ZARZĄDZANIE FLOTĄ RYBACKĄ W RAMACH ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU RYBOŁÓWSTWA THE MANAGEMENT OF FISHING FLEET IN THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF FISHERIES

Transkrypt

1 FOLIA UNIVERSITATIS AGRICULTURAE STETINENSIS Folia Univ. Agric. Stetin. 2007, Oeconomica 254 (47), Mirosława MARCINIAK ZARZĄDZANIE FLOTĄ RYBACKĄ W RAMACH ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU RYBOŁÓWSTWA THE MANAGEMENT OF FISHING FLEET IN THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF FISHERIES Zakład Informatyki, Akademia Rolnicza ul. Monte Cassino 16, Szczecin Abstract. The main purpose of Common Fisheries Policy is achieves sustainable exploitation fishery stocks areas used such method that: TAC, quotas, limited fishing days, multiannual guidance programmes (MAGM). Present very important role for fishing fleet management plays MAGM, because the fishing capacity is strictly related with number, tonnage and power gear of vessels. The paper is described changes in polish fishing fleet within European Union as a reduction of fishing capacity toward to sustainable development of fisheries. Słowa kluczowe: flota rybacka, rozwój zrównoważony, zarządzanie rybołówstwem. Key words: fisheries management, fishing fleet, sustainable development. WSTĘP Rybołówstwo wymaga zintegrowanych działań w stopniu większym niż inne sektory gospodarki (wynikające chociażby z naturalnej skłonności ryb do ignorowania granic państwowych). Unijnym instrumentem zarządzania rybołówstwem i akwakulturą jest wspólna polityka rybacka (WPR) stworzona po to, by zarządzać zasobami wspólnoty i tworzyć obligatoryjne zasady umieszczone w traktatach Wspólnoty. WPR stanowi integralny element polityki Unii Europejskiej powiązany z polityką regionalną, socjalną, ochroną środowiska, badaniami naukowymi i zagadnieniami handlowymi. Dotyczy czterech głównych obszarów problemowych, takich jak: ochrona zasobów rybnych, polityka strukturalna, wspólna organizacja rynku, zewnętrzna polityka rybołówstwa, obejmująca porozumienia z krajami trzecimi oraz negocjacje z organizacjami międzynarodowymi (tab.1). Głównym celem artykułu jest analiza zmian w zarządzaniu unijną flotą rybacką w ciągu ostatnich lat, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej floty. Problemy badawcze dotyczyły zarówno zagadnień ogólnych (metod zarządzania flotą), jak i szczegółowych, takich jak: analiza zmian potencjału floty (ilość, wielkość, tonaż statków rybackich), segmentacja floty, wykorzystanie unijnych instrumentów finansowych w dostosowaniu potencjału floty do zasobów rybnych. Z powyższego zestawienia wynika, iż głównymi celami WPR są: osiągnięcie zrównoważonej eksploatacji łowisk i stabilizacja rynku rybnego, polegające z jednej strony na dostarczeniu produktów żywnościowych o najlepszej jakości i po odpowiedniej cenie, z drugiej strony na zapewnieniu zysków producentom, zgodnie z zasadą zachowania równowagi pomiędzy zasobami łowisk a potencjałem połowowym.

2 186 M. Marciniak Tabela 1. Obszary problemowe wspólnej polityki rybackiej Obszary problemowe Ochrona zasobów rybnych Polityka strukturalna Wspólna organizacja rynku Zewnętrzna polityka rybacka Cele i środki realizacji zadanie: stworzenie takiej ochrony, by narybek nie był wyławiany i mógł swobodnie rosnąć oraz rozmnażać się środki: zbiór zasad zapewniających właściwą ochronę Kodeks odpowiedzialnego rybołówstwa, Zielona księga rybołówstwa zadanie: dostosowanie struktur (całej infrastruktury: floty, udogodnień portowych, zakładów oraz organizacji procesu produkcyjnego) i zarządzanie ich rozwojem w przemyśle rybnym środki: początkowo modernizacja sektora połowowego (odnowienie floty rybackiej i rozwój akwakultury), od 1983 roku kompleksowa polityka strukturalna obejmująca cały sektor rybołówstwa, polegająca na pomocy w dostosowaniu się do aktualnych warunków poprzez współfinansowanie modernizacji flot połowowych i działań związanych ze zmniejszeniem zdolności połowowej zadanie: zrównoważenie potrzeb rynku Wspólnoty i interesów unijnych rybaków oraz zapewnienie reguł konkurencyjności fair play poprzez utworzenie wspólnego rynku wewnątrz Wspólnoty i dopasowanie wielkości produkcji i popytu środki: wspólne standardy marketingowe dla świeżych produktów oparte na jakości, skali, odpowiednim opakowaniu i etykiecie: organizacje producenckie, dobrowolne powiązania rybaków umożliwiające stabilizowanie rynku, w tym ochronę przed nagłymi zmianami popytu system cen (minimalne, wycofania) reguły handlu z krajami niebędącymi członkami Wspólnoty zadanie: uzyskanie praw do użytkowania łowisk pozaeuropejskich dla unijnych trawlerów środki: negocjacje zasad wynagradzania krajów trzecich za udostępnianie łowisk oraz udział w międzynarodowych negocjacjach z międzynarodowymi i regionalnymi organizacjami rybackimi w zakresie zrównoważonego wykorzystania i zarządzania zasobami rybnymi MATERIAŁ I METODY Materiał badawczy stanowiły raporty i dokumenty europejskich grup roboczych i komitetów działających przy Komisji Europejskiej, dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, opracowania statystyczne Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni, Raport NIK z realizacji sektorowego programu operacyjnego dla rybołówstwa, czasopisma branżowe (Wiadomości Rybackie) oraz źródła internetowe. W pracy zastosowano metody statystyki opisowej, analizy porównawczej oraz ogólne metody badawcze (indukcji i dedukcji). WYNIKI I DYSKUSJA W zarządzaniu rybołówstwem stosowane są różne metody, w zależności od stanu zasobów rybnych i potrzeb krajów członkowskich (np. limity połowowe, selektywne narzędzia połowowe, długoletnie programy rozwoju flot rybackich i instrumenty finansowe). W rozwoju zrównoważonym rybołówstwa morskiego szczególnie istotną rolę odgrywają wieloletnie plany rozwoju flot, wspierane finansowo przez rybackie instrumenty finansowe (np. FIFG, EFR). Planowanie zrównoważonego rozwoju flot wszystkich państw członkowskich odbywa się na podstawie wieloletnich programów rozwoju flot MAGP (ang. MultiAnnual Guidance Programmes), obejmujących okres planowania od 4 do 5 lat i każdorazowo poprzedzanych naukowymi oszacowaniami zasobów naturalnych. Na ich podstawie podejmowane są de-

3 Zarządzanie flotą rybacką w ramach zrównoważonego cyzje o wymaganej obniżce mocy połowowej, realizowanej przez: trwałe wycofanie statków (złomowanie) oraz czasowe zawieszenie działalności połowowej. Główna idea MAGP polega na tym, że cała flota rybacka jest podzielona na segmenty (w zależności od typu rybołówstwa), przy czym w każdym segmencie floty krajowej następuje jej redukcja, a państwa członkowskie same dobierają metody działania, które po zatwierdzeniu przez UE są finansowane z funduszy unijnych (Wprowadzenie do 2003). Od 1 stycznia 2003 roku zgodnie z prawem wspólnotowym (Rozporządzenie Rady Europejskiej 2371/2002, art.13) całkowita zdolność połowowa floty nie może wzrosnąć, a jeżeli zostanie przyznane finansowanie publiczne za likwidację jednostek rybackich, to odpowiadającej im zdolności połowowej nie można uzupełniać (ograniczenie zdolności połowowej floty musi mieć charakter trwały). Potencjał jednostek wprowadzanych do floty kraju członkowskiego musi być zrekompensowany przez potencjał statków wycofywanych. Wyjątek stanowi wprowadzanie nowych jednostek o tonażu od 100 do 400 GT, budowanych ze środków publicznych wtedy potencjał wycofywany musi być wyższy przynajmniej o 35% (Description of the entry 2006). W tabeli 2 przedstawiono dynamikę zmian potencjału flot rybackich krajów Unii Europejskiej, z podziałem na starych i nowych (od dnia r.) członków Wspólnoty. Tabela 2. Zmiany potencjału floty rybackiej starych krajów członkowskich Unii Europejskiej Kraje UE-15 1 stycznia 2003 r. 31 grudnia 2005 r. Zmiana Dynamika [%] ilość GT kw liczba GT kw ilość GT kw Belgia ,57 3,94 Dania ,47 11,43 Niemcy ,14 1,08 Grecja ,30 9,67 Hiszpania ,07 8,23 Francja ,95 6,62 Irlandia ,97 8,28 Włochy ,98 4,11 Holandia ,05 16,27 Portugalia ,57 3,19 Finlandia ,17 9,77 Szwecja ,43 1,21 Wielka Brytania ,39 6,52 Razem ,17 7,16 Nowe kraje UE 1 maja 2004 r. 31 grudnia 2005 r. Zmiana Dynamika [%] ilość GT kw liczba GT kw ilość GT kw Estonia ,84 4,55 Cypr ,11 10,57 Łotwa ,21 12,67 Litwa ,82 12,30 Malta ,28 21,54 Polska ,06 30,22 Słowenia ,66 0,12 Razem ,48 17,93 Źródło: Wspólnotowy rejestr floty, stan na dzień (Annual Report 2006).

4 188 M. Marciniak W latach zdolności połowowe floty UE-15 obniżały się pod względem tonażu i pod względem mocy średnio o około 2,3% na rok. Nowe państwa członkowskie redukowały potencjał połowowy swoich flot w znacznie szybszym tempie, wynoszącym około 11% na rok. Redukcja floty (liczby statków rybackich) w przypadku krajów starej Unii łącznie wyniosła 7,36%, natomiast w nowych krajach członkowskich 17,05%. W sumie konsekwentnie prowadzona polityka dała utrzymanie potencjału flot rybackich UE na poziomie porównywalnym z poziomem ze stycznia 2003 roku. Zmniejszyła się liczba statków rybackich o 481 (0,6%), moc silników o kw (0,4%), a wzrósł tylko tonaż o GT (3,6%). Segmentacja floty rybackiej poszczególnych krajów członkowskich UE jest prowadzona za pomocą różnych metod. Obecnie w UE funkcjonuje system segmentacji narodowej, oparty na różnych zasadach i standardach, takich jak (Annual Report 2006): MAGP IV Niemcy, Portugalia, Finlandia i Irlandia (z kilkoma uzupełnieniami); typ statku, narzędzia połowowe, długość całkowita statku Dania i Cypr; długość całkowita statku i narzędzia połowowe Grecja i Słowenia; narzędzia połowowe- Belgia; obszar geograficznych połowów i typ statku Hiszpania, Litwa, Łotwa i Polska; długość całkowita statku, narzędzia połowowe, gatunki odławianych ryb i łowisko Estonia i Szwecja (bez uwzględnienia miejsca połowów); podział na akwakulturę i flotę krajową Holandia. Tak duże zróżnicowanie w klasyfikacji floty powoduje liczne komplikacje, między innymi przy szacowaniu wpływu na wyniki ekonomiczne rybołówstwa (poszczególnych krajów członkowskich) decyzji Komisji Europejskiej o zmianie limitów połowowych na wybrane gatunki ryb. Oszacowania dokonuje się za pomocą modelu EIAA (ang. EconomIc Assessment of ACFM 1 Advice) na poziomie segmentu floty. Bioekonomiczny model EIAA został stworzony w celu oszacowania wpływu ekonomicznego stosowanych w zarządzaniu rybołówstwem środków kontroli (regulacji), takich jak: TAC, wielkość zasobów rybnych, wyrażonych przez wielkość biomasy stada tarłowego i poziom (odsetek) śmiertelności stada ryb (SBB). Danymi wejściowymi (zmiennymi kontrolowanymi) są TAC i wielkość zasobów tych gatunków organizmów morskich, których połowy są specjalnie zarządzane (limitowane) przez UE. Dla wszystkich krajów wspólnoty wyodrębniono 113 takich zarządzalnych obszarów, z których ponad połowa jest przedmiotem szczegółowej analizy w celu utrzymania bezpiecznego poziomu zasobów. Poza tym w modelu uwzględniono jeszcze jeden sposób kontroli połowów wyrażony przez liczbę dni przebywania statku rybackiego na morzu, przy czym brane pod uwagę są tylko te dni, w których poławiano gatunki objęte regulacjami unijnymi. Podstawą obliczeń jest baza danych historycznych (jeśli to możliwe, najlepiej z trzech ostatnich lat), zawierająca informacje specyfikujące poszczególne segmenty floty: przychody (wartość wyładunku i inne dochody), koszty (podział na 6 pozycji), strukturę gatunkową połowów (wg wagi i wartości), liczbę statków (nakład inwestycyjny, tonaż i moc silnika), liczbę dni połowowych (dni w morzu) i zatrudnienie. W modelu zastosowano rozróżnienie między kosztami zmiennymi (związanymi bezpośrednio z połowami) i kosztami stałymi oraz między dniami w morzu a zdolnością połowową. Przyjęto, iż relacja nieliniowa zacho- 1 ACFM Komitet Doradczy ds. Zarządzania Rybołówstwem (ang. Advisory Committee for Fisheries Management).

5 Zarządzanie flotą rybacką w ramach zrównoważonego dzi między wyładunkami i kosztami, a liniowa między kosztami zmiennymi i liczbą dni w morzu oraz między kosztami stałymi i liczbą statków danego segmentu floty. Na poziomie segmentu floty obliczone zostają następujące parametry: wartość i waga innych (nielimitowanych) poławianych gatunków ryb, cena gatunku ryby w segmencie floty, udział kraju członkowskiego w ustalonej dla całej Wspólnoty wielkości TAC, udział segmentu floty w narodowej kwocie połowowej (na poziomie gatunku) stopień wykorzystania przez kraj członkowski limitu na poszczególne gatunki ryb, współczynniki wagowe (skalowania) do obliczenia różnic między całkowitymi dochodami a całkowitą wartością wyładunków (połowów). Następnie, na podstawie danych wejściowych i przyjętych wskaźników, przeprowadzana jest symulacja określonych wskaźników ekonomicznych w celu oszacowania konsekwencji wprowadzenia proponowanych lub uzgodnionych limitów wielkości połowowych. Ponieważ podstawową jednostką operacyjną jest segment floty, a obliczenia wykonywane są oddzielnie dla każdego kraju członkowskiego, liczba wygenerowanych raportów dla danego kraju członkowskiego jest różna i zależy od przyjętego systemu podziału floty (Frost 2006). Segmentację floty w Polsce oparto na podstawie: typu narzędzia połowowego, długości całkowitej statku i metodzie połowów. Przy klasyfikacji przyjęto zasadę, iż statek zaliczany jest do tej grupy narzędzia połowowego, którego udział we wszystkich operacjach połowowych w ciągu ostatniego roku przekroczył 50%; w przeciwnym wypadku statek klasyfikuje się jako wielonarzędziowy lub kombinowany. W ramach Akcji Zharmonizowanej CA 2 (ang. Concerted Action) wyodrębniono dziewięć segmentów floty rybackiej, stosując trzy klasy długości całkowitej statku (do 12 m, od 12 do 24 m; od 24 do 40 m) Kuzebski (2005). Od 2005 roku zadania CA przejęło Połączone Centrum Badawcze JCR (ang. Joint Center Research). Od tego momentu zmieniła się także klasyfikacja floty rybackiej wprowadzono podział na 12 segmentów, zwiększając liczbę klas długości statków przyporządkowanych określonym narzędziom połowowym. W tabeli 3 przedstawiono szczegółową klasyfikację floty obu systemów segmentacji. Tabela 3. Segmentacja polskiej floty rybackiej według systemów JCR i CA Lp. Typ statku i narzędzia połowowego Długość całkowita statku [m] JCR CA 1 Trawlery denne do 12 do 12 2 Trawlery denne od 12 do 18 od 12 do 24 3 Trawlery denne od 18 do 24 od 24 do 40 4 Trawlery denne od 24 do 40 5 Trawlery pelagiczne od 24 do 40 od 24 do 40 6 Jednostki stosujące narzędzia pasywne do 10 do 12 7 Jednostki stosujące narzędzia pasywne od 10 do 12 8 Jednostki używające sieci dryfujące i stałe od 12 do 18 od 12 do 24 9 Jednostki używające sieci dryfujące i stałe od 18 do 24 od 24 do Jednostki używające sieci dryfujące i stałe od 24 do Jednostki używające narzędzi haczykowatych do 12 do Jednostki wielonarzędziowe (pasywne i aktywne) od 12 do 40 od 12 do 24 2 CA akcja realizowana w latach w celu gromadzenia i analizowania danych dotyczących działalności rybackiej flot krajów UE, której wynikiem były roczne raporty Annual Economic Report AER, zawierające dane statystyczne i ekonomiczne rybołówstwa zestawione według segmentów floty.

6 190 M. Marciniak Do celów statystyczno-opisowych najczęściej stosowany jest podział floty, uwzględniający zasięg połowów, na: flotę dalekomorską, kutrową i łodziową. Ten sposób klasyfikacji przyjęto w tab.4 przedstawiającej zmiany potencjału polskiej floty rybackiej. Tabela 4. Zmiany potencjału polskiej floty rybackiej w latach Wyszczególnienie Flota dalekomorska, w tym: ilość 2004 r r. tonaż [tys. GT] moc [tys. kw] ilość tonaż [tys. GT] moc [tys. kw] Dynamika zmian ilości statków [%] 8 20,9 22,9 3 6,1 9,4 62,50 państwowa 4 15,1 13,8 0 prywatna 4 5,8 9,1 3 6,1 9,4 flota kutrowa ,0 95, ,8 62,8 37,44 flota łodziowa 976 5,1 42, ,3 33,2 25,92 Ogółem flota rybacka ,1 160, ,2 105,4 29,45 Źródło: opracowanie własne na podstawie Morska gospodarka rybna (2006). Flota dalekomorska sektora publicznego należała do jednego armatora PPPiH Dalmor", który z powodu braku możliwości prowadzenia opłacalnej eksploatacji przekazał na złom ostatni pływający pod polską banderą trawler-przetwórnię B-671 Acamar". Pozostałe trzy trawlery były eksploatowane na wodach nowozelandzkich w spółce Dalfish Ltd.", z udziałem Dalmoru" i firmy z Nowej Zelandii 3. Po likwidacji trawlera Acamar" ze spółki w Nowej Zelandii został wycofany trawler-przetwórnia B-408 Dalmor II", który po przeflagowaniu statku na polską banderę (w kwietniu 2006 r.) wznowił połowy kryla w rejonie Antarktyki. Również w sektorze prywatnym nastąpiły zmiany wycofano jeden statek i wprowadzono dwa nowe trawlery, zwiększając tonaż i moc silników tego segmentu floty. Ostatecznie całą polską dalekomorską flotę rybacką pod koniec 2005 roku tworzyły trawlery: Polonus", Anders" i Wiesbaden", należące do Północnoatlantyckiej Organizacji Producentów (PAOP). Stan floty kutrowej znacznie się zmniejszył i pod koniec 2005 r., w stosunku do roku poprzedniego, w rybołówstwie polskim eksploatowano o 37% kutrów mniej; łączny tonaż kutrów zmniejszył się o 36%, a moc silników o 34%. Proces redukcji floty bałtyckiej spowodował spore zmiany w jej strukturze. Najwięcej kutrów ubyło w portach największych we Władysławowie (29%) i w Ustce (43%), w Kołobrzegu i Darłowie (38%) oraz w Dziwnowie (59%). Relatywnie duży spadek liczby kutrów odnotowano też w Gdyni (o 52%), Górkach Wschodnich (o 50%) i Świnoujściu (o 44%). Mimo redukcji floty jej średni wiek się nie skrócił i pod koniec 2005 r. wynosił 37,4 roku. Wiele zaawansowanych wiekowo jednostek poddanych zostało całkowitej modernizacji obecnie są wyposażone w nowe silniki oraz nowoczesne urządzenia nawigacyjne i połowowe. Flota łodziowa na koniec 2005 r. składała się z 723 lodzi motorowych i wiosłowych, z czego 95% (687 jednostek) stanowiły lodzie motorowe. W stosunku do roku poprzedniego stan tej floty zmniejszył się o 123 jednostki, głównie wskutek jej redukcji. Moc zainstalo- 3 Statki te przekazano spółce kilka lat wcześniej w czarter; poławiały pod banderą maltańską.

7 Zarządzanie flotą rybacką w ramach zrównoważonego wanych na nich silników wynosiła 33,2 tys. kw i była o 8,8 tys. kw niższa. Średni wiek floty łodziowej pod koniec 2005 r. wynosił 21,8 roku (Szostak 2006). Proces redukcji floty był kontynuowany również w 2006 roku. Według polskiego Rejestru Statków Rybackich (stan na dzień r.) liczba statków aktywnych wynosiła 899. Łącznie od momentu integracji z UE wycofano z działalności rybackiej 401 jednostek połowowych, przy czym 369 statków z finansową pomocą publiczną i tylko 42 bez tej pomocy. Źródłem finansowania tego typu działań był specjalny fundusz FIFG, z którego współfinansowane były zadania określone w sektorowym programie operacyjnym Rybołówstwo i przetwórstwo ryb na lata (SPO Ryby). W tabeli 5 przedstawiono stopień wykorzystania limitu środków finansowych na realizację działań w zakresie dostosowania nakładu połowowego do zasobów rybnych (priorytet 1.) oraz na odnowę i modernizację floty rybackiej (priorytet 2.). Tabela 5. Wykorzystanie pomocy publicznej w zmianach potencjałów polskiej floty rybackiej na podstawie realizacji SPO Ryby (stan na koniec 2006 roku) Priorytet/ Działanie/Operacja 1. Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów 1.1. Złomowanie statków rybackich 1.2. Przeniesienie statków do krajów trzecich lub zmian ich przeznaczenia 2. Odnowa i modernizacja floty rybackiej 2.2. Modernizacja istniejących statków rybackich Limit środków [PLN] ilość Wnioski złożone Umowy Zrealizowane płatności kwota [PLN] kwota zawartych umów [PLN] kwota płatności [PLN] stopień wykonania [%] , , , ,27 70, , , , ,84 97, , , , ,43 54, , , , ,04 0, , , , ,04 0,46 Razem priorytety 1. i , , , ,31 65,93 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Systemu Informacji Zarządczej ARiMR. Bardzo wysoki wskaźnik wykorzystania limitu środków finansowych SPO Ryby na działania z priorytetu 1. ma związek z pesymistycznymi ocenami armatorów statków rybackich odnośnie do możliwości połowowych. Szczególnie preferowane było złomowanie statków, gdyż nie wymagało wkładu własnego i najszybciej doczekało się przepisów wykonawczych (w 2004 roku) Zieziula (2006). Proces wycofywania jednostek połowowych z eksploatacji w ramach SPO Ryby przebiegał sprawnie i cel, jakim była redukcja floty o 30% potencjału, został osiągnięty. Nie obyło się jednak bez zakłóceń i nieprawidłowości. Przy typowaniu statków rybackich do złomowania przyjęto zasadę punktacji, uwzględniającej wiek statku i okres posiadania tytułu własności statku, przyznając pierwszeństwo jednostkom rybackim poławiającym na Morzu Bałtyckim. Według Raportu NIK nie przestrzegano ww. zasady kwalifikowania statków do złomowania o wypłacie środków decydowała jedynie kolejność złożonych wniosków, co nie gwarantowało likwidacji najstarszych i najbardziej wyeksploatowanych statków rybackich.

8 192 M. Marciniak Jakich można oczekiwać skutków redukcji floty (dalszych planów zawodowych po zlikwidowaniu statku rybackiego) w grupie zawodowej rybaków, pokazują wyniki badań ankietowych, przeprowadzone przez NIK w II kwartale 2006 roku wśród beneficjentów SPO Ryby. Wyniki badań, dotyczących właścicieli statków rybackich, wskazują na to, że większość zaprzestanie komercyjnej działalności połowowej, gdyż aż 28,8% zadeklarowało zmianę zakresu działalności gospodarczej (na gastronomię, turystykę, transport, wędkarstwo morskie), 20,5% zamierza przejść na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego, a tylko 15,1% będzie nadal rybakami, gdyż złomowaniu nie poddali wszystkich swoich statków. Natomiast badanie przeprowadzone wśród rybaków, którzy utracili zatrudnienie na skutek restrukturyzacji floty rybackiej, wykazało, że większość z nich (41,1%), po otrzymaniu rekompensaty z tytułu utraty miejsca pracy na statku rybackim, zamierza pracować dorywczo lub być na zasiłku dla bezrobotnych przez 12 miesięcy, po czym wrócić do zawodu rybaka; 37,5% beneficjentów zadeklarowało chęć zmiany pracy, z czego 12,5% już znalazło inną pracę (Informacja o wynikach kontroli 2006). PODSUMOWANIE Proces wycofywania jednostek rybackich z eksploatacji ciągle trwa i będzie kontynuowany. Od 2007 roku uruchomiony zostanie specjalny Europejski Fundusz Rybacki (EFR) dostępny dla wszystkich krajów członkowskich UE z przeznaczeniem na rozwój zrównoważony rybołówstwa i akwakultury. W ramach powyższego funduszu określone zostaną nowe osie i priorytety dotyczące dostosowania nakładu połowowego Wspólnoty, akwakultury, przetwórstwa i rynku produktów rybołówstwa oraz pochodzących z chowu i hodowli, działań we wspólnym interesie, zrównoważonego rozwoju obszarów nadmorskich i pomocy technicznej. Instrument ten ma na celu również uproszczenie zasad zarządzania i przyznawania pomocy finansowej w ramach środków pochodzących z Unii Europejskiej, oraz zwiększenie udziału państw członkowskich w kreowaniu narodowej polityki w sektorze rybołówstwa za pomocą narodowej strategii rozwoju rybołówstwa oraz jej wpływu na kształt i realizację wspólnej polityki rybackiej (Misja Europejskiego Funduszu Rybackiego 2006). Podobnie jak w przypadku funduszu FIFG, chcąc z niego skorzystać, państwo członkowskie UE musiało opracować program operacyjny służący do realizacji celów założonych w narodowej strategii rozwoju. Polska opracowała już oba wymagane dokumenty; są to Strategia rozwoju rybołówstwa na lata i program operacyjny Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i przybrzeżnych obszarów rybackich na lata (projekt z listopada 2006). Według podziału przyjętego przez Komisję UE Polska otrzyma ok. 600 mln euro z EFR, co przy zakładanym udziale budżetu państwa, na poziomie ok. 150 mln euro, daje kwotę 750 mln euro. Ponieważ w programie operacyjnym, w priorytecie 1. Działania na rzecz dostosowania floty rybackiej, uwzględniono również premie za złomowanie statku w wysokości 5% kwoty zaplanowanej na realizację wszystkich działań programu (37,5 mln euro), w następnych latach można spodziewać się zakończenia procesu redukcji floty rybackiej i osiągnięcia równowagi między zasobami rybnymi a potencjałem połowowym floty.

9 PIŚMIENNICTWO Zarządzanie flotą rybacką w ramach zrównoważonego Annual Report from the Commission to the Council and the European Parliament on Member s States efforts during 2005 achieve a sustainable balance between fishing capacity and fishing opportunities fleetstatus/ar.pdf, z dn r. Description of the entry exit regime for Scoreboard z dn r. Frost H Brief outline of the EIAA model, stecf.jrc.cec.eu.inf/meetings/sgeca/0605/eiaa.pdf. Informacja o wynikach kontroli wykorzystania środków wspólnotowych z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa (FIWR) na restrukturyzację rybołówstwa morskiego NIK Delegatura w Szczecinie, Szczecin, 15. Kuzebski E Wyniki ekonomiczne polskiej floty bałtyckiej w 2004 r. Wiad. Ryb. 11/12 (148), 7. Misja Europejskiego Funduszu Rybackiego MRiRW, z dn r. Morska Gospodarka Rybna w 2005 r MIR, Gdynia, 15. Sprawozdanie z realizacji SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb na lata Dane Systemu Informacji Zarządczej ARiMR, z dn r. Szostak S Wyniki gospodarki rybnej w 2005 r., Wiad. Ryb. 7/8 (152), Szostak S. Kuzebski E. Budny T Morska gospodarka rybna MIR, Gdynia, 3. Wprowadzenie do zagadnień wspólnej polityki rybackiej Unii Europejskiej Monitor Integracji Europejskiej, ww1.ukie.gov.pl, z dn r. Zieziula J Realizacja Sektorowego Programu Operacyjnego,,Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb " a polska gospodarka rybna w perspektywie lat Wiad. Ryb. 7/8 (152), 6.