WPŁYW SIEDZISKA BALANCE CHAIR NA KRZYWIZNY KRGOSŁUPA OSÓB O PRAWIDŁOWEJ I NIEPRAWIDŁOWEJ POSTAWIE CIAŁA

Transkrypt

1 Elbieta Chlebicka WPŁYW SIEDZISKA BALANCE CHAIR NA KRZYWIZNY KRGOSŁUPA OSÓB O PRAWIDŁOWEJ I NIEPRAWIDŁOWEJ POSTAWIE CIAŁA Słowa kluczowe: balance chair, prawidłowa i nieprawidłowa postawa ciała Streszczenie: W pracy przedstawiono wyniki bada postawy ciała w pozycji stojcej i wybranych pozycjach siedzcych. Badania wykonano za pomoc elektronicznego posturometru S u osób w wieku lat. Uzyskane wykresy krzywizn krgosłupa od siódmego krgu szyjnego (C7) do pitego ldwiowego (L5). Analizowano kształt kifozy piersiowej i lordozy ldwiowej krgosłupa w pozycji stojcej, siedzcej na zwykłym krzele oraz na siedzisku z pochylon płyt pod rónymi ktami ku przodowi ( balance chair ). Analiz zmian kształtu krgosłupa przeprowadzono u mczyzn i kobiet w czterech grupach o bardzo dobrej, dobrej, wadliwej i złej postawie ciała. WSTP Badania dzieci i młodziey wykazały due odsetki wad postawy ciała w płaszczynie czołowej, do których zaliczy mona głównie skrzywienia boczne krgosłupa, asymetri barków i łopatek [3, 8]. Analiza kształtu krgosłupa w płaszczynie strzałkowej pokazała take nieprawidłowoci polegajce na nadmiernym powikszeniu kifozy piersiowej i lordozy ldwiowej. Przyczyn wielu nieprawidłowoci moe zła pozycja przyjmowana podczas pracy i wypoczynku, głównie podczas siedzenia przed monitorem lub telewizorem. Niedostosowane siedzisko do parametrów budowy ciała moe by przyczyn dolegliwoci bólowych krgosłupa [5, 6]. Na podstawie bada stwierdzono, e podczas siedzenia na tradycyjnym krzele wystpuje istotne zmniejszenie lordozy ldwiowej. Wykazano take, e zastosowanie siedziska balance chair moe czciowo powodowa powikszenie krzywizny ldwiowej krgosłupa [1, 4]. Celem pracy jest analiza zmian kształtu krzywizn krgosłupa mczyzn i kobiet w pozycji stojcej, siedzcej na zwykłym krzele oraz na siedzisku z pochylon płyt pod rónymi katami ku przodowi ( balance chair ) (rys. 1). Zmiany kształtu kifozy piersiowej i

2 lordozy ldwiowej podczas siedzenia na rónych siedziskach u obu płci o bardzo dobrej, dobrej, wadliwej i złej postawie ciała w płaszczynie strzałkowej. MATERIAŁ I METODA BADA Badania wykonano za pomoc posturometru - S u 226 mczyzn i 401 kobiet w wieku lat w kwietniu 2002 roku [5]. Uzyskano wykresy krzywizn krgosłupa od siódmego krgu szyjnego (C7) do pitego ldwiowego (L5). Analizowano kształt kifozy piersiowej i lordozy ldwiowej w płaszczynie strzałkowej w nastpujcych pozycjach: 1 pozycja stojca 2 pozycja siedzca na zwykłym krzele 3 pozycja siedzca na krzele balance chair z płyt siedzeniow pochylon do przodu pod ktem pozycja siedzca na krzele balance chair z płyt siedzeniow pochylon do przodu pod ktem pozycja siedzca na krzele balance chair z płyt z płyt siedzeniow pochylon do przodu pod ktem 45 0 Rys. 1. Siedzisko balance chair W wymienionych pozycjach zmierzono obliczono kty α, β, γ opisujce krzywizny krgosłupa w płaszczynie strzałkowej. Kt α okrela nachylenie górnego odcinka krgosłupa piersiowego, kt β - nachylenie odcinka piersiowo - ldwiowego, kt γ - nachylenie odcinka ldwiowo - krzyowego. Na podstawie wielkoci tych któw w typologii Wolaskiego w modyfikacji Zeyland- Malawki wyszczególniono w trzy zespoły typów: kifotycznych (K), charakteryzujcych si przewag kifozy piersiowej nad lordoz ldwiow, równowanych (R) z przyblionymi wielkociami kifozy i lordozy oraz lordotycznych (L) z przewag lordozy nad kifoz. W kadym z tych zespołów znajduj si trzy typy I, II, III, o wzrastajcym stopniu nasilenia wielkoci krzywizn krgosłupa [9]. Na podstawie tej klasyfikacji badanych podzielono na nastpujce cztery grupy: 1. Bardzo dobra postawa ciała R I 2. Dobra postawa ciała K I, R II, L I

3 3. Wadliwa postawa ciała K II, L II 4. Zła postawa ciała K III, R III, L III Postaw ciała bardzo dobr i dobr okrelamy jako prawidłow a wadliw oraz zł nieprawidłow. Tabela 1. Liczebno mczyzn i kobiet w analizowanych czterech grupach postawy ciała. Postawa ciała Mczyni Kobiety Ogółem N % N % N % Bardzo dobra 9 4,0 19 4,7 28 4,5 Dobra , , ,7 Wadliwa 86 38, , ,8 Zła 18 8, , ,0 Ogółem , , ,0 Zmierzone wartoci któw w czterech badanych grupach mczyzn i kobiet opracowano statystycznie, do badania istotnoci rónic zastosowano test t Studenta. Aby lepiej wykaza zmiany w kształcie krgosłupa wartoci analizowanych któw α, β, γ we wszystkich pozycjach siedzcych znormalizowano rednia arytmetyczn (X) i dyspersj (S) pozycji stojcej. Wyniki przedstawiono w tabelach 2 9 i na rysunku 2, 3. WYNIKI BADA Analiza danych zawartych w tabeli 1 pokazała due odsetki tj. 67,6% wadliwej i złej postawy ciała u kobiet. Wyranie lepsz postaw ciała według kryteriów Zeyland Malawki [9] charakteryzuj si mczyni, poniewa 54 % ma prawidłow postaw ciała w płaszczynie strzałkowej. Na podstawie rednich arytmetycznych zawartych w tabelach 2-9 mona stwierdzi, e w porównaniu do pozycji stojcej siedzenie na tradycyjnym krzele powoduje statystycznie istotne zmiany w ktach α, β, γ. Siedzenie na krzele (pozycja 2) wpłynło u mczyzn na istotne zwikszenie nachylenia górnego odcinka krgosłupa najwiksze w grupie o bardzo dobrej postawie ciała. U kobiet mona zaobserwuje si istotny wzrost kta α z wyjtkiem grupy o wadliwej postawie ciała. Natomiast najwikszy wzrost statystycznie istotny obserwuje si u kobiet o bardzo dobrej postawie ciała ( tab. 3 ). Siedzenie na specjalnym siedzisku spowodowało statystycznie istotne zmniejszenie kta α u mczyzn i kobiet o dobrej i złej postawie ciała.. Zmniejszenie nachylenia pleców wraz ze wzrostem kta pochylenia płyty siedzeniowej do przodu wystpuje najwyraniej u mczyzno bardzo dobrej i złej postawie ciała. Wiksze zmiany w kcie β podczas siedzenia na tradycyjnym krzele wystpiły u kobiet ni u mczyzn. Istotne zmniejszenie kta β stwierdzono u obu płci charakteryzujcych si powikszonymi krzywiznami krgosłupa tj. wadliw i zł postaw ciała. siedzca na specjalnym siedzisku spowodowała u kobiet wzrost kta β głównie o wadliwej i złej postawie ciała. Tendencja zmian u mczyzn jest bardziej zrónicowana i zaley od typu postawy ciała. Siedzenie na tradycyjnym krzele spowodowało u obu płci statystycznie istotne zmniejszenie lordozy ldwiowej. Najwiksze wystpiło w grupach o wyranie

4 powikszonych krzywiznach ldwiowych krgosłupa tj. o wadliwej i złej postawie ciała. Natomiast najmniejsze zmiany wystpiły u mczyzn i kobiet typu charakteryzujcych si bardzo dobr postaw ciała. Zastosowanie specjalnego siedziska przyczyniło si do zwikszenia krzywizny ldwiowej krgosłupa głownie u obu płci o złej postawie ciała. Statystycznie istotne powikszenie lordozy ldwiowej krgosłupa wystpuje u kobiet o złej i wadliwej postawie ciała (tab. 7, 9). Tabela 2. Charakterystyka któw α, β, γ u mczyzn o bardzo dobrej postawie ciała Mczyni 1 10,56 1,88 8,04 3,32 10,50 2, ,44 4,91 7,33 5,39 2,80 3, ,67 3,32 7,88 3,26 2,89 3, ,33 3,16 6,89 2,18 2,89 3, ,33 3,43 6,78 2,16 3,07 3,72 Tabela 3. Charakterystyka któw α, β, γ u kobiet o bardzo dobrej postawie Kobiety 1 10,53 2,23 9,11 2,60 10,57 2, ,68 4,91 7,26 3,90 3,21 3, ,50 3,84 5,78 2,36 3,89 4, ,61 3,91 5,33 2,22 3,97 3, ,39 3,43 4,84 2,40 4,17 3,79 Tabela 4. Charakterystyka któw α, β, γ u mczyzn o dobrej postawie ciała Mczyni 1 14,23 1,67 8,89 2,11 12,73 2, ,60 4,53 6,32 3,27 2,95 2, ,41 4,16 6,90 3,14 2,79 3, ,48 4,02 6,39 2,95 3,18 2, ,01 3,93 6,09 2,55 3,09 3,52

5 Tabela 5. Charakterystyka któw α, β, γ u kobiet o dobrej postawie ciała Kobiety 1 11,80 1,87 9,03 2,16 12,80 1, ,22 3,60 8,06 3,05 3,26 2, ,39 3,31 6,79 2,67 3,79 4, ,45 4,34 6,70 2,74 3,78 3, ,98 3,98 7,16 2,12 4,05 3,53 Tabela 6. Charakterystyka któw α, β, γ u mczyzn o wadliwej postawie ciała Mczyni 1 15,95 1,93 11,68 2,37 13,63 2, ,79 4,34 7,40 2,08 3,00 2, ,72 5,06 7,34 3,42 3,24 3, ,67 4,83 8,31 3,48 3,29 3, ,92 4,31 8,82 2,39 3,64 4,03 Tabela 7. Charakterystyka któw α, β, γ u kobiet o wadliwej postawie ciała Kobiety 1 16,04 2,58 11,79 2,82 16,06 3, ,57 4,71 6,99 2,83 4,90 3, ,10 4,63 7,00 2,99 5,93 4, ,63 4,27 7,76 3,07 5,98 4, ,97 4,38 8,28 2,94 6,12 4,99

6 Tabela 8. Charakterystyka któw α, β, γ u mczyzn o złej postawie ciała Mczyni 1 17,74 2,18 12,05 2,44 17,89 2, ,27 4,81 8,22 3,33 2,60 3, ,24 4,30 7,76 2,46 4,67 5, ,23 3,61 7,78 2,18 4,78 4, ,72 3,34 7,94 2,19 4,92 4,59 Tabela 9. Charakterystyka któw α, β, γ u kobiet o złej postawie ciała Kobiety 1 13,44 2,28 14,55 2,72 19,56 2, ,84 3,78 8,19 2,33 5,29 4, ,14 2,80 7,14 2,27 7,32 4, ,60 2,41 7,76 2,70 8,06 4, ,50 3,54 8,64 2,64 8,50 5,11 [%] pozycja Bardzo dobra Dobra Wadliwa Zła Rys. 2. Zmiany w krzywiznach krgosłupa mczyzn na podstawie wartoci znormalizowanych

7 Na podstawie wykresów przedstawionych na rysunku 2 i 3 mona stwierdzi, e podczas siedzenia na zwykłym krzele najwiksze zmiany w kształcie krzywizn krgosłupa wystpuj u mczyzn i kobiet o złej i wadliwej postawie ciała. Zastosowanie siedziska specjalnego spowodowało take najwiksze zmiany kifozy piersiowej i lordozy ldwiowej w obu tych grupach o nieprawidłowej postawie ciała. [%] pozycja Bardzo dobra Dobra Wadliwa Zła Rys. 3. Zmiany w krzywiznach krgosłupa kobiet na podstawie wartoci znormalizowanych WNIOSKI 1. Analiza kształtu krgosłupa w płaszczynie strzałkowej pokazała u badanej młodziey w wieku lat due odsetki nieprawidłowej postawy ciała. Szczególnie moe budzi niepokój dua liczba powikszonych krzywizn krgosłupa u kobiet. 2. Przeprowadzone badania wykazały midzy pozycj stojc a siedzc na tradycyjnym krzele statystycznie istotny wzrost nachylenia górnego odcinka krgosłupa i spłycenie lordozy ldwiowej. Najwikszy wzrost krzywizny kifozy piersiowej stwierdzono w grupach o bardzo dobrej postawie ciała. Natomiast najbardziej zmniejsza si lordoza ldwiowa u mczyzn i kobiet o wadliwej i złej postawie ciała. 3. Siedzisko balance chair powinno by zalecane dla mczyzn i kobiet o prawidłowej i nieprawidłowej postawie ciała. Siedzenie na specjalnym siedzisku powoduje zmniejszenie krzywizny piersiowej krgosłupa oraz powikszenie lordozy ldwiowej. Najwiksze zmiany wystpiły w grupach o nieprawidłowej postawie ciała. Siedzenie na specjalnym siedzisku spowodowało najbardziej zwikszenie lordozy ldwiowej (statystycznie istotne) u kobiet o wadliwej i złej postawie ciała.

8 LITERATURA 1. Chlebicka E., liwa W., Zmiany w krzywiznach krgosłupa mczyzn i kobiet w pozycji siedzcej, Zastosowania Ergonomii, nr 3/4, (43/44), Zielona Góra, 2001, s Dziak A., Bóle krzya, PZWL, Warszawa Kasperczyk T., Postawa ciała a wybrane cechy morfologiczne i funkcjonalne u dzieci w wieku 8-15 lat, AWF, Kraków, Mandal A. C., Work chair with tilting seat, Ergonomics, vol. 19, 1976, s Paluch R., siedzca i siedzisko, Materiały II Krajowego Seminarium Obcienie układu ruchu przyczyny i skutki pod red. R. Palucha, Wrocław 1995, s Paluch R., Dolegliwoci miniowo szkieletowe operatorów terminali komputerowych, Ergonomia, t. 12, nr 2, 1989, s liwa W., Urzdzenie diagnostyczno - pomiarowe posturometr - S, I Sympozjum Inynieria Ortopedyczna i Protetyczna - IOP'97, Białystok, 1997, s liwa W., Chlebicka E., Wady rozwoju fizycznego dzieci i młodziey i ich nastpstwa. III Krajowa Konferencja Naukowa " Dzieci i młodzie w warunkach zagroenia", Pamitnik, t. 1, Wrocław, 1992, s Zeyland Malawka E., wiczenia korekcyjne, AWF, Gdask THE INFLUENCE BALANCE CHAIR ON SHAPE OF SPINAL CURVATURE IN MEN OF REGULAR AND IRREGULAR POSITION Abstract: The results of the investigations of body posture in standing and sitting positions on the workplace are presented in this work. Measurements have been done using an electronic device Posturometer - S on 627 men years old and allowed to plot the spinal curvatures from the seventh neck (C7) to fifth lumbar vertebra (L5). The shape of the chest kyphosis and lumbar lordosis of the spine in standing, sitting on traditional chair and sitting on balance chair positions has been analyzed in four groups of very good, good, faulty and evil body position.