ALKOHOLIZM: "Choroba alkoholowa", "Uzależnienie od alkoholu", "Alkoholizm"

Transkrypt

1 ALKOHOLIZM: - CO TO JEST ALKOHOLIZM - MITY NA TEMAT ALKOHOLIZMU - FAZY ALKOHOLIZMU - SYGNAŁY OSTRZEGAWCZE - OBJAWY ALKOHOLIZMU - TYPY ALKOHOLIKÓW - SKUTKI ALKOHOLIZMU - JAK POSTĘPOWAĆ Z ALKOHOLIKIEM? Co to jest alkoholizm? "Choroba alkoholowa", "Uzależnienie od alkoholu", "Alkoholizm" Jest to okresowe picie alkoholu w celu doznawania jego działania psychicznego, a czasem także dla uniknięcia złego samopoczucia, wynikające z jego odstawienia. Istotą tej choroby jest więc psychiczne i fizyczne oraz społeczne uzależnienie od środka narkotycznego jakim jest alkohol. Osoba, która sięga po alkohol często robi to podczas różnego typu spotkań towarzyskich, pod presją grupy lub z własnej woli w ten sposób uzależnia się społecznie. Dobre samopoczucie po wypitym alkoholu powoduje coraz większą chęć picia, stopniowo przeradza się ona w pragnienie i w żądzę uzależniając psychicznie. Coraz częstsze "zaglądanie do kieliszka" i coraz większe ilości spożywanego alkoholu prowadzą w konsekwencji do wbudowania cząsteczek C2H5OH do cyklu metabolicznego organizmu powodując ubezwłasnowolnienie fizyczne. Uzależnienie fizyczne Gdy częste używanie środka uzależniającego powoduje wbudowanie jego cząsteczki do obiegu cyklów metabolicznych organizmu. Uzależnienie fizyczne powoduje, że osoba uzależniona staje się bezwolna, gdyż organizm wytworzył już sztuczną potrzebę biologiczną, zachowanie homeostazy organizmu wymaga dostarczania organizmowi środka uzależniającego.

2 Uzależnienie psychiczne Ten typ uzależnienia objawia się psychicznym pragnieniem przyjmowania danego środka uzależniającego. Początkowo jest to tylko pragnienie, ale często przeradza się ono w żądzę i wewnętrzny przymus brania ubezwłasnowolniając osobę uzależnioną. Uzależnienie społecznym Jest wówczas, gdy przyjmowanie danego środka uzależniającego ma charakter obrzędu bądź zwyczaju w grupie, do której osoba uzależniona przynależy. Alkoholizm jest chorobą pierwotną Alkoholizm nie jest jedynie przejawem jakiegoś głębszego problemu psychologicznego. Jest to wyraźny i niezależny proces chorobowy. Owszem, alkoholik przeważnie miewa problemy emocjonalne, ale mają one charakter wtórny i najczęściej wynikają z samej choroby. W rezultacie skutecznego i konsekwentnego leczenia alkoholizmu problemy emocjonalne najczęściej stopniowo ustępują. Alkoholizm jest chorobą postępującą (progresywną) Objawy alkoholizmu nasilają się w miarę trwania choroby. Jeżeli choroba nie zostanie powstrzymana, stan chorego będzie się stale pogarszał. W alkoholizmie można wyróżnić odmienne objawy cechujące wczesną, średnio zaawansowaną oraz późną fazę choroby. Alkoholizm jest chorobą chroniczną Gdy u kogoś rozwiną się charakterystyczne objawy, jest wysoce nieprawdopodobne, aby osoba ta mogła powrócić do normalnego, towarzyskiego picia. Można jednak w każdym momencie trwania uzależnienia powstrzymać progresję choroby i całkowicie wyeliminować ostre objawy alkoholizmu. Podobnie jak w innych chronicznych chorobach, wczesne rozpoznanie ułatwia proces zdrowienia i zwiększa prawdopodobieństwo, że alkoholik odzyska zdrowie i zdolność normalnego funkcjonowania.

3 Alkoholizm jest chorobą śmiertelną Alkoholizm nie leczony jest chorobą zagrażającą życiu. Bez leczenia alkoholik skraca sobie życie średnio o lat. Alkoholicy często giną śmiercią tragiczną w wypadkach samochodowych, wskutek samobójstwa, zabójstwa, w czasie bijatyk lub w wyniku utonięcia. Mity na temat alkoholizmu Mit 1: Alkoholicy piją codziennie Fakt: Istotnie, niektórzy alkoholicy nadużywają alkoholu codziennie. Bardziej typowym sposobem picia w zaawansowanym stadium choroby alkoholowej jest jednak picie nieumiarkowane przerywane dłuższymi lub krótszymi okresami całkowitej abstynencji. Mit 2: Alkoholik upija się za każdym razem, gdy pije Fakt: Alkoholikiem jest osoba, która utraciła zdolność trafnego przewidywania czy i kiedy utraci kontrolę nad ilością wypijanego alkoholu. A zatem awanturnicze, lub inne społecznie nieakceptowane zachowania, jakie mogą wystąpić podczas picia stanowią rezultat utraty kontroli nad alkoholem. Nie są to zachowania świadomie zamierzone przez tę osobę, co zresztą często powoduje u tej osoby konflikt wartości. Negatywne zachowania są efektem działania alkoholu, od którego alkoholik nie może się powstrzymać z chwilą wypicia pierwszego kieliszka. Niezdolność do zachowania kontroli nad ilością wypitego alkoholu, nie zaś samo upicie się, stanowi zatem kryterium pozwalające odróżnić osobę z problemem alkoholowym od osoby pijącej towarzysko. Mit 3: Większość alkoholików to ludzie z marginesu Fakt: Wręcz przeciwnie, tylko 3-5% wszystkich alkoholików kończy w przysłowiowym rynsztoku. Przeważająca większość, czyli 95-97%, mieści się w przekroju całego społeczeństwa, ludźmi uzależnionymi od alkoholu bywają przeważnie normalnie zatrudnieni, posiadający rodziny, produktywni i powszechnie szanowani obywatele. Mit 4: Porządne kobiety nie zostają alkoholiczkami Fakt: W wyniku przeobrażeń kulturowych i społecznych, jakie zachodzą w ostatnich latach, można dziś śmiało powiedzieć, że alkoholizm stał się chorobą w pełni

4 "demokratyczną" i że choruje na nią również wiele kobiet. Opinia jakoby alkoholizm groził tylko "upadłym aniołom" sprawia, że piętno tej choroby staje się jeszcze bardziej dotkliwe, toteż kobietom uzależnionym znacznie trudniej zwrócić się o pomoc. Mit 5: Alkoholikom brak silnej woli: mogliby przestać pić, gdyby naprawdę chcieli Fakt: Alkoholizm jest choroba charakteryzująca się utratą kontroli nad piciem. Problem nie polega na braku silnej woli, lecz na uzależnieniu od alkoholu. Alkoholik nie chce pić tak jak pije, chce pić "jak wszyscy". Gdyby to była kwestia wyboru, alkoholik wybrałby taki sposób picia, aby nie mieć problemu. Charakterystyka choroby alkoholowej. Fazy rozwoju alkoholizmu FAZA WSTĘPNA W fazie tej dochodzi do uzależnienia psychicznego. Picie towarzyskie przeradza się w miarę czasu w picie na rozładowanie napięć, stresów, poprawy samopoczucia. Pijący zaczyna szukać sytuacji, w których prawdopodobnie będzie alkohol. Z reguły jeszcze nie upija się i ma zachowaną kontrolę nad piciem. Stopniowo zwiększa się jego tolerancja na alkohol. Ma mocna głowę. Nie ponosi jeszcze emocjonalnych skutków swego picia. Objawy picie sprawia przyjemność wzrost tolerancji i ochoty na alkohol FAZA OSTRZEGAWCZA W fazie tej alkoholik zaczyna coraz częściej szukać okazji do picia. Na przyjęciach sam inicjuje kolejki, podkręca tempo picia, aby dostosować ilość wypijanego alkoholu do swych zwiększonych zapotrzebowań. Po wypiciu polepsza się jego samopoczucie. Alkohol przynosi mu ulgę, rozpręża się. Jest to jego niezawodny środek na ukojenie. Każdorazowo rozpoczęte picie kończy się utratą kontroli. Alkoholik nie może odmówić sobie. Zaplanowanie swego picia (tylko 100 gram i koniec) i zakończenie go w tym momencie staje się niemożliwe. Często, aby nie pokazać tego w swoim otoczeniu, pije w sposób ukryty (np. dopija przed imprezą).

5 Wybiera także takie towarzystwa, gdzie jest alkohol. Często zaczyna urywać mu się film. Nie pamięta co się z nim działo (co mówił, co robił) nawet po niewielkiej ilości alkoholu. Otoczenie pijącego na tym etapie zauważa już, że coś dzieje się niedobrego. Osoba uzależniona jednak zawzięcie twierdzi, że alkoholikiem nie jest. W tym przypadku mówimy o tzw. mechanizmie iluzji i zaprzeczania. Mechanizm ten obejmuje takie operacje stosowane przez alkoholika jak: proste zaprzeczanie - gdy osoba uzależniona twierdzi, że uzależnioną nie jest; minimalizowanie problemu alkoholizmu; obwinianie - obarczanie odpowiedzialnością za swoje uzależnienie inne osoby; racjonalizownie - poszukiwanie uzasadnienia dla picia alkoholu; koloryzowanie wspomnień, by odwrócić uwagę od teraźniejszej trudnej sytuacji alkoholik żyje " dniem wczorajszym"; marzeniowe planowanie- składanie obietnic, snucie planów bez pokrycia. Wszystkie te operacje kosztują alkoholika wiele wysiłku i w konsekwencji prowadzą go do poczucia pustki i bezradności. Objawy szukanie okazji do picia; inicjowanie wypijania kolejek; po wypiciu lepsze samopoczucie; "dusza towarzystwa"; alkohol przynosi ulgę, uwalnia od napięć; rozpoczęte picie kończy się "urwaniem filmu"; próby picia ukrytego, w samotności, na kaca; FAZA KRYTYCZNA (ostra) Faza ta charakteryzuje się tym, że zaraz po spożyciu nawet niewielkiej ilości alkoholu zjawia się przeważnie pragnienie dalszego picia, które odczuwane jest czasami jako przymus fizyczny. Rozwija się w pełni utrata kontroli nad rozpoczętym piciem. Jeden kieliszek wyzwala reakcję łańcuchową. Takie utraty kontroli zaczynają zdarzać się coraz częściej, wydłuża się czas picia i ilość wypijanego alkoholu. Alkoholik zaczyna wynajdywać usprawiedliwienia przede wszystkim dla siebie, a następnie dla swego otoczenia. Jego pijackie "alibi" przybiera coraz bardziej nonsensowny charakter. W tym okresie sposób picia staje się coraz bardziej widoczny dla otoczenia. Rodzina zaczyna izolować się z życia społecznego, wstydząc się ludzi. Nieprzeparta chęć picia (wbrew wszelkim racjom) wzmaga się. Alkoholik zaczyna tracić szacunek do samego siebie -

6 co z kolei wymaga wyrównania. Pojawiają się nietypowe wcześniej zachowania, jak np.: niezadowolenie, agresywność, itp. Zaczyna winą obarczać swe otoczenie. Czasami wskutek nacisku społeczeństwa, podejmuje abstynencję (tydzień, miesiąc, nawet 6 i 9 miesięcy). Jednak okresowo powraca do picia. Zaczyna bardziej izolować się od świata zewnętrznego. Próbuje pokonać alkohol, udowadniając w różny sposób, że to on panuje. Stopniowo wydłużają się jego ciągi picia (do kilku tygodni, miesięcy). Jest to stopniowe przechodzenie do kolejnej fazy uzależnienia. Objawy: wyrzuty sumienia "kac moralny;" "klin" przynosi ulgę; zaniedbywanie rodziny; konflikty małżeńskie; nieobecności w pracy; usprawiedliwianie picia licznymi okazjami; wzrost agresywności, konflikty z prawem; nieregularne odżywianie się; zaniedbywanie wyglądu zewnętrznego; zaburzenia popędu seksualnego; picie ciągami na przemian z okresami całkowitej abstynencji dla poprawy zdrowia, udowodnienia "silnej woli"; składanie przysiąg abstynencji; poczucie pustki bezradności; FAZA PRZEWLEKŁA Faza ta jest ostatnim etapem rozwoju uzależnienia od alkoholu. Picie zaczyna być ciągłe. Czasami alkoholik upija się kilka razy w ciągu dnia. Przełomowym momentem jest tu regularne picie ranne. Giną resztki oporu, wstydu alkoholika. Upija się w pracy, na ulicy. Stan taki trwa całymi tygodniami, miesiącami, aż do objawów zatrucia. Pojawiają się objawy zespołu abstynencyjnego (bóle głowy, osłabienie, drżenie, nudności, wymioty, zaburzenia nastroju, zaburzenia snu, jadłowstręt, biegunki, kołatanie serca, poty, lęki). Czasami przeradzają się one w objawy psychoz alkoholowych. przykre objawy abstynencyjne ustępują po wypiciu alkoholu. W ten sposób wytwarza się błędne koło picia. Pojawia się bardzo wyraźne obniżenie tolerancji na alkohol. Czasami wystarczają dwa piwa, aby się upił. Długotrwałe opilstwo wywołuje degradację moralną, osłabienie procesów myślenia, zaburzenia popędu płciowego, zmiany charakterologiczne (obniżenie tzw. uczuciowości wyższej). Zaczyna sięgać po alkohole niespożywcze, zaczyna pić na ulicach z osobami niższego poziomu społecznego. Wielu z alkoholików pije na tym etapie

7 z każdym i w każdym miejscu. Często jest gościem izb wytrzeźwień, szpitali psychiatrycznych, które dają mu jedynie chwilowe wytchnienie. Objawy: okresy długotrwałego opilstwa; picie poranne- "kac gigant"; upijanie się w samotności; spadek tolerancji na alkohol; sięganie po alkohole niekonsumpcyjne - "wynalazki", "fikołki"; rozpad więzi rodzinnej; wynoszenie rzeczy, kradzieże - w celu zdobycia alkoholu; degradacja zawodowa i społeczna; otępienie alkoholowe - "wtórny analfabetyzm"; alkohol staje się jedynym celem w życiu; psychozy alkoholowe - "delirium"; padaczka alkoholowa; choroby somatyczne - polineuropatia, marskość wątroby; skrajne wyczerpanie organizmu; Dla tych, którzy doszli do tego momentu uzależnienia są tylko dwa wyjścia: Śmierć-pijąc Trzeźwe życie - nie pijąc Sygnały ostrzegawcze Gdy ktoś pije pomimo szkód spowodowanych przez picie Gdy ktoś jednorazowo wypija większe ilości płynów zawierających powyżej 100 gramów ETOH (5 dużych piw lub jeden litr wina, lub ćwierć litra wódki) Gdy ktoś regularnie codziennie wypija więcej niż 20 gramów ETOH (2 piwa lub dwie lampki wina lub kieliszek 50 g wódki) lub gdy zaczyna dzień od picia alkoholu (np. poranne piwo) Gdy ktoś "klinuje", czyli używa alkoholu do usuwania przykrych skutków poprzedniego picia, a więc sięga po alkohol z samego rana po intensywnym piciu wieczorem

8 Gdy ktoś pije alkohol w samotności oraz w sytuacjach, gdy odczuwa zmęczenie, dolegliwości fizyczne, smutek i cierpienie. Gdy ktoś zaniedbuje obowiązki i zadania z powodu picia Gdy ktoś ma trudności w przypominaniu sobie co się działo poprzedniego dnia w sytuacjach związanych z piciem. Gdy ktoś uśmierza przy pomocy alkoholu poczucie winy i wyrzuty sumienia z powodu czynów popełnionych pod wpływem alkoholu. Gdy ktoś kieruje samochodem, motocyklem pod wpływem alkoholu. Gdy ktoś reaguje napięciem i rozdrażnieniem w sytuacjach utrudniających kontakt z alkoholem lub wobec postulatów ograniczenia picia zaprzecza, ze ma problemy z alkoholem. Gdy ktoś dostaje od innych ludzi sygnały sugerujące ograniczenie ilości lub powstrzymanie się od picia. Objawy alkoholizmu Zmiana tolerancji na alkohol Podwyższenie tolerancji ujawnia się, gdy wypicie tej samej ilości co kiedyś, powoduje słabsze niż poprzednio efekty-żeby uzyskać ten sam efekt co poprzednio, trzeba wypijać więcej niż kiedyś. Obniżenie tolerancji ujawnia się, gdy przy dawkach alkoholu mniejszych niż poprzednio, pojawiają się podobne efekty nietrzeźwości (mocna i słaba głowa). Objawy abstynencyjne Gdy człowiek przerywa dłuższe picie lub zmniejsza ilość wypijanego alkoholu, pojawiają się bardzo przykre objawy-niepokój i drażliwość, dreszcze i drżenie

9 kończyn, skurcze mięśniowe, poty, nudności, a nawet zaburzenia świadomości i majaczenia. Picie alkoholu w celu złagodzenia albo zapobieżenia alkoholowemu zespołowi abstynencyjnemu oraz subiektywne poczucie skuteczności takiego postępowania. Subiektywne poczucie łaknienia alkoholu W miarę upływu czasu bez alkoholu, pojawiają się nieprzyjemne doznania podobne do głodu i wewnętrznego przymusu wypicia, połączonego z poczuciem paniki i obawą, że się nie wytrzyma długo bez alkoholu. Silna natrętna potrzeba spożywania alkoholu (głód alkoholu, suszenie). Koncentracja życia wokół picia Obecność alkoholu w życiu codziennym staje się czymś bardzo ważnym, dużo uwagi i zabiegów jest skoncentrowanych wokół okazji do wypicia i dostępności alkoholu. Postępujące zaniedbywanie alternatywnych do picia przyjemności, zachowań i zainteresowań. Zawężenie repertuaru zachowań związanych z piciem alkoholu do 1-2 wzorców. Utrata kontroli nad piciem Po wypiciu pierwszej porcji alkoholu, ujawnia się niemożność skutecznego decydowania o ilości wypijanego alkoholu i o momencie przerwania picia (trudności w unikaniu rozpoczęcia picia, trudności w zakończeniu picia albo problemy z kontrolowaniem picia do wcześniej założonego poziomu). Zaburzenia pamięci i świadomości Po wypiciu pojawiają się" dziury pamięciowe", całe fragmenty wydarzeń znikają z pamięci, mimo próby obrony pozorów rozumności i ciągłości postępowania, coraz więcej rzeczy dzieje się poza świadomością osoby uzależnionej. Nawroty picia po próbach utrzymania okresowej abstynencji Od czasu do czasu człowiek dostrzega, że picie wymyka mu się spod kontroli i próbuje udowodnić sobie i innym, że potrafi nad tym zapanować, jednak próby te przynoszą niepowodzenie

10 Picie alkoholu mimo oczywistej wiedzy o jego szczególnej szkodliwości dla zdrowia pijącego. Typy alkoholików Typ neurasteniczny. Dotyczy używania alkoholu. W celu złagodzenia, usunięcia lęku, napięcia, stresu które przeżywa w związku z codziennymi obowiązkami. Osoby nieśmiałe, zahamowane, przeżywające silne napięcia. Od spożywanie niewielkich ilości, nie dających skutków na zewnątrz? odprężenie. Działanie alkoholu szybko ustępuje, samopoczucie pogarsza się? sięganie ponownie po alkohol. Fakt spożywania alkoholu wychodzi na jaw i staje się źródłem kolejnych problemów Typ kontaktywny. Alkohol używany w celu poszerzenia kontaktów społecznych. Alkohol dodaje odwagi, wspólne tematy z innymi, szukanie grup zaspokajających. w końcu alkohol zaczyna utrudniać kontakty społeczne, pozostaje tylko grupa pijąca. Tworzy się uzależnienie społeczne Typ dionizyjski Alkohol to środek, który sprawia przyjemność, dla relaksu, wzmacniania pozytywnych doznań, dobrej zabawy, swobody. Jest to typ rozluźniony, wesoły osobnik, który staje się jeszcze bardziej weselszy jak wypije Typ heroiczny Dąży do szczególnych wyczynów, chce być podziwiany, zwracać na siebie uwagę, dokonywać czynów bohaterskich. Wyróżnia się tym że spożywa duża ilość alkoholu, traktuje to jako sport, kto szybciej, więcej. Myśli, że nadrobi te braki swoim piciem. Narażeni na chorobę alkoholową - u nas bardzo popularny Typ samobójczy Motywem jest autodestrukcja. Osoba niezadowolona z życia, znalazła się w trudnej sytuacji życiowej i nie widzi żadnego wyjścia, negatywistyczny stosunek do własnej osoby. Pije dużo wysoko % alkoholu, aby szybko wprowadzić się w stan odurzenia,

11 lub łączy z innymi środkami toksycznymi. Doprowadza się do stanu krytycznego, jeśli nie uzyska pomocy to umrze. Jak postępować z alkoholikiem Nie należy próbować samodzielnie wyleczyć alkoholika, trzeba raczej: szukać fachowego, specjalistycznego wsparcia nie karać, nie grozić nie ukrywać butelek, nie wylewać alkoholu nie brać odpowiedzialności za alkoholika nie osłaniać alkoholika, nie ukrywać szkód i wybryków nie pić alkoholu razem z alkoholikiem nie domagać się i nie akceptować nierealistycznych obietnic dotyczących zaprzestania lub ograniczenia picia Skutki alkoholizmu Skutki zdrowotne Oznaki głodu (przy odtruciu): drżenie, nudności, wymioty, bóle żołądka, pocenie się, nerwowość, poirytowanie, koszmary, halucynacje, konwulsje. Upośledzenie systemu trawiennego: podrażnienie przewodu pokarmowego (zapalenie okrężnicy, zapalenie przełyku, nieżyt żołądka), zapalenie trzustki, krwawienie układu pokarmowego, upośledzenie wątroby (żółtaczka alkoholowa, marskość), zniszczenie komórek wątrobowych.

12 Upośledzenie układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca. Nowotwory: ust, gardła, przełyku, wątroby. Częste infekcje: żółtaczka wirusowa, suchoty. Zaburzenia psychiczne i neurologiczne: zaburzenia charakteru: agresywność, drażliwość, zły nastrój, osłabienie woli i panowania nad sobą, bezsenność, niepokój, stany depresyjne z ryzykiem samobójstwa, utrata pamięci, osłabienie uwagi, deliria i stany szaleństwa, ryzyko hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym, zapalenie wielonerwowe nóg ryzyko paraliżu, zapalenie nerwu wzrokowego ryzyko utraty wzroku. Skutki społeczne Rezygnacja z kontroli nad swoim życiem codziennym: zaniedbania w wychowaniu i edukacji dzieci, niestabilność związku (brak porozumienia, kłótnie,...), utrata praw ( świadczenia), zadłużenie i bieda (faktury, czynsze nie zapłacone, sprawy sądowe). Utrata wszelkich więzi społecznych, co może prowadzić do marginalizacji: izolacja, utrata punktów. Zerwanie więzi rodzinnych: separacja, rozwód, utrata kontaktu i więzi z dziećmi. Sprawy sądowe: przemoc w małżeństwie, porzucenie rodziny, prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości, utarczki i bójki w miejscach publicznych Skutki zawodowe Nieobecność w pracy, nieregularność, spóźnianie się. Wypadki w pracy: utrata czujności/uwagi. Trudności relacyjne: odrzucenie, izolacja.

13 Trudności w wypełnianiu obowiązków zawodowych: osłabienie zdolności do pracy. Te wszystkie trudności mogą prowadzić do: dymisja pod wpływem impulsu, sankcje dyscyplinarna (przeniesienie na niższe stanowisko), zwolnienie dyscyplinarne (np. porzucenie stanowiska). AN/G.H.