Podstawowe teorie etiologii autyzmu można pogrupować w kilka podstawowych nurtów (por. Baron-Cohen i Bolton, 1999):
|
|
- Mirosław Brzozowski
- 7 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Poglądy na etiologię autyzmu zmieniały się w ciągu ostatnich dekad. Powstało wiele teorii, które upatrywały przyczyn autyzmu zarówno w samym dziecku, jak i w jego otoczeniu. Współcześnie wydaje się, że etiologia autyzmu ma charakter złożony i opiera się na współwystępowaniu szczególnej konfiguracji czynników. Próby jednoznacznego ustalenia takiej konfiguracji nie powiodły się, być może dlatego, że autyzm nie jest pojedynczą chorobą, a zróżnicowanym zaburzeniem, którego różne typy mogą być wywoływane przez inne czynniki. Podstawowe teorie etiologii autyzmu można pogrupować w kilka podstawowych nurtów (por. Baron-Cohen i Bolton, 1999): - podejście psychologiczne i psychoanalityczne upatruje przyczyn autyzmu w traumatycznych wydarzeniach z okresu dzieciństwa lub nieodpowiedniego wchodzenia w relacje z najbliższymi. Zwykle zakłada, że dziecko rodzi się zdrowe, a pod wpływem negatywnych doświadczeń zaczyna izolować się od świata. Współcześnie teorie te nie są popularne ze względu na odkrycia w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego osób z autyzmem. - Podejście genetyczne zajmuje się problematyką dziedziczenia zaburzeń ze spektrum autyzmu. W tym nurcie mieszczą się zarówno teorie poszukujące konkretnych konfiguracji genów oraz genów zwiększających predyspozycje do negatywnej reakcji na bodźce środowiskowe. - Podejście biomedyczne obejmuje badania funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego oraz całego organizmu. Szuka przyczyn w substancjach chemicznych, głównie toksycznych oraz łączy autyzm z problemami metabolicznymi. - Podejście syntetyzujące obecnie najczęściej łączy się podejścia genetyczne i biomedyczne, rzadziej uwzględniając przyczyny stricte psychologiczne. Wydaje się, że istotę etiologii autyzmu najlepiej oddaje teoria dwuuderzeniowa (Lathe, 2008), według której autyzm powstaje w wyniku nałożenia się predyspozycji genetycznych i negatywnych oddziaływań środowiskowych (głównie chemicznych). Wielość teorii wyjaśniających powstawanie autyzmu świadczy o ogromnym zróżnicowaniu tego zaburzenia. Odmienność czynników powodujących autyzm może wyjaśniać niejednorodność objawów osób z autyzmem. Dalsze badania nad etiologią mogą przyczynić się do wydzielenia z tak szerokiego terminu, jakim jest autyzm wczesnodziecięcy, bardziej szczegółowych i praktycznych terminów uściślających zaburzenia, które występują u poszczególnych osób z autyzmem (Jaklewicz, 1993). Już dziś próbuje się badać funkcjonowanie biochemiczne organizmu autystyków i przeprowadza pierwsze interwencje dietetyczne oraz suplementacyjne. Podejście genetyczne 1 / 6
2 Genetycznych źródeł powstawania autyzmu doszukiwał się już Asperger, który wskazywał na możliwość przekazywania męskiego charakteru czy też męskiej inteligencji przez ojców swoim dzieciom (Kruk-Lasocka, 1999). Silnym argumentem wspierającym taką koncepcję jest nadreprezentacja chłopców wśród dzieci autystycznych. Obecnie współczynnik ten w różnych badaniach wynosi od 1:4 do 1:8 dziewczynek do chłopców (Baird i in., 2006). Rozwinięciem tego poglądu jest współczesna teoria Barona-Cohena (2008), który wiąże występowanie autyzmu z wysokim poziomem testosteronu w wodach płodowych w okresie ciąży. Baron-Cohen wskazuje również na pewne typowo męskie cechy myślenia ujawniające się w autyzmie, jak słaba zdolność empatyzowania i silne systemizowanie. Wskazuje na możliwe genetyczne podłoże, sugerując, że ilość inżynierów w rodzinach zarówno od strony ojca jak i matki jest znacznie wyższa niż w rodzinach innych dzieci. Sformułował on teorię doboru selektywnego, według której skłonności genetyczne do systemizowania są przekazywane przez obojga rodziców, którzy dobierają się na zasadzie podobieństwa zainteresowań i zbliżonego sposobu myślenia. Teoria ta wymaga dalszych weryfikacji. Badania nad bliźniętami wykazują również silne uwarunkowanie genetyczne autyzmu: 36 89% współwystępowania u bliźniąt monozygotycznych (Pisula, 2000). Ponadto, odnotowuje się łagodniejsze zespoły objawów autystycznych wśród rodzeństwa i rodziców osób z autyzmem. Bolton i inni stwierdzili, że 12 20% rodzeństwa posiada pewne zaburzenia w rozwoju społecznym, w komunikacji lub przejawia powtarzane wzorce zainteresowań (1994, za: Pisula, 2000). Niemniej jednak, wyniki innych badań są dość niejednoznaczne i uniemożliwiają jasne określenie poziomu uwarunkowań genetycznych w autyzmie. Badania laboratoryjnie wskazują na liczne nieprawidłowości w genotypie osób z autyzmem. Odnotowano wiele zmian chromosomalnych i zlokalizowano potencjalne miejsca tych zmian (Muhle, Trentacoste i Rapin, 2004). Wciąż jednak nie udało się ustalić jasnego wzorca genetycznego i konkretnych zmian w organizmie, które ten wzorzec by wywoływał badania sugerują raczej, że pewna konfiguracja genetyczna wpływa na predyspozycje do negatywnej reakcji na czynniki środowiskowe, w szczególności czynniki toksyczne (Lathe, 2008). Wydaje się, że dziedziczony nie jest sam autyzm jako taki, ale biogenetyczne predyspozycje do jego rozwinięcia. Przeglądu ponad 500 prac badawczych dotyczących genetycznych przyczyn autyzmu dokonali Muhle, Trentacoste i Rapin (2004). Choć w wyniku intensywnych badań zlokalizowano potencjalne miejsca zmian w genach, to wciąż zbyt mało wiadomo na temat dalszego mechanizmu patogenezy. Rubenstein i Merzenich (2003) podają kilka takich wstępnych ustaleń: 2 / 6
3 - Zaburzenia w neurotransmisji GABA u osób z autyzmem odnotowano 50% spadek ilości enzymu syntetyzującego neuroprzekaźnik GABA (który jest podstawowym hamującym neuroprzekaźnikiem). Udało się znaleźć kilka potencjalnych miejsc mutacji, które prowadzą do niedoborów tego enzymu. - Niektóre przypadki autyzmu wiąże się z nadmiarem glutaminianu w układzie nerwowym. Udało się zlokalizować potencjalną mutację odpowiedzialną za to, choć możliwe są również czynniki środowiskowe (chemiczne). - Z autyzmem wiążą się także zaburzenia w ilości neuropeptydów a także monoamin, w tym szczególnie acetylocholiny (ze względu na jej kluczową rolę w funkcjonowaniu płatów przedczołowych), dopaminy oraz serotoniny, ale nie udało się odnaleźć odpowiedzialnych za nie mutacji. W polskiej literaturze charakterystyki pracy ośrodkowej neurotransmisji u osób z autyzmem dokonali Wierzbicki i współpracownicy (2005). Zaburzenia w neurotransmisji powodują szum pobudzeniowo-hamujący w korze mózgowej. Prawdopodobnie znacznie utrudnia to przepływ informacji w mózgu, w tym głównie synchronizację jego pracy, co wpływa na obserwowane w mózgach osób z autyzmem nieprawidłowości w funkcjonowaniu minikolumn (Casanova, Buxhoeveden i Brown, 2002). Rubenstein i Merzenich (2003) upatrują źródeł tych zaburzeń w genetyce. Na podstawie analizy badań stwierdzili, że autyzm może być wywoływany przez kombinację genów i prawdopodobnie nie zostanie zlokalizowany główny gen autyzmu. Co więcej, geny odziedziczane przez różne jednostki nie muszą prowadzić do tych samych mutacji: osoba mogła nie odziedziczyć innego współwystępującego genu, a także oddziaływały na nią odmienne czynniki środowiskowe. Obecna wiedza genetyczna nie pozwala na wyciąganie wniosków dotyczących etiologii autyzmu. Zidentyfikowane zmiany genetyczne nie zostały jasno powiązane z późniejszymi zaburzeniami biochemicznymi, które wyjaśniałyby obraz symptomów autyzmu. Dalsze badania w tym zakresie mogą przyczynić się do wcześniejszego wykrywania autyzmu, a także do lepszego zrozumienia mechanizmów jego genezy, a co za tym idzie do odpowiedniego wspierania rozwoju osób z autyzmem. Genetyka wydaje się być jeszcze na początku tej drogi. Podejście biochemiczne Podejście biochemiczne akcentuje czynniki środowiskowe, które mogą prowadzić do uszkodzenia mózgu i wywołać autyzm. Warto zaznaczyć, że ich zewnętrzne źródło nie wyklucza wrodzonego charakteru autyzmu układ nerwowy jest najbardziej podatny na uszkodzenia w okresie prenatalnym, w czasie porodu oraz w pierwszych miesiącach życia. Obecnie najczęściej wskazywane czynniki ryzyka to: 3 / 6
4 - poziom testosteronu płodowego poglądy Barona-Cohena (2008) próbują łączyć pewne typowo męskie cechy myślenia osób z autyzmem z wpływem testosteronu na rozwój płodowy. Istotnie, pomiar poziomu testosteronu wykazuje negatywną korelację między innymi z rozwojem mowy w późniejszym wieku. Wydaje się koniecznym, przeprowadzenie dokładniejszych badań, choćby z uwagi na to, że zaburzenia chromosomalne i choroby powodujące zwiększone wydzielanie testosteronu nie są powiązane z autyzmem (Barbeau, Mendrek i Mottron, 2009). - pestycydy badania kobiet, które w czasie ciąży przebywały w pobliżu terenów, na których stosowano pestycydy, wykazały, że czynnikiem ryzyka może być także ekspozycja matki na organochloryny (ang. organochlorines), szeroko stosowane przy uprawie bawełny, owoców i warzyw (McGovern, 2007). - metale ciężkie, w tym głównie rtęć i aluminium badania wykazały podwyższone stężenie metali ciężkich w organizmie dzieci z autyzmem (Adams, Romdalvik, Sadagopa Ramanujam i Legator, 2007). Wysokie stężenie rtęci powoduje poważne uszkodzenia mózgu pojawiły się głosy, że źródłem rtęci w organizmie dzieci są dodawane do szczepionek stabilizatory, w tym głównie timerosal (metylortęć). Badania Haleya (2002) na komórkach nerwowych potwierdziły, że szczepionki z timerosalem powodują śmierć komórek czego nie obserwuje się przy szczepionkach bez timerosalu. Co ciekawe, badania wykazały też, że metylortęć ma silniejszy negatywny wpływ na komórki w obecności testosteronu (Haley, 2002). - antybiotyki podawanie dzieciom antybiotyków, szczególnie w ciągu pierwszych 36 miesięcy życia, może być kolejnym czynnikiem ryzyka. Doustne antybiotyki niszczą naturalną florę jelit, która odpowiada za usuwanie metali ciężkich, w tym rtęci, z organizmu (Adams i in., 2007). Wyjaśniałoby to większe stężenie metali ciężkich w organizmie osób z autyzmem, a także często spotykane w tej grupie problemy z funkcjonowaniem jelit. Co więcej, obecność tetracykliny (antybiotyku) zwiększa niszczące działanie rtęci na komórki nerwowe (Haley, 2002). - składniki pokarmowe: gluten i kazeina Shattock i Witheley (2002) w swojej teorii widzą w autyzmie złożone zaburzenie metaboliczne. W wyniku nieprawidłowego funkcjonowania błony jelit, do organizmu przedostają się białka powstałe z niepełnego rozpadu glutenu i kazeiny. Pokonują one barierę krew-mózg i zaburzają neurotransmisję opioidów, co bezpośrednio powoduje zaburzenia w percepcji, myśleniu oraz zachowaniu. Czynniki biochemiczne wydają się mieć decydujący wpływ na rozwinięcie się autyzmu. Uwagę zwraca również fakt synergicznego wzmacniania się negatywnego wpływu poszczególnych substancji (Lathe, 2008). Biorąc pod uwagę rosnące zanieczyszczenie środowiska, tłumaczy to znaczący wzrost zachorowań na autyzm w ostatnich latach. Podejście syntetyzujące Większość badaczy zgadza się, że bez względu na główny czynnik powodujący, autyzm może wywołać uszkodzenie mózgu o praktycznie każdej etiologii (Frith, 2008). Baron-Cohen i Bolton 4 / 6
5 (1999) wprowadzali model końcowej ścieżki wspólnej, według której autyzm powodują różne czynniki, których cechą wspólną jest fakt, że uszkadzają obszary mózgu odpowiedzialne za prawidłowy rozwój komunikacji i funkcjonowania społecznego. To tłumaczy zarówno różnorodność zidentyfikowanych czynników ryzyka, jak również współwystępujące problemy zdrowotne tej grupy dzieci (np. występowanie upośledzenia umysłowego czy padaczki). Coraz częściej akcentowana jest rola dziedziczenia genetycznego predyspozycji do zachorowania na autyzm. Wydaje się, że obecnie najbardziej trafnie opisuje etiologię autyzmu model dwuuderzeniowy (Lathe, 2008), według którego dziedziczne predyspozycje u matki lub dziecka do problemów z detoksykacją organizmu, potęgują negatywny wpływ wielu substancji toksycznych w czasie ciąży lub w ciągu pierwszych lat po narodzeniu. Graziano (2002) zwraca uwagę na zmianę tendencji do wyjaśniania etiologii i mechanizmu patogenezy autyzmu. Początkowo tworzono modele jednowymiarowe w tym biologiczne, behawioralne i poznawcze. W ostatnich latach dostrzeżono jednak złożoność tego zaburzenia i konieczność uwzględnienia wszystkich wymiarów w jego opisie. Odwołując się do pojęcia końcowej ścieżki wspólnej, Graziano (2002) stwierdza, że autyzm jest różnorodnym biologicznie zaburzeniem o wspólnej funkcjonalnej charakterystyce. Stąd konieczność badania nie tylko biologicznej etiologii, ale także wpływu środowiska na poznawczy i behawioralny rozwój oraz funkcjonowanie. Dopiero połączenie podejść biologicznego, behawioralnego i poznawczego umożliwi zrozumienie natury autyzmu i stworzenie efektywnych programów terapii dla osób z tym zaburzeniem. Literatura cytowana 1. Adams, J. B., Romdalvik, J., Sadagopa Ramanujam, V. M. i Legator, M.S. (2007). Mercury, Lead, and Zinc in Baby Teeth of Children with Autism Versus Controls. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A, 70, Baird, G., Simonoff, E., Pickles, A., Chandler, S., Loucas, T., Meldrum, D. i Charman, D. (2006). Prevalence of disorders of the autism spectrum in a population cohort of children in South Thames: the Special Needs and Autism Project (SNAP). Lancet, 368, Barbeau, E. B., Mendrek, A. i Mottron, L. (2009). Are autistic traits autistic? British Journal Of Psychology, 100 (1), Baron-Cohen S. i Bolton P. (1999). Autyzm. Fakty. Kraków: KTA Oddział w Krakowie. 5. Casanova, M. F., Buxhoeveden, D. P. i Brown, C. (2002). Clinical and Macroscopic Correlates of Minicolumnar Pathology in Autism. Journal of Child Neurology, 17 (9), Frith, U. (2008). Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. 7. Graziano, A. (2002). Developmental disabilities. Boston: Allyn and Bacon. 8. Haley, B. E. (2002). Toxic Overload: Assessing The Role of Mercury In Autism. Mothering, 115, / 6
6 9. Jaklewicz, H. (1993). Autyzm wczesnodziecięcy, diagnoza, przebieg, leczenie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. 10. Kruk-Lasocka, J. (1999). Autyzm czy nie autyzm? problemy diagnozy i terapii pedagogicznej małych dzieci. Wrocław: Dolnośląska Szkoła Wyższa Edukacji. 11. Lathe, R. (2008). Environmental Factors and Limbic Vulnerability in Childhood Autism. American Journal of Biochemistry and Biotechnology, 4(2), McGovern, V. (2007). Autism and Agricultural Pesticides: Integrating Data to Track Trends. Environmental Health Perspectives, 115 (10), A504 A Muhle, R., Trentacoste, S. V. i Rapin, I. (2004). The Genetics of Autism. Pediatrics, 113 (5), e472 e Pisula, E. (2000). Autyzm u dzieci. Diagnoza, klasyfikacja, etiologia. Warszawa: PWN. 15. Rubenstein, J. L. i Merzenich, M. M. (2003). Model of autism: increased ratio of excitation/inhibition in key neural systems. Genes, Brain, And Behavior, 2 (5), Shattock, P. i Witheley, P. (2002). Biochemical aspects in autism spectrum disorders: updating the opioid-excess theory and presenting new opportunities for biomedical intervention. Expert Opinion On Therapeutic Targets, 6 (2), Wierzbicki, P., Pietras, T., Gałecki, P., Szymańska, A., Kwiatkowska, A. i Florkowski, A. (2005). Zaburzenia ośrodkowej neurotransmisji w przebiegu autyzmu dziecięcego. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(1), / 6
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Spektrum Autyzmu. Zagadnienia diagnozy i terapii./ Moduł 190.:Niepełnosprawność intelektualna i zaburzenia wieku rozwojowego.
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Spektrum Autyzmu. Zagadnienia diagnozy i terapii./ Moduł 190.:Niepełnosprawność intelektualna i zaburzenia wieku rozwojowego. 2. Nazwa
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE PRACY DOKTORSKIEJ
mgr Bartłomiej Rospond POSZUKIWANIE NEUROBIOLOGICZNEGO MECHANIZMU UZALEŻNIENIA OD POKARMU - WPŁYW CUKRÓW I TŁUSZCZÓW NA EKSPRESJĘ RECEPTORÓW DOPAMINOWYCH D 2 W GRZBIETOWYM PRĄŻKOWIU U SZCZURÓW STRESZCZENIE
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU / MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu / modułu w języku polskim Wspomaganie rozwoju dziecka ze spektrum autyzmu 2. Nazwa przedmiotu / modułu w języku angielskim Supporting
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents. Punktacja ECTS*
KARTA KURSU Nazwa Psychologia zaburzeń dzieci i młodzieży (III rok, pedagogika; psychoprofilaktyka zaburzeń i wspomaganie rozwoju) Nazwa w j. ang. Psychology of disorders of children and adolescents Kod
Bardziej szczegółowoROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1. dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna
ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY DZIECI Z NF1 dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 w Bydgoszczy Poradnia Psychologiczna EPIDEMIOLOGIA DYSFUNKCJI POZNAWCZYCH U DZIECI Z NF1 Dysfunkcje poznawcze
Bardziej szczegółowoAby zrozumieć czym różni się autyzm od zespołu Aspergera (ZA), należy cofnąć się nieco w historii.
Autyzm a zespół Aspergera Aby zrozumieć czym różni się autyzm od zespołu Aspergera (ZA), należy cofnąć się nieco w historii. Dzieci z zaburzeniami rozwoju pojawiały się już w bardzo dawnych czasach, za
Bardziej szczegółowo1. Co to jest autyzm?
AUTYZM FAKTY I MITY 1. Co to jest autyzm? Autyzm stanowi grupę zaburzeń neurorozwojowych pod nazwą całościowych zaburzeń rozwojowych (PDD) Do PDD zalicza się: - Autyzm - Zespół Aspergera - Zespół Retta
Bardziej szczegółowoPodstawy genetyki człowieka. Cechy wieloczynnikowe
Podstawy genetyki człowieka Cechy wieloczynnikowe Dziedziczenie Mendlowskie - jeden gen = jedna cecha np. allele jednego genu decydują o barwie kwiatów groszku Bardziej złożone - interakcje kilku genów
Bardziej szczegółowoJacek Jarosław Błeszyński. Analiza różnicująca wybranych zespołów zaburzeń autystycznych Zarys rewalidacji
Jacek Jarosław Błeszyński Analiza różnicująca wybranych zespołów zaburzeń autystycznych Zarys rewalidacji Toruń 2010 Spis treści Wstęp.... 9 Rozdział 1 Analiza różnicująca autyzmu i innych głębokich zaburzeń
Bardziej szczegółowoCzy substancje zaburzające gospodarkę hormonalną stanowią szczególną grupę chemikaliów?
Czy substancje zaburzające gospodarkę hormonalną stanowią szczególną grupę chemikaliów? 4 KONGRES ŚWIATA PRZEMYSŁU KOSMETYCZNEGO Sopot, 2013 Dorota Wiaderna Biuro do spraw Substancji Chemicznych CO DETERMINUJE
Bardziej szczegółowoZagrożenia i ochrona przyrody
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Zagrożenia i ochrona przyrody wskazuje zagrożenia atmosfery powstałe w wyniku działalności człowieka, omawia wpływ zanieczyszczeń atmosfery
Bardziej szczegółowoRuch zwiększa recykling komórkowy Natura i wychowanie
Wiadomości naukowe o chorobie Huntingtona. Prostym językiem. Napisane przez naukowców. Dla globalnej społeczności HD. Ruch zwiększa recykling komórkowy Ćwiczenia potęgują recykling komórkowy u myszy. Czy
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. MSc. seminar. Kod Punktacja ECTS* 7
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium magisterskie MSc. seminar Kod Punktacja ECTS* 7 Koordynator Dr hab. Grzegorz Formicki Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki Prof. dr hab. Peter Massanyi
Bardziej szczegółowoKompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju
Kompleksowa diagnostyka całościowych zaburzeń rozwoju Może to autyzm? Kiedy rozwój dziecka budzi niepokój rodziców zwłaszcza w zakresie mowy i komunikacji, rozwoju ruchowego oraz/lub w sferze emocjonalno
Bardziej szczegółowoutrudnienia we współpracy lekarza i poradni psychologicznopedagogicznych doświadczenia własne Izabela Gorzkowska
utrudnienia we współpracy lekarza i poradni psychologicznopedagogicznych doświadczenia własne Izabela Gorzkowska różne wzory zaświadczeń brak w zaświadczeniu rubryki, w której należy wpisać uzasadnienie
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6 do Uchwały nr 18/2012/2013 Senatu Akademickiego Ignatianum dnia 21 maja 2013 r.
Specjalności w ramach studiów na kierunku psychologia studia jednolite magisterskie Program kształcenia przewiduje dwie specjalności do wyboru przez studentów począwszy od 6 semestru (3 roku studiów).
Bardziej szczegółowoAUTYZM. zestawienie bibliograficzne w wyborze. I. Wydawnictwa zwarte.
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Nowym Sączu Filia w Limanowej 34-600 Limanowa ul. W. Witosa 5 tel. 337-14-55 AUTYZM zestawienie bibliograficzne w wyborze Oprac. Agata Jabłońska Zasięg chronologiczny
Bardziej szczegółowoRecenzje: dr hab. Eleonora Bielawska-Batorowicz, prof. Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Bogdan Zawadzki
Recenzje: dr hab. Eleonora Bielawska-Batorowicz, prof. Uniwersytetu Łódzkiego prof. dr hab. Bogdan Zawadzki Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 164 A/09 Senatu WUM z dnia 30 listopada 2009 r. PROGRAM STUDIÓW PODYPLOMOWYCH Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ 1 I. ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO-PROGRAMOWE ZAKRES WIEDZY TEORETYCZNEJ 1.
Bardziej szczegółowoInstrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych
UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 4 i 5 OCENA EKOTOKSYCZNOŚCI TEORIA Chemia zanieczyszczeń środowiska
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020
Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA
Bardziej szczegółowoTeoria ewolucji. Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie.
Teoria ewolucji Podstawowe pojęcia. Wspólne pochodzenie. Informacje Kontakt: Paweł Golik Instytut Genetyki i Biotechnologii, Pawińskiego 5A pgolik@igib.uw.edu.pl Informacje, materiały: http://www.igib.uw.edu.pl/
Bardziej szczegółowoS YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu Autyzm aspekt żywieniowy cykl: 2017/2019 r.a. 2018/2019 Rodzaj modułu/przedmiotu
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Nazwa modułu Autyzm aspekt żywieniowy cykl: 2017/2019 r.a. 2018/2019 Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów
Bardziej szczegółowoSYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty) Wykł. Ćw. Konw. Lab. Sem. ZP Prakt. GN Liczba pkt ECTS
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2018-2020 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Genetyka Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej
Bardziej szczegółowoUPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE. Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Bartłomiej Gmaj Andrzej Wakarow Upośledzenie umysłowe Obniżenie sprawności umysłowej powstałe w okresie rozwojowym. Stan charakteryzujący się istotnie niższą od przeciętnej ogólną
Bardziej szczegółowowykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Choroby genetyczne o złożonym
Bardziej szczegółowoPrzewodnik po autyzmie. Materiał doszkalający dla wolontariuszy
Przewodnik po autyzmie 1 Czym jest autyzm? Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, związanym z nieprawidłowym rozwojem i funkcjonowaniem mózgu we wczesnym dzieciństwie. Symptomy nieprawidłowości rozwoju
Bardziej szczegółowoZaburzenia ze spektrum autyzmu Autism Spectrum Disorders (ASD) dr Danuta Kossak
Zaburzenia ze spektrum autyzmu Autism Spectrum Disorders (ASD) dr Danuta Kossak Kim jest osoba niepełnosprawna Biomedyczne podejście cechuje przywiązywanie dużej wagi do systematyzacji wszelkich stanów
Bardziej szczegółowoNazwa przedmiotu: Rok studiów: Forma zajęć: Liczba godzin: PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania dziecka niesłyszącego.
Nazwa przedmiotu: Pedagogika specjalna Rok studiów: II rok, pierwszego stopnia, pedagogika, WSE UAM Forma zajęć: konwersatoria Liczba godzin: 15 PROGRAM ZAJĘĆ 1. Problemy rozwoju, nauczania i wychowania
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA. Kod Punktacja ECTS* 2. Poznanie sposobów oceny toksycznego działania czynników egzogennych na poziomie komórkowym.
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr.. KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. TOKSYKOLOGIA KOMÓRKOWA CELLULAR TOXICOLOGY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator dr Anna Barbasz Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Barbara
Bardziej szczegółowoSZANSA DLA DZIECI RYZYKA ZAPOBIEGANIA WYSTĄPIENIU (ŁAGODZENIU) ZABURZEŃ ZDROWOTNYCH I ROZWOJOWYCH
WCZESNA INTERWENCJA PSYCHOLOGICZNA czyli SZANSA DLA DZIECI RYZYKA ZAPOBIEGANIA WYSTĄPIENIU (ŁAGODZENIU) ZABURZEŃ ZDROWOTNYCH I ROZWOJOWYCH Ośrodki i punkty wczesnej interwencji psychologicznej przeznaczone
Bardziej szczegółowoModuł I. Problemy rozwoju i samorealizacji człowieka 40 godz. (10 wykłady, 10 ćwiczenia audytoryjne, 20 ćwiczeń laboratoryjne).
OPZ załącznik nr 1 Przygotowanie i przeprowadzenie wykładów oraz ćwiczeń audytoryjnych i laboratoryjnych w ramach Kursu kwalifikacyjnego z zakresu terapii pedagogicznej - 5 zadań. Tematyka i terminy realizacji:
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Formy pomocy rodzicom posiadającym dziecko z zaburzeniami zachowania. Moduł 188: Zaburzenia w zachowaniu dzieci i młodzieży. Diagnoza
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoCzy żywność GMO jest bezpieczna?
Instytut Żywności i Żywienia dr n. med. Lucjan Szponar Czy żywność GMO jest bezpieczna? Warszawa, 21 marca 2005 r. Od ponad połowy ubiegłego wieku, jedną z rozpoznanych tajemnic życia biologicznego wszystkich
Bardziej szczegółowoPROMOCJA ZDROWIA TO PROCES
STAROSTWO POWIATOWE W ŚWIDNICY WYDZIAŁ ZDROWIA 2007 r. Opracowała Barbara Świętek PROMOCJA ZDROWIA TO PROCES UMOŻLIWIAJĄCY JEDNOSTKOM, GRUPOM, SPOŁECZNOŚCIĄ ZWIĘKSZENIE KONTROLI NAD WŁASNYM ZROWIEM I JEGO
Bardziej szczegółowoMUTACJE GENETYCZNE. Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A
MUTACJE GENETYCZNE Wykonane przez Malwinę Krasnodębską kl III A Mutacje - rodzaje - opis Mutacje genowe powstają na skutek wymiany wypadnięcia lub dodatnia jednego albo kilku nukleotydów. Zmiany w liczbie
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży./ Moduł 100.: Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży./ Moduł 100.: Psychopatologia rozwoju dzieci i młodzieży 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim
Bardziej szczegółowoJakie są przyczyny uszkodzenia słuchu?
Jakie są przyczyny uszkodzenia słuchu? Pruszewicz według kryterium etiologicznego podzielił zaburzenia słuchu u dzieci na trzy grupy: 1. głuchota dziedziczna i wady rozwojowe, 2. głuchota wrodzona, 3.
Bardziej szczegółowoNOWA SPECJALNOŚĆ KIERUNEK: PEDAGOGIKA 2-LETNIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA (MAGISTERSKIE) WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA
NOWA SPECJALNOŚĆ KIERUNEK: PEDAGOGIKA 2-LETNIE STUDIA DRUGIEGO STOPNIA (MAGISTERSKIE) WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU DZIECKA Dla absolwentów studiów licencjackich kierunków pedagogicznych i nauczycielskich
Bardziej szczegółowoNajnowsze badania w USA w odniesieniu do dzieci z autyzmem
Najnowsze badania w USA w odniesieniu do dzieci z autyzmem mgr Dorota Roszko Zespół Poradni nr 3 w Lublinie SPWDiR ROCKEFELLER CENTER NIAGARA AUTYZM The Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTY PODSTAWOWE
PRZEDMIOTY PODSTAWOWE Anatomia człowieka 1. Które z białek występujących w organizmie człowieka odpowiedzialne są za kurczliwość mięśni? 2. Co to są neurony i w jaki sposób stykają się między sobą i efektorami?
Bardziej szczegółowoRozkład materiału z biologii dla klasy III AD. 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17
Rozkład materiału z biologii dla klasy III AD zakres rozszerzony LO 7 godz / tyg rok szkolny 2016/17 Biologia na czasie 2 zakres rozszerzony nr dopuszczenia 564/2/2012 Biologia na czasie 3 zakres rozszerzony
Bardziej szczegółowoKsięgarnia PWN: Aleksandra Łuszczyńska - Nadwaga i otyłość. Spis treści
Księgarnia PWN: Aleksandra Łuszczyńska - Nadwaga i otyłość Spis treści Od autorki.... 11 CZĘŚĆ I. Nadwaga i otyłość jako problem biopsychospołeczny. Zachowania prowadzące do zmiany wagi.... 13 ROZDZIAŁ
Bardziej szczegółowoJak dokumentować realizację wczesnego wspomagania rozwoju dziecka?
Jak dokumentować realizację wczesnego wspomagania rozwoju dziecka? mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Rozwiązania w przepisach wydanych na podstawie Prawa oświatowego Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia
Bardziej szczegółowoPrzyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji
Przyczyny specyficznych trudności w nauce czytania i pisania ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznawania ryzyka dysleksji Dr Teresa Opolska Polskie Towarzystwo Dysleksji Fakty i kontrowersje wokół dysleksji
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI. Świadczenia szpitalne
Załącznik nr 2 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil lub rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia
Bardziej szczegółowoŻabno, dnia r.
Żabno, dnia 07.03.2014r. EUROPEJSKI DZIEŃ LOGOPEDY PPPP W TARNOWIE, FILIA ŻABNO NIEDOSŁUCH LUB GŁUCHOTA UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE ALALIA ALALIA PROLONGATA NIEDOKSZTAŁCENIE MOWY O TYPIE AFAZJI AFAZJA (DYZFAZJA)
Bardziej szczegółowoSYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Rozwoju 4. Kod przedmiotu/modułu
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Dziecko z zaburzeniami w rozwoju/ Moduł 100 : Psychopatologia Rozwoju Dzieci i Młodzieży 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Children
Bardziej szczegółowodr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOT: PSYCHOLOGIA KLINICZNA I PSYCHOTERAPIA
PRZEDMIOT: PSYCHOLOGIA KLINICZNA I PSYCHOTERAPIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom
Bardziej szczegółowoDziedziczenie recesywne
12 Zakład Genetyki Medycznej Instytut "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka" telefon 022 815 74 50 (sekretariat) 022 815 74 51 (poradnia) Dziedziczenie recesywne, Szpital Dziecięcy, Dziekanów Leśny k/o Warszawy
Bardziej szczegółowoPOSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH
POSTĘPOWANIE W CUKRZYCY I OPIEKA NAD DZIECKIEM W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH CUKRZYCA.? cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią (podwyższonym poziomem cukru we krwi) wynika
Bardziej szczegółowoPOJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ POJĘCIE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W roku 1980 Światowa Organizacja Zdrowia opracowała i opublikowała definicję niepełnosprawności w Międzynarodowej klasyfikacji uszkodzeń, upośledzeń i niepełnosprawności.
Bardziej szczegółowoTerapia i edukacja dziecka z ASD oparta na dowodach. Model NPDC w placówkach oświatowych
Terapia i edukacja dziecka z ASD oparta na dowodach Model NPDC w placówkach oświatowych Terapia oparta na dowodach Evidence based practise doświadczenie kliniczne wartości i potrzeby pacjenta EBP najlepsze
Bardziej szczegółowoWCZESNE WYKRYWANIE ZABURZEŃ KOMUNIKACJI W AUTYZMIE. Mgr Anna Jaźwińska Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Łapach
WCZESNE WYKRYWANIE ZABURZEŃ KOMUNIKACJI W AUTYZMIE Mgr Anna Jaźwińska Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Łapach CZYM JEST AUTYZM? Jest zaburzeniem rozwojowym charakteryzującym się występowaniem nieprawidłowości
Bardziej szczegółowoRóżne ścieżki edukacyjne dzieci ze spektrum autyzmu
Różne ścieżki edukacyjne dzieci ze spektrum autyzmu B E A T A B L O K, Z O F I A B R Z E S K A S O R W D L A D Z I E C I I M Ł O D Z I E Ż Y Z A U T Y Z M E M W G D A Ń S K U S T O W A R Z Y S Z E N I
Bardziej szczegółowoAUTYZM. (zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 1995-2005)
AUTYZM (zestawienie bibliograficzne w wyborze za lata 1995-2005) Wydawnictwa zwarte 1. Autyzm / Hanna Olechnowicz // W : Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku / pod red. Tadeusza Pilcha.- Warszawa : Wydaw.
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Wprowadzenie do psychologii i historii myśli psychologicznej 1100-Ps1WPHM-NJ
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalność/specjalizacja Poziom kształcenia: Profil: Forma studiów Rok/semestr Wprowadzenie do psychologii i historii
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. MSc. seminar. Kod Punktacja ECTS* 3
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Seminarium magisterskie MSc. seminar Kod Punktacja ECTS* 3 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Dr hab. Robert Stawarz Prof. dr hab. Peter Massanyi Opis
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2015/2016
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 015/016 Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoAMENTA III CH. A.: Krzyś jest wyjątkowy : dla dzieci o autyzmie. Gdańsk 2010. Sygnatura: 40828
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy w Katowicach Filia w Tychach KSIĄŻKI: 43-100 Tychy, ul. Andersa 6a, tel./fax (32) 227 47 03, http://tychy.pbw.katowice.pl/; e-mail: tychy@pbw.katowice.pl
Bardziej szczegółowoEwolucjonizm NEODARWINIZM. Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach
Ewolucjonizm NEODARWINIZM Dr Jacek Francikowski Uniwersyteckie Towarzystwo Naukowe Uniwersytet Śląski w Katowicach Główne paradygmaty biologii Wspólne początki życia Komórka jako podstawowo jednostka funkcjonalna
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych
INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W BIAŁYMSTOKU Klasyfikacja wskaźników wód powierzchniowych województwa podlaskiego w punktach pomiarowo-kontrolnych na podstawie badań
Bardziej szczegółowoBadanie predyspozycji do łysienia androgenowego u kobiet (AGA)
Badanie predyspozycji do łysienia androgenowego u kobiet (AGA) RAPORT GENETYCZNY Wyniki testu dla Pacjent Testowy Pacjent Pacjent Testowy ID pacjenta 0999900004112 Imię i nazwisko pacjenta Pacjent Testowy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne
Rok szkolny 2018/2019 Wymagania edukacyjne Przedmiot Klasa Nauczyciel uczący Poziom biologia 1t Edyta Nowak podstawowy Ocena dopuszczająca Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: przyswoił treści konieczne,
Bardziej szczegółowoOstre zatrucie spowodowane użyciem alkoholu. świadczeniu gwarantowanemu (ICD 10) nasennych (F13.3); (F10.4); lekarz specjalista w dziedzinie chorób
Dziennik Ustaw 22 Poz. 1386 Załącznik nr 2 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki
Bardziej szczegółowoWpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych
Wpływ alkoholu na ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych Badania epidemiologiczne i eksperymentalne nie budzą wątpliwości spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko rozwoju wielu nowotworów złośliwych, zwłaszcza
Bardziej szczegółowoOpcja konsultacji lekarza (dr n.med.) - eksperta medycyny przyczynowej (dodatkowo płatna, do uzgodnienia w gabinecie).
KOMPLEKSOWE BADANIA ORGANIZMU W GABINETACH NOMA MEDICA VOLLA POD KĄTEM DIETETYCZNYM, W TYM BADANIE METABOLIZMÓW (MEDYCYNA PRZYCZYNOWA), Z DOBOREM DIETY LECZNICZEJ Ultranowoczesne kompleksowe badanie -
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ. Kod przedmiotu. Pedagogiki i Psychologii
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Psychologia różnic indywidualnych 1100-Ps2RI-SJ Wydział Instytut/Katedra Kierunek Pedagogiki i Psychologii Instytut Psychologii Psychologia Specjalizacja/specjalność
Bardziej szczegółowoWSTĘP. Skaner PET-CT GE Discovery IQ uruchomiony we Wrocławiu w 2015 roku.
WSTĘP Technika PET, obok MRI, jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się metod obrazowych w medycynie. Przełomowymi wydarzeniami w rozwoju PET było wprowadzenie wielorzędowych gamma kamer,
Bardziej szczegółowoNIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA. Anna Materna-Kiryluk Katedra i Zakład Genetyki Medycznej UM w Poznaniu. Niepełnosprawność intelektualna - definicja
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ INTELEKTUALNA Anna Materna-Kiryluk Katedra i Zakład Genetyki Medycznej UM w Poznaniu Niepełnosprawność intelektualna - definicja Istotnie niższe od przeciętnego funkcjonowanie intelektualne
Bardziej szczegółowoZagadnienia na egzamin dyplomowy obowiązujące studentów kończących studia w roku akad. 2016/2017 Kierunek psychologia studia jednolite magisterskie
1 Mózg a zachowanie ewolucja poglądów, wybrane przykłady 2 Analiza syndromologiczna założenia, przykład zastosowania 3 Neuropsychologia medyczna: przedmiot/podmiot badań, cele, założenia 4 Determinanty
Bardziej szczegółowo& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC. Metoda integracji. sensorycznej. we wspomaganiu rozwoju mi. \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m
& / &!!!& ODOWS&A-»ZD\ChJCJC Metoda integracji sensorycznej we wspomaganiu rozwoju mi \dzieci z uszkodzeniami ^ lu nerwowego m i - i \ \ 'Ą \ A H/?fi U Metoda integracji sensoryczniej we wspomaganiu
Bardziej szczegółowoMiejsce profilaktyki uzależnień w ochronie zdrowia
Miejsce profilaktyki uzależnień w ochronie zdrowia Krzysztof Ostaszewski Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Zagadnienia 1. Ryzyko jako punkt odniesienia 2. Poziomy i granice profilaktyki 3.
Bardziej szczegółowoPIERWSZE EKSPERYMENTALNE BADANIA NAD DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ NIEMÓWIĄCĄ
PIERWSZE EKSPERYMENTALNE BADANIA NAD DZIEĆMI I MŁODZIEŻĄ NIEMÓWIĄCĄ Grupa osób niemówiących nigdy nie została zidentyfikowana jako wymagająca specyficznych oddziaływań i pomocy mającej na celu kompensowanie
Bardziej szczegółowomgr Małgorzata Pawlik
mgr Małgorzata Pawlik to projekt systemowych rozwiązań w środowisku szkolnym, uzupełniających wychowanie i ukierunkowanych na: wspomaganie ucznia w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi prawidłowemu
Bardziej szczegółowoMechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka. Dariusz Mazurkiewicz
Mechanizmy biologiczne i psychologiczno społeczne regulujace zachowanie człowieka Dariusz Mazurkiewicz Podejście biologiczne: Zachowanie człowieka jest zdeterminowane czynnikami natury biologicznej: neuroprzekaźniki
Bardziej szczegółowoMechanizmy chorób dziedzicznych
Mechanizmy chorób dziedzicznych Podział chorób dziedzicznych Choroby jednogenowe Autosomalne Dominujące achondroplazja, neurofibromatoza Recesywne fenyloketonuria, mukowiscydioza Sprzężone z płcią Dominujące
Bardziej szczegółowo(Tekst mający znaczenie dla EOG)
1.6.2016 L 144/27 ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (UE) 2016/863 z dnia 31 maja 2016 r. zmieniające załączniki VII i VIII do rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie rejestracji,
Bardziej szczegółowoCzym jest autyzm? Jaki świat widzi osoba autystyczna?
Czym jest autyzm? Autyzm jest zaburzeniem rozwojowym, które najczęściej ujawnia się w ciągu pierwszych trzech lat życia jako rezultat zaburzenia neurologicznego, które oddziałuje na funkcje pracy mózgu.
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 4
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Biomedyczne podstawy rozwoju Biomedical aspects of development Kod Punktacja ECTS* 4 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Dr hab. Robert Stawarz Opis
Bardziej szczegółowoProf.dr hab. Bronisława Woźniczka-Paruzel. Osoby z niesprawnościami czytelniczymi - adresatami biblioterapii
Prof.dr hab. Bronisława Woźniczka-Paruzel Osoby z niesprawnościami czytelniczymi - adresatami biblioterapii What is Bibliotherapy? - YouTube 2:04 2:04 www.youtube.com/watch?v=yembbbd pgt8 Prezentacja "Biblioterapia
Bardziej szczegółowoPrzedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11. Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13
Spis treści Przedmowa do wydania czwartego prof. Brian Neville / 11 Fragmenty przedmowy do wydania drugiego dr Mary D. Sheridan / 13 Wstęp / 15 Podziękowania / 21 R OZDZIAŁ 1 Obraz kliniczny a leczenie
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW. Seminaria. Wykłady. Psychologia ogólna Egzamin. Technologie informatyczne w pracy naukowej Zaliczenie z oceną
Nazwa kierunku: Psychologia zdrowia Poziom: jednolite studia magisterskie Cykl kształcenia: 2019/2020 do 2023/2024 PLAN STUDIÓW ROK: I (19/20) Nazwa modułu/ przedmiotu Psychologia ogólna 5 70 40 30 Egzamin
Bardziej szczegółowoLeczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym
Badanie POInT (Primary Oral Insulin Trial) Leczenie doustną insuliną w celu prewencji cukrzycy o podłożu autoimmunizacyjnym Drodzy Rodzice/Opiekunowie Chcemy objąć Państwa dziecko troskliwą, specjalistyczną
Bardziej szczegółowoCopyright 2015 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. Warszawa
Warszawa 2015 Recenzje: prof. dr hab. Anna Matczak prof. dr hab. Bogdan Zawadzki Opracowanie naukowo-techniczne: Martyna Mikulska Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Magdalena Pluta Korekta:
Bardziej szczegółowoTerapia funkcjonalna dziecka z autyzmem. Definicje, różnice, perspektywy
Terapia funkcjonalna dziecka z autyzmem Definicje, różnice, perspektywy Początki Jest rok 1943 r., amerykański psychiatra Leo Kanner publikuje artykuł Autistic Disturbances of Affective Contact, w którym
Bardziej szczegółowoCzęstotliwość występowania tej choroby to 1: żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie.
GALAKTOZEMIA Częstotliwość występowania tej choroby to 1:60 000 żywych urodzeń w Polsce ok. 5-6 przypadków rocznie. galaktoza - cukier prosty (razem z glukozą i fruktozą wchłaniany w przewodzie pokarmowym),
Bardziej szczegółowoRodzice dzieci z ASD Radości i rozterki
Rodzice dzieci z ASD Radości i rozterki O D M I E N N O Ś Ć W F U N K C J O N O WA N I U R O D Z I N Y D Z I E C K A Z E S P E K T R U M A U T Y Z M U O D R O D Z I N P O S I A D A J Ą C Y C H Z D R O
Bardziej szczegółowoNowe kryteria diagnostyczne DSM V. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. ASD - Autism Spectrum Disorders
Nowe kryteria diagnostyczne DSM V Zaburzenia ze spektrum autyzmu ASD - Autism Spectrum Disorders Autyzm w DSM-IV-TR i ICD- 10 Zaburzenia autystyczne Zespół Aspergera Zaburzenia dezintegracyjne Całościowe
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Neurophysiology
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Neurofizjologia Neurophysiology Kod Punktacja ECTS* 1 Koordynator Dr hab. Grzegorz Formicki Zespół dydaktyczny Dr hab. Grzegorz Formicki Prof. dr hab. Peter Massanyi Dr
Bardziej szczegółowoWCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ
WCZESNA INTERWENCJA I WSPOMAGANIE ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA WARSZTATY LIDIA WITAK-ŚWIATŁOWICZ Wrocław, 5 kwietnia 2008 I. WCZESNA INTERWENCJA 1. CELE 2. KORZYŚCI II. MODEL OPIEKI NAD MAŁYMI DZIEĆMI Z ZABURZENIAMI
Bardziej szczegółowoProcedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11):
Procedura przeprowadzania egzaminu magisterskiego w Instytucie Psychologii (obowiązująca od roku akad. 2010/11): 1.W trakcie egzaminu magisterskiego student otrzymuje trzy pytania główne: a. Recenzent
Bardziej szczegółowoRodzaje substancji leczniczych
Rodzaje substancji leczniczych Próby kliniczne leków - film Leki na nadkwasotę neutralizujące nadmiar kwasów żołądkowych Leki na nadkwasotę hamujące wydzielanie kwasów żołądkowych Ranitydyna (ranitidine)
Bardziej szczegółowo7 IV ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
7 IV ŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA DEPRESJA Depresja: przyczyny, objawy, rodzaje depresji, leczenie Przyczyny depresji są różne. Czasem chorobę wywołuje przeżycie bardzo przykrego zdarzenia najczęściej jest to
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego
Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki
Bardziej szczegółowo