EMISJA GAZÓW CIEPLARNIANYCH JEDNYM Z CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O WYBORZE ŹRÓDŁA CIEPŁA DLA KOMPLEKSU BUDYNKÓW WIELORODZINNYCH

Transkrypt

1 EMISJA GAZÓW CIEPLARNIANYCH JEDNYM Z CZYNNIKÓW DECYDUJĄCYCH O WYBORZE ŹRÓDŁA CIEPŁA DLA KOMPLEKSU BUDYNKÓW WIELORODZINNYCH GREENHOUSE GAS EMISSION ONE OF THE FACTORS DETER- MINING A HEAT SOURCE FOR MULTI-FAMILY BUILDING A. CHMIELEWSKA 1*, G. BARTNICKI 2 1 mgr inż., Politechnika Wrocławska, Wydział Inżynierii Środowiska, Katedra Klimatyzacji, Ogrzewnictwa, Gazownictwa i Ochrony Powietrza, Wyb. Wyspiańskiego 27, Wrocław 2 dr inż., Politechnika Wrocławska, Wydział Inżynierii Środowiska, Katedra Klimatyzacji, Ogrzewnictwa, Gazownictwa i Ochrony Powietrza, Wyb. Wyspiańskiego 27, Wrocław * agnieszka.chmielewska@pwr.edu.pl Streszczenie W artykule porównano emisję podstawowych zanieczyszczeń dwóch bazowych rozwiązań źródła ciepła dla kompleksu budynków wielorodzinnych gazowej kotłowni lokalnej oraz węzła ciepłowniczego. Uzyskane wyniki w zakresie oddziaływania na środowisko zestawiono z kosztami pozyskania ciepła na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Jako rozwiązanie alternatywne, przedstawiono analogiczne analizy dla biwalentnego źródła ciepła. Słowa klucze: emisja gazów cieplarnianych, ciepła woda użytkowa, pompa ciepła Abstract In the paper results and compares greenhouse gas emissions for gas boiler and district heat. Heat source is located in a residential multifamily buildings. The results were compared with the costs of preparing hot water. Also presented analysis for bivalent heat source during the summer using renewable energy sources. Keywords: greenhouse gas emissions, DHW, heat pump Wstęp Przy podejmowaniu decyzji dotyczącej zaopatrzenia w ciepło, inwestor w klasycznym ujęciu kieruje się przede wszystkim oceną nakładów inwestycyjnych oraz eksploatacyjnych. W dobie dużego zainteresowania ograniczeniem negatywnego wpływu systemów zaopatrzenia w ciepło na środowisko naturalne w procesie decyzyjnym powinny być uwzględniane również kwestie emisji zanieczyszczeń. Wybór sposobu zaopatrzenia w ciepło dla kompleksu budynków jest specyficzny na tle innych obiektów mieszkalnych. System deweloperski powoduje, że inwestor zainteresowany jest ograniczeniem nakładów związanych z budową źródła ciepła, a jego odpowiedzialność za funkcjonowanie central grzewczych jest ograniczona czasowo. Eksploatacja systemu zaopatrzenia w ciepło obciąża finansowo przyszłych właścicieli lokali mieszkalnych i to oni ponoszą wszystkie ryzyka z tym związane. Dokonywanie zmian w układzie technologicznym, często nowego źródła ciepła jest ryzykowne (np. kwestie gwarancji i rękojmi) i zwykle nie zyskuje akceptacji właścicieli. To wszystko powoduje, że wybór sposobu zaopatrzenia w ciepło dla zespołu 24

2 budynków wielolokalowych lub zmiany technologiczne wymagają specjalnego podejścia. Jednym z czynników ułatwiających proces decyzyjny może być uwzględnienie emisji zanieczyszczeń. Jest to szczególne istotne w przypadku przygotowania ciepłej wody użytkowej w okresie letnim, gdy konwencjonalne systemy pracują z niską sprawnością. Decyzja dotycząca wyboru źródła ciepła z uwzględnieniem emisji CO 2 jest nie tylko istotna z punktu widzenia dewelopera, czy późniejszych użytkowników. Trzeba jeszcze pamiętać o krajowych celach jakie musimy spełnić w kwestii redukcji zanieczyszczeń do atmosfery. Przy czym sektor budowlany odgrywa tu szczególną role, gdyż należy do wysoce energochłonnych obszarów gospodarki. Zużycie energii końcowej przez budynki stanowi około 31% całkowitego zużycia energii w Polsce w roku 2012 i pozostają jej największym konsumentem [5]. W publikacji dokonano analizy emisji CO 2 w ujęciu różnych źródeł ciepła na przykładzie istniejącego kompleksu budynków wielorodzinnych. W badaniu skoncentrowano się na dwóch bazowych rozwiązaniach źródła ciepła tj. kotłowni gazowej oraz węzła ciepłowniczego, a jako rozwiązanie alternatywne przedstawiono analogiczne analizy dla biwalentnego źródła ciepła. Charakterystyka analizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło Analizą objęto trzy budynki wielorodzinne wzniesione w latach Łącznie we wszystkich budynkach znajdują się 132 funkcjonalne mieszkania. Ciepło na potrzeby centralnego ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej wytwarzane jest w lokalnej kotłowni gazowej. Wszystkie analizowane mieszkania opomiarowane zostały przy pomocy wodomierzy mieszkaniowych skrzydełkowych jednostrumieniowych JS o q n =1,5 m 3 /h do pomiaru zużycia wody ciepłej. Miesięczne zużycie gazu na potrzeby centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej wyznaczone zostało jako różnica wskazań gazomierza z początku i końca danego miesiąca, a miesięczne zużycie ciepła rejestrowane było za pomocą ciepłomierza głównego. Wszystkie analizy zostały oparte na zużyciu ciepła i gazu w okresie letnim, dzięki temu uwzględnione zostały w nich również straty na przesyle i strata instalacji cyrkulacyjnej. Do analiz wykorzystano pomiary z r. Kotłownia gazowa Analizy rozpoczęto od funkcjonującej kotłowni gazowej niskotemperaturowej, składającej się z dwóch żeliwnych kotłów gazowych o mocy 330kW każdy. Przygotowanie ciepłej wody użytkowej odbywa się za pomocą baterii podgrzewaczy pojemnościowych o łącznej pojemności 2000 dm 3. Gaz do kotłowni dostarczany jest z istniejącej sieci gazowej. Moc umowna to 70 m 3 /h. Do obliczeń wykorzystano ceny obowiązujące w Dolnośląskiej Spółce Gazownictwa. Analizy bazowały na kosztach zakupu nośnika energii pierwotnej i zużyciu paliwa gazowego, dlatego wyeliminowano konieczność ustalenia sprawności źródła ciepła. Takie podejście eliminuje błąd wynikający z trudności oszacowania wartości tej wielkości. Analiza zużycia gazu w kotłowni ZC-01 Na rys.1 przedstawiono względną zmienność zużycia gazu w kotłowni ZC-01 w cyklu miesięcznym w latach Ta graficzna prezentacja wielkości zużycia paliwa wskazuje na czytelny trend kształtujący się w okresie letnim. Od czerwca do sierpnia kotłownie lokalne działały wyłącznie na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Udział zużycia paliwa w okresie letnim wynosił 9% w odniesieniu do zużycia rocznego w 2012 r. Podobną proporcję zaobserwowano w kolejnych latach prowadzenia badań. Należy jednak mieć na względzie, że wskaźnik ten nie odnosi się do samego rocznego zużycia paliwa na przygotowanie c.w.u., gdyż nie uwzględnił on tych potrzeb w okresie sezonu grzewczego 25

3 (które występują w tym okresie łącznie z potrzebami na cele grzewcze). Mając na względzie nawet niezbyt długi horyzont czasowy (3 kolejne lata) w jakim prowadzone były badania, można na ich podstawie wnioskować, że zużycie paliwa w okresie letnim wykazuje nieznaczną tylko zmienność w kolejnych latach. Analiza emisji gazów cieplarnianych w kotłowni zasilanej gazem ziemnym w okresie letnim Na rys. 3 przedstawiono analizę emisji gazów cieplarnianych w okresie letnim. Emisja ta została wyznaczona w oparciu o miesięczne zużycie paliwa i jednostkowe wskaźniki emisji zanieczyszczeń dla paliwa gazowego przedstawione w tab. 1. Analizując zamieszczony wykres, w przypadku analizowanego źródła ciepła problemem jest tylko emisja ditlenku węgla, czyli sprawcy globalnej zamiany klimatu. Pozostałe emisje kształtują się na istotnie mniejszych poziomach. Rys. 1. Względna miesięczna zmienność zużycia gazu w kotłowni ZC-01. Zużycie gazu w okresie letnim w kotłowni ZC- 01 Na rys. 2 przedstawione zostało zużycie gazu w okresie letnim w latach Rys. 3. Analiza emisji gazów cieplarnianych w kotłowni gazowej w okresie letnim w latach Tab. 1. Jednostkowa emisja zanieczyszczeń ze spalania paliwa w kotłowni gazowej [3, 4]. Rys. 2. Miesięczna zmienność zużycia gazu na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej w latach Niewielkie wahania w poborze gazu mogą być związane ze zmiennym zapotrzebowaniem na ciepłą wodę użytkową i zmiennymi warunkami klimatycznymi w danym roku (co ma wpływ na straty ciepła w instalacji c.w.u. oraz funkcjonowanie instalacji cyrkulacyjnej). Zanieczyszczenie ditlenek węgla (CO2) tlenek węgla (CO) tlenek siarki (SOx/SO2) tlenek azotu (NOx/NO2) pył zawieszony całkowity (TSP) Jedn. Emisja jednostkowa kg/gj 55,82 g/m³ 0,3 g/m³ 0,002 x s g/m³ 1,52 g/m³ 0,0005 gdzie: s zawartość siarki całkowitej w spalanym paliwie w procentach 26

4 Koszt wytworzenia ciepła w kotłowni gazowej w okresie letnim W badanym kompleksie budynków wielorodzinnych przeprowadzono analizę cen gazu ziemnego w okresie letnim (od czerwca do sierpnia) r. Nie można zapomnieć, że na cenę gazu wpływ ma moc zamówiona w kotłowni, która w analizowanym przypadku wynosi 70 m 3 /h. Wg wyników zamieszczonych na rys. 4 można zauważyć, iż we wszystkich analizowanych latach cena zakupu paliwa była porównywalna. Związane jest to z dość stabilnym poborem ciepłej wody użytkowej w tym okresie. Na wykresie przedstawiono wyniki obliczeń kosztów wytworzenia ciepła z uwzględnieniem opłat stałych i zmiennych. a sierpniem wyznaczono teoretyczny koszt wytworzenia ciepła w lokalnych kotłowniach gazowych. Uzyskane wyniki w postaci ceny jednostkowej ciepła przedstawiono w tab. 2. Tab. 2. Wskaźnikowa cena przygotowania ciepłej wody użytkowej od czerwca do sierpnia Całkowity koszt wytworzenia c.w.u. w okresie letnim [zł] Całkowite zużycie c.w.u. w okresie letnim [m³] Jednostkowa cena przygotowania c.w.u. [zł/m³] ,9 885,7 29, ,5 857,6 29, ,7 828,4 29,36 Ciepło sieciowe Rys. 4. Analiza kosztów zakupu gazu ziemnego w okresie letnim w latach Warto tutaj podkreślić, iż koszt zakupu paliwa jest uzależniony od opłaty stałej (która jest niezmienna w ciągu całego roku), co powoduje znaczne podwyższenie jednostkowej ceny zakupu paliwa w okresie letnim. Koszt zakupu paliwa gazowego w okresie letnim na analizowanej wspólnocie mieszkaniowej to około 24,3-25,7 tys. zł. Jednostkowa cena podgrzania ciepłej wody użytkowej w okresie letnim Wykorzystując wyniki opisanych badań przeprowadzona została dodatkowa analiza dotycząca możliwości wyznaczenia zbliżonych do rzeczywistych jednostkowych kosztów podgrzewu ciepłej wody użytkowej. Bazując na zużyciu paliwa w okresie pomiędzy czerwcem, W dalszych etapach pracy wykonano symulacje dla przypadku gdy dostawcą ciepła jest przedsiębiorstwo ciepłownicze, w którym ciepło pozyskiwane jest z węgla kamiennego. Paliwo węglowe stanowi w dalszym ciągu ponad ¾ paliw zużywanych w tych przedsiębiorstwach w Polsce. Ciepło do odbiorcy dostarczane jest z sieci ciepłowniczej. Przy czym problem niskiej sprawności systemów ciepłowniczych jest szczególnie istotny w sezonie letnim. W trakcie dostawy ciepła realizowane są tylko na potrzeby przygotowania ciepłej wody, a zatem system zdalaczynny działa w warunkach daleko różnych od pełnego obciążenia. Straty przesyłu w tym okresie sięgają 20-30% wg [6], a w analizach przeprowadzonych w Ostrowie Wielkopolskim wartość ta mieści się w przedziale 33-57% [1]. Do dalszych analiz przyjęto zakres strat na poziomie 30-50% uwzględniając w nim m.in. straty na dystrybucję wewnątrz budynku, jak i straty na przesyle w sieci ciepłowniczej. 27

5 Moc zamówiona w analizowanym kompleksie budynków wynosi 696 kw. Do obliczeń wykorzystano ceny obowiązujące w Zespole Elektrociepłowni Wrocławskich Kogeneracja SA. Analiza emisji gazów cieplarnianych w przypadku ciepła sieciowego Na rys. 5 i rys.6 przedstawiono analizę emisji gazów cieplarnianych w okresie letnim dla ciepła sieciowego. Emisja ta została wyznaczona w oparciu o miesięczne zużycie ciepła w analizowanym budynku, założoną stratę na przesyle i jednostkowe wskaźniki emisji zanieczyszczeń dla węgla kamiennego przedstawione w tab. 3. Ponieważ rzeczywiste straty ciepła na przesyle są trudne do określenia, dlatego analizy wykonano dla dwóch granicznych wartości strat na przesyle 30% i 50%. Rys. 5. Analiza emisji gazów cieplarnianych z ciepłowni w okresie letnim w latach (straty na przesyle 50%). Jak widać na zamieszczonych wykresach w przypadku tego źródła ciepła problematyczne są również emisje tlenku siarki, czy pyłów zawieszonych. Emisja ditlenku węgla jest dwukrotnie większa niż w przypadku lokalnego źródła ciepła zasilanego gazem ziemnym, nawet przy 30% stratach na przesyle. Przy zwiększeniu strat do 50% emisja ta zwiększa się do 58%. Rys. 6. Analiza emisji gazów cieplarnianych z ciepłowni w okresie letnim w latach (straty na przesyle 30%). Tab. 3. Wskaźnikowa emisja zanieczyszczeń ze spalania paliwa węgla kamiennego [3, 4]. Zanieczyszczenie ditlenek węgla (CO2) tlenek węgla (CO) tlenek siarki (SOx/SO2) tlenek azotu (NOx/NO2) pył zawieszony całkowity (TSP) Jedn. Emisja jednostkowa kg/gj 94,95 g/m³ g/m³ s g/m³ g/m³ 2000 Ar gdzie: s zawartość siarki całkowitej w spalanym paliwie w procentach [%]; s=1,03% Ar zawartość popiołu wyrażona w procentach [%] Koszt wytworzenia ciepła w kotłowni gazowej w okresie letnim Następnie przeanalizowano koszt zakupu ciepła sieciowego w oparciu o dane taryfowe zamieszczone na stronie dostawcy. Podobnie jak w przypadku zakupu paliwa gazowego na cenę zakupu ciepła ma wpływ moc zamówiona, która w przypadku analizowanego kompleksu wynosi 696 kw. Na rys. 7 przedstawiono wyniki obliczeń kosztów wytworzenia ciepła z uwzględnieniem opłat stałych i zmiennych. 28

6 Jednostkowe przygotowanie ciepłej wody użytkowej z wykorzystaniem ciepła sieciowego jest o 8-12% niższe, niż w przypadku kotłowni gazowej. Pompa ciepła Rys. 7. Analiza kosztów zakupu ciepła sieciowego w latach Koszt zakupu ciepła sieciowego w okresie letnim na analizowanej wspólnocie mieszkaniowej to około 22,5 tys. zł. Jednostkowa cena podgrzania ciepłej wody użytkowej w okresie letnim Jednostkowe koszty podgrzewu ciepłej wody użytkowej zostały wyznaczone w oparciu o znajomość całkowitych kosztów zakupu paliwa i ilość zużytej ciepłej wody użytkowej. Oczywiście analiza oparta została na trzech miesiącach letnich, w których ciepło jest dostarczane tylko na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej. Uzyskane wyniki w postaci ceny jednostkowej przedstawiono w tab. 4. Tab. 4. Jednostkowa cena przygotowania ciepłej wody użytkowej od czerwca do sierpnia 2012 i 2013 węzeł ciepłowniczy. Jako rozwiązanie alternatywne, przedstawiono analogiczne analizy dla biwalentnego źródła ciepła, które w okresie letni wykorzystuje gruntową pompę ciepła. W tym przypadku potrzebne jest wyłącznie zasilanie w energię elektryczną niezbędną do napędu pompy ciepła. Obliczenia w tym wariancie bazują zatem na cenach i stawkach obowiązujących w Tauron Polska Energia w taryfie całodobowej G11. Po analizach danych zamieszczonych w kartach katalogowych producentów gruntowych pomp ciepła przyjęto współczynnik efektywności energetycznej na poziomie COP = 4,3. Analiza emisji gazów cieplarnianych przy wykorzystaniu pompy ciepła do przygotowania ciepłej wody użytkowej Na rys. 8 przedstawiono analizę emisji gazów cieplarnianych emitowanych przy produkcji energii elektrycznej z elektrociepłowni. Ponieważ założono, iż energia elektryczna pochodzi z elektrociepłowni, dlatego jednostkowe wskaźniki zanieczyszczeń zostały przyjęte jak w tab. 3. Całkowity koszt wytworzenia c.w.u. w okresie letnim [zł] Całkowite zużycie c.w.u. w okresie letnim [m³] Jednostkowa cena przygotowania c.w.u. [zł/m³] ,94 885,7 25, ,88 857,6 26, ,50 828,4 27,14 Rys. 8. Analiza emisji gazów cieplarnianych z elektrociepłowni w okresie letnim w latach

7 Emisja ditlenku węgla przy przygotowaniu ciepłej wody z wykorzystaniem pompy ciepła jest o ponad 60% mniejsza niż w przypadku kotłowni gazowej i o 85% mniejsza niż w przypadku ciepła sieciowego. Emisja pozostałych gazów jest na stosunkowo niskim poziomie. Koszt zakupu energii elektrycznej do przygotowania ciepłej wody użytkowej Na rys. 9 przedstawiono koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej z wykorzystaniem gruntowej pompy ciepła i porównano go z kosztami przygotowania tego medium ze źródeł konwencjonalnych. Jednostkowa cena zakupu energii elektrycznej została przyjęta zgodnie z obowiązującymi cenami dostawcy ciepła (cena energii = 0,45 zł/kwh). Na zamieszczonym wykresie widać, iż cena przygotowania ciepłej wody użytkowej z wykorzystaniem gruntowej pompy ciepła jest o ponad 75% niższa, niż w przypadku wykorzystania do tego celu kotłowni gazowej. Również w przypadku ciepła sieciowego, pompa ciepła wypada bezkonkurencyjnie. Oczywiście trzeba podkreślić, iż w analizach celowo nie zostały ujęte koszty inwestycyjne. Rys. 9. Koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej w okresie letnim [zł]. W tab. 5 przedstawiono jednostkową cenę przygotowania ciepłej wody użytkowej w okresie letnim, która wynosi 11,0-11,6 zł/m 3. Cena ta jest zdecydowanie niższa niż w przypadku wykorzystania źródeł konwencjonalnych. Tab. 5. Jednostkowa cena przygotowania ciepłej wody użytkowej od czerwca do sierpnia 2012 i 2013 pompa ciepła. Całkowity koszt wytworzenia c.w.u. w okresie letnim [zł] Całkowite zużycie c.w.u. w okresie letnim [m³] Jednostkowa cena przygotowania c.w.u. [zł/m³] ,1 885,7 11,00 zł ,1 857,6 11,18 zł ,3 828,4 11,57 zł Wnioski W każdym z analizowanych wariantów zaopatrzenia w ciepło wykorzystywane są paliwa kopalne (bezpośredni lub pośrednio). Przeprowadzone analizy pokazały, że sposób przetwarzania energii pierwotnej zawartej w paliwie może przyczynić się do redukcji emisji CO 2 i ochrony klimatu. Jednocześnie efekt finansowy może stanowić zachętę do podejmowania działań dla efektywnego i zrównoważonego wykorzystania zasobów energii. W celu ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko warto rozważyć implementację źródeł ciepła opartych na niekonwencjonalnych źródłach energii. W przypadku przygotowania ciepłej wody użytkowej z wykorzystaniem gruntowej pompy ciepła emisja gazów cieplarnianych jest znacznie mniejsza niż w przypadku kotłowni gazowej i ciepła sieciowego. Pozwala ona na ograniczenie emisji ditlentu węgla o ponad 60% w zostawieniu z kotłownią gazową i o 85% w przypadku ciepła sieciowego. Jest to szczególnie istotne biorąc pod uwagę krajowe cele w zakresie redukcji zanieczyszczeń na rok Wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł ciepła oprócz korzyści środowiskowych pozwoli również na ograniczenie koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej. Jednostkowa cena przygotowania tego medium z wykorzystaniem pompy ciepła mieści się w zakresie 11,00-11,6 30

8 zł/m³ i jest ona o ponad 67% niższa niż w przypadku konwencjonalnych źródeł energii. Analizując konwencjonalne źródła energii można zauważyć, iż w przypadku zastosowania lokalnej kotłowni gazowej możemy o ponad połowę zredukować negatywny wpływ na środowisko ditlenku węgla. Niestety wiąże się to z wyższą ceną jednostkową przygotowania ciepłej wody użytkowej w okresie letnim. Na analizowanej wspólnocie mieszkaniowej zwiększa to koszty o ponad 3000 zł w okresie letnim (od czerwca do sierpnia). W okresie prowadzenia badań uzyskano współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Literatura [1] Bartnicki G., Nowak B., Bolach M.: Straty ciepła w sieci ciepłowniczej i ich zmienność w ciągu roku, Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, str. 530, nr 12/2012. [2] Bartnicki G., Kamola A.: Zużycie gazu w lokalnej kotłowni osiedlowej. Ciepłownictwo Ogrzewnictwo, Wentylacja, 11/2012. [3] Bartnicki B., Nowak B.: Sezonowe zużycia ciepła a efektywność systemu grzewczego, Rynek Instalacyjny, 2008, R16, nr 4. [4] Dąbrowski J.: Wpływ wykorzystania instalacji z pompą ciepła i kolektorami słonecznymi na zmniejszenie emisji CO2, Instal, nr 12/2012. [5] Efektywność wykorzystania energii w latach , Główny urząd statystyczny, Warszawa [6] Jachura A., Sekret M.: Efektywność energetyczna miejskiego system ciepłowniczego, Instal, nr 7-8/2013. [7] Kamler W.: Ciepłownictwo, cz.i, PWN, Warszawa [8] Pietras M., Szulgowska-Zgrzywa M., Migała K.: Wielkość emisji zanieczyszczeń powietrza z instalacji do uzyskiwania ciepłej wody użytkowej pracujących w domach jednorodzinnych, Ciepłownictwo, Ogrzewnictwo, Wentylacja, str. 78, nr 2/2012. [9] Rubik M.: Trujące spaliny, Magazyn Instalatora 1/2000. [10] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. [11] Wartości opałowe (WO) i wskaźniki emisji CO2 (WE) w roku 2012 do raportowania w ramach Wspólnotowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji za rok 2015, KOBiZE Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami. [12] Wskaźnik emisji zanieczyszczeń ze spalania paliw. kotły o nominalnej mocy do 5MW, Zespół Zarządzania Krajową Bazą KOBiZE, Warszawa, styczeń [13] Zużycie energii w gospodarstwach domowych w 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa