Ewa Arvay-Podhalańska Integracja planowania przestrzennego miast z politykami rozwoju regionalnego i krajowego

Transkrypt

1 Ewa Arvay-Podhalańska Integracja planowania przestrzennego miast z politykami rozwoju regionalnego i krajowego W: Zintegrowane planowanie rozwoju miast, Korzeniak G., red., Instytut Rozwoju Miast Kraków 2011, str Publikacja jest wynikiem pracy badawczej sfinansowanej ze środków na naukę w latach jako projekt badawczy rozwojowy. Tytuł projektu: Model zintegrowanego planowania rozwoju miast wdrażanie europejskiej polityki rozwoju miast do polskiego systemu planowania. Projekt Nr N R realizowany na podstawie decyzji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Nr 0513/R/H03/2009/06 Punktem wyjścia do rozważań dotyczących możliwości poprawy integracji planowania przestrzennego na szczeblu lokalnym z wyższymi szczeblami planowania rozwoju powinna być refleksja nad odmiennością zadań rozwojowych i kompetencji samorządu gminy i regionu, a także nad zasadniczą specyfiką środków działania jakimi dysponują. Podstawowy zakres działania samorządu miasta koncentruje się na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty lokalnej i obejmuje znaczące dla rozwoju lokalnego sfery życia publicznego i kształtowanie przestrzeni w wymiarze lokalnym. Można tu wskazać na szczegółowe zadania lokalne oddziałujące na stan przestrzeni i poziom rozwoju, jak: sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, infrastruktury technicznej i komunalnej, infrastruktury społecznej, komunikacji i lokalnego transportu, ochrony zabytków i opieki nad nimi, ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, rekreacji, zieleni gminnej i zadrzewień. Do pierwszoplanowych działań stanowiących należy uchwalanie dokumentów w sferze planowania przestrzennego, a także przyjmowanie programów gospodarczych, gospodarowanie finansami i majątkiem oraz podejmowanie rozstrzygnięć dotyczących inwestycji. Pole działań samorządu regionalnego obejmuje wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim i nastawione na rozwój województwa w wymiarze strategicznym i prowadzenie polityki rozwoju w zakresie: tworzenia warunków rozwoju gospodarczego, rynku pracy, infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim, rozwoju nauki, współpracy między nauką a gospodarką, postępu technicznego i innowacji, korzystania z zasobów przyrody oraz kształtowania środowiska naturalnego, kultury oraz sprawowania opieki nad dziedzictwem kulturowym. Ponadto do zadań o charakterze wojewódzkim wynikających z ustaw, a związanych z polityką rozwoju należą: ochrona zabytków i opieka nad zabytkami, modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, ochrona środowiska, gospodarka wodna, w tym ochrona przeciwpowodziowa, transport zbiorowy i drogi publiczne, obronność bezpieczeństwo publiczne. Działania stanowiące, związane z polityką rozwoju, to przed wszystkim uchwalanie strategii rozwoju województwa, a także planu zagospodarowania przestrzennego województwa, gospodarowanie finansami i majątkiem oraz przyjmowanie regionalnych programów operacyjnych oraz programów i planów branżowych. Zestawienie zakresów działania i kompetencji samorządu miasta i regionu wskazuje, że gmina miasto ma przede wszystkim uprawnienia do planowania przestrzennego na swoim

2 terenie, a samorząd województwa do planowania rozwoju, m.in. uwzględniając miasto jako jeden z podmiotów rozwoju w skali regionu. Wspólność terytorialna jak i w części przedmiotów planowania dla obu samorządów chociaż w różnej skali i zakresie działań stwarza oczywistą potrzebę traktowania planowania przestrzennego i rozwoju miasta oraz regionu w sposób zintegrowany. Obowiązujące przepisy ustaw zawierają szereg uregulowań odnoszących się do relacji części dokumentów planistycznych, którymi dysponują samorządy oraz procedur mających na celu uzyskanie spójności rozwiązań w planowaniu przestrzennym i rozwoju, niemniej mechanizmy te trudno uznać za dostatecznie sprawne. W rozdziale 3. przedstawiono ocenę systemu planowania rozwoju miast ze szczególnym uwzględnieniem kompetencji poszczególnych szczebli samorządu terytorialnego, sporządzanych dokumentów planistycznych i procedur ich koordynacji. Obserwacja niedostatku koordynacji działań planistycznych i rozwojowych miast oraz planistycznych regionów skłania do refleksji, że przyczyn tej sytuacji należałoby szukać w braku symetryczności obligatoryjnych dokumentów strategicznych po stronie miasta i samorządu, niedoborze wymiaru przestrzennego w dokumentach strategicznych, częstszej aktualizacji dokumentów strategicznych regionalnych i wyższego rzędu przy małej aktywności w dostosowaniu planu zagospodarowania województwa do programowanych zmian i aktualnych potrzeb, niewskazaniu ustaleń wiążących dla miasta w planie zagospodarowania przestrzennego województwa, niedostatecznym uporządkowaniu kwestii określania i umieszczania inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym wojewódzkim, krajowym czy powiatowym w dokumentach planistycznych, słabym wykorzystywaniu procedur wzajemnych uzgodnień i opinii w procedurze planistycznej do uzyskiwania spójności polityk przestrzennych.

3 Ryc Relacje dokumentów planistycznych i rozwojowych proponowane uzupełnienia Źródło: Opracowanie własne Proponowane kierunki zmian w zakresie poprawy powiązań lokalnych polityk przestrzennych z politykami rozwoju regionu i kraju dotyczą statusu, przedmiotu i zakresu dokumentów strategicznych i planistycznych, relacji różnych szczebli administracji publicznej włączonych w planowanie przestrzenne i planowanie rozwoju oraz mechanizmu uwzględniania inwestycji celu publicznego ponadlokalnego w planowaniu miejscowym regionalnym. Strategia rozwoju miasta a strategia rozwoju województwa i plan zagospodarowania przestrzennego województwa Miasto prowadząc politykę rozwoju w relacjach wewnątrz gminy jak i w relacjach na zewnętrz winno wykorzystywać strategię rozwoju gminy jako dokument właściwy dla

4 zarządzania rozwojem. Fakultatywny dokument strategii rozwoju miasta o niesformalizowanej zawartości i trybie sporządzania jest aktualnie przygotowywany i realizowany najczęściej przez większe miasta. Potrzeba sformułowania wizji rozwoju miasta, a także przyjęcia regulacji umożliwiających jej realizację i to konsekwentnie w dłuższej perspektywie wskazuje na zasadność wprowadzenia obowiązku sporządzania strategii rozwoju według sformalizowanej zawartości i trybu przez gminy miasta, co najmniej od średniej wielkości miasta (20 tys. mieszkańców). Proponowana zmiana statusu dokumentu i jego formuły jest związana z szansami miast w przygotowaniu się do włączenia w nowoczesny nurt gospodarki i ich znaczeniem dla rozwoju kraju. Regulacja ustawowa zakresu przedmiotowego strategii rozwoju miasta powinna uwzględniać wspólne obszary tematyczne, szczególnie w zakresie kreowania warunków dla rozwoju gospodarczego, projektów infrastrukturalnych, jakości życia czy funkcjonowania systemu ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz zagadnień rewitalizacji. Pomimo różnic zakresu zagadnień, skali przesądzeń oraz kompetencji chodzi tutaj o zapewnienie komplementarności problematyki obu dokumentów strategicznych w węzłowych obszarach tematycznych. Wskazane jest, aby płaszczyzną koordynacji celów i działań obu podmiotów był wymiar przestrzenny. W aktualnie sporządzanych strategiach miast kontekst regionalny jest słabo obecny, miasta koncentrują się raczej na wewnętrznych problemach rozwoju gospodarczego i infrastrukturalnego, a swoją pozycję konkurencyjną widzą raczej w kontekście ponadregionalnym. Z drugiej strony w dokumentach strategicznych województw, które są sporządzane według określonych zasad, trybu oraz merytorycznej zawartości wzmocnieniu powinien podlegać wymiar przestrzenny, który jest niezbędny dla przeniesienia treści do polityki przestrzennej zarówno województw jak i miast. Kolejnym zagadnieniem wymagającym poprawy jest docenienie roli miast jako jednych z najważniejszych obiektów polityki rozwoju regionu. Oba dokumenty strategiczne odnoszące się do polityki rozwoju tego samego obszaru, choć w innym aspekcie i zakresie nie powinny z sobą kolidować, toteż zasadne wydaje się wprowadzenie ustawowo uregulowanych wzajemnych relacji dokumentów kształtujących politykę rozwoju miasta i regionu. Dodatkowo wskazuje na taką potrzebę przepis ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym stanowiący, że ustalenia obu dokumentów winny być uwzględnione w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Relacje między strategią rozwoju miasta a planem zagospodarowania przestrzennego województwa nie wymagają sformalizowania, co nie oznacza, iż związki między tymi dokumentami nie są pożądane. W sytuacji zdefiniowania relacji na poziomie dokumentów strategicznych miasta i regionu oraz obligatoryjnej zależności planu województwa od ustaleń strategii rozwoju województwa istotna wiedza na temat przyjętych przez miasto kierunków działania i programowania będzie możliwa do wykorzystania przy tworzeniu planu województwa. Z kolei miasta dysponując strategią rozwoju posiadają szersze podstawy merytoryczne, szczególnie w zakresie gospodarki i infrastruktury by formułować wnioski w procesie tworzenia planu województwa. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego a plan zagospodarowania przestrzennego województwa W relacjach między studium miasta a planem województwa istotne znaczenie mają funkcja prawna, przedmiot i zakres merytoryczny obu dokumentów planistycznych.

5 Studium miasta i plan województwa są formą prowadzenia polityki przestrzennej, przy czym w przypadku studium celem jest określenie założeń lokalnej polityki przestrzennej gminy i lokalnych zasad zagospodarowania, natomiast w odniesieniu do planu województwa celem jest sformułowanie zasad organizacji przestrzennej województwa, w tym powiązanych z rozwojem gospodarczym. Oba dokumenty planistyczne są aktami wewnętrznymi obowiązującymi odpowiednio w gminie i województwie, lecz zawierają pewien zakres ustaleń wiążących, odnoszących się do innych aktów planistycznych. Studium miasta jak i plan województwa nie mają określonego czasu obowiązywania i nie są ukierunkowane na stworzenie modelu docelowego zaplanowania województwa czy miasta, lecz ciągły proces planowania (Niewiadomski, 2009,). Studium zawiera przede wszystkim koncepcję rozwoju przestrzennego gminy, a także ustalenia wynikające z kierunków działań lokalnych i ponadlokalnych, w tym uwzględnienia zadań samorządu regionalnego i administracji rządowej. Z kolei plan województwa koncentruje się na wskazaniu podstawowej sieci osadniczej regionu z hierarchizacją ich elementów, powiązaniami komunikacyjnymi i infrastrukturalnymi, przypisaniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, określeniu obszarów problemowych i metropolitalnych oraz uwzględnieniu różnych rodzajów obszarów specjalnych ustalanych w odrębnym trybie. Problematyka dokonywanych ustaleń obu dokumentów planistycznych, mimo oczywistych różnic charakteru dokumentów, w wybranych dziedzinach planowania jest pokrewna: funkcje miasta w sieci osadniczej a kierunki zmian w jego strukturze, komunikacja i infrastruktura, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego, obszary problemowe. Szczególnie związki między tymi dokumentami planistycznymi wystąpią na obszarze metropolitalnym, który z jednej strony ma być objęty specjalnym planem na szczeblu regionalnym jako część planu województwa, a z drugiej miasto i gminy prowadzą samodzielną politykę przestrzenną na tym samym obszarze. Unormowane prawnie związki obu dokumentów planistycznych są ukierunkowane na przeniesienie określonych treści z planu województwa do studium miasta. Z. Niewiadomski (2009) uważa, że plan województwa wiąże organy gminy w zakresie uwzględnienia ustaleń tego planu w studium miasta, a w szczególności inwestycji celu publicznego ponadlokalnego. Relacje odwrotne, czyli wpływ koncepcji zawartej w studium miasta na rozwiązania planu województwa nie jest formalnie regulowany i pozostaje w sferze działań merytorycznych, lecz powinien być brany pod uwagę z uwagi na wpływ na strukturę przestrzenną województwa. Rozważając zależności obu dokumentów planistycznych pod względem formalnym i merytorycznym proponuje się wypracowanie bardziej zrównoważonych relacji obu dokumentów planistycznych. Na poziomie planowania lokalnego w związku z obserwowaną w praktyce tendencją do zmniejszenia roli studium miasta jako dokumentu strategicznego na rzecz wzrostu znaczenia funkcji koordynacyjnej planowania wydaje się, iż niezbędne jest określenie w studium miasta założeń rozwoju miasta. Jest to krok niezbędny do wypracowania wizji rozwoju przestrzennego miasta z punktu widzenia potrzeb prowadzenia przez miasto jak i województwo zsynchronizowanej polityki rozwoju przestrzennego na tym samym terytorium. Aktualnie w planie wojewódzkim nacisk położony jest na rozmieszczenie inwestycji celu publicznego ponadlokalnych oraz uwzględnienie różnego typu obszarów ustanawianych na podstawie innych aktów prawnych pod kątem ich wpływu na strukturę przestrzenną województwa. Merytoryczne treści planu województwa powinny ulec wzbogaceniu poprzez włączenie się w problemy ponadgminne, jak określenie ponadregionalnych i regionalnych korytarzy ekologicznych, obszarów problemowych i funkcjonalnych wraz zasadami i wymogami ich zagospodarowania stosownymi do skali

6 planu i kompetencji samorządu województwa. Ustalenia we wskazanym zakresie wraz z rozmieszczeniem inwestycji ponadlokalnych powinny stanowić wiążące ustalenia dla studium miasta, ujęte w skonkretyzowanej formule. Ponadto przydatnym byłoby określenie w planie województwa kierunków działania województwa wobec miast. Współdziałanie na szczeblu lokalnym i regionalnym Wzajemne relacje między regionem a miastem na etapie sporządzania strategii rozwoju województwa są zdefiniowane przez przepisy ustaw oraz procedury określane w ramach uprawnień samorządu województwa. Przybierają one z reguły formułę kilkukrotnych konsultacji i opiniowania rozwiązań polityki regionalnej. Kluczową kwestią w tym procesie jest zatem dysponowanie, co najmniej strategią rozwoju, aby móc konstruktywnie reprezentować interesy miasta. W relacjach odwrotnych miasto-region na etapie sporządzania strategii rozwoju miasta podobne konsultacje nie są regulowane ustawowo. Wydaje się racjonalne, aby co najmniej na etapie sporządzania strategii rozwoju miast zaistniała symetria konsultacji w zakresie polityki rozwoju, toteż celowym byłoby rozważenie zasadności wprowadzenia opiniowania przez region. Obowiązek wzajemnego opiniowania nie zastąpi aktywnego współdziałania na rzecz rozwoju regionu i miasta w regionie. Niezbędne jest poprawienie jakości współpracy między miastem a regionem, w szczególności dotyczącej wymiany informacji o działaniach w zakresie polityki rozwoju. Relacje między planowaniem lokalnym a regionalnym kształtują regulacje ustawowe, ze przewagą zależności miasta od regionu. Na wstępnym etapie sporządzania dokumentów planistycznych województwo jest zobowiązane do przekazania wniosków i informacji wynikających z dokumentów planistycznych regionu. Miasto ma obowiązek sporządzić projekt studium uwzględniający ustalenia planu województwa, a projekt tego dokumentu podlega uzgodnieniu z punktu widzenia zgodności z ustaleniami planu i strategii województwa przez województwo. Szczególnie istotnym elementem uzgodnień jest rozmieszczenie różnych rodzajów inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym. Należy podkreślić, że województwo aktywnie wyraża stanowisko szerzej na etapie sporządzania studium miasta, a następnie w zakresie uwzględnienia rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w planie miejscowym czy w decyzjach administracyjnych odnoszących się do lokalizacji inwestycji. Na etapie sporządzania projektu planu województwa miasto ma możliwość przekazania wniosków i informacji, a następnie wyrażenia opinii dotyczącej zaproponowanych rozwiązań w planie województwa. Z wyjątkiem zapewnienia relacji w wymiarze merytorycznym studium z planem województwa rozbudowa formalnie ustalonego podstawowego zakresu obligatoryjnej koordynacji na linii region miasto i odwrotnie nie wydaje się konieczna, ponieważ dalsze jej wzmocnienie zależeć będzie w większej mierze od jakości merytorycznej dokumentów planistycznych pozostających w dyspozycji samorządów oraz umiejętności i zaangażowania obu współdziałających stron niż mnożenia procedur. Inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w dokumentach planistycznych miasta i regionu. Zasadnicze znaczenie w relacjach region i miasto ma sposób podejścia do ujmowania inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym regionalnym i krajowym w dokumentach planistycznych.

7 W odniesieniu do planu województwa podstawy prawne wprowadzania do tego dokumentu inwestycji ponadlokalnych krajowych i regionalnych zostały określone ogólnikowo jako dokumenty przyjęte przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej, Radę Ministrów, właściwego ministra, które mogą przyjąć różną formę prawną. Do nich zalicza się m.in. przyjęte przez sejmik wojewódzki programy i koncepcje, również o niesprecyzowanej postaci, odnoszące się do obszarów i problemów zagospodarowania przestrzennego oraz programy zadań rządowych sporządzane przez ministrów i centralne organy administracji rządowej, opiniowane przez sejmik wojewódzki i przyjmowane jako rozporządzenie Rady Ministrów. W przypadku programów rządowych procedura wprowadzania ich do sfery planowania jest stosunkowo konkretnie uregulowana. Przeniesienie ustaleń programów do planowania lokalnego następuje poprzez uprzednie wprowadzenie programu na wniosek ministra do planu województwa. Przyjęty rozporządzeniem program zadań rządowych jest wpisywany do rejestru zadań rządowych. W przypadku braku bieżącej aktualności planu województwa pod kątem zadań rządowych winny być one bezpośrednio ujęte w sporządzanym studium miasta. Natomiast w przypadku zadań wojewódzkich mogą być te, wprowadzane do studium miasta, które są ujęte w planie województwa. Z. Niewiadomski [2009] uważa, iż gmina nie ma obowiązku wprowadzać do studium inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym nieujętych w planie województwa i programach zadań rządowych. Należy zauważyć, że miasto wprowadzając tego rodzaju inwestycje nieujęte w planie województwa lub programach zadań rządowych do studium i następnie do planów miejscowych ponosić będzie samo konsekwencje przestrzenne i finansowe. Kolejną kwestią wpływającą na relacje między dokumentami planistycznymi regionu i miasta w zakresie inwestycji ponadlokalnych jest istotne zróżnicowanie poziomu szczegółowości ujmowania zjawisk przestrzennych w tych dokumentach. Wymagane rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w planie województwa rozumieć należy jako wskazanie orientacyjnego usytuowania inwestycji lub ich schematycznego przebiegu dla inwestycji liniowych. Określenie szczegółowe lokalizacji inwestycji czy jej przebiegu należy do zakresu władztwa planistycznego gminy. W kontekście przedstawionej analizy istotne znaczenie ma mechanizm wprowadzania do ustaleń planu miejscowego ustaleń planu województwa w zakresie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, określony w art. 44 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu wprowadzanie do planu miejscowego nie następuje w konsekwencji przeniesienia takiej inwestycji wprost ze studium miasta, lecz winno być poprzedzone stosowną procedurą. Postępowanie polegające na wprowadzeniu tego rodzaju inwestycji do planu miejscowego oparte jest na uzgodnieniach przeprowadzanych przez marszałka z burmistrzem czy prezydentem, przy czym bez znaczenia jest czy inwestycja należy do kompetencji województwa czy inwestorem jest inny podmiot. Wprowadzenie inwestycji celu publicznego wiąże się najczęściej określeniem rezerwy terenowej pod wskazaną inwestycję lub daleko idącymi ograniczeniami w możliwościach przeznaczenia terenu na inne cele, co z kolei powoduje konieczność zaspokojenia roszczeń przez miasto, rekompensowanych przez marszałka. Wprowadzenie inwestycji do planu miejscowego uzależnione jest od spełnienia łącznie następujących warunków: inwestycja jest ujęta w planie województwa, uzgodniono termin realizacji inwestycji, uzgodniono warunki wprowadzenia inwestycji do planu miejscowego, rozstrzygnięto kwestie kosztów wprowadzenia i zwrotu wydatków na odszkodowania.

8 Procedura wprowadzania inwestycji celu publicznego do planu miejscowego czyni także w przypadku inwestycji niemieszczących się w kompetencjach samorządu województwamarszałka jako stronę uzgodnień, chociaż organ ten nie będzie w takim przypadku faktycznym inwestorem, np. linii elektroenergetycznej wysokich napięć. Tak złożona konstrukcja, w której marszałek zaciąga zobowiązania finansowe obciążające osoby trzecie, a przepisy nie regulują stosunków prawnych między marszałkiem a obciążanym podmiotem powoduje, iż procedura ta jest stosowana rzadko. W sytuacji, kiedy nie ma możliwości przedstawienia konkretnego terminu realizacji inwestycji, inwestor nie dysponuje środkami finansowymi na pokrycie roszczeń finansowych wynikających ze skutków uchwalenia planu miejscowego, pomimo ustalenia ich w studium nie mogą być wprowadzone do planu miejscowego. W przypadku studium miasta wprowadzanie inwestycji celu publicznego ustalonych w planie województwa nie pociąga za sobą konieczności refundacji, a jedynie może obciążyć budżet podmiotów publicznych prowadzących takie inwestycje kosztami sporządzenia studium (państwo, województwo, powiat) w części, która dotyczy tych inwestycji. W kontekście przedstawionej analizy ujmowania inwestycji celu publicznego w dokumentach planistycznych uporządkowania wymaga usystematyzowanie i skonkretyzowanie dokumentów będących źródłem inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym z wyłączeniem programów rządowych. Wydaje się, iż prawidłowym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie dla zadań wojewódzkich formuły programów zadań wojewódzkich, które byłyby opiniowane przez gminy i uchwalane przez sejmik wojewódzki. Niezbędnym elementem programu zadań wojewódzkich powinno być usytuowanie inwestycji celu publicznego określone w sposób graficzny, odpowiadający planowi województwa. Ze względu na różnorodność dokumentów zawierających inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym wskazane jest utworzenie rejestru programów inwestycji ponadlokalnych dotyczących obszaru danego regionu na poziomie marszałka województwa lub wojewody. Proponuje się, aby wprowadzanie inwestycji celu publicznego do planu miejscowego odbywało się na zasadzie uzgodnień bezpośrednich pomiędzy burmistrzem czy prezydentem miasta z wojewodą, marszałkiem i starostą czy innym podmiotem realizującym inwestycję celu publicznego, co wyeliminuje pozbawione instrumentów prawnych pośrednictwo marszałka w tej procedurze. Kolejnym problemem wymagającym kompleksowego rozwiązania jest nieokreślony termin rezerwowania terenu lub wprowadzania istotnych ograniczeń w zagospodarowaniu terenu w związku z planowaną inwestycją celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w planie województwa. Problem ten jest szczególnie ważny z punktu widzenia zapewnienia ciągłości ponadlokalnej infrastruktury komunikacyjnej, liniowej i przeciwpowodziowej itp. przy przeszkodach finansowych i prawnych w uregulowaniu kwestii władania gruntami. Korzystnym rozwiązaniem byłoby dopuszczenie możliwości ustalania przez organ uchwalający plan województwa w odrębnej procedurze terminu obowiązywania rezerwy, np. 5 lat w odniesieniu do inwestycji ponadlokalnych wojewódzkich jaki i na wniosek odpowiedniego ministra dla inwestycji rządowych. Planowanie przestrzenne na poziomie kraju a dokumenty planistyczne miasta i regionu Podstawowym dokumentem, za pośrednictwem którego państwo kształtuje politykę przestrzenną kraju jest koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju. Koncepcja w

9 określonym przez Radę Ministrów zakresie stanowi podstawę programów służących realizacji celu publicznego o znaczeniu krajowym, co wiąże ten dokument z planowaniem gospodarczym. W ramach koordynacji planów województw z aktem polityki przestrzennej państwa obowiązuje uwzględnienie w planie województwa ustaleń tej koncepcji i programów zadań rządowych; sposób i zakres uwzględnienia w planie województwa musi uzyskać akceptację właściwego ministra. Bezpośrednie związki między Koncepcją i programami zadań rządowych zachodzą również ze studium miasta poprzez obowiązek uwzględniania zasad określonych w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, stanowiąc istotne uwarunkowania polityki przestrzennej miasta. W regulacjach prawnych brakuje wskazania na relację zwrotną na linii dokumenty planistyczne wojewódzkie krajowe, chociaż można przyjąć, że w ramach zobowiązań organów centralnych do prowadzenia analiz i studiów dokumenty planistyczne regionów będą poddane analizie merytorycznej. Aktualnie obowiązująca Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju [2001], sporządzona pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym nie posiada pełnego zakresu merytorycznego i nie rozstrzyga m.in. istotnej dla miast i regionów kwestii obszarów metropolitalnych. Pożądane byłoby formalne uregulowanie obowiązku konsultacji w formie opinii przez samorząd województwa projektu koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju ze względu na oddziaływanie tego dokumentu na rozwiązania planistyczne na poziomie regionu. Istotniejszą jednak kwestią jest potrzeba częstszego aktualizowania koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju tak, aby była ona synchronizowana ze zmianami innych dokumentów planistycznych i rozwojowych na poziomie regionalnym i krajowym. Bibliografia Kafka K., 2003, Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne w świetle nowych przepisów. Gall Wydawnictwo, Katowice, Niewiadomski Z., (red.), 2009, Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne. Komentarz., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa Projekt nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, styczeń 2011.

10