CHAPTER II ENVIRONMENTAL PROTECTION DZIAŁ II STAN I OCHRONA ŚRODOWISKA. Uwagi ogólne. General notes

Transkrypt

1 DZIAŁ II CHAPTER II ENVIRONMENTAL PROTECTION Uwagi ogólne 1. Informacje o stanie geodezyjnym i kierunkach wykorzystania powierzchni województwa ujmowane są według form władania i grup rejestrowych w oparciu o ewidencję gruntów wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 III 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454). Ewidencja ta wprowadziła od 2002 r. zmiany polegające głównie na włączeniu do użytków rolnych: gruntów rolnych zabudowanych (poprzednio ujmowanych w pozycji grunty zabudowane i zurbanizowane), gruntów pod stawami (ujmowanych w pozycji wody śródlądowe stojące) oraz rowów (które stanowiły odrębną pozycję). Dane o gruntach rolnych i leśnych wyłączonych na cele nierolnicze i nieleśne dotyczą gruntów, za które pobrano należności i opłaty w trybie ustawy z dnia 3 II 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (jednolity tekst, Dz. U Nr 121, poz. 1266, z późniejszymi zmianami), która chroni wszystkie grunty rolne zaliczone do klas bonitacyjnych l-iii oraz grunty rolne klas bonitacyjnych IV-VI wytworzone z gleb organicznych. Do 2008 r., zgodnie z art. 12 ust. 15 ustawy, rada gminy mogła podjąć uchwałę o objęciu ochroną na jej obszarze również gruntów rolnych zaliczonych do klas bonitacyjnych IV, IVa, IVb wytworzonych z gleb pochodzenia mineralnego. Od 2009 r. przepisów ustawy nie stosuje się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne, położonych w granicach administracyjnych miast. Klasy bonitacyjne użytków rolnych określają jakość użytków rolnych pod względem przydatności do produkcji rolniczej; klasa l oznacza najwyższą wartość rolniczą, klasa VI najniższą. Grunty przeznaczone pod zalesienia oznaczono symbolami: orne RZ; pastwiska PsZ. 2. Dane o gruntach zdewastowanych i zdegradowanych wymagających rekultywacji i zagospodarowania dotyczą gruntów, które utraciły całkowicie wartości użytkowe (grunty zdewastowane) oraz gruntów, których wartość użytkowa zmalała w wyniku pogorszenia się warunków przyrodniczych lub wskutek zmian środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej działalności rolniczej (grunty zdegradowane). General notes 1. Information regarding the geodesic status and directions in voivodship land use is classified according to ownership and register groups, of land included in the land register as a result of the decree of the Minister of Regional Development and Construction from 29 III 2001 in regard to the registration of land and buildings (Journal of Laws No. 38, item 454). A land register introduced since 2002 changes primarily consisting in the inclusion of built-up agricultural land (which previously was included in the item built-up and urbanized land ), land under ponds (included in the item standing inland water ) as well as ditches (which accounted for a separate item), in agricultural land. Data regarding agricultural and forest land designated for non-agricultural and non-forest purposes concern land, for which payments and fees were collected, based on the Law on Agricultural and Forest Land Protection, dated 3 II 1995 (uniform text, Journal of Laws 2004 No. 121, item 1266, with later amendments), which protects all agricultural land included in quality classes I-III, as well as agricultural land included in quality classes IV-VI, comprised of organic soils. Until 2008, in accordance with Art. 12 item 15 of the Law, a gmina council might also resolve to protect agricultural land of IV, IVa, IVb quality classes, originating from mineral-derived soils and located within the gmina. Since 2009 the provinsions of the Law do not apply to agricultural land located within the administrative borders of urban areas. Quality classes of agricultural land describe the quality of land in terms of value to agricultural production; class I corresponds to the highest agricultural value and class VI to the lowest. Land designated for afforestation is given the following symbols: RZ for arable land and PsZ for pastures. 2. Data regarding devastated and degraded land requiring reclamation and management concern land which has completely lost its utility value (devastated land) and land, the utility value of which has declined, due to a worsening in natural conditions or environmental changes and industrial activity as well as to inappropriate agricultural practices (degraded land).

2 58 Rekultywacja gruntów polega na nadaniu lub przywróceniu gruntom zdegradowanym lub zdewastowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg. Zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych polega na wykonaniu odpowiednich zabiegów umożliwiających wykorzystanie tych gruntów dla celów rolniczych, leśnych, komunalnych i innych. Reclamation of land consists in the restoration or assigning a utility or natural value to devastated or degraded land through appropriate landscaping, improving physical and chemical properties, regulating waterways, regenerating soils, strengthening scarps as well as constructing or reconstructing necessary roads. Development of reclaimed land is based on undertaking appropriate measures, which enable to use that land for agricultural, forest, municipal and other purposes. 3. Informacje o poborze i zużyciu wody dotyczą: 3. Information regarding water withdrawal and 1) w pozycji na cele produkcyjne (poza rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem) w przemyśle jednostek organizacyjnych wnoszących opłaty za pobór z ujęć własnych rocznie 5 dam 3 i więcej wody podziemnej albo 20 dam 3 i więcej wody powierzchniowej lub odprowadzających rocznie 20 dam 3 i więcej ścieków. Dane o poborze wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności nie obejmują wód pochodzących z odwadniania zakładów górniczych odprowadzonych do odbiornika bez wykorzystania. Od 2003 r. uwzględnia się w województwach nadmorskich wielkość poboru z morskich wód wewnętrznych, które obejmują na terenie województwa pomorskiego: - część Zatoki Gdańskiej zamkniętą linią łączącą określone punkty geograficzne na Mierzei Helskiej i Mierzei Wiślanej; - część Zalewu Wiślanego, znajdującą się na południowy zachód od granicy państwowej między Rzeczypospolitą Polską a Federacją Rosyjską na tym Zalewie; - wody portów określone od strony morza linią łączącą najdalej wysunięte w morze stałe urządzenia portowe, stanowiące integralną część systemu portowego; 2) w pozycji nawodnienia w rolnictwie i leśnictwie oraz napełnianie i uzupełnianie stawów rybnych jednostek organizacyjnych rolnictwa, leśnictwa i rybactwa zużywających wodę na potrzeby nawadniania gruntów rolnych i leśnych o powierzchni od 20 ha oraz na potrzeby eksploatacji stawów rybnych o powierzchni od 10 ha. Od 2005 r. do stawów rybnych nie zalicza się pstrągarni; 3) w pozycji eksploatacja sieci wodociągowej wszystkich jednostek nadzorujących pracę sieci wodociągowej (w tym również spółdzielni mieszkaniowych, spółek wodnych, zakładów usług wodnych, zakładów pracy itd.). 4. Informacje o stanie jednolitych części wód rzek i jezior pozyskiwane są w ramach monitoringu jakości wód będącego podsystemem Państwowego Monitoringu Środowiska. Monitoring jakości wód realizowany jest w oparciu o wyznaczone jednolite części wód, stanowiące podstawowe jednostki gospodarowania wodami. consumption concerns: 1) in the item for production purposes (excluding agriculture, forestry and fishing) of industry organizational entities making payments for the annual withdrawal of 5 dam 3 or more of underground water, or 20 dam 3 or more of surface water from their own sources, or discharging 20 dam 3 or more of waste water annually. Data regarding water withdrawal for needs of the national economy and population do not include water coming from irrigation of mines, which is discharged to reservoir without further use. Since 2003 is considered in seaside voivodships largeness withdrawal with internal seawaters, which include in Pomorskie Voivodship area: - a part of Gulf of Gdańsk enclosed by the line conected specific geografical points on the Hel Peninsula and on the Wisła Peninsula; - a part of Wisła Bay situated to the northern west of the national border between Republic of Poland and Russian Federation on the Bay; - ports waters definited from the sea side by a line connecting the furthest extended in the sea port stationary installations constituting an integral part of the port system; 2) in the item irrigation in agriculture and forestry as well as filling and completing fish ponds agricultural, forest and fishing organizational entities, consuming water for irrigating agricultural or forest land of 20 ha or more in area, and for the purpose of exploiting fish ponds of 10 ha or more in area. Since 2005 fish ponds do not include trout farms; 3) in the item exploitation of water-line system all entities responsible for the management of the water-line system (including housing co- -operatives, water companies, waterworks and workplaces etc.). 4. Information on the status of uniform bodies of river and lake waters are obtained under the water quality monitoring which is a subsystem of the State Environment Monitoring. Water quality monitoring is based on designated uniform water bodies, which are basic units for water management.

3 ENVIRONMENTAL PROTECTION 59 Jednolita część wód powierzchniowych oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, taki jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych. Ocena jednolitych części wód powierzchniowych wykonywana jest na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 VIII 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008). Stan jednolitych części wód rzek i jezior ocenia się jako dobry lub zły, porównując wyniki klasyfikacji ich stanu ekologicznego (na podstawie wyników badań wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizyko-chemicznych, biologicznych i hydromorfologicznych) z wynikami klasyfikacji ich stanu chemicznego (na podstawie wartości granicznych chemicznych wskaźników jakości wód). 5. Informacje o ocenie sanitarnej wodociągów oraz o jakości wody pobieranej z tych urządzeń opracowywane są zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 III 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia dla ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z późniejszymi zmianami); dane opracowano na podstawie wyników badań terenowo-laboratoryjnych wykonywanych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne. Kontrola wodociągów przeprowadzana jest w reprezentatywnych punktach charakterystycznych dla danego wodociągu, uzgodnionych między odpowiednią powiatową stacją sanitarno- -epidemiologiczną a zarządcą wodociągu. Wodociągi pogrupowano według ich wydajności dobowej. Na podstawie wyników analiz fizyczno- -chemicznych i badań bakteriologicznych wyróżnia się dwie kategorie urządzeń dostarczające wodę dobrą (tj. odpowiadającą wymaganiom sanitarnym) i dostarczające wodę złą (tj. nieodpowiadającą wymaganiom sanitarnym). 6. Dane o ściekach dotyczą ścieków odprowadzonych do wód lub do ziemi przez jednostki określone w ust. 3, pkt 1) i 3). Do tych samych jednostek odnoszą się dane o wyposażeniu w oczyszczalnie ścieków. Jako ścieki wymagające oczyszczania przyjęto wody odprowadzane siecią kanałów lub rowów otwartych bezpośrednio do wód lub do ziemi albo do sieci kanalizacyjnej z jednostek produkcyjnych (łącznie z zanieczyszczonymi wodami z odwadniania zakładów górniczych i chłodniczymi), z innych jednostek oraz z gospodarstw domowych. The uniform body of surface water means a discrete and significant element of surface waters, such as: a lake, a reservoir, a stream, river or canal, part of stream, river or canal, a transitional water or a stretch of coastal water. Assessment of uniform surface water bodies is performed on the basis of the decree of the Minister of the Environment dated 20 VIII 2008 on the method of classifying the staus of uniform bodies of surface water (Journal of Laws No. 162, item 1008). The status of uniform bodies of river and lakes waters is evaluated as good or bad by comparing results of the classification of ecological status (on the basis of research results concerning quality indices of waters constituting physico- -chemical, biological and hydromorphological elements) with results of the classification of their chemical status (on the basis of limit values of chemical quality indices). 5. Information concerning the sanitary evaluation of waterworks as well as the quality of water drawn from these facilities is compiled in accordance with the decree of the Minister of Health, dated 29 III 2007 regarding the quality of water supplied to the population for consumption (Journal of Laws No. 61, item 417, with later amendments); data are compiled on the basis of the results of field and laboratory tests conducted by sanitary-epidemiological stations. Monitoring of waterworks is conducted in representative points characteristic for a particular waterwork, agreed between the proper powiat sanitary-epidemiological station and the administrator of the facility. The waterworks are divided into groups, according to their 24 hour capacity. On the basis of results of physical-chemical analyses and bacteriological tests, two categories of facilities supplying good water (i.e., meeting sanitary requirements) and supplying bad water (i.e., not meeting sanitary requirements) are distinguished. 6. Data regarding wastewater concern wastewater discharged into waters or into the ground by entities described in item 3, points 1) and 3). Data regarding equipment with wastewater treatment plants concern the same entities. Wastewater requiring treatment is understood as water discharged by means of open channel or ditch systems directly into waters or into the ground or sewerage system of entities engaged in production (including contaminated drainage water from mines and cooling water), other entities as well as households.

4 60 Wody chłodnicze są to ścieki o podwyższonej temperaturze powstałe w wyniku użycia wód do celów chłodniczych w procesach technologicznych. Za wody chłodnicze niewymagające oczyszczania uznaje się wody, które spełniają następujące warunki: - są odprowadzane do wód oddzielnym systemem kanalizacji, - ilości zanieczyszczeń w wodach chłodniczych po procesie produkcyjnym nie są większe od ilości zanieczyszczeń w wodach pobranych do celów chłodzenia, - temperatura wód chłodniczych odprowadzonych do jezior oraz ich odpływów nie przekracza 26 C, a do pozostałych wód, z wyjątkiem morza terytorialnego, nie przekracza 35 C. Dane o ściekach oczyszczanych dotyczą ścieków oczyszczanych mechanicznie, chemicznie, biologicznie oraz z podwyższonym usuwaniem biogenów i odprowadzonych do wód lub do ziemi. Przez ścieki oczyszczane mechanicznie rozumie się ścieki poddane procesowi usuwania jedynie zanieczyszczeń nierozpuszczalnych, tj. ciał stałych i tłuszczów ulegających osadzaniu lub flotacji, przy użyciu krat, sit, piaskowników, odtłuszczaczy współpracujących z osadnikami Imhoffa. Chemiczne oczyszczanie ścieków polega na wytrącaniu niektórych związków rozpuszczalnych względnie ich neutralizacji metodami chemicznymi, takimi jak koagulacja, sorpcja na węglu aktywnym itp. Biologiczne oczyszczanie ścieków następuje w procesie mineralizacji przez drobnoustroje w środowisku wodnym w sposób naturalny (np. poprzez rolnicze wykorzystanie ścieków, zraszanie pól, stawy rybne) lub w urządzeniach sztucznych (złoża biologiczne, osad czynny) i polega na usuwaniu ze ścieków zanieczyszczeń organicznych oraz związków biogennych i refrakcyjnych. Podwyższone usuwanie biogenów w ściekach następuje w oczyszczalniach ścieków o wysokoefektywnych technologiach oczyszczania (głównie biologicznych, a także chemicznych) umożliwiających zwiększoną redukcję azotu i fosforu. Kilkustopniowe oczyszczanie mechaniczne i biologiczne lub mechaniczno-chemiczno-biologiczne odprowadzanych ścieków zakwalifikowano do wyższego stopnia oczyszczania (biologicznego lub chemicznego). Cooling water comprises wastewater with an increased temperature created in the process of using water for cooling purposes during technological processes. Cooling water not requiring treatment is water which meets the following conditions: - is discharged in waters by a separate sewerage system, - the quantity of pollutants in cooling water after the production process is not greater than the amount of pollutants in water withdrawn for cooling purposes, - the temperature of cooling water discharged into lakes and their inflows does not exceed 26 C as well as other waters, except territorial sea, does not exceed 35 C. Data regarding treated wastewater concern wastewater treated mechanically, chemically, biologically, and with increased biogen removal, discharged into waters or into the ground. Mechanical treatment of wastewater is understood as the process of removing only non- -soluble pollutants, i.e. solid bodies and fats subject to settlement or floatation, through the use of grates, filters, grit chambers, grease traps in conjunction with Imhoff tanks. Chemical treatment of wastewater consists in precipitating certain soluble compounds, or their neutralization through chemical methods, such as coagulation, sorption on active carbon, etc. Biological treatment of wastewater occurs through mineralization processes caused by microorganisms in the natural water environment (e.g. through agricultural use of wastewater, field irrigation, fish ponds) or in artificial facilities (biofilters activated sludge) and consists in the removal of organic pollutants or biogenous and refractive compounds from wastewater. Increased biogen removal (disposal) from sewage occurs in treatment plants with highly efficient treatment technologies (mostly biological, and also chemical) allowing for an increased reduction in nitrogen and phosphorus content. A few steps treatment, mechanical and biological or mechanical, chemical and biological of discharging wastewater was classified as a higher degree of the treatment process (biological or chemical).

5 ENVIRONMENTAL PROTECTION 61 Dane o oczyszczalniach ścieków komunalnych dotyczą oczyszczalni, które oczyszczają ścieki odprowadzone do oczyszczalni siecią kanalizacyjną, niezależnie od formy własności zarówno oczyszczalni, jak i sieci kanalizacyjnej, na której oczyszczalnia pracuje. Dane nie dotyczą oczyszczalni przydomowych lub oczyszczających ścieki wyłącznie dowożone (czyli oczyszczalni nie pracujących na sieci kanalizacyjnej). Dane o ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków podano na podstawie badań Głównego Urzędu Statystycznego, w oparciu o szacunek liczby ludności korzystającej z oczyszczalni oczyszczających ścieki z miast i wsi. W przypadku gdy miasto obsługiwane jest przez kilka oczyszczalni o różnym sposobie oczyszczania, o zakwalifikowaniu miasta do obsługiwanego przez poszczególny rodzaj oczyszczalni ścieków decyduje przewaga ilości ścieków oczyszczanych przez dany rodzaj oczyszczalni. Przez osady ściekowe rozumie się pochodzące z oczyszczalni ścieków osady z komór fermentacyjnych oraz innych instalacji służących do oczyszczania ścieków. 7. Informacje o źródłach i wielkości emisji przemysłowych zanieczyszczeń powietrza oraz o stanie wyposażenia i efektach eksploatacji urządzeń do redukcji tych zanieczyszczeń dotyczą jednostek organizacyjnych ustalonych przez Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych na podstawie określonej wysokości opłat wniesionych w 1986 r. za roczną emisję substancji zanieczyszczających powietrze według stawek określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 l 1986 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian (Dz. U. Nr 7, poz. 40, z późniejszymi zmianami). Ustalona zbiorowość badanych jednostek utrzymywana corocznie, co zapewnia m.in. porównywalność wyników badań, może być powiększana jedynie w szczególnych przypadkach, np. o jednostki nowo uruchomione lub rozbudowane o wysokiej skali progowej emisji zanieczyszczeń. Dane o emisji pyłów dotyczą pyłów: ze spalania paliw, cementowo-wapienniczych i materiałów ogniotrwałych, krzemowych, nawozów sztucznych, węglowo- -grafitowych, sadzy oraz innych rodzajów zanieczyszczeń pyłowych. Dane o emisji gazów dotyczą: dwutlenku siarki, tlenku węgla, tlenków azotu, węglowodorów oraz innych rodzajów zanieczyszczeń gazowych (bez dwutlenku węgla). Dane o emisji pyłów i gazów obejmują emisję zorganizowaną (z urządzeń technologicznych i ogrzewczych) oraz niezorganizowaną (z hałd, składowisk, w toku przeładunku substancji sypkich lub lotnych, z hal produkcyjnych itp.). Data regarding municipal wastewater treatment plants concern those of them, which are used to treat wastewater drained off to treatment plants by sewerage systems, regardless of the from of ownership of the plants or sewerage systems. Data do not include household treatment plants or treatment plants processing only transported wastewater (i.e. wastewater treatment plants not working within sewerage system). Data regarding population using wastewater treatment plants is given on the basis of surveys of the Central Statistical Office based on estimates of the number of the population using wastewater treatment plants treatment sewage from urban and rural area. When urban area is served by several treatment plants with various methods of treatment the predominate amount of waste treated by a given treatment plant determines the classification of the urban area in the appropriate type of wastewater treatment plant. Sewage sludge from wastewater treatment plants are understood as sludge from sludge digesters and other installations, used for purifying wastewater. 7. Information regarding the sources and amounts of industrial atmospheric pollutant emission as well as the equipment reducing such pollutants and the effects of its utilization concerns organizational entities established by the Minister of Environmental Protection and Natural Resources on the basis of the defined amount of fees borne in 1986 for the annual emission of substances polluting the air, according to rates defined in the decree of the Council of Ministers, dated 13 I 1986, regarding payments for economic use of the environment and modifications to it (Journal of Laws No. 7, item 40, with later amendments). The established group of surveyed entities maintained annually which i.a. assures comparability of data, may only be increased in specific cases, e.g. by newly established or expanded entities with a high step scale of pollutant emission. Data regarding particulate emission concern: particulates from the combustion of fuels, particulates from cement and lime, fire-resistant materials, silicates, artificial fertilizers, carbon and graphite, soot, as well as other types of particulates. Data regarding gas emission concern: sulphur dioxide, carbon oxide, nitrogen oxides, hydrocarbons, as well as other types of gaseous pollutants (excluding carbon dioxide). Data regarding particulate and gas emission include organized emission (from technological and heating facilities) and disorganized emission (from waste dumps and landfills, in the course of reloading of volatile or loose substances, from production halls etc.).

6 62 Ze względu na to, że wielkość emisji dwutlenku węgla charakteryzuje się dużymi bezwzględnymi wartościami, wskaźnik dotyczący stopnia redukcji zanieczyszczeń gazowych został wyliczony i przedstawiony bez uwzględnienia emisji dwutlenku węgla. Wielkość emisji z poszczególnych źródeł i poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń ustalona została albo na drodze pomiarów, albo na podstawie obliczeń z bilansu surowcowo-paliwowego w oparciu o wskaźniki emisji zanieczyszczeń dla charakterystycznych procesów technologicznych. 8. Odpady oznaczają każdą substancję lub przedmiot należący do jednej z kategorii określonych w załączniku nr 1 do ustawy z dnia 27 IV 2001 r. o odpadach (tekst jednolity, Dz. U Nr 185, poz. 1243), których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany. Informacje o odpadach opracowane zostały od 2002 r. zgodnie z katalogiem odpadów opartym o Listę Odpadów wprowadzoną do prawodawstwa Unii Europejskiej z dniem 1 I 2002 r., a za rok 2000 na podstawie klasyfikacji odpadów zgodnej z Europejskim Katalogiem Odpadów. Informacje o ilości i rodzajach odpadów dotyczą zakładów, które wytworzyły w ciągu roku powyżej 1 tys. t odpadów lub nagromadziły 1 mln t i więcej odpadów (z wyłączeniem odpadów komunalnych). Przez odzysk odpadów rozumie się wszelkie działania, niestwarzające zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska, polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub w części, lub prowadzące do odzyskania z odpadów substancji, materiałów lub energii i ich wykorzystania. Przez unieszkodliwianie odpadów rozumie się poddanie odpadów procesom przekształceń biologicznych, fizycznych lub chemicznych w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia, zdrowia ludzi lub dla środowiska. Magazynowanie odpadów to czasowe przetrzymywanie lub gromadzenie odpadów przed ich transportem, odzyskiem lub unieszkodliwieniem. Przez odpady składowane należy rozumieć odpady usunięte na składowiska (wysypiska, hałdy, stawy osadowe) własne zakładów lub obce. Dane o odpadach dotychczas składowanych (nagromadzonych) dotyczą ilości odpadów zdeponowanych na terenach własnych zakładów w wyniku składowania w roku sprawozdawczym i w latach poprzednich. Due to the high absolute values which characterise the emission of carbon dioxide the indicator of reduction of gas pollutants was calculated and presented with exclusion of carbon dioxide emission. The emission volumes of different pollutant types from various sources were estimated through measurements or on the basis of calculations of the raw material and fuel balance, based on pollutant emission indicators for the characteristic technological processes. 8. Waste shall mean any substance or object in one of the categories listed in Annex I to the Law on Waste, dated 27 IV 2001 (uniform text, Journal of Laws 2010 No. 185, item 1243), which the holder discards or intends or is required to discard. Information regarding waste was compiled since 2002 on the basis of a catalogue of waste based on List of Waste introduced into legislation of the European Union on 1 I 2002 and for the year 2000 on the basis of the classification of waste in accordance with the European Waste Catalogue. Information regarding the quantity and type of waste concerns plants which generated over 1 thous. t of waste in the course of the year or accumulated 1 mln t of waste and more (excluding municipal waste). Recovery of waste shall mean any operations which do not endanger human life and health or the environment, consisting in the use of waste in whole or in part, or leading to extraction and use of substances, materials or energy. Treatment of waste shall mean the submission of waste to the processes of biological, physical or chemical treatment as a result of which the nature of waste does not pose risks to human life and health or the environment. Waste storage shall mean temporary waste storage or collection prior to its transport, recovery or treatment. Landfilled waste is understood as waste transferred to landfill areas (landfills, waste dumps, sludge tanks) of the plant generating it or to other areas. Data regarding landfilled up to now (accumulated) waste concern the quantity of waste deposited on the grounds of the plants generating it as a result of depositing it during the reporting and previous years.

7 ENVIRONMENTAL PROTECTION 63 Przez zrekultywowane tereny składowania odpadów należy rozumieć tereny, których eksploatacja została zakończona i na których zostały przeprowadzone prace polegające na nadaniu lub przywróceniu im wartości użytkowych poprzez między innymi właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych oraz uregulowanie stosunków wodnych. 9. Ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody (m.in. dziko występujących oraz objętych ochroną gatunkową roślin, zwierząt i grzybów, zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, siedlisk przyrodniczych); formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, pomniki przyrody. Podstawą prawną regulującą ustanowienie form ochrony przyrody jest ustawa z dnia 16 IV 2004 r. o ochronie przyrody (jednolity tekst Dz. U Nr 151, poz. 1220, z późniejszymi zmianami); formy te tworzone są w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, zarządzenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska, uchwały sejmiku województwa lub rady gminy. Parki narodowe obejmują obszary wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, na których ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe. Parki narodowe tworzy się w celu zachowania różnorodności biologicznej, zasobów, tworów i składników przyrody nieożywionej i walorów krajobrazowych, przywrócenia właściwego stanu zasobów i składników przyrody oraz odtworzenia zniekształconych siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin, siedlisk zwierząt lub siedlisk grzybów. Rezerwaty przyrody obejmują wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej. Parki krajobrazowe obejmują obszary chronione ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Reclaimed waste disposal sites are territories where exploitation had been finished and where works connected with restoration or assigning utility value such as appropriate landscaping, improving physical and chemical characteristics or regulating waterways were carried out. 9. Nature protection consists in maintaining, sustainable utilisation and renovation of nature resources, objects and elements (among others, plants, animals and fungi originally existing in environment as well as subjected to species protection, wandering and migratory animals, habitats); forms of nature protections are: national parks, nature reserves, landscape parks, protected landscape areas, documentation sities, ecological arable lands, landscape-nature complexes, monuments of nature. The legal basis regulating establishing forms of nature protection is the Law on Nature Protection, dated 16 IV 2004 (uniform text, Journal of Laws 2009 No. 151, item 1220, with later amendments); the forms are created by way of the decree of the Council of Ministers, the regulation of regional director for environmental protection, the resolution of voivodship regional council or gmina council. National parks include protected areas distinguishing for particular natural, scientific, social, cultural and educational values, of the area of at least 1000 ha, where all nature elements and specific landscape features are protected. National parks are created to preserve biodiversity, resources, formations and elements of inanimate nature and landscape features, restore a proper state of resources and elements of nature, reconstruct distorted natural habitats of plants, animals or fungi. Nature reserves include areas having essential value for the environmental, scientific, cultural and landscape reasons in natural or slightly changed state ecosystems, refuges and natural sites. They also protect habitats of plants, animals, fungi and formations and elements of inanimate nature. Landscape parks are areas protected for natural, historical and cultural values, as well as for landscape features. The aim of landscape park s creation is preservation and popularisation of these values in conditions of sustainable development. Protected landscape areas include areas protected for the sake of distinguishing landscape characterised by various ecosystem types. These areas are to be valuable because of their functions satisfying the needs of tourism and recreation and functions of ecological corridors.

8 64 Stanowiska dokumentacyjne są to niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych. Użytki ekologiczne są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków itp. Zespołami przyrodniczo-krajobrazowymi są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe lub estetyczne. Pomniki przyrody są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy. 10. Dane o nakładach na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej oraz ich efektach rzeczowych prezentuje się zgodnie z Polską Klasyfikacją Statystyczną dotyczącą Działalności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środowiska, wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2 III 1999 r. (Dz. U. Nr 25, poz. 218). Klasyfikacja ta opracowana została na podstawie Międzynarodowej Standardowej Statystycznej Klasyfikacji EKG/ONZ dotyczącej Działalności i Urządzeń Związanych z Ochroną Środowiska i Europejskiego Systemu Zbierania Informacji Ekonomicznych dotyczących Ochrony Środowiska (SERIEE) wdrożonego przez Unię Europejską. 11. Fundusze ekologiczne (Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych) są to fundusze tworzone z: opłat za korzystanie ze środowiska (tj. kwot pieniężnych pobieranych za emisję zanieczyszczeń powietrza, składowanie odpadów, usuwanie drzew lub krzewów oraz za pobór i korzystanie z wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi); kar za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska; spłat pożyczek udzielonych inwestorom oraz opłat za wyłączenie gruntów rolnych z produkcji, a także innych kwot ustalonych przez terenowe organy administracji rządowej oraz samorządowej. Documentation sites are scientific and educationally important, not emerging on the earth surface or visible on the surface, places of occurrence of various geological formations, fossils accumulations, mineral objects, caverns, rock caves, exploited and discarded opencast and underground workings. Ecological arable lands are worth protecting fragments of ecosystems of significant importance for biodiversity, such as: natural water reservoirs, field and forest ponds, groups of trees and shrubs, swamps, peat bogs, dunes, old river beds, rock outcrops, scarps, gravel banks, habitats of rare or protected species etc. Landscape-nature complexes are fragments of natural and cultural landscape that are worth protecting due to their scenic or aesthetic features. Monuments of nature are single objects of animate and inanimate nature of special environmental, scientific, cultural, historical or landscape value and of distinctive individual features such as trees of impressive size, native and alien shrubs, springs, waterfalls, rocks, ravines, erratic blocks and caves. A monument of nature is specified by the vitrue of an ordinance of gmina council. 10. Data regarding outlays on fixed assets and tangible effects of investments in environmental protection and water management are presented in accordance with the Polish Statistical Classification of Environmental Protection and Facilities, introduced on the basis of the decree of the Council of Ministers, dated 2 III 1999 (Journal of Laws No. 25, item 218). This classification was compiled on the basis of ECE/UN Single European Standard Statistical Classification of Environmental Protection Activities and Facilities as well as with European System for the Collection of Economic Information on the Environment (SERIEE), implemented by the European Union. 11. Ecological funds (Environmental Protection and Water Management Funds and Agricultural Land Protection Fund) are funds created from income originating from the: payments for use of natural environment (i.e.: payments collected for releasing air pollutants, landfilling waste, the removal of trees and bushes as well as for the abstraction and use of water and releasing wastewater into water or the ground); fines for violating environmental protection requirements; repayments of loans granted for investors; payments for exclusion of agricultural land from production as well as other payments established by territorial organs of government and local self-government administration.

9 ENVIRONMENTAL PROTECTION 65 Dane dotyczące funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej Narodowego i wojewódzkich prezentuje się w ujęciu memoriałowym (z wyjątkiem kar za naruszenie wymagań w zakresie ochrony środowiska w ujęciu kasowym), natomiast dane dla funduszy powiatowych i gminnych w ujęciu kasowym. Związane jest to z ustawową odrębnością funduszy i nieposiadaniem przez fundusze powiatowe i gminne osobowości prawnej. Data concerning environmental protection and water management funds National and voivodship are presented on accrual basis (excluding fines for violating environmental protection requirements on cash basis), while data for powiat and gmina funds on cash basis. It is connected with the legal separation of funds and lack of legal personality of powiat and gmina funds. TABL. 1 (7). STAN GEODEZYJNY a I KIERUNKI WYKORZYSTANIA POWIERZCHNI WOJEWÓDZTWA Stan w dniu 1 I GEODESIC STATUS a AND DIRECTIONS OF VOIVODSHIP LAND USE As of 1 I w ha in ha na 1 mieszkańca b w ha per capita b in ha przyrost (+) lub ubytek ( ) w ha w stosunku do 2011 r. increase (+) or decrease ( ) in ha in relation to 2011 Powierzchnia ogólna c ,80 0 Total area c Użytki rolne , Agricultural land grunty orne , arable land sady ,00-61 orchards łąki trwałe , permanent meadows pastwiska trwałe , permanent pastures grunty: rolne zabudowane ,01-29 land: agricultural built-up pod stawami , under ponds pod rowami ,00-34 under ditches Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione , Forest land as well as woody and bushy land lasy , forests grunty zadrzewione i zakrzewione ,00-49 woody and bushy land Grunty pod wodami , Lands under waters morskimi wewnętrznymi ,01 0 internal seawaters powierzchniowymi: surface: płynącymi ,02-32 flowing stojącymi , standing Grunty zabudowane i zurbanizowane , Built-up and urbanized areas tereny: areas: mieszkaniowe , residential przemysłowe , industrial inne zabudowane , other built-up zurbanizowane niezabudowane , urbanized non-built-up rekreacji i wypoczynku ,00-31 recreational and rest tereny komunikacyjne: transport areas: drogi , roads kolejowe ,00-1 railway inne ,00 +2 other użytki kopalne ,00-20 minerals Użytki ekologiczne ,00 +9 Ecological arable lands Nieużytki ,02-91 Wasteland Tereny różne , Miscellaneous land a Patrz uwagi ogólne, ust. 1 na str. 57. b Stan ludności w dniu 31 XII 2011 r. c Obszar lądowy (łącznie z wodami śródlądowymi) oraz część morskich wód wewnętrznych. Ź r ó d ł o: dane Departamentu Majątku Województwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gdańsku. a See general notes, item 1 on page 57. b Population as of 31 XII c Land area (including inland waters) as well as a part of internal sea waters. S o u r c e: data of Voivodship Property Department of the Marshal Office of Pomorskie Voivodship in Gdańsk.

10 66 TABL. 2 (8). GRUNTY ROLNE I LEŚNE WYŁĄCZONE Z PRODUKCJI ROLNICZEJ I LEŚNEJ a AGRICULTURAL LAND DESIGNATED FOR NON-AGRICULTURAL PURPOSES AND FOREST LAND DESIGNATED FOR NON-FOREST PURPOSES a w ha in ha O G Ó Ł E M T O T A L WEDŁUG RODZAJÓW GRUNTÓW BY TYPE OF LAND Grunty rolne Agricultural land W tym użytki rolne Of which agricultural land klasy bonitacyjne: quality classes: I-III I-III IV b IV b V i VI oraz VI RZ i PsZ V and VI as well as VI RZ and PsZ Grunty leśne Forest land WEDŁUG KIERUNKÓW WYŁĄCZENIA BY DIRECTIONS OF DESIGNATION Grunty wyłączone: Land designated for: Na tereny osiedlowe Residential areas Na tereny przemysłowe Industrial areas Pod drogi i szlaki komunikacyjne Roads and communication trails Pod użytki kopalne Minerals Pod zbiorniki wodne Water reservoirs Na inne cele Other purposes a W trybie obowiązujących przepisów prawnych o ochronie gruntów rolnych i leśnych. b Użytki rolne pochodzenia mineralnego i organicznego. Ź r ó d ł o: w zakresie gruntów rolnych dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi; w zakresie gruntów leśnych dane Ministerstwa Środowiska. a According to the existing legal regulations on the protection of agricultural and forest land. b Agricultural land of mineral and organic origin. S o u r c e: in regard to agricultural land data of the Ministry of Agriculture and Rural Development; in regard to forest land data of the Ministry of the Environment. TABL. 3 (9). GRUNTY ZDEWASTOWANE I ZDEGRADOWANE WYMAGAJĄCE REKULTYWACJI I ZAGOSPODAROWANIA ORAZ GRUNTY ZREKULTYWOWANE I ZAGOSPODAROWANE DEVASTATED AND DEGRADED LAND REQUIRING RECLAMATION AND MANAGEMENT AS WELL AS RECLAIMED AND MANAGED LAND GRUNTY w ha in ha LAND Wymagające rekultywacji i zagospodarowania (stan w dniu 31 XII) Requiring reclamation and management (as of 31 XII) zdewastowane devastated zdegradowane degraded Zrekultywowane (w ciągu roku) Reclaimed (during the year) w tym na cele: of which for purposes: rolnicze agricultural leśne forest Zagospodarowane (w ciągu roku) Managed (during the year) Ź r ó d ł o: dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. S o u r c e: data of the Ministry of Agriculture and Rural Development.

11 ENVIRONMENTAL PROTECTION 67 TABL. 4 (10). POBÓR WODY NA POTRZEBY GOSPODARKI NARODOWEJ I LUDNOŚCI WATER WITHDRAWAL FOR NEEDS OF THE NATIONAL ECONOMY AND POPULATION w hm 3 in hm 3 w odsetkach in per cent O G Ó Ł E M ,4 276,4 227,0 245,9 100,0 T O T A L na cele: for purposes of: Produkcyjne a (poza rolnictwem, leśnictwem, łowiectwem i rybactwem) Production a (excluding agriculture, forestry and fishing) from z ujęć własnych 112,9 147,9 99,6 119,4 48,6 own intakes w tym wody: of which waters: powierzchniowe... 93,2 46,5 47,6 47,8 19,4 surface podziemne... 19,3 16,9 13,0 12,3 5,0 underground morskie wody wewnętrzne... x 82,5 39,0 59,2 24,1 internal sea waters Nawodnień w rolnictwie i leśnictwie oraz napełniania i uzupełniania stawów rybnych b... 29,9 8,8 9,0 9,3 3,8 Irrigation in agriculture and forestry as well as filling and completing fish ponds b Eksploatacji sieci wodociągowej c Exploitation of water-line system c wody: powierzchniowe... 9,7 8,5 10,6 7,2 2,9 waters: surface podziemne ,9 111,2 107,7 110,0 44,7 underground a Patrz uwagi ogólne, ust. 3 pkt 1 na str. 58. b Od 2005 r. bez pstrągarni; patrz uwagi ogólne, ust. 3 pkt 2 na str. 58. c Pobór wody na ujęciach przed wtłoczeniem do sieci. a See general notes, item 3 point 1 on page 58. b Since 2005 excluding trout farms; see general notes, item 3 point 2 on page 58. c Water withdrawal by intakes before entering the water system. TABL. 5 (11). POWIERZCHNIA I POBÓR WODY DO NAWODNIEŃ W ROLNICTWIE I LEŚNICTWIE ORAZ NAPEŁNIANIA STAWÓW RYBNYCH AREA AND WATER WITHDRAWAL FOR IRRIGATION IN AGRICULTURE AND FORESTRY AS WELL AS FILLING FISH PONDS Powierzchnia nawadnianych użytków rolnych i gruntów leśnych a w ha Area of irrigated agricultural land and forest land a in ha Powierzchnia napełnianych stawów rybnych bc w ha Area of filled fish ponds bc in ha Pobór wody d w dam Water withdrawal d in dam 3 do nawadniania użytków rolnych i gruntów leśnych na 1 ha... 1,1 1,1 1,0 1,0 per 1 ha do napełniania i uzupełniania stawów rybnych b na 1 ha... 96,3 39,3 18,4 18,4 per 1 ha for irrigation of agricultural and forest lands for filling and completing fish ponds b ab O powierzchni co najmniej: a 20 ha; b 10 ha. c Od 2005 r. bez pstrągarni; patrz uwagi ogólne, ust. 3 pkt 2 na str. 58. d Łącznie z poborem ścieków do nawodnień. ab Area of at least: a 20 ha; b 10 ha. c Since 2005 excluding trout farms; see general notes, item 3 point 2 on page 58. d Including wastewater withdrawal for irrigation. TABL. 6 (12). ZUŻYCIE WODY NA POTRZEBY GOSPODARKI NARODOWEJ I LUDNOŚCI WATER CONSUMPTION FOR NEEDS OF THE NATIONAL ECONOMY AND POPULATION w hm 3 in hm 3 w odsetkach in per cent O G Ó Ł E M ,5 249,1 201,1 221,3 100,0 T O T A L Przemysł ,6 145,8 97,6 117,9 53,3 Industry w tym na cele produkcyjne... 61,3 140,2 93,6 114,2 51,6 of which for purposes of production Rolnictwo i leśnictwo a... 29,9 8,8 9,0 9,3 4,2 Agriculture and forestry a Eksploatacja sieci wodociągowej b 99,0 94,5 94,5 94,2 42,6 Exploitation of water-line system b a Woda zużyta do nawadniania w rolnictwie i leśnictwie oraz do napełniania i uzupełniania stawów rybnych; od 2005 r. bez pstrągarni; patrz uwagi ogólne, ust. 3 pkt 2 na str. 58. b Bez zużycia wody na cele przemysłowe przez wodociągi stanowiące własność gmin, wojewódzkich zakładów usług wodnych i spółek wodnych. a Water consumption for irrigation in agriculture and forestry as well as for filling and completing fish ponds; since 2005 excluding trout farms; see general notes, item 3 point 2 on page 58. b Excluding water consumption for industrial purposes from water-line system of gminas, voivodship waterworks and water companies ownership.

12 68 TABL. 7 (13). STAN EKOLOGICZNY JEDNOLITYCH CZĘŚCI WÓD RZEK a KONTROLOWANYCH W 2011 R. THE ECOLOGICAL STATUS OF UNIFORM RIVER WATERS BODIES a CONTROLLED IN 2011 RZEKI RIVERS liczba kontrolowanych rzek w zlewni number of controlled rivers in the catchment 42 jcw Jednolite części wód rzek Uniform river waters bodies w tym w stanie of which of the status bardzo dobrym very good dobrym good umiarkowanym moderate słabym poor O G Ó Ł E M... rzek T O T A L rivers w tym rzeki: of which rivers: Słupia Łupawa Łeba Brda Gwda Wisła Wieprza Martwa Wisła Motława Nogat Wierzyca Przymorze Reda Wda a Łącznie z kanałami, zlewniami itp. Ź r ó d ł o: dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. a Including canals, drainage area etc. S o u r c e: data of the Voivodship Inspectorate for Environmental Protection. złym bad TABL. 8 (14). STAN EKOLOGICZNY JEDNOLITYCH CZĘŚCI JEZIOR KONTROLOWANYCH W 2011 R. THE ECOLOGICAL STATUS OF UNIFORM LAKES BODIES CONTROLLED IN 2011 JEZIORA LAKES Powierzchnia jeziora w ha Lake s area in ha Objętość w tys. m 3 Volume in thous. m 3 Średnia głębokość w m Average depth in m Stan ekologiczny jednolitych części wód Ecological status of uniform lakes bodies Jasień Południowy , ,4 7,5 Dobry Good Jasień Północny , ,4 9,1 Bardzo dobry Very good Sumińskie... 95,4 3225,9 3,4 Słaby Poor Człuchowskie (Urzędowe)... 72,8 5552,7 7,6 Umiarkowany Modetare Boruja Duża... 65,1 3335,1 5,1 Bardzo dobry Very good Dąbrówka ,0 5368,4 2,1 Umiarkowany Modetare Dzierzgoń , ,7 6,4 Umiarkowany Modetare Kiedrowickie ,9 4119,8 4,0 Bardzo dobry Very good Końskie... 52,5 4739,7 9,0 Dobry Good Kosobudno... 58,5 2227,5 3,8 Bardzo dobry Very good Kucki , ,7 5,8 Dobry Good Łebsko , ,0 1,6 Umiarkowany Modetare Mausz Duży , ,5 12,8 Bardzo dobry Very good Ostrowite , ,8 10,7 Bardzo dobry Very good Skotawsko Wielkie... 80,0 3278,0 4,1 Umiarkowany Modetare Szczytno , ,6 8,0 Dobry Good Węgorzyno ,2 6189,6 5,0 Umiarkowany Modetare Ź r ó d ł o: dane Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska. S o u r c e: data of the Voivodship Inspectorate for Environmental Protection.

13 ENVIRONMENTAL PROTECTION 69 TABL. 9 (15). JAKOŚĆ WODY Z WODOCIĄGÓW DOSTARCZANEJ LUDNOŚCI DO SPOŻYCIA W 2011 R. QUALITY OF WATER FROM WATERWORKS SUPPLIED TO THE POPULATION FOR CONSUMPTION IN 2011 Ludność a w % ludności korzystającej z urządzeń zaopatrywana w wodę: Wodociągi o wydajności w m 3 /d Waterworks with a capacity of m 3 /24 h poniżej below Population a in % of population using facilities supplied with water: odpowiadającą wymaganiom sanitarnym... 85,9 89,6 98,8 100,0 meeting sanitary requirements nieodpowiadającą wymaganiom sanitarnym... 14,1 10,4 1,2 - a Według szacunków. Ź r ó d ł o: dane Ministerstwa Zdrowia. a Estimated data. S o u r c e: data of the Ministry of Health. not meeting sanitary requirements TABL. 10 (16). ŚCIEKI PRZEMYSŁOWE I KOMUNALNE ODPROWADZONE DO WÓD LUB DO ZIEMI INDUSTRIAL AND MUNICIPAL WASTEWATER DISCHARGED INTO WATERS OR INTO THE GROUND a 2011 a w hm 3 in hm 3 w odsetkach in per cent O G Ó Ł E M ,0 225,1 171,4 184,9 100,0 T O T A L odprowadzone bezpośrednio z zakładów b... 98,7 132,8 91,1 105,5 57,1 discharged directly by plants b w tym wody chłodnicze... 40,0 85,2 46,1 60,5 32,7 of which cooling water odprowadzone siecią kanalizacyjną... 99,3 92,3 80,3 79,4 42,9 W tym ścieki wymagające oczyszczania ,0 139,9 125,3 124,4 67,3 discharged by sewerage system Of which wastewater requiring treatment oczyszczane ,3 129,1 124,7 123,9 67,0 treated w tym odprowadzone siecią kanalizacyjną 88,6 81,9 80,3 79,4 42,9 mechanicznie... 9,7 5,3 5,3 5,2 2,8 mechanically chemicznie c... 2,9 2,1 2,6 2,4 1,3 chemically c biologicznie... 69,6 57,8 49,5 49,2 26,6 biologically z podwyższonym usuwaniem biogenów... 64,1 63,9 67,3 67,1 36,3 nieoczyszczane... 11,7 10,8 0,6 0,5 0,3 untreated odprowadzone bezpośrednio z zakładów... 1,0 0,4 0,6 0,5 0,3 odprowadzone siecią kanalizacyjną... 10,7 10, of which discharged by sewerage system with increased biogene removal (disposal) discharged directly by plants discharged by sewerage system a Z powodu zmiany metodologii badania ścieków komunalnych dane od 2010 r. nie są w pełni porównywalne z danymi za lata poprzednie. b Łącznie z wodami chłodniczymi i zanieczyszczonymi wodami z odwadniania zakładów górniczych oraz obiektów budowlanych, a także z zanieczyszczonymi wodami opadowymi. c Od 2003 r. dotyczy tylko ścieków przemysłowych. a Since 2010 due to change in the methodology of municipal wastewater survey, data are not strictly comparable with data for previous years. b Including cooling water and polluted water from mine drainage as well as building constructions, and polluted precipitation water. c Since 2003 concerns industrial wastewater only.

14 70 TABL. 11 (17). JEDNOSTKI a ODPROWADZAJĄCE ŚCIEKI WEDŁUG MIEJSCA ODPROWADZANIA ORAZ WYPOSAŻENIA W OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Stan w dniu 31 XII ENTITIES a DISCHARGING WASTEWATER BY PLACE OF DISCHARGE AND WASTEWATER TREATMENT PLANTS POSSESSED As of 31 XII JEDNOSTKI ENTITIES O G Ó Ł E M T O T A L Odprowadzające ścieki bezpośrednio do wód lub do ziemi wymagające oczyszczania Discharging wastewater directly into waters or into the ground requiring treatment wyposażone w oczyszczalnie ścieków possessing wastewater treatment plants o wystarczającej przepustowości with sufficient capacity o niewystarczającej przepustowości with insufficient capacity bez oczyszczalni ścieków not possessing wastewater treatment plants Odprowadzające ścieki do kanalizacji (bez oczyszczalni ścieków) a Bez przedsiębiorstw i zakładów wodociągowo-kanalizacyjnych. a Excluding enterprises and water-sewerage treatment plants. Discharging wastewater into sewerage system (not possessing wastewaters treatment plants) TABL. 12 (18). OCZYSZCZALNIE ŚCIEKÓW Stan w dniu 31 XII WASTEWATER TREATMENT PLANTS As of 31 XII Ogółem Total Z podwyższonym usuwaniem biogenów Mechaniczne Chemiczne Biologiczne Mechanical Chemical Biological With increased biogene removal (disposal) Industrial wastewater treatment plants: Oczyszczalnie ścieków przemysłowych: Liczba Number Przepustowość w dam 3 /d ,1 50,54 13,3 230,3 - Capacity in dam 3 /24 h ,9 25,7 11,5 203,7 2, ,1 17,3 7,3 202,5 1, ,0 17,4 7,3 201,4 1,0 Oczyszczalnie ścieków komunalnych a : Municipal wastewater treatment plants a : Liczba Number Przepustowość w dam 3 /d ,0 6,3 1,3 154,1 b 455,3 Capacity in dam 3 /24 h ,8 0,8-126,5 b 492, ,8 0,1-82,6 b 461, ,0 0,1-81,8 401,1 Ludność korzystająca c z oczysz ,3 2,2 0,1 19,2 52,8 Population using c wasteczalni ścieków w % ludności ,4 0,2-19,7 58,5 water treatment plants ogółem ,3 0,0-14,6 64,6 in % of total population ,8 0,0-14,8 66,0 a Miejskie i wiejskie pracujące na sieci kanalizacyjnej; od 2003 r. bez oczyszczalni chemicznych; patrz uwagi ogólne, ust. 6 na str. 59. b Dotyczy urządzeń do biologicznego oczyszczania. c Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków (w 2000 r. określana jako ludność obsługiwana) na podstawie szacunków; ludność ogółem na podstawie bilansów. a Treatment plants of urban and rural areas working on sewerage system; since 2003 excluding chemical wastewater treatment plants; see general notes, item 6 on page 59. b Refers to equipment for biological treatment. c Population connected to wastewater treatment plants (in 2000 defined as served population) estimated data; total population based on balances.

15 ENVIRONMENTAL PROTECTION 71 TABL. 13 (19). OSADY Z PRZEMYSŁOWYCH I KOMUNALNYCH OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW SEWAGE SLUDGE FROM INDUSTRIAL AND MUNICIPAL WASTEWATER TREATMENT PLANTS w tys. t suchej masy in thous. t of dry solid O G Ó Ł E M T O T A L Osady wytworzone ogółem (w ciągu roku) ,9 60,1 56,2 Total sewage sludge generated (during the year) w tym: of which: Stosowane w rolnictwie a... 6,6 5,4 5,6 Applied in agriculture a Stosowane do rekultywacji terenów (w tym Applied in land reclamation (including reclamation gruntów na cele rolne)... 43,7 1,0 0,7 of land for agricultural purposes) Stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu... 1,1 1,6 1,7 Applied in cultivation of plants intended for compost production Przekształcone termicznie... 17,6 23,2 20,3 Thermally transformed Składowane... 38,5 4,9 4,2 Landfilled Osady nagromadzone na terenie oczyszczalni ścieków b (stan w końcu Sewage sludge accumulated on the wastewater treatment plants b (as roku) ,4 3,0 3,2 of end of year) Z OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH FROM INDUSTRIAL WASTEWATER TREATMENT PLANTS Osady wytworzone ogółem (w ciągu roku)... 81,0 26,4 25,9 Total sewage sludge generated (during the year) w tym: of which: Stosowane w rolnictwie a... 2,9 0,6 0,7 Applied in agriculture a Stosowane do rekultywacji terenów (w tym gruntów na cele rolne)... 41,9 0,1 0,1 Stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu... 0,0 - - Applied in land reclamation (including reclamation of land for agricultural purposes) Applied in cultivation of plants intended for compost production Przekształcone termicznie... 12,5 19,1 16,7 Thermally transformed Składowane... 22,9 1,5 1,3 Landfilled Osady nagromadzone na terenie oczyszczalni ścieków b (stan w końcu roku) ,9 2,8 2,9 Z OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW KOMUNALNYCH FROM MUNICIPAL WASTEWATER TREATMENT PLANTS Sewage sludge accumulated on the wastewater treatment plants b (as of end of year) Osady wytworzone ogółem (w ciągu roku)... 32,9 33,7 30,3 Total sewage sludge generated (during the year) w tym: of which: Stosowane w rolnictwie a... 3,7 4,8 4,9 Applied in agriculture a Stosowane do rekultywacji terenów (w tym gruntów na cele rolne)... 1,8 0,9 0,6 Stosowane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji kompostu... 1,1 1,6 1,7 Applied in land reclamation (including reclamation of land for agricultural purposes) Applied in cultivation of plants intended for compost production Przekształcone termicznie... 5,1 4,1 3,6 Thermally transformed Składowane... 15,6 3,4 2,9 Landfilled Osady nagromadzone na terenie oczyszczalni ścieków b (stan w końcu roku)... 16,5 0,2 0,2 Sewage sludge accumulated on the wastewater treatment plants b (as of end of year) a Do uprawy wszystkich płodów rolnych wprowadzanych do obrotu handlowego, włączając w to uprawy przeznaczone do produkcji pasz. b Na składowiskach, poletkach, lagunach i w stawach osadowych. a To cultivation of all crops marketed, including crops designed to produce fodder. b On landfill areas, fields, lagoons and sludge tanks.

16 72 TABL. 14 (20). EMISJA I REDUKCJA PRZEMYSŁOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA EMISSION AND REDUCTION OF INDUSTRIAL AIR POLLUTANTS Zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości powietrza a (stan w dniu 31 XII) Plants generating substantial air pollution a (as of 31 XII) w tym wyposażone w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń: of which possessing systems to reduce the emission of: pyłowych particulates gazowych gases Emisja zanieczyszczeń: Emission of pollutants: w tys. t: in thous. t: pyłowych... 5,4 3,5 3,4 2,8 particulates w tym pyły ze spalania paliw... 4,3 2,7 2,4 2,0 of which particulates from the combustion of fuels gazowych (bez dwutlenku węgla) 48,3 41,7 35,3 36,3 gases (excluding carbon dioxide) w tym: dwutlenek siarki... 26,7 25,2 18,1 19,6 of which: sulphur dioxide tlenek węgla... 7,3 6,0 5,9 5,7 carbon oxide tlenki azotu... 9,9 9,1 9,7 9,7 nitrogen oxides na 1 mieszkańca w kg: per capita in kg: pyłowych... 2,5 1,6 1,5 1,2 particulates gazowych (bez dwutlenku węgla) 22,3 18,9 15,8 15,9 gases (excluding carbon dioxide) na 1 km 2 w t: per 1 km 2 in t: pyłowych... 0,3 0,2 0,2 0,2 particulates gazowych (bez dwutlenku węgla) 2,6 2,3 1,9 2,0 gases (excluding carbon dioxide) Zanieczyszczenia zatrzymane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń: Pollutants retained in pollutant reduction systems: w tys. t: in thous. t: pyłowe ,7 327,8 390,1 301,0 particulates gazowe (bez dwutlenku węgla)... 31,3 37,8 70,7 98,0 gases (excluding carbon dioxide) w % zanieczyszczeń wytworzonych: in % of pollutants produced: pyłowych... 98,3 98,9 99,1 99,1 particulates gazowych (bez dwutlenku węgla) 39,4 47,6 66,7 73,0 gases (excluding carbon dioxide) a Emitujące pyły, gazy lub równocześnie pyły i gazy. a Emitting particulates, gases or particulates and gases. TABL. 15 (21). URZĄDZENIA DO REDUKCJI ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA W ZAKŁADACH SZCZEGÓLNIE UCIĄŻLIWYCH AIR POLLUTION REDUCTION SYSTEMS IN ESPECIALLY NOXIOUS PLANTS Cyklony Cyclones Multicyklony Multicyclones URZĄDZENIA stan w dniu 31 XII Filtry tkaninowe Fabric filters EQUIPMENT as of 31 XII Elektrofiltry Electrofilters Urządzenia mokre Wet equipment O G Ó Ł E M T O T A L Skuteczność: Efficiency: niska low średnia moderate wysoka high

17 ENVIRONMENTAL PROTECTION 73 TABL. 15 (21). URZĄDZENIA DO REDUKCJI ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA W ZAKŁADACH SZCZEGÓLNIE UCIĄŻLIWYCH (dok.) AIR POLLUTION REDUCTION SYSTEMS IN ESPECIALLY NOXIOUS PLANTS (cont.) Cyklony Cyclones Multicyklony Multicyclones Filtry tkaninowe Fabric filters Elektrofiltry Electrofilters PRZEPŁYW GAZÓW ODLOTOWYCH w dam 3 /h WASTE GAS FLOW in dam 3 /h Urządzenia mokre Wet equipment O G Ó Ł E M T O T A L Skuteczność: Efficiency: niska low średnia moderate wysoka high TABL. 16 (22). ODPADY a WYTWORZONE I NAGROMADZONE ORAZ TERENY ICH SKŁADOWANIA GENERATED AND ACCUMULATED WASTE a AND THEIR STORAGE YARDS AREAS Zakłady wytwarzające odpady (stan w dniu 31 XII) Plants generating waste (as of 31 XII) Odpady wytworzone (w ciągu roku) w tys. t Waste generated (during the year) in thous. t poddane odzyskowi b recovered b unieszkodliwione treated w tym składowane c of which landfilled c magazynowane czasowo d temporarily stored d w % wytworzonych: in % of generated: poddane odzyskowi b... 58,3 76,3 81,3 89,9 recovered b unieszkodliwione... 36,0 20,4 14,3 7,0 treated w tym składowane c... 32,9 16,1 8,4 4,9 of which landfilled c magazynowane czasowo d... 5,7 3,3 4,3 3,1 temporarily stored d Odpady dotychczas składowane (nagromadzone ; stan w końcu roku) w tys. t Odpady poddane odzyskowi b z nagromadzonych do 1 stycznia roku sprawozdawczego w tys. t Tereny składowania odpadów w ha: Waste landfilled up to now (accumulated e ; as of end of year) in thous. t Waste recovered b from accumulated since 1 January of reporting year in thous. t Storage yards areas in ha: niezrekultywowane (stan w końcu roku) non-reclaimed (as of end of year) zrekultywowane (w ciągu roku) reclaimed (during the year) a Z wyłączeniem odpadów komunalnych; patrz uwagi ogólne, ust. 8 na str. 62. bd Do 2001 r. określane jako: b wykorzystane; d gromadzone przejściowo. c Na terenach własnych zakładów i na terenach obcych. e Na terenach własnych zakładów. a Excluding municipal waste; see general notes, item 8 on page 62. bd Until 2001 defined as: b utilized; d accumulated temporarily. c On plant own grounds and other lands. e On plant own grounds.

18 74 TABL. 17 (23). ODPADY a WEDŁUG RODZAJÓW WASTE a BY TYPE Odpady wytworzone (w ciągu roku) Waste generated (during the year) ogółem total w tym poddane odzyskowi of which recovered w tys. t in thous. t Odpady dotychczas składowane (nagromadzone b ; stan w końcu roku) Waste landfilled up to now (accumulated b ; end of year) O G Ó Ł E M... w tym: T O T A L of which: Mieszanki popiołowo-żużlowe Dust-slag compounds from wet z mokrego odprowadzania treatment of furnace waste odpadów paleniskowych Popioły lotne z węgla Coal fly ash Odpady z kory i drewna Waste from bark and wood a Z wyłączeniem odpadów komunalnych; patrz uwagi ogólne, ust. 8 na str. 62. b Na terenach własnych zakładów. a Excluding municipal waste; see general notes, item 8 on page 62. b On plant own grounds. TABL. 18 (24). POWIERZCHNIA O SZCZEGÓLNYCH WALORACH PRZYRODNICZYCH PRAWNIE CHRONIONA Stan w dniu 31 XII LEGALLY PROTECTED AREAS POSSESSING UNIQUE ENVIRONMENTAL VALUE As of 31 XII w % powierzchni na 1 ogólnej województwa w m 2 mieszkańca w ha in ha in % of total area of the per capita in m 2 voivodship O G Ó Ł E M a , T O T A L a Parki narodowe ,4 115 National parks Rezerwaty przyrody ,5 38 Nature reserves Parki krajobrazowe b ,5 679 Landscape parks b Obszary chronionego krajobrazu b , Protected landscape areas b Stanowiska dokumentacyjne ,0 0 Documentation sites Użytki ekologiczne ,2 18 Ecological arable lands Zespoły przyrodniczo- -krajobrazowe ,7 60 Landscape-nature complexes a Łącznie z obiektami utworzonymi na mocy uchwał rad gmin; od 2005 r. bez obszarów sieci Natura b Bez powierzchni rezerwatów przyrody i innych form ochrony przyrody położonych na ich terenie. a Including those created on the basis of gmina resolutions; since 2005 excluding Natura 2000 areas. b Excluding nature reserves and other forms of nature protection located within those areas.

19 ENVIRONMENTAL PROTECTION 75 TABL. 19 (25). PARKI NARODOWE Stan w dniu 31 XII NATIONAL PARKS As of 31 XII Powierzchnia w ha Area in ha parków narodowych national parks L A T A Y E A R S PARKI NARODOWE a NATIONAL PARKS a ogółem grand total w tym lasów of which forests z liczby ogółem pod ochroną ścisłą b of grand total number strictly protected b razem total w tym lasów of which forests otuliny (strefy ochronnej) buffer zones (of the protected areas) O G Ó Ł E M T O T A L Słowiński a Bory Tucholskie a Bez wód przybrzeżnych Morza Bałtyckiego, których powierzchnia wynosi ha. b Powierzchnia, na której chroniona jest cała przyroda i jest całkowicie zaniechana bezpośrednia ingerencja człowieka. a Excluding coastal waters of the Baltic Sea ha. b The area in which all forms of nature are protected and direct human interference is entirely abandoned. TABL. 20 (26). REZERWATY PRZYRODY Stan w dniu 31 XII NATURE RESERVES As of 31 XII Powierzchnia Area rezerwatów L A T A REZERWATY PRZYRODY Obiekty Objects ogółem total ścisłych a strictly protected a w ha in ha reserves częściowych b partially protected b Y E A R S NATURE RESERVES O G Ó Ł E M T O T A L Faunistyczne Fauna Krajobrazowe Landscape Leśne Forest Torfowiskowe Peat-bog Florystyczne Flora Wodne Water Przyrody nieożywionej Inanimate nature Stepowe Steppe Słonoroślowe Halophyte a Powierzchnia, na której chroniona jest cała przyroda i jest całkowicie zaniechana bezpośrednia ingerencja człowieka. b Powierzchnia, na której chronione są tylko niektóre składniki przyrody, a czynności gospodarcze są w odpowiedni sposób ograniczone. a The area in which all forms of nature are protected and direct human interference is entirely abandoned. b The area in which only some forms of nature are protected and economic activity is limited.

20 76 TABL. 21 (27). PARKI KRAJOBRAZOWE Stan w dniu 31 XII LANDSCAPE PARKS As of 31 XII L A T A Y E A R S PARKI KRAJOBRAZOWE a LANDSCAPE PARKS a ogółem total Powierzchnia b w ha Area b in ha w tym of which lasów forests użytków rolnych agricultural land wód water O G Ó Ł E M T O T A L Dolina Słupi Zaborski Kaszubski Trójmiejski Wdzydzki Tucholski c Nadmorski Mierzeja Wiślana Pojezierza Iławskiego c a Uszeregowane malejąco według powierzchni ogółem w województwie. b Łącznie z rezerwatami przyrody i innymi formami ochrony przyrody położonymi na terenie parków. c Powierzchnia parków w granicach województwa. a Listed according to decreasing total area in voivodship. b Including nature reserves and other forms of nature protection located within parks. c Area of parks in the area of voivodship. TABL. 22 (28). POMNIKI PRZYRODY Stan w dniu 31 XII MONUMENTS OF NATURE As of 31 XII Ogółem Total Pojedyncze drzewa Individual trees Grupy drzew Tree clusters Skałki, groty, Głazy jaskinie i inne narzutowe Erratic Stones, boulders grottos, caves and others Aleje Alleys Krzewy Shrubs Źródła, wodospady, wywierzyska Springs, waterfalls, rocks O G Ó Ł E M x x T O T A L x x TABL. 23 (29). NAKŁADY a NA ŚRODKI TRWAŁE SŁUŻĄCE OCHRONIE ŚRODOWISKA I GOSPODARCE WODNEJ (ceny bieżące) OUTLAYS a ON FIXED ASSETS IN ENVIRONMENTAL PROTECTION AND WATER MANAGEMENT (current prices) w tys. zł in thous. zl Ochrona środowiska , , , ,9 Environmental protection w tym: of which: Ochrona powietrza atmosferycznego i klimatu ,9 w tym nakłady na nowe techniki i technologie spalania paliw oraz modernizację kotłowni i ciepłowni , , , , , , ,9 Protection of air and climate of which outlays on modern fuel combustion technologies as well as the modernization of boiler and thermal energy plants a Według lokalizacji inwestycji; nakłady te uwzględniono również w nakładach inwestycyjnych we właściwych sekcjach gospodarki narodowej. a By localization of investments; these outlays are also included in the appropriate sections of the national economy.