Wydział Nauk o śywności Katedra Technologii Surowców Zwierzęcych i Zarządzania Jakością

Transkrypt

1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Wydział Nauk o śywności Katedra Technologii Surowców Zwierzęcych i Zarządzania Jakością Procesy przemian w przetwórstwie surowców rolnych na Dolnym Śląsku po roku 1989 Wrocław, prof. dr hab. inŝ. Tadeusz Trziszka dr inŝ. Krystyna Szybiga dr hab. inŝ. Andrzej Jarmoluk

2 Transformacja polskiej gospodarki Ŝywnościowej pierwsza faza transformacji prywatyzacja bądź likwidacja duŝych państwowych zakładów powstawanie małych prywatnych zakładów rozluźnienie więzi integracyjnych przemysłu z rolnictwem wzrost przetwórstwa przemysłowego wyodrębnianie się grupy branŝowych liderów stały wzrost produkcji przemysłu spoŝywczego (średnio o 10% rocznie) zmniejszenie pierwotnego przerobu surowców rolnych

3 Transformacja polskiej gospodarki Ŝywnościowej załamanie produkcji roczny wzrost produkcji obniŝył się do poziomu 0,4% początek procesów dostosowywania zakładów do standardów Unii Europejskiej stały rozwój przemysłu Ŝywnościowego poprawa rentowności sprzedaŝy (netto - z 1,56% do 3,86%) wzrost obrotów handlu zagranicznego Ŝywnością (saldo obrotów 2003 r. 930 mln, 2006 r mln ) znaczący dopływ kapitału zagranicznego uruchomienie funduszy przedakcesyjnych i strukturalnych kontynuacja inwestycji modernizacyjnych i realizacja nowych inwestycji (2003 r. 4,9 mld zł, 2006 r. 6,5 mld zł)

4 WOJEWÓDZTWO DOLNOŚLĄSKIE

5 Udział produkcji wybranych wyrobów przemysłu spoŝywczego województwa dolnośląskiego w produkcji krajowej Wyszczególnienie Udział Dolnego w wielkościach krajowych [%] Produktu uboju bydła i cieląt w tys. t 2,4 1,0 0,8 1,2 1,8 Produkty trzody chlewnej w tys. t 2,9 2,5 2,5 1,8 1,4 Mleko płynne przetworzone w mln l 2,3 2,1 1,8 1,6 1,2 Masło oraz inne tłuszcze mleczne w tys. t 0,7 0,5 0,4 0,3 0,4 Cukier (w przeliczeniu na biały) w tys. t 11,8 9,5 8,2 11,5 10,4 Wódka czysta (w przeliczeniu na 100%) w mln l 2,5 2,8 3,5 3,0 2,4 Piwo otrzymywane ze słodu w tys. hl 3,5 2,9 1,5 0,4 0,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

6 Przemysł spoŝywczy województwa dolnośląskiego na tle kraju Wyszczególnienie Dolny Śląsk Produkcja sprzedana mln zł Przeciętne zatrudnienie w tys. 18,2 15,9 15,9 13,9 13,6 Wydajność pracy (produkcja sprzedana/zatr.) 155,2 168,9 169,6 212,9 214,0 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie Wyszczególnienie Udział w Polsce [%] Produkcja sprzedana 2,9 2,8 2,7 2,6 2,4 Przeciętne zatrudnienie (pow. 9 os) 4,1 3,7 3,7 3,3 3,3 Przeciętne wynagrodzenie brutto 90,6 92,1 103,5 87,2 85,6 Wydajność pracy 70,9 76,4 71,4 79,4 74,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

7 Bilans Ŝywności Dolnego Śląska (średnia z lat ) 2005) Wyszczególnienie spoŝycie produkcja nadwyŝka/niedobór ilość udział w produkcji [%] Przetwory zboŝowe [t] ,4 Ziemniaki [t] ,3 Warzywa [t] ,7 Owoce [t] ,2 Mięso i podroby [t] ,3 Mięso wieprzowe [t] ,2 Mięso wołowe ,9 Mięso drobiowe ,7 Rzepak w przeliczeniu na olej [t] ,4 Mleko krowie [tys. l] ,3 Jaja kurze [tys. szt.] ,2 Buraki cukrowe jako cukier [t] ,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

8 Bilans Ŝywności Dolnego Śląska Niedobory produkcji surowców rolnych w relacji do przeciętnego spoŝycia bilansowego dotyczą: warzyw (39%) owoców (64%) mleka (52%) mięsa (41%)

9 Potencjał produkcyjny przemysłu spoŝywczego w regionie Zmiany ilości zakładów w latach zmniejszenie ilości zakładów przemysłu Ŝywnościowego o ok. 20% o 33% w przetwórstwie pierwotnym o 13% w przetwórstwie wtórnym W przemyśle pierwotnym przewaŝają zakłady: mięsne 50% przemiału zbóŝ 14% owocowo-warzywne warzywne 11% W przemyśle wtórnym przewaŝają: piekarnie 71%

10 ZMIANY W PRZEMYŚLE śywnościowym DOLNEGO ŚLĄSKA W ODNIESIENIU DO ILOŚCI ZAKŁADÓW PRZETWÓRSTWA PIERWOTNEGO (dane GUS) Wyszczególnienie Produkcja i przetwórstwo mięsa białego Produkcja i przetwórstwo mięsa czerwonego Przetwórstwo mleka Produkcja olejów i tłuszczów roślinnych Owocowo-warzywny Produkcja win i napojów fermentowanych Produkcja piwa i słodów Wytwarzanie produktów przemiału zbóŝ Przetwórstwo ziemniaków Produkcja alkoholu etylowego i napojów alkoholowych Przetwórstwo ryb Produkcja pasz i karmy dla zwierząt Produkcja cukru Pozostałe Razem przetwórstwo pierwotne

11 ZMIANY W PRZEMYŚLE śywnościowym DOLNEGO ŚLĄSKA W ODNIESIENIU DO ILOŚCI ZAKŁADÓW PRZETWÓRSTWA WTÓRNEGO Wyszczególnienie Produkcja lodów Produkcja pieczywa Produkcja wyrobów piekarskich i ciastkarskich o przedłuŝonej trwałości Produkcja kakao, czekolady i wyrobów cukierniczych Produkcja makaronów, klusek i podobnych wyrobów mącznych Przetwórstwo herbaty i kawy Produkcja przypraw Produkcja odŝywek oraz Ŝywności dietetycznej Produkcja pozostałych artykułów spoŝywczych Produkcja wód mineralnych i napojów bezalkoholowych Razem przetwórstwo wtórne Ogółem przemysł spoŝywczy

12 Przemysł Wykorzystanie potencjału produkcyjnego w przemyśle spoŝywczym regionu Zdolność prod. Przerób rzecz. Wykorzystanie zdolności produkcyjnej (%) SprzedaŜ poza wojewódz. (%) ZboŜowo młynarski [t] Paszowy [t] Ziemniaczany [t] Spirytusowy a.) zboŝowy [t] b.) ziemniaczany [t] 3 786, , Owocowo-warzywny [t] Mięsny [t] Drobiarski [t] Mleczarski [l] Źródło: opracowanie własne na podstawie [8]

13 Zakres doskonalenia przemysłu Ŝywnościowego w regionie W przemyśle spoŝywczym mają miejsce korzystne zmiany warunków sanitarno-weterynaryjnych. Znaczna część zakładów pracujących w oparciu o surowce rolne przeszła pozytywnie weryfikację w zakresie wymogów unijnych. Dostosowania te wiąŝą się z koniecznością ponoszenia znacznych nakładów inwestycyjnych. Wielkie znaczenie w zasilaniu w środki finansowe firm agrobiznesu mają pomocowe fundusze unijne, które są chętnie wykorzystywane przez menedŝerów przedsiębiorstw.

14 WYNIKI ANALIZY Województwo dolnośląskie posiada zdecydowanie lepsze niŝ przeciętnie w kraju warunki naturalne do produkcji rolnej (w skali IUNG o 12,5%). Dolny Śląsk mimo korzystnych warunków do produkcji rolnej nie jest samowystarczalny w zakresie produkcji warzyw, owoców, mięsa, a takŝe mleka. Dolny Śląsk zdominowany jest przez dostawców z innych województw. aŝ 45% dostaw przetworów mięsnych pochodzi z z Wielkopolski rynek mleka w 50% opanowany jest przez dostawców z województwa wielkopolskiego i mazowieckiego.

15 WYNIKI ANALIZY W strukturze firm według skali zatrudnienia dominują przedsiębiorstwa mikro i małe (ok. 95% przedsiębiorstw). Maleje ilość zakładów przemysłu spoŝywczego pracujących w oparciu o własne surowce rolne, głównie dotyczy to branŝy mięsnej i tłuszczowej. Najwięcej nowych zakładów powstało w branŝach wtórnego przetwórstwa, w tym w przedsiębiorstw piekarskich. Małe i średnie zakłady w większości nie są konkurencyjne wobec producentów z sąsiednich województw, co ogranicza sprzedaŝ przez rodzimych producentów Ŝywności oraz powoduje wzrost kosztów przewozu we wszystkich ogniwach agrobiznesu.

16 WYNIKI ANALIZY Słabością wielu małych firm spoŝywczych jest luka organizacyjna z zakresu nowoczesnych systemów: marketingu, dystrybucji, logistyki, zarządzania jakością, zasobami i finansami. Celowym jest włączenie władz wojewódzkich i organizacji pozarządowych w aktywizację i wsparcie regionalnej gospodarki Ŝywnościowej.

17 Identyfikacja potrzeb i priorytetów Małych oraz średnich przedsiębiorstw przemysłu Ŝywnościowego?!

18 Wsparcie dla przemysłu Ŝywnościowego sfera zarządzania: komputerowe wspomaganie zarządzania i produkcji (np. CSB) organizacja i intensyfikacja sprzedaŝy doradztwo, sfera jakości: systemy HACCP i ISO doskonalenie bezpieczeństwa i jakości produktów urządzenia, technologie, dodatki SZKOLENIA - INWESTYCJE W KAPITAŁ LUDZKI PROJEKTY NA RZECZ ROZWOJU MiŚP

19 ANALIZA JAKO WSKAŹNIK DLA FORESIGHT-U

20 PODSTAWOWE ZASADY BEZPIECZEŃSTWO śywnościowe WG PRAWA UE TRANSFER WIEDZY WSPARCIE SIŁ POLITYCZNYCH I BIZNESOWYCH (np. wspólne projekty) BUDOWANIE Z PRZEKONANIEM NOWEJ FORMUŁY AGROBIZNESU I SYSTEMU BIO DLA DOLNEGO ŚLĄSKA BIO-

21 PRAWO UNII EUROPEJSKIEJ CZŁOWIEK KONSUMENT KLIENT ZDROWIE ŚRODOWISKO BEZPIECZEŃSTWO

22 POWIĄZANIA śywność BIOTECHNOLOGIA ZDROWIE, BEZPIECZEŃSTWO MEDYCYNA CZŁOWIEK

23 BUDOWANIE NOWEJ FORMUŁY DLA GOSPODARKI śywnościowej DOLNEGO ŚLĄSKA OPARTEJ NA: INNOWACYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORCZOŚCI KONKURENCYJNOŚCI a. WYKORZYSTANIE LOKALNEGO POTENCJAŁU INTELEKTUALNEGO b. WYKORZYSTANIE ISTNIEJĄCYCH FORM WSPÓLPRACY c. ROZWIJANIE WSZELKICH FORM INTEGRACJI, W TYM TWORZENIE KONSORCJÓW KLASTRÓW KLASTRY POWINNY ZDYNAMIZOWAĆ GOSPODARKĘ śywnościową DOLNEGO ŚLĄSKA

24 KLASTER NUTRIBIOMED (NBM) ŁAŃCUCH I SIEĆ JEDNOSTEK ================================================================================================= 1. Surowiec i jego wstępna obróbka 2. Przetwórstwo 3. Wysokie technologie firmy biotechnologiczne 4. Przemysł farmaceutyczny/ Ŝywnościowy 5. Sieć dystrybucyjna 6.CENTRA BIOMEDYCZNE 7.Klient/ Pacjent

25 Procesy wsparcia KLASTER NUTRIBIOMED Procesy wsparcia BAZA SUROWCOWA PARK TECHNOLOGICZNY Firma TECHNOX RYNEK SUPLEMENTÓW DIETY I NUTRACETYKÓW Spółka BTX Inne spółki SPIN OFF Pompa Ssąco - tłocząca CENTRA BIOMEDYCZNE

26 SFERA MONITOROWANEJ PRODUKCJI SUROWCA Producenci surowców( jaja, mleko, siara, zioła, owoce, inne) Przestrzeganie zasad dobrych praktyk GMP/GHP, HACCP, ISO SFERA PODSTAWOWEGO PRZETWÓRSTWA Przedsiębiorstwa produkcyjne; Podstawowe technologie. Technologie specjalistyczne Przestrzeganie zasad GMP/GHP i HACCP. SFERA USZLACHETNIANIA W OPARCIU O WYSOKIE TECHNOLOGIE Parki Technologiczne, firmy Spin off; Wysokie technologie i nanotechnologie w procesie izolacji bioaktywnych substancji, m.in. enzymy, inhibitory, antyoksydanty, peptydy, polifenole, itp. Wytwarzanie produktów o czystości technicznej i farmakologicznej. SFERA WYTWARZANIA PRODUKTU RYNKOWEGO I DYSTRYBUCJI Przemysł Przemysł Ŝywnościowy Przemysł Przemysł Przemysł Rynki substancji odŝywczych, suplementów diety, parafarmaceutyków, innych materiałów,,,,, Materiały

27 ZATEM: WSPÓLNY FRONT KOOPERACYJNY ADMINISTRACJA, BIZNES, NAUKA TRANSFER WIEDZY TWORZENIE SIECI KLASTRÓW AGROBIZNESU INNOWACYJNOŚĆ, PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ, KONKURENCYJNOŚĆ

28 Dziękuję za uwagę PATRZMY W PRZYSZŁOŚĆ Z NADZIEJĄ, WIARĄ I OPTYMIZMEM TRZEBA WYSIŁKU A WSZYSTKO SPEŁNI SIĘ!!!

29 Dziękuję za uwagę

30 GŁÓWNE PROBLEMY zmniejszanie nadwyŝki potencjału produkcyjnego obniŝanie kosztów stałych rozwijanie integracji pionowej (produkcja surowców a przetwórstwo) rozwijanie integracji poziomej z otoczeniem rynkowym i instytucjonalnym ustabilizowanie i unormowanie warunków konkurowania (eliminacja nieuczciwej konkurencji)

31 GŁÓWNE PROBLEMY wzrost siły ekonomicznej przedsiębiorstw w tym potencjału marketingowego, logistycznego i zarządczego odzyskanie zdolności ekspansji eksportowej na rynki UE, Europy Wschodniej i innych (zwiększenie udziału eksportu w sprzedaŝy do 15-20%)

32 PRIORYTETY STRATEGICZNE stosowanie regulacji UE w zakresie prawa Ŝywnościowego i ochrony środowiska modernizacja techniczna i technologiczna firm upowszechnianie systemów zarządzania jakością

33 CELE STRATEGICZNE dostosowanie stanu sanitarnego zakładów do standardów UE poprawa konkurencyjności na rynku krajowym i zagranicznym (jakość, ceny, koszty wytwarzania)