Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Rolniczo-Biologiczny, Studenckie Koło Naukowe Rolników Włościanin : M A T E R I A Ł Y.

Transkrypt

1 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Rolniczo-Biologiczny, Studenckie Koło Naukowe Rolników Włościanin : Sekcja Agroekologii Fitofagusie Sekcja Ochrony Środowiska Rolniczego Sekcja Kształtowania i Ochrony Terenów Zieleni Sekcja Gleboznawstwa M A T E R I A Ł Y III Ogólnopolskiej MłodzieŜowej Konferencji Naukowej >Młodzi naukowcy praktyce rolniczej< nt. Wielofunkcyjność obszarów wiejskich Naukowy Patronat Dr hab. prof. UR Jerzy Kitowski Prorektor ds. Nauki i Finansów Uniwersytetu Rzeszowskiego Dr hab. inŝ. prof. UR Czesław Puchalski Dziekan Wydziału Biologiczno-Rolniczego Uniwersytetu Rzeszowskiego Medialny Patronat Gazeta Uniwersytecka Uniwersytet Rzeszowski Rzeszów, kwiecień 2007

2 Komitet Organizacyjny Konferencji Przewodniczący dr inŝ. Marta Pisarek Członkowie: dr inŝ Janina BłaŜej, dr. inŝ Jan Gąsior, Paweł Germański, Urszula Hasiak, Magdalena Hipner, Paulina Kałucka, Lidia Kojder, Łukasz Mucha, Mateusz Paśko, Edyta Pilip, Katarzyna Plizga,Edyta Pszonka, dr inŝ. Ewa Stompor-Chrzan, Małgorzata Szpiech, Sebastian śak, Opracowanie redakcyjne materiałów konferencyjnych: dr inŝ. Marta Pisarek, Paweł Germański, Mateusz Paśko Niniejszym opracowanie w całości ani we fragmentach nie moŝe być powielane ani rozpowszechniane za pomocą urządzeń elektronicznych, kopiujących, nagrywających i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich. Komitet Organizacyjny Konferencji nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczonych artykułów. Wydanie Materiałów Konferencyjnych zostało dofinansowane przez WFOŚiGW w Rzeszowie oraz Uniwersytet Rzeszowski. Sponsorzy Uniwersytet Rzeszowski Burmistrz Miasta Ropczyce InŜynieria Rzeszów Sp z o.o. Burmistrz Ustrzyk Dolnych Wójt Gminy Krempna KHiNO Polan Sp. z o.o. FHU JC MAGIC Humniska HORTINO ZPOW LeŜajsk Sp. z o.o. Piekarnia Józef Guzik - Krosno ZPOW Pektowin Sp. z o.o. Jasło Starosta Powiatu Bieszczadzkiego Starosta Powiatu Kolbuszowskiego RSM RESMLECZ w Trzebowniosku PGNiG S.A. w Warszawie - Oddział Sanok Starosta Powiatu Ropczycko Sędziszowskiego Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe Poli Marky Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej Zakład Mięsny Smak-Eko Sp. z o.o. - Górno Janusz Burdacki III PS Wydział Biol.-Roln. UR Maciej Czarnik III PS Wydział Biol.-Roln. UR Podkarpacki Bank Spółdzielczy w Sanoku FOLRES Rzeszów

3 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 3 S P I S T R EŚCI 1. WSTĘP AGROTURYSTYKA JAKO ALTERNATYWNA METODA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH MARIA MICHALAK, ADAM MARCINIAK BIESZCZADZKI TRANSGRANICZNY KLASTER AGROTURYSTYCZNY -SPOSÓB NA PODNIESIENIE ATRAKCYJNOŚCI I POPRAWY KONKURENCYJNOŚCI REGIONU TURYSTYCZNEGO PAWEŁ GERMAŃSKI BIOPALIWA POCHODZENIA ROLNICZEGO CZĘŚĆ I. KLASYFIKACJA BIOPALIW KRZYSZTOF KACZMAREK, MARCIN WŁODARCZYK, WERONIKA WOLSKA, ANDRZEJ LATUSEK BIOPALIWA POCHODZENIA ROLNICZEGO CZĘŚĆ II. BIOPALIWA CIEKŁE KRZYSZTOF KACZMAREK, MARCIN WŁODARCZYK, WERONIKA WOLSKA, ANDRZEJ LATUSEK BIOPALIWA POCHODZENIA ROLNICZEGO CZĘŚĆ III. BIOPALIWA STAŁE KRZYSZTOF KACZMAREK, MARCIN WŁODARCZYK, WERONIKA WOLSKA, ANDRZEJ LATUSEK BIOPALIWA POCHODZENIA ROLNICZEGO CZĘŚĆ IV. BIOPALIWA GAZOWE KRZYSZTOF KACZMAREK, MARCIN WŁODARCZYK, WERONIKA WOLSKA, ANDRZEJ LATUSEK DZIAŁALNOŚĆ STOWARZYSZEŃ WSPIERAJĄCYCH ROLNICTWO EKOLOGICZNE W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM SZPIECH MAŁGORZATA GINĄCE ZAWODY ATRAKCJA TURYSTYCZNA I ŹRÓDŁO DOCHODU MIESZKAŃCÓW OBSZARÓW WIEJSKICH DIANA JONIEC, TOMASZ ŚWIERK GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE W KONFRONTACJI Z KLIENTEM ON-LINE KAROL KRÓL KAMPANIA MEDIALNA - PODSTAWĄ WIĘKSZEGO ZAINTERESOWANIA KONSUMENTÓW PRODUKTEM EKOLOGICZNYM PAULINA KAŁUCKA OBRZĘDOWOŚĆ TRIDUUM PASCHALNEGO NA TERENIE DAWNEJ RZESZOWSZCZYZNY URSZULA ROGALA PROBLEMY W PROWADZENIU DZIAŁALNOŚCI TURYSTYCZNEJ W DOLINIE BIAŁEJ LĄDECKIEJ PIOTR HAMOWSKI ROŚLINY OZDOBNE TRADYCYJNYCH I WSPÓŁCZESNYCH OGRODÓW WIEJSKICH MAGDALENA KLESSA ROZWÓJ TURYSTYKI WINIARSKIEJ W POLSCE NA PRZYKŁADZIE PODKARPACIA HASIAK URSZULA, GARGAŁA MARTA, KUREK EDYTA, śak SEBASTIAN SZLAK GARNCARSKI, SZANSĄ ROZWOJU GMINY CZARNA PLIZGA KATARZYNA... 78

4 4 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 17. TURYSTYKA NA OBSZARACH WIEJSKICH JAKO ALTERNATYWNE ŹRÓDŁO DOCHODÓW NA PRZYKŁADZIE DOLINY BIAŁEJ LĄDECKIEJ GRZEGORZ PRACZYK WIOSKI TEMATYCZNE SZANSĄ DLA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI OBSZARÓW WIEJSKICH AGNIESZKA MIESZCZAK, JAROSŁAW śurek WPŁYW MIEJSCA ZAMIESZKANIA NA ROZPOZNAWALNOŚĆ PRODUKTÓW TRADYCYJNYCH Z MAŁOPOLSKI PIOTR GOLA WYKORZYSTANIE DOPŁAT BEZPOŚREDNICH PRZEZ ROLNIKÓW W GMINIE RADKÓW JOANNA DUBANIOWSKA ŹRÓDŁA POCHODZENIA ŚRODKÓW FINANSOWYCH NA URUCHOMIENIE DZIAŁALNOŚCI AGROTURYSTYCZNEJ MAGDALENA SZAFRAŃSKA AKUMULACJA RTĘCI W RYBACH - ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY EWELINA GRĘBOWIEC, JUSTYNA HALIK ВПЛИВ МІНЕРАЛЬНИХ ДОБРИВ НА ПРОДУКТИВНІСТЬ ЯРОГО РІПАКУ В УМОВАХ ПЕРЕДКАРПАТТЯ ВІТА ІЛИК, НАТАЛІЯ КОВАЛЬ, ОЛЬГА РУЖИЛОВИЧ CHRONIONE GATUNKI ŚLIMAKÓW W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ILONA LEGIĘĆ, GABRIELA PIESZCZOCH, MARTA PISAREK COMMUNITIES OF SPIDERS (ARANEI) OF CHERNIVTSI CITY HORSE CHESTNUTS МARIIA M. FEDORIAK, SVITLANA S. RUDENKO CZY OSAD DENNY MOśE BYĆ PRZYDATNY W REMEDIACJI? TOMASZ CZECH ZRÓśNICOWANIE CECH MORFOLOGICZNYCH U RÓśNYCH KLONÓW SALIX VIMINALIS (L.) EDYTA PILIP, EDYTA PSZONKA DIOKSYNY ZAGROśENIEM DLA ZDROWIA CZŁOWIEKA AGATA PROKOP,ŁUKASZ MUCHA, MATEUSZ PAŚKO FUNGICYDY STROBILURYNOWE KRZYSZTOF KACZMAREK, AGNIESZKA śurek KIERUNKI PRODUKCJI ROLNICZEJ W GOSPODARSTWACH ROLNYCH W REJONACH GÓRSKICH KRZYSZTOF BUMBUL KSZTAŁTOWANIE SIĘ SORPCJI POTASU W PROFILU GLEBY BRUNATNEJ WYTWORZONEJ Z GLIN ZWAŁOWYCH POD WPŁYWEM SYMULOWANEGO KWAŚNEGO OPADU MONIKA SŁOTWIŃSKA MICROBIOLOGICAL TRANSFORMATION OF ALUMINIUM IN BROWN-PODZOLIC GLEEVY SOILS OF CISCARPATHIA VOLODYMYR NIKORYCH NIEFORMALNE OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO EWELINA GÓRNIAK...160

5 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze OCENA JAKOŚCI WYBRANYCH WÓD ŹRÓDLANYCH BESKIDU WYSOKIEGO NA PODSTAWIE WSKAŹNIKÓW CHEMICZNYCH KAROLINA SZYMAJDA, MACIEJ CHOWANIAK OCENA MOśLIWOŚCI BUDOWY ZBIORNIKA RETENCYJNEGO Z UWZGLĘDNIENIEM JEGO OPTYMALNEJ LOKALIZACJI NA TERENIE SOŁECTWA BYSTRA ŚLĄSKA JANUSZ ZEMANEK, JAKUB SIKORA, NATALIA KWAŚNY, WOJCIECH STAWOWSKI OCENA ZNAJOMOŚCI ZNACZENIA PŁAZÓW W ŚRODOWISKU I DLA CZŁOWIEKA WOJCIECH GÓRECKI, MAŁGORZATA SZPIECH, PAULINA KAŁUCKA, LIDIA KOJDER POBIERANIE WODY PRZEZ ROŚLINY CAREX HIRTA L. W WARUNKACH ZANIECZYSZCZENIA GLEBY SUBSTANCJAMI ROPOPOCHODNYMI GALINA KOROWEĆKA, NATALIA DśURA, OLGA TSVILYNYUK, OLGA TEREK PORÓWNANIE PRODUKCYJNOŚCI I CECH MORFOLOGICZNYCH ROŚLIN UPRAWIANYCH W MIESZANKACH W ZALEśNOŚCI OD DOBORU GATUNKÓW I ICH UDZIAŁU KATARZYNA śebracka PREFERENCJE MIESZKAŃCÓW POWIATU ŁAŃCUCKIEGO W KUPOWANIU ROŚLIN OZDOBNYCH I ARTYKUŁÓW OGRODNICZYCH URSZULA HASIAK, EDYTA KUREK, MARTA GARGAŁA, SEBASTIAN śak PROBLEMY OCHRONY ROŚLIN W WINNICACH ANNA KONOWALCZUK PRODUKCJIA NASION RZEPAKU I JEGO KONIUNKTURA NA RYNKU UKRAINY MARJANA HARMYCZ PSZENICA TWARDA, MAKARONOWA (TRITICUM DURUM DESF.) - HISTORIA I PRÓBY UPRAWY W POLSCE KRZYSZTOF KACZMAREK ROLNICTWO EKOLOGICZNE ALTERNATYWĄ W PRODUKCJI śywności W WOJEWÓDZTWIE PODKARPACKIM ANNA GOLONKA, TOMASZ SKOCZYLAS SOIL ALGAE OF BROWN-PODZOLIC GLEEVY SOILS OF CISCARPATHIA PASTORABLE ECOSYSTEMS TETYANA CHORNEVYCH, VOLODYMYR NIKORYCH ŚLAZOWIEC PENSYLWAŃSKI (SIDA HERMAPHRODITA) JAKO ROŚLINA ENERGETYCZNA MAGDALENA HIPNER ТЕХНОЛОГІЯ ВИРОЩУВАННЯ ТА ВИКОРИСТАННЯ НАГІДОК ЛІКАРСЬКИХ (CALENDULA OFFICINALIS L) ЮРІЙ ЮСИПОВИЧ, ОКСАНА ШПЕК TRANSFORMATION OF CAMBISOL'S PROPERTIES AS INDEX OF THEIR NATURAL EQUILIBRIUM DESTABILIZATION OKSANA VARKHOL, SVITLANA POL'CHYNA WIELOFUNKCYJNOŚĆ MOKRADEŁ ŁUKASZ MUCHA, MATEUSZ PAŚKO, AGATA PROKOP

6 6 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 49. WPŁYW AGROTECHNIKI I ODMIANY NA PLONOWANIE RZEPAKU JAREGO W WARUNKACH PRZEDKARPACIA MATYS WASYL WPŁYW PODŁOśY ZAWIERAJĄCYCH ODPADY Z TERENÓW ZIELENI NA WZROST NIECIERPKA WALLERIANA EXPO SCARLET MONIKA PLACEK WPŁYW SPOSOBU UPRAWY ROLI NA ZDROWOTNOŚĆ PSZENICY OZIMEJ MAGDALENA WIERZBIŃSKA, BARBARA POLCYN WPŁYW SYMULOWANEGO KWAŚNEGO OPADU NA DYNAMIKĘ PRZEMIAN CHEMICZNYCH MAGNEZU W PROFILU GLEBOWYM KORNELIA KACZMARSKA WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ SUBSTANCJI ROPOPOCHODNYCH NA ZAWARTOŚĆ KWASU ASKORBINOWEGO W ROŚLINACH CAREX HIRTA L OLGA KARPYN, OLGA TSVILYNYUK, OLGA TEREK, GALINA KOROWEĆKA, NATALIA DśURA WYKONANIE MAPY NUMERYCZNEJ ZLEWNI RZEKI BIAŁKI W MIEJSCOWOŚCI BYSTRA ŚLĄSKA MATEUSZ MALINOWSKI, KRZYSZTOF KRAWCZYK, JAKUB SIKORA, JANUSZ ZEMANEK WYKORZYSTANIE EFEKTYWNYCH MIKROORGANIZMÓW W ROLNICTWIE LIDIA KOJDER WYKORZYSTANIE RODZAJU MISCANTHUS JAKO ROŚLINY ALTERNATYWNEJ ORAZ MOśLIWOŚCI POZYSKIWANIA SADZONEK W KULTURACH IN VITRO JUSTYNA MORAWSKA, MAGDALENA KRYGIER, ALEKSANDRA STANISŁAWSKA WYPADKI PRZY PRACY ROLNICZEJ I MOśLIWOŚĆ KORZYSTANIA Z REHABILITACJI LECZNICZEJ DANIEL CHRZAN ZNACZENIE BADAŃ GLEB TECHNOGENICZNYCH DLA REKULTYWACJI I ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW BYŁEJ KOPALNI SIARKI JAWORÓW (UKRAINA) WITALIJA LEWYK, MAŁGORZATA BRZEZIŃSKA ZRÓśNICOWANIE CECH MORFOLOGICZNYCH U RÓśNYCH KLONÓW SALIX VIMINALIS (L.) EDYTA PILIP, EDYTA PSZONKA DOBÓR ODMIAN ZIEMNIAKA W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM MICHAŁ PALUCH WYTRZYMAŁOŚĆ NA ŚCISKANIE ZIARNA PSZENICY KRZYSZTOF BARSKI, KRZYSZTOF SZUBA, PRZEMYSŁAW OWCZAREK, SZYMON SEMCZUK KINETYKA SUSZENIA I WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI ORZECHÓW WŁOSKICH KRZYSZTOF BARSKI, KRZYSZTOF SZUBA, PRZEMYSŁAW OWCZAREK, SZYMON SEMCZUK MOśLIWOŚĆ ZASTOSOWANIA TECHNOGENNYCH OBSZARÓW W GOSPODARSTWIE SASHCHUK ŁUDMYLA...289

7 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 7 Rzeszowska Spółdzielnia Mleczarska "RESMLECZ" w Trzebownisku Trzebownisko

8 8 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze WSTĘP Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich to zwrot obecnie bardzo często uŝywany. Nie jest on jednak niczym nowym, gdyŝ od dawna mieszkańcy wsi wypełniali róŝnorodne zadania. Poza pracą na roli wytwarzali potrzebne im do Ŝycia środki produkcji i konsumpcji, przez co z konieczności musieli być uniwersalni. W miarę rozwoju postępu technicznego właściciele gospodarstw stawali się przede wszystkim producentami rolnymi, a wiele funkcji, które dotychczas wykonywali samodzielnie przejęły róŝne okołorolnicze instytucje. Trwająca przez wiele lat intensyfikacja produkcji rolniczej ograniczyła zasoby przyrodnicze, zuboŝyła bioróŝnorodność oraz przyczyniła się do znacznego zanieczyszczenia środowiska. Czynniki te spowodowały, Ŝe ponownie wracamy do roli rolnika wielofunkcyjnego, a więc właściciela, który nie tylko gospodaruje zasobami ziemi, ale takŝe dba o środowisko naturalne i kultywuje tradycje. Dlatego teŝ, następuje dywersyfikacja działań mieszkańców wsi, poprzez urozmaicenie produkcji, rozszerzanie jej na róŝnorodne, odległe od siebie dziedziny. Pojawiają się, więc nowe formy gospodarowania (rolnictwo ekologiczne, rolnictwo integrowane) połączone z działalnością pozarolniczą, np. agroturystyką, winiarstwem, wikliniarstwem, produkcją biopaliw. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich wymaga kadr o róŝnorodnych kierunkach wykształcenia. Z przyjemnością, więc oddajemy do rąk czytelnika Materiały Konferencyjne, które świadczą o głębokiej wiedzy i wszechstronnych zainteresowaniach młodych adeptów nauki. Materiały te zawierają 60 bardzo interesujących artykułów naukowych, przedstawiających obszary wiejskie jako zasoby przyrody, na których nie tylko moŝna rozwijać produkcję rolniczą, ale prowadzić szereg działań przynoszących mieszkańcom alternatywne i dodatkowe źródła dochodów, a wszystkim obywatelom moŝliwość przebywania w przyjaznym środowisku. Komitet Organizacyjny III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej >Młodzi naukowcy - Praktyce rolniczej<

9 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 9 Zakład Mięsny "SMAK-EKO" Sp. z o.o. Zakład prowadzi: Ubój trzody chlewnej Rozbiór półtusz wieprzowych Produkcję wędlin, wyrobów podrobowych i drobiowych (zdolność produkcyjna do 15 ton dziennie). Zakład oferuje: Półtusze wieprzowe świeŝe mięsa wieprzowe i wołowe. Wędliny, szynki, wędzonki, wyroby podrobowe, wyroby drobiowe. Prowadzimy równieŝ sprzedaŝ w dziesięciu sklepach firmowych i około pięciuset placówkach handlowych. Jesteśmy zdobywcami wielu nagród w konkursach krajowych: PRZEDSIĘBIORSTWO FAIR PLAY 2003, 2004, 2005 AGRO POLSKA 1998, 2003, 2006 SMACZNE BO PODKARPACKIE 2002, 2005 NASZE DOBRE PODKARPACKIE 2004, 2005 LIDER JAKOŚCI śywności 2005 TARGI SPECJAŁ 2002, 2003, 2004, 2005 TARGI WARSZAWA 2006 WIARYGODNA FIRMA 2006 ZAKŁAD MIĘSNY SMAK-EKO SP. Z O.O. W GÓRNIE GÓRNO 104 WOJ. PODKARPACKIE TELEFON/FAX ++48 (17) , ++48 (17) gorno@smakeko.pl

10 10 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze AGROTURYSTYKA JAKO ALTERNATYWNA METODA ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Autorzy: Maria Michalak, Adam Marciniak Opiekun: dr Zbigniew Przygocki SKN Gospodarki Przestrzennej SPATIUM przy Zakładzie Ekonomiki Regionalnej i Ochrony Środowiska Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny ul. Rewolucji 1905r, Łódź michalak.maria@yahoo.pl, marciniak.adam@yahoo.pl Słowa kluczowe: rozwój wielofunkcyjny, agroturystyka, turystyka wiejska w UE, korzyści wynikające z agroturystyki, oŝywienie obszarów wiejskich, mechanizmy rynkowe w agroturystyce. Dynamiczny rozwój agroturystyki w Polsce, związany jest z koncepcją wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich (rural development), która zakłada potrzebę głębokich przemian funkcjonalnych rolnictwa i terenów wiejskich. Koncepcja ta ma szerokie znaczenie i moŝe być róŝnie interpretowana. Wspólny mianownik tworzy idea aktywizacji wsi i dywersyfikacji działalności gospodarczej. Dotyczy ona zatem odejścia od monofunkcyjności, która przejawia się przede wszystkim w procesie produkcji surowców rolnych i która postrzegana jest jako szkodliwa dla przyszłości polskiej wsi. Jednym z elementów wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich jest działalność pozarolnicza niezwiązana bezpośrednio lub w ogóle niezwiązana z rolnictwem, w którą wpisuje się agroturystyka (obok gospodarki leśnej i pielęgnacji krajobrazu i ochronę środowiska) 1. Głównym załoŝeniem wspomnianej koncepcji na gruncie polskim jest walka z bezrobociem oraz zmiana struktury dochodów ludności wiejskiej 2, a skutecznym i często wykorzystywanym w tym celu instrumentem, jest właśnie turystyka wiejska. Agroturystyka rozumiana jest jako forma rekreacji odbywająca się na obszarach wsi i obejmująca wielorakie rodzaje aktywności rekreacyjnych związanych z przyrodą, wędrówkami turystyką zdrowotną, krajoznawczą, kulturową i etniczną 3. Ta forma działalności gospodarczej przynosi szereg korzyści, dla rolników, wsi, turystów, a takŝe 1 Szczegółowego podziału dokonał W. Kamiński, który do podstawowych elementów wielofunkcyjnego rozwoju wsi i obszarów wiejskich zalicza: rolniczą działalność produkcyjną, działalność pozarolniczą związaną bezpośrednio z rolnictwem, działalność pozarolniczą niezwiązaną bezpośrednio lub w ogóle niezwiązaną z rolnictwem oraz wszelką inną działalność produkcyjną i usługową niezwiązaną z rolnictwem. M.Sznajder, L. Przezbórska, Agroturystyka, PWE, Warszawa 2006, s Trzeba jednak pamiętać, Ŝe rozwój wielofunkcyjny na świecie, w zaleŝności od wielu czynników, moŝe wyznaczać inne priorytetowe cele i nie naleŝy interpretować go tylko w kategoriach ekonomicznych. 3 M. Długokęcka, J. Sawicka Agroturystyka jako forma aktywności gospodarczej kobiet wiejskich Doradztwo w rozwoju turystyki Konferencja naukowa, Warszawa r.

11 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 11 całego regionu. Dla gospodarstw wiejskich podstawę stanowi m.in. tworzenie nowych miejsc pracy poprzez usługi towarzyszące (handel, transport, usługi bytowe i społeczne), wykorzystywanie produktów rolnych w działalności agroturystycznej, czy rozwój inicjatyw lokalnych, związanych z rozwojem idei przedsiębiorczości, będącej efektem prowadzenia gospodarstwa agroturystycznego. Turysta zyskuje moŝliwość aktywnego wypoczynku na wsi, poznania specyfiki i uroków wiejskiego Ŝycia, a takŝe spoŝywania zdrowej, świeŝej Ŝywności w produkcji której sam moŝe uczestniczyć. Korzyści z agroturystyki dla regionu to m.in. lepsze wykorzystanie lasów, ochrona krajobrazu, czy rozwój sztuki ludowej, w tym rękodzieła 4. Wszystkie te elementy stanowią podstawową przyczynę intensywnego rozwoju tej dziedziny turystyki w krajach Europy Zachodniej, szczególnie na przestrzeni ostatnich 10 lat. Turystyka wiejska, równieŝ w Polsce, zaczyna być postrzegana jako waŝna gałąź aktywności gospodarczej nie tylko w skali lokalnej, ale i krajowej. Szczególnie widoczne są działania podejmowane na północnych i południowo-zachodnich obszarach Polski, gdzie gospodarstwa kierują swoją ofertę głównie do turysty niemieckiego, który za tego rodzaju formę wypoczynku jest w stanie zapłacić więcej niŝ znaczna część Polaków. Niestety zdecydowanym mankamentem oferowanego przez wiele gospodarstw produktu agroturystycznego jest niski standard pomieszczeń często nieprzystosowanych do świadczenia usług na poziomie, do którego przyzwyczajony jest turysta z krajów zachodnich 5. Brak odpowiedniej infrastruktury turystycznej, znajomości języków obcych wśród mieszkańców wsi oraz umiejętności korzystania z nowych technologii funkcjonowania w gospodarce rynkowej stanowią powaŝną barierę na drodze rozwoju polskiej wsi. Z drugiej jednak strony, konieczne jest wdroŝenie programu przemian, który umoŝliwi wykorzystanie walorów obszarów rolniczych bez silnej ingerencji w środowisko naturalne, które w tym przypadku stanowi podstawę w tworzeniu produktu turystycznego. Na gruncie polskim, szczególnego znaczenia nabiera fakt, iŝ agroturystyka moŝe być traktowana jako alternatywna metoda zbytu produktów rolnych. Sprzyja temu nieskaŝone silnym nawoŝeniem i nadmierną eksploatacją, środowisko naturalne, które umoŝliwia prowadzenie produkcji roślinnej i zwierzęcej unikatowej w skali Europy. 4 K. śelazna, A. Popielarska, Prowadzenie działalności turystycznej w gospodarstwie rolniczym jako źródło dodatkowych dochodów., [w:] Turystyka wiejska czynnikiem oŝywienia terenów wiejskich, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Kraków 2001, s M. Kłodziński, Rola turystyki w rozwoju obszarów wiejskich [w:] Turystyka wiejska czynnikiem oŝywienia terenów wiejskich, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Kraków 2001, s.3.

12 12 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze Jest to istotny czynnik, który stawia Polskę w grupie krajów zaspokajających rosnący w ostatnich latach popyt na produkty ekologiczne. Oczywiście podobnych, równie istotnych korzyści moŝna wymienić więcej, podając jednocześnie inne przyczyny, dzięki którym turystyka wiejska zaczyna stanowić w Polsce waŝną gałąź procesu gospodarowania. Jednak za najistotniejszą obecnie uznaje się moŝliwość oŝywienia terenów wiejskich poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, a tym samym dodatkowych dochodów dla mieszkańców terenów rolniczych. Proces ten nie wymaga przekwalifikowania ludności wiejskiej, dając moŝliwość promowania własnej kultury i odmiennego od szerzącego się obecnie miejskiego stylu Ŝycia. W krajach Unii Europejskiej, rozwój agroturystyki postrzegany jest głównie jako instrument zapobiegający migracji ludności wiejskiej do miast. Panuje powszechna zgoda, Ŝe ta forma turystyki daje szereg korzyści, nie tylko o charakterze finansowym, czy ekonomicznym, ale takŝe społeczno-kulturowym. Szacuje się, iŝ 25 % wszystkich form wypoczynku organizowanego w UE to właśnie tzw. "wakacje pod gruszą. Na tym polu przodują przede wszystkim Dania (35 % udziału), Niemcy (34 %) oraz Francja (29 %) 6. Wielu unijnych turystów ceni sobie proste formy wypoczynku, które nie są wcale związane z wielkimi wygodami, czy luksusami. Wartości te nie stanowią juŝ o atrakcyjności miejsca wypoczynku, a duŝo ciekawsze wydają się wczasy połączone z jazdą konną, czy moŝliwość poznania wiejskiej codzienności. Przeciętny gospodarz w UE otrzymuje duŝą pomoc finansową od państwa, które jest świadome roli tej formy turystyki w kreowaniu wzrostu gospodarczego (dochody z agroturystyki stanowią 15 % całego rynku turystycznego w UE). Wsparcie najczęściej przyjmuje formę poŝyczek i dotacji. W Austrii tego typu poŝyczek udziela Federalne Ministerstwo Rolnictwa na okres 10 lat. Polskie Ministerstwo Rolnictwa od lat angaŝuje się w wspieranie ośrodków doradztwa rolniczego, które organizują programy pilotaŝowe i szkolenia 7. Jednak, aby proces rozwoju agroturystyki przebiegał sprawnie i efektywnie, potrzeba działań zakrojonych na większą skalę. Ich podstawą powinna być ścisła współpraca pomiędzy samorządami lokalnymi (władzą), a przedstawicielami środowiska bezpośrednio związanego z turystyką, a więc róŝnego rodzaju stowarzyszeniami turystycznymi. Cenna byłaby takŝe współpraca ze środowiskiem 6 A. Jaźwińska, Turystyka wiejska w perspektywie europejskiej [w:] Turystyka wiejska czynnikiem oŝywienia terenów wiejskich, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Kraków 2001, s

13 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 13 naukowym, którego wiedza i dorobek intelektualny pomógłby lepiej wykorzystać środki finansowe przeznaczone na rozwój agroturystyki w Polsce. Podsumowując, naleŝy stwierdzić, Ŝe rozwój agroturystyki powinien stać się jednym z najwaŝniejszych elementów oferty turystycznej w Polsce. Niewątpliwie pozytywną tendencją, sprzyjającą rozwojowi tej formy wypoczynku jest oddolna aktywność mieszkańców wsi w wielu regionach kraju, którzy odnaleźli w niej szanse na zwiększenie swoich, z reguły niskich, dochodów. Trud ten został podjęty mimo znacznego ryzyka, które towarzyszy kaŝdej działalności gospodarczej, a takŝe mimo faktu, iŝ były to pierwsze kroki stawiane w trudnych i wymagających warunkach gospodarki rynkowej (okres transformacji). Kolejnym istotnym czynnikiem wspierającym turystykę wiejską jest działalność regionalnych stowarzyszeń, (często dobrowolnych stowarzyszeń samorządowych) skupiających mieszkańców wsi podejmujących działalność turystyczną. Większość z nich wchodzi w skład Federacji Turystyki Wiejskiej Gospodarstwa Gościnne, której powołanie ułatwiło koordynację działań oraz planowanie strategiczne w zakresie turystyki wiejskiej 8. Jednak, by umoŝliwić wielopłaszczyznowy i zrównowaŝony rozwój agroturystyki w Polsce, niezbędny jest proces komercjalizacji tego zjawiska, który ciągle wydaje się niedostateczny. SłuŜyć temu mogą narzędzia wypracowane przez marketing terytorialny oraz nowe moŝliwości promocji, jakie niesie ze sobą dynamicznie rozwijające się medium-internet. Nie sposób uniknąć takŝe wdraŝania mechanizmów słuŝących procesowi urynkowienia turystyki wiejskiej, a co za tym idzie, wykorzystywania instrumentów zarządzania, w tym np. idei sprawnego przywództwa jako warunku efektywnego rozwoju turystyki na obszarach wiejskich. Z drugiej strony preferowane powinno być, takie zarządzanie, które zachowa odmienność agroturystyki (jej nie masowy charakter) w stosunku do innych form aktywności turystycznej. Literatura Długokęcka J, Sawicka J Agroturystyka jako forma aktywności gospodarczej kobiet wiejskich. Doradztwo w rozwoju turystyki. Konferencja naukowa, , Warszawa. Jaźwińska A Turystyka wiejska w perspektywie europejskiej. [w:] Turystyka wiejska czynnikiem oŝywienia terenów wiejskich, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Kraków. 8 L. Strzembicki, Determinanty rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce, [w:] Determinanty sukcesu w turystyce wiejskiej, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich Kraków 1997r., s. 9

14 14 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze Kłodziński M Rola turystyki w rozwoju obszarów wiejskich, [w:] Turystyka wiejska czynnikiem oŝywienia terenów wiejskich, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Kraków. Sznajder M, Przezbórska L Agroturystyka, PWE, Warszawa Strzembicki L Determinanty rozwoju turystyki wiejskiej w Polsce, [w:] Determinanty sukcesu w turystyce wiejskiej, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Kraków. śelazna K. Popielarska A Prowadzenie działalności turystycznej w gospodarstwie rolniczym jako źródło dodatkowych dochodów., [w:] Turystyka wiejska czynnikiem oŝywienia terenów wiejskich, Krajowe Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Kraków. Agroturism as an alternative method of rural development Summary Nowadays, in Poland there is a need to implement a project of rural development. One of its elements is agroturism, whose enhancement in Poland should be treated as priority due to its beneficial influence on rural areas. One its most ephasized effect is the creation of new jobs that brings additional incomes for the country inhabitants. Incresing urbanization process leads to changes in the lifestyle, which may be observed in the West European countries. Agrotourism is seen as a tool to prevent migartion process from underdeveloped areas to big cities and preserve the regional tradition by promotion of rural areas as a new holiday destination. This process will be possible only when the cooperation between local goverment, turism organisations and academic authorities occurs. What is more, constant implementation of market mechanizm and instruments is strongly advised.

15 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 15 BIESZCZADZKI TRANSGRANICZNY KLASTER AGROTURYSTYCZNY - SPOSÓB NA PODNIESIENIE ATRAKCYJNOŚCI I POPRAWY KONKURENCYJNOŚCI REGIONU TURYSTYCZNEGO Autor: Paweł Germański Studenckie Koło Naukowe Rolników Włościanin, Sekcja Agroekologii Fitofagusie Uniwersytet Rzeszowski Wydział Biologiczno-Rolniczy Ul. Ćwiklińskiej 3, Rzeszów germanpawel@interia.pl Słowa kluczowe: region turystyczny, klaster agroturystyczny, konkurencyjność. Wstęp Dla wielu gmin posiadających bogate walory przyrodnicze, turystyka i agroturystyka stały się głównym kierunkiem rozwoju społeczno gospodarczego. Jednak przy tak duŝej konkurencji, posiadanie cennych walorów przyrodniczych nie przesądza o sukcesie i jest jedynie warunkiem koniecznym, do rozwijania tych form, lecz niewystarczającym. Czynnikami poprawiającymi pozycję konkurencyjną i siłę przetargową mogą być: odpowiednia infrastruktura techniczna i turystyczna, dostosowana do potrzeb klientów turystów oferta turystyczna regionu oraz odpowiednie działania promocyjne (komunikacja z otoczeniem) na szczeblu administracji terytorialnej. Materiał i metody Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie koncepcji Bieszczadzkiego Transgranicznego Klastra Agroturystycznego, jako nowatorskiego sposobu na kształtowanie kompleksowej oferty turystycznej, lokalnego produktu turystycznego oraz zachęcenia do rozwijania agroturystyki, jako dodatkowego źródła dochodów na wsi. Informacje na temat BT Klastra Agroturystycznego otrzymano ze źródeł pierwotnych, za pomocą przeprowadzonego wywiadu ze Starostą Powiatu Bieszczadzkiego. Dodatkowo, w celu ukazania przyrodniczych uwarunkowań do rozwoju agroturystyki w analizowanym powiecie, zastosowano metodę waloryzacji wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej wg. Drzewieckiego [1]. PosłuŜy ona do określenia przyrodniczych predyspozycji do pełnienia funkcji turystycznych przez dany region. Ocenę przeprowadza się w oparciu o poniŝsze kryteria, dla których przyjmuje się odpowiedni poziom kaŝdego ze wskaźników, podany w nawiasach: - gęstość zaludnienia na 1 km 2 uŝytków rolnych (poniŝej 80 osób na 1 km 2 uŝytków rolnych);

16 16 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze - udział rolniczej gospodarki nieuspołecznionej w powierzchni uŝytków rolnych (powyŝej 60 % rolnictwa indywidualnego),; - udział łąk i pastwisk w powierzchni uŝytków rolnych (powyŝej 30 % łąk i pastwisk); - udział lasów w powierzchni całkowitej gminy (od 30 do 60 % lasów); - udział wód w powierzchni całkowitej gminy (powyŝej 5 % wód w powierzchni gminy); - udział osób utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych (poniŝej 60 % osób utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych). Jako gminy spełniające kryteria wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej zostaną uznane te, w których co najmniej 4 cechy przekraczają poziom graniczny. Ponadto stopień pełnienia funkcji turystycznej scharakteryzowano poprzez miernik liczby gospodarstw agroturystycznych, funkcjonujących na obszarze badanych gmin w wartościach bezwzględnych oraz w przeliczeniu na ogólną liczbę gospodarstw rolnych. Wyniki Charakterystykę przyrodniczych predyspozycji do pełnienia funkcji turystycznej na szczeblu gmin powiatu bieszczadzkiego prezentuje tabela 1. Tab. 1. Zestawienie wartości cech poddanych ocenie w poszczególnych gminach pow. bieszczadzkiego Wyszczególnienie Czarna Lutowiska Ustrzyki Dolne Ludność utrzymująca się z pracy poza rolnictwem 29,5 37,4 43,3 Udział UR gospodarstw indywidualnych w pow. UR gminy 89,71 47,72 85,69 Udział łąk i pastwisk w UR 56,76 91,29 65,66 Gęstość zaludnienia 13,0 4,6 37,0 Udział lasów w pow. całkowitej 70,3 84,4 65,0 Udział wód 2,3 0,7 1,4 Liczba cech spełniających kryteria Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych WUS oraz Powszechnego Spisu Rolnego z 2002 r. Prezentując poszczególne wskaźniki naleŝy wyjaśnić ich znaczenie i wpływ na charakterystykę potencjału turystycznego: gęstość zaludnienia wraz z udziałem osób utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych obrazują intensywność urbanizacji i uprzemysłowienia oraz natęŝenie zanieczyszczeń i hałasów pochodzących ze źródeł lokalnych; udział rolniczej gospodarki określa pośrednio strukturę agrarną i potencjał agroturystyczny; ma to duŝe znaczenie dla rozwoju turystyki wiejskiej, poniewaŝ

17 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 17 wpływa na urozmaicenie krajobrazu, a dodatkowo umoŝliwia korzystanie z bazy noclegowej w gospodarstwach rolnych; udział łąk, pastwisk, lasów i wód określa walory wsi i stanowi waŝny czynnik recepcji turystycznej [1]. Z powyŝszego zestawienia wynika, Ŝe do gmin spełniających kryteria wiejskiej przestrzeni rekreacyjnej, moŝna zaliczyć gminę Czarna i Ustrzyki Dolne, bowiem w ich przypadku co najmniej cztery cechy przekraczają wartości graniczne. Zatem naleŝy stwierdzić, Ŝe posiadają one predyspozycje do pełnienia funkcji turystycznych i rozwoju agroturystyki. Natomiast w przypadku gminy Lutowiska to kryterium nie zostało spełnione. Charakterystykę stopnia pełnienia funkcji turystycznej, za pomocą liczby gospodarstw agroturystycznych, przedstawia tabela 2. Wyszczególnienie Tab. 2. Charakterystyka stopnia pełnienia funkcji turystycznej gmin powiatu bieszczadzkiego Liczba gospodarstw agroturystycznych Liczba pokoi Liczba miejsc noclegowych Udział gosp. agroturyst. w ogólnej liczb. gosp. rolnych (%) powiat bieszczadzki ,33 Czarna ,63 Lutowiska ,72 Ustrzyki Dolne ,98 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z GUS, 2005 r. Powiat bieszczadzki pod względem liczby gospodarstw agroturystycznych zajmuje trzecie miejsce w województwie (65 gospodarstw), co stanowi 11 % ogólnej liczby gospodarstw w powiecie. Biorąc pod uwagę duŝe walory środowiskowe i niekorzystne warunki do intensywnej produkcji rolnej, to jednak niewiele gospodarstw rolnych podejmuje się tej formy dodatkowego źródła dochodu, gdyŝ udział gospodarstw agroturystycznych w ogólnej liczbie gospodarstw rolnych jest niewielki. Ze względu na przyrodniczo-kulturowe walory naleŝałoby się spodziewać wyŝszych wartości dla tych gminach. Największe skoncentrowanie bazy agroturystycznej znajduje się w gminie Ustrzyki Dolne, (bo aŝ 63 %), w pozostałych gminach gospodarstwa agroturystyczne stanowią po 18 % zogólnej liczby w powiecie bieszczadzkim. Koncepcja Bieszczadzkiego Transgranicznego Klastra Agroturystycznego Został on utworzony z inicjatywy Starostwa Powiatu Bieszczadzkiego, w ramach realizacji projektu Polsko-ukraińska strategia rozwoju turystyki jako niezbędny element wspólnych przedsięwzięć i otrzymał dofinansowanie ze środków

18 18 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) - Program Sąsiedztwa INTERREG IIIA/Tacis CBC Polska-Białoruś-Ukraina. Bieszczadzki Transgraniczny Klaster Turystyczny to sieć podmiotów, które ze sobą sąsiadują i współpracują, korzystając ze wsparcia lokalnych władz, instytucji i organizacji. Jego celem jest skupienie wszystkich jednostek, które w powiecie bieszczadzkim (Polska) oraz rejonach starosamborskim i turczańskim (Ukraina) są zainteresowane rozwojem turystyki i przygotowaniem dla turystów propozycji w pełni zaspokajających ich zamiłowania i oczekiwania. Podmioty zrzeszone w Klastrze działają w ramach hotelu rozproszonego w miejscowościach: - po stronie polskiej: Jałowe - Bandrów, Dźwiniacz, Czarna i Lutowiska - po stronie ukraińskiej - Stary Sambor i Turka. Fenomenem tego typu współpracy jest to, Ŝe uczestnicy klastra mają jeden wspólny cel, a mianowicie umoŝliwić kaŝdemu turyście w zaleŝności od jego zainteresowań i zasobności portfela jak najciekawsze spędzenie urlopu w moŝliwie najlepszych warunkach oraz skorzystanie z moŝliwie największej liczby atrakcji, jakie są dostępne w Bieszczadach, zarówno po stronie polskiej, jak i ukraińskiej. Są zatem w BTKT parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty i pomniki przyrody, szlaki piesze, konne, rowerowe i narciarstwa śladowego, wyciągi narciarskie i nartostrady, pływalnie kryte i otwarte, wioślarstwo i Ŝeglarstwo, kuligi i jazda bryczką, lotnie i paralotnie, jarmarki i festiwale, zabytki, muzea i wystawy, wyścigi psich zaprzęgów i stadniny koni, pieczenie chleba, łowienie pstrągów i raków, grzybobranie oraz polowania, produkty lokalne (m. in. znakomite miody i sery, niespotykane gdzie indziej potrawy), wikliniarstwo, bibułkarstwo i tkactwo, rzeźba i ceramika, pisanie ikon, poznawanie kultury bojkowskiej i łemkowskiej, zielarstwo itd. Rola Starostwa Powiatowego w ramach BTKA sprowadza się do: koordynacji wszelkich działań podmiotów po stronie polskiej i ukraińskiej, wydania licznych materiałów promocyjnych w postaci przewodników i map turystycznych, z ofertą gospodarstw agroturystycznych, umieszczenia na stronie internetowej Starostwa Powiatowego oferty podmiotów zrzeszonych z BTKA. Klaster turystyczny moŝe być jednym z narzędzi podnoszących konkurencyjność i innowacyjność lokalnych gospodarek turystycznych, który moŝna zdefiniować jako nowoczesny system zintegrowanych sieci powiązań. Ogólnie moŝna powiedzieć, Ŝe jest to pewnego rodzaju grupa podmiotów gospodarczych i organizacji wspierających,

19 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze 19 powiązanych ze sobą nieformalną wymianą wiedzy i informacji. Klaster najczęściej tworzą podmioty z tych samych lub róŝnych poziomów łańcucha produkcyjnego danego sektora, a takŝe powiązane z tym sektorem podmioty usługowe oraz podmioty wsparcia instytucjonalnego, takie, jak władze samorządowe, agencje publiczne, podmioty zaplecza naukowo-badawczego [3]. Klaster turystyczny powinien spełniać trzy podstawowe warunki z punktu widzenia formalizacji i efektywności swojego funkcjonowania: powinna istnieć koncentracja podmiotów z powiązanych branŝ na pewnym obszarze geograficznym, podmioty z danego klastra powinny ze sobą współpracować oraz klaster nie powinien eliminować konkurencji między zaangaŝowanymi w jego funkcjonowanie podmiotami [4]. Podsumowanie WaŜnym czynnikiem, który umoŝliwia powstanie klastra turystycznego jest dostęp do zasobów naturalnych lub istnienie specyficznych walorów turystycznych, wokół których tworzy się infrastruktura umoŝliwiająca konsumpcję tychŝe walorów. Specyfika lokalnego rynku turystycznego powoduje, Ŝe w działalności przedsiębiorstw turystycznych moŝna wyróŝnić zarówno zjawisko konkurencji, jak i kooperacji, bowiem istota produktu turystycznego wymusza na uczestniczących w jego tworzeniu podmiotach współpracę, w celu osiągnięcia obopólnych korzyści. Rynek turystyczny w swoim lokalnym, jak i ogólnokrajowym rozwoju potrzebuje do swojego efektywnego funkcjonowania działań w zakresie podnoszenia konkurencyjności danej gospodarki turystycznej, a takŝe poziomu innowacyjności. Wymaga to podjęcia skoordynowanych działań w zakresie kreowania produktu turystycznego w oparciu o zlokalizowane geograficznie zasoby turystyczne, poniewaŝ podmioty w tym uczestniczące potrzebują wsparcia w postaci dobrze funkcjonującego systemu informacyjnego, dostępu do zasobów ludzkich o określonym poziomie kwalifikacji, a takŝe wsparcia instytucjonalnego ze strony władz samorządowych oraz organizacji turystycznych i badawczych. Literatura 1. Drzewiecki M. Wiejska przestrzeń rekreacyjna. Instytut Turystyki, Warszawa. 2. Jędrzejczyk I Ekologiczne uwarunkowania i funkcje turystyki. Wyd. Śląsk, Katowice. 3. Polski klaster morski. ZałoŜenia programowe Wydawnictwo Instytutu Polska Sieć Gospodarki Morskiej, Gdańsk. 4. Klastry. Innowacyjne rozwiązania dla Polski Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.

20 20 Produkcja rolnicza i przetwórstwo rolno-spoŝywcze BIOPALIWA POCHODZENIA ROLNICZEGO CZĘŚĆ I. KLASYFIKACJA BIOPALIW Autorzy: Krzysztof Kaczmarek, Marcin Włodarczyk, Weronika Wolska, Andrzej Latusek SKN Koniczynka - Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Wydział Rolniczy Pl. Grunwaldzki 24a, Wrocław 12krzysztof@interia.pl Słowa kluczowe: biopaliwo, klasyfikacja biopaliw, energia, biopaliwa ciekłe, biopaliwa stałe, biopaliwa gazowe, biomasa. Wstęp Na świecie z paliw kopalnych wytwarza się zdecydowaną większość energii. Przewiduje się, Ŝe zasoby te ulegną wyczerpaniu w przypadku ropy naftowej za około 50 lat, a w przypadku węgla za około 200 lat. Perspektywa ta oraz prognoza podwojenia globalnego zapotrzebowania i zuŝycia energii w ciągu najbliŝszych 20 lat zmusza do poszukiwania alternatywnych źródeł energii (rys. 1) [Ekielski 2005] kjx Rys. 1. ZuŜycie energii na świecie w okresie od 1970 do 2020 roku Od roku 1950 zuŝycie ropy naftowej, która jest podstawowym surowcem do produkcji paliw silnikowych, zwiększyło się kilkukrotnie. W latach w Polsce zuŝycie tego surowca wzrosło aŝ dziesięciokrotnie. Obecnie w naszym kraju zuŝywa się od 14 do 15 mln ton ropy naftowej do produkcji paliw silnikowych. Surowiec ten prawie w całości jest importowany, poniewaŝ krajowe wydobycie wynosi jedynie od tys. ton rocznie [Bocheński 2005]. Rosnące zanieczyszczenie środowiska trującymi gazami emitowanymi w duŝych ilościach podczas wytwarzania energii z surowców mineralnych, jest kolejnym czynnikiem determinującym konieczność upowszechniania czystej energii ze źródeł odnawialnych. Większość tlenku węgla i tlenków azotu oraz znaczną ilość dwutlenku