięcy zimowych i szybko rozpoczynającej się wiosny oraz okresom suszy lub niedoborów opadów oraz okresom z równomiernym i wysokim uwilgotnieniem w miesiącach letnich.
53 Chronologia przyrostowa w odniesieniu do naturalnych zaburzeń klimatycznych Ponad 150 serii danych z drzewostanów świerkowych i sosnowych.
54 Zmiany w występowaniu lat wskaźnikowych Bucegi-Piatra Craiului, Rumunia Zobelboden, Austria Tatrzański PN, Polska Litwa
55 Częstotliwość występowaniu lat wskaźnikowych Tajga skandynawska, Finlandia Utena, Litwa Tatry, Polska Zobelboden, Austria Regensburg, Bawaria Bucegi-Piatra Craiului, Rumunia
56 Wnioski Częstotliwość występowania lat wskaźnikowych wolno, ale systematycznie wzrasta w okresie , co świadczy o wzroście występowania zaburzeń klimatycznych. W większości analizowanych lokalizacji roczna suma opadów może być uważana za czynnik ograniczający wzrost drzew; Średnia temperatura roczna jest czynnikiem ograniczającym, szczególnie niskie temperatury zimowe i wysokie temperatury latem; Analiza statystyczna wskazuje, że powyższe parametry wyjaśniają w ponad 60% zmienności wzrostu drzew.
57 Brenna Beskid Śląski Dane meteo Stężenia SO 2, NO 2, O 3 Opad całkowity, podkoronowy, r-r glebowe Chemizm igieł Stan zdrowotny drzew Analiza florystyczna
58 [µg/m 3 ] Badania długookresowe w Brennej Ryc. 6. Średnioroczne stężenia SO 2 i NO 2 w rejonie Brennej w latach Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu
59 Badania długookresowe w Brennej
60 Badania długookresowe w Brennej
61 Badania długookresowe w Brennej
62 Zmiany bogactwa gatunkowego na powierzchni badawczej w Brennej Liczba Gat Instytut Ekologii Terenów
63 Frekwencja Dynamika wzrostu gatunków lasotwórczych: świerka, buka, jodły, sosny i brzozy Pic abi/c Pic abi/b Pic abi/a Fag syl/c Fag syl/b Abi alb/c Abi alb/b Pin syl/c Pin syl/b Bet pen/c Bet pen/b Gatunki lasotwórcze Dynamiczny wzrost podrostu gatunków lasotwórczych, głównie świerka i buka. Znaczącą rolę w kształtowaniu tej fitocenozy odgrywa również brzoza, gatunek przedplonowy, który pojawił się naturalnie, na drodze sukcesji. Warstwę podrostu osiągnęła również sztucznie wprowadzona sosna, choć dynamika jej wzrostu jest dużo mniejsza. Podobnie słabymi przyrostami oraz brakiem banku siewek odznacza się jodła.
64 Zmiany udziału gatunków reprezentujących różne grupy ekologiczne Borowe Leśne Porębowe Obce Najbardziej spektakularną a zarazem pozytywną zmianą jest wypadnięcie ze składu gatunkowego gatunków obcych dla fitocenoz leśnych, których udział w wyniku zaburzenia równowagi biologicznej, gwałtownie wzrósł po wycięciu drzewostanu w 2005 roku.
65 Średnia temperatura [ o C] Średni opad [mm] Przestrzenne i ilościowe zróżnicowanie występowania gatunków naturalnego odnowienia świerka i buka w warstwie podszytu (B) i nalotów (C) 250,0 Lata obserwacji florystycznych 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 18,0 16,0 14,0 12, Rok Zima Lato Liniowy (Lato) Liniowy (Zima) ,0 8,0 Lata obserwacji florystycznych 6,0 4,0 2,0 0,0-2, Rok Zima Lato Liniowy (Lato) Liniowy (Zima)
66 Przestrzenne i ilościowe zróżnicowanie występowania sosny w warstwie podszytu (B) i nalotów (C) Nasadzona jako gatunek przedplonowy sosna w większości została zagłuszona przez podrost bukowo-świerkowy
67 Działania strategiczne i rozpowszechnianie wyników Zwoływanie ad hoc spotkań międzynarodowych mających na celu koordynowanie porównywalnych akcji i zapewnienia najlepszej wymiany informacji z: 1) koordynatorami innych pokrewnych międzynarodowych projektów realizowanych w ramach LIFE+; (2) sekretariatami i Panelami Ekspertów z LTER-Europe i Programme Coordination Centres UN/ECE ICP Forests i ICP Integrated Monitoring of Ecosystems; strategicznymi sieciami Europejskimi SEIS i GMES (np. EIONET), (3) istotnymi międzynarodowymi interesariuszami kierownikami monitoringu na poziomie UE (European Environment Agency, EC Joint Research Centre, etc.); 4) innymi związanymi z omawianą problematyką międzynarodowymi sieciami monitoringu środowiska (np. EIONET) i sieciami doskonałości skonsolidowanymi w VI i VII FP (NoE, ALTER-Net, MarBef, etc). Instytut Ekologii Terenów
IETU. Ocena jakości środowiska i wpływających na nie czynników w Europie sieć LTER jako zintegrowany system monitoringu ekosystemów SEMINARIA
SEMINARIA Ocena jakości środowiska i wpływających na nie czynników w Europie sieć LTER jako zintegrowany system monitoringu ekosystemów IETU Tomasz Staszew s ki Zakład B iomonitoringu Środow iska Ekosystemy
Bardziej szczegółowoFunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy. Bogdan Jaroszewicz
Białowieska Stacja Geobotaniczna FunDivEurope: znaczenie różnorodności biologicznej dla funkcjonowania i produktywności ekosystemów leśnych Europy Bogdan Jaroszewicz Seminarium Ochrona różnorodności biologicznej
Bardziej szczegółowoZagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego
Zagrożenie eutrofizacją i zakwaszeniem ekosystemów leśnych w wyniku koncentracji zanieczyszczeń gazowych oraz depozytu mokrego Anna Kowalska Zakład Ekologii Lasu Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary,
Bardziej szczegółowoNajlepsze polskie projekty Adaptacja do zmian klimatu RadomKlima, Miasto Radom
Z a i n w e s t u j m y r a z e m w ś r o d o w i s k o Najlepsze polskie projekty Adaptacja do zmian klimatu RadomKlima, Miasto Radom Witold Retke Wydział ds. Programu LIFE Logika tworzenia projektu LIFE
Bardziej szczegółowoLas jako zjawisko geograficzne. (Biomy leśne)
Las jako zjawisko geograficzne (Biomy leśne) Dlaczego lasy na Ziemi w Europie, Afryce, Ameryce, Azji są takie a nie inne? Są pochodną klimatu zmieniającego się w przestrzeni i czasie Lasy (ekosystemy,
Bardziej szczegółowoSIEĆ DŁUGOOKRESOWYCH BADAŃ EKOLOGICZNYCH I WSPOMAGAJĄCE JE INICJATYWY ALTER-Net i EnvEurope. Tomasz Staszewski
SIEĆ DŁUGOOKRESOWYCH BADAŃ EKOLOGICZNYCH I WSPOMAGAJĄCE JE INICJATYWY ALTER-Net i EnvEurope Tomasz Staszewski Staszewski T., 2014: Sieć długookresowych badań ekologicznych i wspomagające je inicjatywy
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Ekologii Lasu 2015/2016
Zagadnienia z Ekologii Lasu 2015/2016 Spis ważniejszych zagadnień w ramach przedmiotu (rozszerzonego) EKOLOGIA LASU 1. EKOLOGIA OGÓLNA (wybrane zagadnienia) - Podstawowe pojęcia (ich znaczenie i wzajemne
Bardziej szczegółowoKształtowanie krajobrazu dla przyrody i rozwoju regionalnego: Możliwości zielonej infrastruktury
Kształtowanie krajobrazu dla przyrody i rozwoju regionalnego: Możliwości zielonej infrastruktury Warsztaty 4-5 listopada 2014, Biebrzański Park Narodowy Małgorzata Siuta, CEEweb for Biodiversity Plan warsztatów
Bardziej szczegółowoLEŚNICTWO W OBLICZU GLOBALNYCH ZMIAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
LEŚNICTWO W OBLICZU GLOBALNYCH ZMIAN ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO Prof. Jan Szyszko Minister Środowiska Sękocin Stary, 14 marca 2017 Plan prezentacji Zrównoważona gospodarka leśna Wylesianie problem globalny
Bardziej szczegółowoŚrodowiska naturalne i organizmy na Ziemi. Dr Joanna Piątkowska-Małecka
Środowiska naturalne i organizmy na Ziemi Dr Joanna Piątkowska-Małecka Ukształtowanie towanie powierzchni Ziemi Podstawy ekologii Ekologia nauka zajmująca się badaniem czynników w rządz dzących rozmieszczeniem
Bardziej szczegółowoGRUPA ROBOCZA. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. dr hab. Wojciech MILL mgr Tomasz PECKA
Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami GRUPA ROBOCZA ds. ODDZIAŁYWAŃ (WGE) Konwencji w sprawie Transgranicznego Zanieczyszczania Powietrza na Dalekie Odległości aktywność strony polskiej dr
Bardziej szczegółowoEROZJA A ZMIANY KLIMATU
EROZJA A ZMIANY KLIMATU mgr inż. Damian Badora Zakład Gleboznawstwa, Erozji i Ochrony Gruntów PLAN PREZENTACJI Susza i erozja Tendencje zmian klimatu Przyszłe zmiany klimatu Projekt KLIMADA Adaptacja do
Bardziej szczegółowoUsługi środowiska w świetle bezpieczeństwa ekologicznego
Artur Michałowski ZMN przy Komitecie Prognoz Polska 2000 Plus PAN Konferencja naukowa Zrównoważony rozwój w polityce spójności w latach 2014-2020. Istota, znaczenie oraz zakres monitorowania Augustów 3-4
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku
Ochrona lasów Zanieczyszczenie atmosfery i terenu wpływa pośrednio na rozwój lasu. Naruszona bowiem zostaje równowaga chemiczna i zmieniony odczyn ph w środowisku glebowym. Działanie bezpośrednie, jak
Bardziej szczegółowoEkologia. Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
Ekologia Biogeochemia: globalne obiegi pierwiastków Ryszard Laskowski www.cyfronet.edu.pl/~uxlaskow 1/35 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków
Bardziej szczegółowoZakładane efekty kształcenia dla kierunku
Zakładane efekty dla kierunku Jednostka prowadząca kierunek studiów Nazwa kierunku studiów Specjalności Obszar Profil Poziom Forma Tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta Dziedziny nauki i dyscypliny
Bardziej szczegółowoUSŁUGI GEOEKOSYSTEMÓW. Małgorzata Stępniewska
USŁUGI GEOEKOSYSTEMÓW Małgorzata Stępniewska MAES - Grupa Robocza UE ds. Rozpoznania i oceny ekosystemów i ich usług (EU Working Group on Mapping and assessment of ecosystems and their services) European
Bardziej szczegółowoZintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni
Zintegrowana strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni Projekt Zintegrowana Strategia zrównoważonego zarządzania wodami w zlewni finansowany ze środków funduszy norweskich, w ramach programu
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000
Dziennik Ustaw Nr 64 5546 Poz. 401 401 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 29 ust. 10 ustawy
Bardziej szczegółowoProjekt demonstracyjny BioSoil Forest Biodiversity 2006-2008. I spotkanie kameralne realizatorów IBL Sękocin, 27.02.2007
Bio S oil Projekt demonstracyjny BioSoil Forest Biodiversity 2006-2008 I spotkanie kameralne realizatorów IBL Sękocin, 27.02.2007 Janusz Czerepko Zakład Siedliskoznawstwa IBL 1 The BioSoil Demonstration
Bardziej szczegółowoZasoby leśne Polski funkcje lasów / zadrzewień
Zasoby leśne Polski funkcje lasów / zadrzewień czym jest las? Las (biocenoza leśna) kompleks roślinności swoistej dla danego regionu geograficznego, charakteryzujący się dużym udziałem drzew rosnących
Bardziej szczegółowoHodowlane i genetyczne uwarunkowania adaptacji drzew leśnych do zmian w środowisku Opis projektu i tło podjęcia badań
Hodowlane i genetyczne uwarunkowania adaptacji drzew leśnych do zmian w środowisku Opis projektu i tło podjęcia badań Jan Kowalczyk Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych Instytut Badawczy Leśnictwa
Bardziej szczegółowoEkologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1/31 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz
Bardziej szczegółowoOd autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A.
Od autora Przedmowa do drugiego wydania Od Wydawnictwa Część pierwsza. Wprowadzenie w problematykę ekologii lasu I. Las jako system ekologiczny A. Pojęcie i zakres poznawczy ekologii B. Zagadnienia autekologii
Bardziej szczegółowoPodstawowe informacje o Naturze 2000 i planach ochrony
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Podstawowe informacje o Naturze 2000 i planach
Bardziej szczegółowoSzymon Tumielewicz Ministerstwo Środowiska
WYZWANIA DLA MIAST ZWIĄZANE ZE ZMIANAMI KLIMATU. POLSKI PROJEKT: 44MPA Szymon Tumielewicz Ministerstwo Środowiska KLUCZOWE OBSERWOWANE I PROGNOZOWANE ZMIANY KLIMATU I ICH SKUTKI W EUROPIE Polska (Region
Bardziej szczegółowoSukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi
Las w krajobrazie Sukcesja ekologiczna na lądzie kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci formacji leśnej Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi Zajmują: - 8 % powierzchni całego globu - 30 %
Bardziej szczegółowoEkologia. biogeochemia. Biogeochemia. Przepływ energii a obieg materii
biogeochemia Ryszard Laskowski 1 Biogeochemia Lata 1940. Hutchinson i współpracownicy. Biogeochemia bada drogi przepływu pierwiastków chemicznych pomiędzy poszczególnymi składnikami ekosystemu oraz wymiany
Bardziej szczegółowoObieg materii w skali zlewni rzecznej
OBIEG MATERII W ZLEWNI RZECZNEJ UJĘCIE BILANSOWE Zestawienie wartości depozycji atmosferycznej, traktowanej jako wejście do systemu zlewni oraz ładunku odprowadzanego poprzez odpływ korytowy pozwala wyróżnić
Bardziej szczegółowoAdaptacja małych i średnich miast do zmian klimatu
Adaptacja małych i średnich miast do zmian klimatu dr inż. Krystian Szczepański Konin, 22 marca 2018 r. Adaptacja Adaptacja jest dostosowaniem się człowieka i przyrody do obserwowanych i prognozowanych
Bardziej szczegółowo1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny)
1150 Zalewy i jeziora przymorskie (laguny) Przedmiotowe siedlisko przyrodnicze składa się z dwóch podtypów: 1150-1 Zalewy 1150-2 Jeziora przybrzeżne W roku 2008 prowadzono badania jezior przybrzeżnych,
Bardziej szczegółowoLokalną Grupę Działania. Debata realizowana w ramach projektu. wdrażanego przez
Odchylenie od normy (1961-1990; o C) 2016-09-12 Debata realizowana w ramach projektu wdrażanego przez Lokalną Grupę Działania a finansowanego przez Fundację na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa ze środków
Bardziej szczegółowoUPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE
UPRAWY ENERGETYCZNE W CENTRALNEJ I WSCHODNIEJ EUROPIE Bioenergia w krajach Europy Centralnej, uprawy energetyczne. Dr Hanna Bartoszewicz-Burczy, Instytut Energetyki 23 kwietnia 2015 r., SGGW 1. Źródła
Bardziej szczegółowoWaloryzacja a wycena funkcji lasu
Waloryzacja a wycena funkcji lasu Gołojuch Piotr, Adamowicz Krzysztof, Glura Jakub, Jaszczak Roman Katedra Urządzania Lasu, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Leśnictwa, Uniwersytet
Bardziej szczegółowoSPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO
SPORZĄDZENIE PROJEKTU PLANU OCHRONY DLA CHOJNOWSKIEGO PARKU KRAJOBRAZOWEGO N A R O D O W A F U N D A C J A O C H R O N Y Ś R O D O W I S K A U L. E R A Z M A C I O Ł K A 1 3 01-4 4 5 W A R S Z A W A T
Bardziej szczegółowoMiejski Plan Adaptacji do zmian klimatu Katowice
Miejski Plan Adaptacji do zmian klimatu Katowice O projekcie Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców to koordynowany przez Ministerstwo Środowiska projekt
Bardziej szczegółowoZielona infrastruktura w Polsce. Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
Zielona infrastruktura w Polsce Anna Liro Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Zielona infrastruktura priorytet nowej strategii Realizacja Strategii UE ochrony różnorodności biologicznej na lata 2020
Bardziej szczegółowoStawiamy na jakość. System zarządzania jakością prac w BULiGL spełnia standardy normy ISO 9001 oraz ISO 14001
Koncepcja renaturyzacji (przebudowy) drzewostanów sosnowych na terenach poddanych wieloletniej immisji ścieków ziemniaczanych w Nadleśnictwie Iława Janusz Porowski BULiGL Oddział w Białystoku Stawiamy
Bardziej szczegółowoTwórcza szkoła dla twórczego ucznia Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI PRZEDMIOT: BIOLOGIA TEMAT: Struktura ekosystemu i jego funkcjonowanie AUTOR SCENARIUSZA: mgr Agnieszka Kowalik OPRACOWANIE ELEKTRONICZNO GRAFICZNE : mgr Beata Rusin TEMAT LEKCJI Struktura
Bardziej szczegółowoRecenzja(rozprawy(doktorskiej(( Pana(mgr(inż.(Jacka(Mojskiego(
Recenzjarozprawydoktorskiej Panamgrinż.JackaMojskiego pt. Produktywnośćfotosyntetycznaroślinozdobnychzzasobówwiejskichogródków przydomowychzastosowanychwwarunkachogroduwertykalnego PrzedstawionamidorecenzjiPracadoktorskazostaławykonanapodkierunkiem:drhab.Mohameda
Bardziej szczegółowo1. Co to jest las 3. 2. Pielęgnacja drzewostanu.4. 3. Co nam daje las..5. 4. Zagrożenia lasu..6. 5. Monitoring lasu..7. 6. Ochrona lasu..
1. Co to jest las 3 2. Pielęgnacja drzewostanu.4 3. Co nam daje las..5 4. Zagrożenia lasu..6 5. Monitoring lasu..7 6. Ochrona lasu.. 8 Las jest jednym z najważniejszych z odnawialnych zasobów przyrody,
Bardziej szczegółowoPielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze
Zimowa Szkoła Leśna IBL 18-20.03.2014 Pielęgnowanie lasu aspekty przyrodnicze i gospodarcze Tadeusz Andrzejczyk SGGW Plan referatu CEL I ZAKRES PIELĘGNOWANIA LASU WARUNKI RACJONALNEJ PIELĘGNACJI DRZEWOSTANÓW
Bardziej szczegółowo3. Warunki hydrometeorologiczne
3. WARUNKI HYDROMETEOROLOGICZNE Monitoring zjawisk meteorologicznych i hydrologicznych jest jednym z najważniejszych zadań realizowanych w ramach ZMŚP. Właściwe rozpoznanie warunków hydrometeorologicznych
Bardziej szczegółowoGlobalne ocieplenie, mechanizm, symptomy w Polsce i na świecie
Zmiany klimatyczne a rolnictwo w Polsce ocena zagrożeń i sposoby adaptacji Warszawa, 30.09.2009 r. Globalne ocieplenie, mechanizm, symptomy w Polsce i na świecie Jerzy Kozyra Instytut Uprawy Nawożenia
Bardziej szczegółowoPaństwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym
Państwowy Monitoring Środowiska w Roztoczańskim Parku Narodowym Przemysław Stachyra Roztoczański Park Narodowy, Stacja Bazowa ZMŚP Roztocze Tadeusz Grabowski Roztoczański Park Narodowy Andrzej Kostrzewski
Bardziej szczegółowoTemat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki
Temat: Zielona Infrastruktura Otwarty krajobraz kulturowy Zespół: Andrzej Mizgajski, Iwona Zwierzchowska, Damian Łowicki Zielona infrastruktura Istota podejścia Zielona infrastruktura - strategicznie zaplanowana
Bardziej szczegółowoPotencjał parków warszawskich do świadczenia usług ekosystemowych
dr inż. Renata Giedych dr inż. Gabriela Maksymiuk Katedra Architektury krajobrazu Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu Szkoła Głowna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Potencjał
Bardziej szczegółowoNOWA PERSPEKTYWA FINANSOWA
NOWA PERSPEKTYWA FINANSOWA PO IiŚ 2014-2020 stan prac Joanna Miniewicz WFOŚiGW w Gdańsku Fundusze polityki spójności 2014-2020 Infrastruktura i Środowisko 27 513,90 Inteligentny Rozwój 8 614,10 Wiedza,
Bardziej szczegółowoZnaczenie i rola błękitno zielonej infrastruktury w adaptacji do zmian klimatu
Znaczenie i rola błękitno zielonej infrastruktury w adaptacji do zmian klimatu Dr inż.arch. Justyna Gorgoń Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Obecność błękitno zielonej infrastruktury
Bardziej szczegółowoCELE I ELEMENTY PLANU GOSPODAROWANIA WODĄ W LASACH. Edward Pierzgalski Zakład Ekologii Lasu
CELE I ELEMENTY PLANU GOSPODAROWANIA WODĄ W LASACH Edward Pierzgalski Zakład Ekologii Lasu ZAKRES PREZENTACJI 1.Wprowadzenie 2.Informacja o projekcie : Metodyczne podstawy opracowywania i wdrażania planu
Bardziej szczegółowoPrzyroda łagodzi zmiany klimatu cykl szkoleniowy
Przyroda łagodzi zmiany klimatu cykl szkoleniowy Retencja, sposób na susze i powodzie w warunkach zmieniającego się klimatu Andrzej Ruszlewicz Retencja, sposób na susze i powodzie w warunkach zmieniającego
Bardziej szczegółowoWpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych
Wpływ zabiegów hodowlanych i ochronnych na bioróżnorodność w ekosystemach leśnych na obszarach chronionych i gospodarczych Adam Kwiatkowski RDLP w Białymstoku Około 30% powierzchni kraju to lasy A. K.
Bardziej szczegółowoW 30 lat od Raportu Komisji Brundtland Konwencja o Różnorodności Biologicznej
W 30 lat od Raportu Komisji Brundtland Konwencja o Różnorodności Biologicznej Czy dbamy o Naszą Wspólną Przyszłość? Anna Kalinowska Uniwersytet Warszawski Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem
Bardziej szczegółowoPodstawy pedagogiki leśnej od Edukacji Środowiskowej do Edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju. Bjørn Helge Bjørnstad
Podstawy pedagogiki leśnej od Edukacji Środowiskowej do Edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju Bjørn Helge Bjørnstad Edukacja dla zrównoważonego rozwoju Zbliżenie na ludzkie zachowania i interakcje z
Bardziej szczegółowoAdaptacja miast polskich do skutków zmian klimatu
Otwarte seminaria 2015 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Adaptacja miast polskich do skutków zmian klimatu dr inż. arch. Justyna Gorgoń Zespół GIS Katowice, 26 lutego 2015 www.ietu.katowice.pl
Bardziej szczegółowoSKUTKI SUSZY W GLEBIE
SKUTKI SUSZY W GLEBIE Zakrzów, 20 lutego 2019 r. dr hab. inż. Marek Ryczek, prof. UR atmosferyczna glebowa (rolnicza) hydrologiczna rośliny wilgotność gleba zwięzłość struktura gruzełkowata zasolenie mikroorganizmy
Bardziej szczegółowoMSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4.
MSOŚ - Gospodarka leśna a ochrona środowiska Organizacja zajęć kameralnych w semestrze 4. Osoby prowadzące: Dr inż. Stanisław Drozdowski - kierownik przedmiotu, wykłady (pokój 51A) Mgr inż. Leszek Gawron
Bardziej szczegółowoDiagnoza klimatu oraz scenariusze zmian klimatu w zlewni Nysy Łużyckiej i jej otoczeniu
Konferencja końcowa projektu Neymo Diagnoza klimatu oraz scenariusze zmian klimatu w zlewni Nysy Łużyckiej i jej otoczeniu Irena Otop, Bartłomiej Miszuk, Marzenna Strońska Goerlitz, 17.11.2014 PLAN PREZENTACJI
Bardziej szczegółowoOcena wpływu rozwoju elektromobilności na stan jakości powietrza
Ocena wpływu rozwoju elektromobilności na stan jakości powietrza Paweł Durka (1) Joanna Strużewska (1,2) Jacek W. Kamiński (1,3) Grzegorz Jeleniewicz (1) Paweł Czapski (1) 1 IOŚ-PIB, Zakład Modelowania
Bardziej szczegółowoGLOBALNE CYKLE BIOGEOCHEMICZNE
GLOBALNE CYKLE BIOGEOCHEMICZNE GLOBAL BIOGEOCHEMICAL CYCLES Trąba powietrzna pod Częstochową, VII 2007 Wyjątkowe zjawiska meteorologiczne w ostatnich latach Źródło: Munich Re 2002 stuletnia powódź na Łabie
Bardziej szczegółowoWyznaczanie miejskich obszarów funkcjonalnych w kontekście adaptacji do zmian klimatu
www.ietu.katowice.pl Otwarte seminaria 2014 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Wyznaczanie miejskich obszarów funkcjonalnych w kontekście adaptacji do zmian klimatu Dr inż. arch.
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dz.U.2011.258.1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych
Bardziej szczegółowoWykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM
Wykonanie: Koplin Małgorzata i Szmyt Konstancja Kl. 3 IM Jest to obszar chroniony ze względu na swoje walory, głównie przyrodnicze. W Polsce obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi,
Bardziej szczegółowoPROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA MIEJSKA SZCZYTNO
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI DLA WOJEWÓDZTWA WARMIŃSKO MAZURSKIEGO NA LATA 2016 2030 POWIAT SZCZYCIEŃSKI GMINA MIEJSKA SZCZYTNO 2016 1 Spis treści 1. Wstęp... 3 2. Ogólna charakterystyka gminy... 3 2.1. Położenie,
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r.
Dziennik Ustaw Nr 258 15110 Poz. 1549 1549 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych
Bardziej szczegółowoIDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW
IDENTYFIKACJA OBSZARÓW O NISKIEJ ZDROWOTNOSCI DRZEWOSTANÓW W ŚWIETLE WYNIKÓW MONITORINGU LASÓW Z LAT 2000-2014 Paweł Lech Jadwiga Małachowska Robert Hildebrand Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi Instytut
Bardziej szczegółowoOstateczna postać długotrwałych zmian w określonych warunkach klimatyczno-geologicznych to:
WYDZIAŁ: GEOLOGII, GEOFIZYKI I OCHRONY ŚRODOWISKA KIERUNEK STUDIÓW: OCHRONA ŚRODOWISKA RODZAJ STUDIÓW: STACJONARNE I STOPNIA ROK AKADEMICKI 2014/2015 WYKAZ PRZEDMIOTÓW EGZAMINACYJNYCH: I. Ekologia II.
Bardziej szczegółowoWpływ rozwoju elektromobilności w Polsce na zanieczyszczenie powietrza
Wpływ rozwoju elektromobilności w Polsce na zanieczyszczenie powietrza Paweł Durka (1) Joanna Strużewska (1,2) Jacek W. Kamiński (1,3) Grzegorz Jeleniewicz (1) 1 IOŚ-PIB, Zakład Modelowania Atmosfery i
Bardziej szczegółowoCechy klimatu Polski. Cechy klimatu Polski. Wstęp
Cechy klimatu Polski Cechy klimatu Polski Wstęp Klimat to przeciętne, powtarzające się corocznie stany atmosfery występujące na danym obszarze, określone na podstawie wieloletnich obserwacji i pomiarów
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
PL PL PL KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 26.8.2010 KOM(2010) 430 wersja ostateczna SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie wdrożenia programu Forest Focus zgodnie z rozporządzeniem
Bardziej szczegółowoZrównoważona intensyfikacja rolnictwa jako kombinacja efektywności ekonomicznej i środowiskowej. prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski
Zrównoważona intensyfikacja rolnictwa jako kombinacja efektywności ekonomicznej i środowiskowej prof. Andrzej Czyżewski mgr Jakub Staniszewski XV Międzynarodowa Konferencja Naukowa Globalne problemy rolnictwa
Bardziej szczegółowoPROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020
PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 Dr inż. Dariusz Nieć Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Warszawa 28 stycznia 2015
Bardziej szczegółowoBibliografia. Akty prawne
Bibliografia Akty prawne 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; 2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. O ochronie przyrody Dz. U. Nr 92, poz. 880; 3. Ustawa
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK NR 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MICHAŁOWO - ARONIOWA W POZNAN
ZAŁĄCZNIK NR 6 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DOTYCZĄCA PROJEKTU MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MICHAŁOWO ARONIOWA W POZNANIU DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA Fot.1. Ulica Aroniowa Fot.2.
Bardziej szczegółowoDział programu : Poznajemy nasze otoczenie
SCENARIUSZ WYCIECZKI DO LASU ( ZAJĘCIA TERENOWE ) Dział programu : Poznajemy nasze otoczenie Temat : Las domem zwierząt ZAKRES TREŚCI : 1. Piętra roślinne w lesie i warunki w nich panujące. 2. Zwierzęta
Bardziej szczegółowoGdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU. z dnia 19 grudnia 2014 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 22 grudnia 2014 r. Poz. 4493 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W GDAŃSKU z dnia 19 grudnia 2014 r. w sprawie ustanowienia planu
Bardziej szczegółowoMonitoring morskich wód przybrzeżnych i zbiorników wodnych w Gminie Gdańsk w roku 2011
Monitoring morskich wód przybrzeżnych i zbiorników wodnych w Gminie Gdańsk w roku 2011 MORSKIE WODY PRZYBRZEŻNE Monitoring morskich wód przybrzeżnych 2011 r. realizowany był w ramach nadzoru nad jakością
Bardziej szczegółowoPOTRZEBY INFORMACYJNE W ZAKRESIE STANU LASU ORAZ OCHRONY PRZYRODY W STATYSTYCE PUBLICZNEJ
POTRZEBY INFORMACYJNE W ZAKRESIE STANU LASU ORAZ OCHRONY PRZYRODY W STATYSTYCE PUBLICZNEJ Główny Urząd Statystyczny Departament Rolnictwa Departament Badań Regionalnych i Środowiska USTAWA Z DNIA 26 CZERWCA
Bardziej szczegółowoMONITORING NIEDOBORU I NADMIARU WODY W ROLNICTWIE NA OBSZARZE POLSKI
MONITORING NIEDOBORU I NADMIARU WODY W ROLNICTWIE NA OBSZARZE POLSKI dr inż. Bogdan Bąk prof. dr hab. inż. Leszek Łabędzki Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Kujawsko-Pomorski Ośrodek Badawczy w Bydgoszczy
Bardziej szczegółowoADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU W UKŁADZIE METROPOLITALNYM
ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU W UKŁADZIE METROPOLITALNYM IV KLIMATYCZNE FORUM METROPOLITALNE, KATOWICE, 09-10.10.2017 Dr inż. arch. Justyna Gorgoń Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych 10.10.2017, Katowice
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE STUDIUM DOTYCZĄCE WSKAŹNIKÓW HNV DO CELÓW OCENY. październik 2007 r.
STRESZCZENIE STUDIUM DOTYCZĄCE WSKAŹNIKÓW HNV DO CELÓW OCENY październik 2007 r. 2 1 POJĘCIE WYSOKIEJ WARTOŚCI PRZYRODNICZEJ Pojęcie wysokiej wartości przyrodniczej (HNV) powstało w 1993 r. Odzwierciedla
Bardziej szczegółowoUchwała nr 168/2014 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 28 maja 2014 r.
Uchwała nr 168/2014 Senatu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu z dnia 28 maja 2014 r. w sprawie: utworzenia na Wydziale Leśnym kierunku studiów ochrona przyrody na poziomie studiów drugiego stopnia
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie badań
Bardziej szczegółowoZdrowotność i witalność leśnych ekosystemów. Zasoby leśne i ich udział w globalnym obiegu węgla. Funkcje produkcyjne lasów
LASY EUROPY 2007 Zdrowotność i witalność leśnych ekosystemów 0-15 16-30 31-45 46-60 61-75 6N 5N 4N 2W Zasoby leśne i ich udział w globalnym obiegu węgla Lasy pokrywają 44% obszaru Europy. Europejskie lasy
Bardziej szczegółowoWybrane aspekty badania długoterminowych cykli zmian zapasu wody glebowej w drzewostanach jednowiekowych oraz interpretacji ich wyników
Prof. dr hab. inż. Józef Suliński, dr inż. Rafał Starzak Zakład Inżynierii Leśnej, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Wybrane aspekty
Bardziej szczegółowoKWANTYFIKACJA EFEKTÓW CZYNNEJ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI SIEDLISK TRAWIASTYCH WSCHODNIEJ LUBELSZCZYZNY NA PODSTAWIE AKTYWNOŚCI ENZYMÓW GLEBOWYCH
KWANTYFIKACJA EFEKTÓW CZYNNEJ OCHRONY BIORÓŻNORODNOŚCI SIEDLISK TRAWIASTYCH WSCHODNIEJ LUBELSZCZYZNY NA PODSTAWIE AKTYWNOŚCI ENZYMÓW GLEBOWYCH ELŻBIETA JOLANTA BIELIŃSKA ZAKŁAD BIOLOGII GLEBY INSTYTUT
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000
Dziennik Ustaw Nr 34 2893 Poz. 186 186 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Na podstawie art. 28
Bardziej szczegółowoTemat: Zielona Infrastruktura. Zespół: Andrzej Mizgajski Iwona Zwierzchowska Damian Łowicki
Temat: Zielona Infrastruktura Zespół: Andrzej Mizgajski Iwona Zwierzchowska Damian Łowicki Zielona infrastruktura Istota podejścia Zielona infrastruktura - strategicznie zaplanowana sieć obszarów naturalnych
Bardziej szczegółowoOcena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia
VI KONFERENCJA NAUKOWA WODA - ŚRODOWISKO - OBSZARY WIEJSKIE- 2013 Ocena jakości wód powierzchniowych rzeki transgranicznej Wisznia A. Kuźniar, A. Kowalczyk, M. Kostuch Instytut Technologiczno - Przyrodniczy,
Bardziej szczegółowoLeśnictwo. Lesistość według kontynentów 2016-04-13. Poziom rozszerzony
Leśnictwo Poziom rozszerzony Funkcje przyrodnicze lasów Pochłanianie dwutlenku węgla i produkcja tlenu w procesie fotosyntezy (wpływ na wartość efektu cieplarnianego) Redukcja zanieczyszczeń gazowych i
Bardziej szczegółowo4. Depozycja atmosferyczna
4. DEPOZYCJA ATMOSFERYCZNA Jednym z podstawowych czynników, które mają wpływ na obieg materii w geoekosystemie jest depozycja atmosferyczna. Powietrze ulega silnemu zanieczyszczeniu. Związki powodujące
Bardziej szczegółowoStraty gospodarcze z powodu upałów i suszy 2015 r.
NARZĘDZIA WSPIERANIA LOKALNYCH POLITYK ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU AKTUALNE DZIAŁANIA MINISTERSTWA ŚRODOWIDKA Szymon Tumielewicz Departament Zrównoważonego Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej 2012 2015
Bardziej szczegółowoEkologiczna ścieżka edukacyjna
Ekologiczna ścieżka edukacyjna Lp. Treści ogólne Treści szczegółowe Osiągnięcia przedmiot klasa 1. Ekonomiczne i społeczne aspekty Uczeń potrafi: związków między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem.wartość
Bardziej szczegółowoZałącznik 2. Analiza i ocena wpływu MPA na osiągnięcie celów ochrony środowiska
Załącznik 2 Analiza i ocena wpływu MPA na osiągnięcie celów ochrony 1 Tabela 6.1. Analiza i ocena wpływu działań adaptacyjnych o charakterze organizacyjnym [O] lub informacyjno-edukacyjnym [IE] służących
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Łódź, dnia 9 stycznia 2018 r. Poz. 95 ZARZĄDZENIE REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W ŁODZI z dnia 4 stycznia 2018 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony
Bardziej szczegółowoBydgoszcz, dnia 24 czerwca 2013 r. Poz ZARZĄDZENIE NR 0210/13/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Bydgoszcz, dnia 24 czerwca 2013 r. Poz. 2248 ZARZĄDZENIE NR 0210/13/2013 REGIONALNEGO DYREKTORA OCHRONY ŚRODOWISKA W BYDGOSZCZY w sprawie ustanowienia
Bardziej szczegółowoFIZYKA I CHEMIA GLEB. Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001
FIZYKA I CHEMIA GLEB Literatura przedmiotu: Zawadzki S. red. Gleboznastwo, PWRiL 1999 Kowalik P. Ochrona środowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001 Tematyka wykładów Bilans wodny i cieplny gleb, właściwości
Bardziej szczegółowoAktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla miasta Tczewa na lata
załącznik Nr 2 do uchwały Nr XXV/198/2012 Rady Miejskiej w Tczewie z dnia 25 października 2012 r. w sprawie przyjęcia Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla miasta Tczewa na lata 2012-2015 z uwzględnieniem
Bardziej szczegółowoSzymon Tumielewicz Departament Zrównoważonego Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej
TWORZENIE PLANÓW ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU W NAJWIĘKSZYCH MIASTACH W POLSCE Szymon Tumielewicz Departament Zrównoważonego Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej Zagrożenia klimatyczne w Polsce - wzrost
Bardziej szczegółowoPL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0239/13. Poprawka. Peter Liese w imieniu grupy PPE
3.7.2017 A8-0239/13 13 Ustęp 14 14. zaznacza, że dominujące obecnie rolnictwo przemysłowe w UE uniemożliwi osiągnięcie celu zrównoważonego rozwoju nr 2 w sprawie zrównoważonego rolnictwa oraz celów dotyczących
Bardziej szczegółowo