Rynek edukacyjny a rynek pracy w województwie łódzkim

Transkrypt

1 Rynek edukacyjny a rynek pracy w województwie łódzkim Monika Fabińska Wzmocnienie potencjału szkół zawodowych Kadry dla innowacyjnego rozwoju regionu łódzkiego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działanie 92 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego Publikacja bezpłatna Łódź 2013

2 Tytuł: Rynek edukacyjny a rynek pracy w województwie łódzkim Autor: dr Monika Fabińska Recenzent: dr Andrzej Pawełczyk Opracowanie edytorskie i druk: WOOJT Agencja Reklamowo- Artystyczna Copyright by Społeczna Akademia Nauk ISBN:

3 Spis treści Wstęp 5 1 System edukacji zawodowej o profilu ekonomiczno-handlowym w województwie łódzkim, Polsce i Europie 7 2 Przedsiębiorstwa, płace i zatrudnienie w sektorze usług i handlu w województwie łódzkim, Polsce i Europie dane statystyczne 15 3 Zawody nadwyżkowe i deficytowe oraz poziom bezrobocia w sektorze handlu i usług w świetle badań krajowych i regionalnych 23 4 Kwalifikacje i kompetencje, których poszukują pracodawcy na świecie i w Polsce 31 5 Metodyka badań, struktura respondentów 41 6 Analiza strony popytowej rynku pracy obecna sytuacja przedsiębiorców sektora handlu i usług z województwa łódzkiego 49 7 Struktura zatrudnienia w badanych przedsiębiorstwach sektora handlu i usług 57 8 Przewidywany popyt na pracowników firm sektora handlu i usług 65 9 Profil kandydata poszukiwanego przez pracodawców z sektora handlu i usług Przewidywana podaż absolwentów szkół zawodowych o profilu ekonomiczno-handlowym Czynniki niedostosowania popytu na pracowników w sektorze handlu i usług województwa łódzkiego do ich podaży 89 Podsumowanie 115 Bibliografia 119 3

4

5 Wstęp W ostatnich latach sektor handlu i usług w Polsce rozwija się dynamicznie, gwałtownie wzrasta również zapotrzebowanie na wykwalifikowaną kadrę, dlatego coraz więcej ludzi znajduje zatrudnienie w tym sektorze 1 Postępuje proces tzw serwicyzacji życia gospodarczego Perspektywy rozwojowe sektora handlu i usług określa z jednej strony istniejący potencjał przedsiębiorstw działających w tym obszarze, a z drugiej ocena możliwości w zakresie ich dalszej ekspansji rynkowej i związany z tym planowany wzrost zatrudnienia Jednakże aby dynamiczny rozwój tego sektora był możliwy, konieczna jest odpowiednia liczba wykwalifikowanych pracowników, a zatem zapewnienie młodym ludziom dostępu do kierunków (realizowanych według odpowiednich programów kształcenia) zgodnych z wymaganiami pracodawców Ostatnie lata to okres ogromnego zainteresowania kształceniem na kierunkach sprzedawca, technik handlowiec, technik ekonomista i technik rachunkowości O ile zawody typu sprzedawca mają długą tradycję, to technik ekonomista i technik handlowiec to zawody stosunkowo młode W związku z tym, iż sektor handlu i usług, do którego zaliczyć można również sektor usług biznesowych, stanowi jedną z priorytetowych gałęzi rozwoju regionu łódzkiego 2, niezbędne jest kształcenie odpowiedniej kadry, aby zrównoważyć popyt na wyżej wymienione zawody z podażą Jednakże w związku z tym, iż wahania podaży są z roku na rok znaczne otwierane są nowe centra usługowo-handlowe, choć jednocześnie w ostatnich latach można było odczuć skutki kryzysu finansowego niezbędne jest wprowadzenie mechanizmów metodycznie badających i regulujących stan równowagi między popytem a podażą zawodów o profilach ekonomiczno-handlowych w województwie łódzkim Niniejsza analiza powstała w ramach projektu badawczego, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, pt Wzmocnienie potencjału szkół zawodowych Kadry dla innowacyjnego rozwoju regionu łódzkiego Projekt ten realizowany jest przez Społeczną Akademię Nauk z Łodzi Jego główny cel odnosi się do weryfikacji jakości kształcenia zawodowego oraz wzmocnienia potencjału szkół zawodowych o profilu ekonomiczno-handlowym (zasadniczych szkół zawodowych i techników) z województwa łódzkiego, między innymi poprzez wskazanie bieżącego i prognozowanego popytu i podaży na kwalifikacje i umiejętności absolwentów powyższych kierunków Kolejny cel to opracowanie i opublikowanie stosownych rekomendacji, mających pozwolić na dostosowanie oferty kształcenia wyżej wymienionych szkół do potrzeb łódzkiego rynku pracy w tym sektorze Z kolei celem niniejszej analizy jest wskazanie potrzeb rynku 1 M Kawa, Tendencje zmian zatrudnienia w sektorze usług w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej, [w:] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy Spójność społeczno-ekonomiczna a modernizacja gospodarki, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2010, s Regionalna Strategia Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030, Deloitte Business Consulting SA, Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego SA, Łódź 2013, s 47 5

6 6 pracy sektora handlu i usług, tj zawodów i specjalizacji najbardziej i najmniej pożądanych, a także wskazanie możliwości ograniczenia dużych rozbieżności między podażą a popytem Analiza zawiera konfrontację źródeł wtórnych (dostępnych opracowań z zakresu rynku edukacyjnego i pracy sektora handlu i usług) i pierwotnych, przeprowadzonych badań W ramach projektu zrealizowane zostały wywiady swobodne, wywiady pogłębione oraz ankiety internetowe Wywiady swobodne przeprowadzone zostały wśród nauczycieli przedmiotów ogólnych i zawodowych (n = 80) szkół zawodowych o profilach ekonomiczno-handlowych, a wywiady pogłębione wśród przedsiębiorców (n = 80) sektora handlu i usług z województwa łódzkiego Natomiast ankiety internetowe skierowane zostały do dyrektorów szkół zawodowych o profilach ekonomiczno-handlowych (n = 12), nauczycieli (n = 48) i uczniów (n = 142) z tych szkół oraz przedsiębiorców (n = 200) z sektora handlu i usług (głównie sektorów sekcji G, K i S według PKD 2007) z województwa łódzkiego W ramach badań zastosowany został warstwowo-losowy dobór próby, co pozwoliło na zapewnienie odpowiedniej reprezentacji badanej populacji oraz dokonanie szczegółowej analizy i odniesienie sformułowanych wniosków do całości szkolnictwa zawodowego sektora ekonomiczno-handlowego oraz sektora usług i handlu

7 1 System edukacji zawodowej o profilu ekonomiczno-handlowym w województwie łódzkim, Polsce i Europie W ramach kształcenia zawodowego o profilu ekonomiczno-handlowym w Polsce możliwe są do zdobycia cztery zawody: sprzedawca, technik handlowiec, technik ekonomista i technik rachunkowości Zawód sprzedawcy można zdobyć wyłącznie w ramach kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej Nauka trwa trzy lata i kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe Obecnie w ramach kształcenia modułowego w podstawie programowej kształcenia w tym zawodzie zawarte są dwa moduły kształcenia 3 : Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów oraz efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru administracyjno-usługowego stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów (200 godzin), A18 Prowadzenie sprzedaży (700 godzin) Zawód technika handlowca i technika ekonomisty można zdobyć podczas kształcenia w technikum (nauka trwa wtedy cztery lata) lub też w szkole policealnej (nauka trwa od roku do dwóch lat) Nauka kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe Obecnie w ramach kształcenia modułowego w podstawie programowej kształcenia w zawodzie technik handlowiec zawarte są trzy moduły kształcenia 4 : Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów oraz efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru administracyjno-usługowego stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów (330 godzin), A18 Prowadzenie sprzedaży (700 godzin), A22 Prowadzenie działalności handlowej (320 godzin) Moduły kształcenia zawarte w zawodzie technik ekonomista to 5 : Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów oraz efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru administracyjno-usługowego stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów (280 godzin), 3 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (DzU z 2011 r, nr 205, poz 1206), s Ibidem, s Ibidem, s 345 7

8 8 A35 Planowanie i prowadzenie działalności w organizacji (470 godzin), A36 Prowadzenie rachunkowości (520 godzin) Zawód technika rachunkowości można zdobyć wyłącznie w szkołach policealnych Nauka trwa dwa lata i kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe W ramach tego zawodu w podstawie programowej zawarte są również trzy moduły kształcenia 6 : Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów oraz efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru administracyjno-usługowego stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów (280 godzin), A36 Prowadzenie rachunkowości (520 godzin), A65 Rozliczanie wynagrodzeń i danin publicznych (550 godzin) W Polsce w 2010 roku było 1388 zasadniczych szkół zawodowych, a rok później liczba ta spadła o 0,86% Z kolei w województwie łódzkim w 2010 roku było 85 zasadniczych szkół zawodowych, a rok później liczba ta wzrosła o 2,35% W 2011 roku spadła również liczba absolwentów zasadniczych szkół zawodowych o 2,71% w Polsce i 0,47% w województwie łódzkim Ponadto w badanych latach spadła zarówno liczba absolwentów-mężczyzn, jak i liczba absolwentów-kobiet, jednakże jak wynika z danych statystycznych zarówno w Polsce, jak i w województwie łódzkim mężczyzn było ponad dwukrotnie więcej (tabela 1) Tabela 1 Szkoły i absolwenci zasadniczych szkół zawodowych w Polsce i województwie łódzkim w latach 2010 i 2011 Zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży, bez specjalnych Wyszczególnienie Szkoły Absolwenci Absolwenci-mężczyźni Absolwenci-kobiety Polska Województwo łódzkie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W województwie łódzkim w roku szkolnym 2012/2013 na kierunku sprzedawca kształciło 20 zasadniczych szkół zawodowych, na kierunku technik handlowiec 21 techników i 7 szkół policealnych, na kierunku technik ekonomista 34 technika i 17 szkół policealnych, a na kierunku technik rachunkowości 24 szkoły policealne 7 W 2012 roku w Polsce było uczniów w zasadniczych szkołach zawodowych kształcących na kierunkach ekonomicznych i administracyjnych (z tego uczniowie z województwa łódzkiego stanowili 3,68%) oraz uczniów na kierunkach związanych z usługami dla ludności (z tego uczniowie z województwa łódzkiego stanowili 5,08%) W technikach w Polsce na kierunkach ekonomicznych i administracyjnych uczyło się uczniów (z tego uczniowie z województwa łódzkiego stanowili 7,87%) Natomiast na kierunkach związanych z usługami dla ludności uczyło się w Polsce uczniów (z tego uczniowie z województwa łódzkiego stanowili 5,46%) W szkołach policealnych w Polsce na kierunkach ekonomicznych i administracyjnych uczyło się w 2012 roku 365 uczniów (brak było uczniów z województwa łódzkiego) Z kolei na kierunkach 6 Ibidem, s Kuratorium Oświaty w Łodzi, Oferta edukacyjna szkół ponadgimnazjalnych województwa łódzkiego, Łódź 2012

9 System edukacji zawodowej o profilu ekonomiczno-handlowym w województwie łódzkim,polsce i Europie / 9 związanych z usługami dla ludności uczyło się w Polsce 2111 osób (z tego uczniowie z województwa łódzkiego stanowili 1,66%) Z uwagi na to, iż dane GUS dotyczące liczby uczniów szkół zawodowych z podziałem na kierunki kształcenia dostępne były tylko dla roku 2012 (brak danych dla okresów wcześniejszych), nie ma możliwości dokonania analizy trendu wzrostowego/spadkowego dla wybranych lat (tabela 2) Tabela 2 Uczniowie w szkołach zawodowych według typów szkół i kierunków kształcenia w Polsce i województwie łódzkim w roku 2012 Wyszczególnienie Zasadnicze szkoły zawodowe, bez specjalnych Technika (łącznie z technikami uzupełniającymi, liceami profilowanymi oraz szkołami ogólnokształcącymi, szkołami artystycznymi dającymi uprawnienia zawodowe), bez specjalnych Ekonomiczne Usługi dla ludności i administracyjne Szkoły policealne, bez specjalnych Ekonomiczne i administracyjne Usługi dla ludności Ekonomiczne i administracyjne Usługi dla ludności Polska Województwo łódzkie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Jak wynika z danych statystycznych, liczba osób uprawnionych do zdawania egzaminu na kierunkach o profilu ekonomiczno-handlowym (sprzedawca, technik handlowiec, technik ekonomista, technik rachunkowości) ze szkół zawodowych z województwa łódzkiego w latach spadała Spadek ten wyniósł 27,13% w stosunku do roku 2009 Jednakże pozytywnym faktem jest stopniowa poprawa poziomu zdawalności egzaminów zawodowych pośród osób, które były uprawnione do jego zdawania poziom zdawalności w 2012 roku wzrósł o niemal 8% w stosunku do roku 2009 (nie wzięto pod uwagę poziomu zdawalności w roku 2010 ze względu na niekompletne dane) (tabela 3) Tabela 3 Osoby uprawnione do zdawania egzaminu i absolwenci kierunków o profilu ekonomiczno-handlowym (sprzedawca, technik handlowiec, technik ekonomista, technik rachunkowości) ze szkół zawodowych z województwa łódzkiego w latach Wyszczególnienie Osoby uprawnione do zdawania egzaminu Osoby, które otrzymały dyplom Poziom zdawalności w % , (brak danych o sesji letniej) , , ,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z egzaminów zawodowych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi w latach : (z dn ) Analiza liczby osób podchodzących do egzaminów zawodowych wskazuje, że w 2012 roku i w pierwszej połowie roku 2013 do egzaminu w zawodzie technik ekonomista w województwie łódzkim podeszło 159 osób z 6 szkół, natomiast egzamin ten zdało 76 osób (poziom zdawalność wyniósł 47,8%) (tabela 4)

10 10 Tabela 4 Wyniki egzaminów zawodowych w zawodzie technik ekonomista (kod zawodu 341[02]) dla 2012 (sesja zimowa i letnia) i 2013 (sesja zimowa) roku (bez szkół dla dorosłych) Wyszczególnienie Osoby uprawnione do zdawania egzaminu Osoby, które otrzymały dyplom 2013 sesja zimowa Dwuletnia Policealna Szkoła VIP sesja letnia Technikum Ekonomiczno-Hotelarskie w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im Romualda Traugutta w Bełchatowie Technikum nr 3 w Zespole Szkół nr 3 im Władysława Grabskiego w Kutnie Technikum nr 1 im gen Wł Andersa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Łasku Zespół Szkół im Jadwigi Grodzkiej w Łęczycy, Technikum nr 2 w Łęczycy 14 3 Technikum nr 4 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 im Władysława Grabskiego w Łowiczu sesja zimowa Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników egzaminów zawodowych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi w latach 2012 i 2013: (z dn ) Z kolei do egzaminu w zawodzie technik handlowiec podeszło 145 osób z 15 szkół, z czego egzamin ten zdało 70 osób (zbliżony poziom zdawalności wynoszący 48,3%) (tabela 5) Tabela 5 Wyniki egzaminów zawodowych w zawodzie technik handlowiec (kod zawodu 341[03]) dla 2012 (sesja zimowa i letnia) i 2013 (sesja zimowa) roku (bez szkół dla dorosłych) Wyszczególnienie Osoby uprawnione do zdawania egzaminu Osoby, które otrzymały dyplom 2013 sesja zimowa 2012 sesja letnia Technikum w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im Stanisława Staszica w Opocznie 15 5 Technikum im Jana Pawła II w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Poddębicach Technikum w Zespole Szkół Centrum Edukacji Zawodowej i Ustawicznej im Mikołaja Kopernika w Rawie Mazowieckiej 14 Technikum Uzupełniające w Zespole Szkół Centrum Edukacji Zawodowej i Ustawicznej im Mikołaja Kopernika w Rawie Mazowieckiej 5 Technikum w ZSP Biała Rawska 1 1 Technikum nr 2 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im Marii Dąbrowskiej w Sieradzu Technikum nr 2 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im Stanisława Staszica w Tomaszowie Mazowieckim Technikum w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im Stanisława Staszica w Wieruszowie 7 5 Technikum Uzupełniające w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im Stanisława Staszica w Wieruszowie 6 2 Technikum w Zespole Szkół Zawodowych w Ozorkowie 7 5 Technikum nr 1 im Jakuba Stefana Cezaka w Zespole Szkół nr 1 w Zgierzu 1 Technikum w Aleksandrowie Łódzkim 8 3 Technikum Uzupełniające nr 21 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 21 im Jana Kilińskiego w Łodzi 6 2 Technikum nr 5 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 im Króla Bolesława Chrobrego w Łodzi 16 8

11 System edukacji zawodowej o profilu ekonomiczno-handlowym w województwie łódzkim,polsce i Europie / 11 Wyszczególnienie Osoby uprawnione do zdawania egzaminu Osoby, które otrzymały dyplom 2013 sesja zimowa Technikum nr 11 w Łodzi sesja zimowa Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników egzaminów zawodowych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi w latach 2012 i 2013: (z dn ) Natomiast do egzaminu w zawodzie technik rachunkowości (zawód zdobywany wyłącznie w ramach kształcenia policealnego) podeszło 46 osób z 4 szkół, a egzamin zdało tylko 16 osób (poziom zdawalności wyniósł 34,8%) (tabela 6) Tabela 6 Wyniki egzaminów zawodowych w zawodzie technik rachunkowości (kod zawodu 412[01]) dla 2012 (sesja zimowa i letnia) i 2013 (sesja zimowa) roku (bez szkół dla dorosłych) Wyszczególnienie Osoby uprawnione do zdawania egzaminu Osoby, które otrzymały dyplom 2013 sesja zimowa 2012 sesja letnia Zaoczna Policealna Szkoła COSINUS 20 4 PROFESJA Policealna Szkoła Rozwoju Zawodowego 9 1 Dwuletnia Policealna Szkoła VIP 4 1 Policealna Szkoła TEB Edukacja sesja zimowa Zaoczna Policealna Szkoła COSINUS 7 6 Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników egzaminów zawodowych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi w latach 2012 i 2013: (z dn ) Do egzaminu w zawodzie sprzedawca (zawód zdobywany wyłącznie w ramach kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych) podeszło w 2012 roku w województwie łódzkim 255 osób z 26 szkół, a egzamin zdało 215 osób (najwyższy odnotowany poziom zdawalności w zawodach sektora handlu i usług 84,3%) (tabela 7)

12 12 Tabela 7 Wyniki egzaminów zawodowych w zawodzie sprzedawca (kod zawodu 522[01]) dla 2012 (sesja zimowa i letnia) i 2013 (sesja zimowa) roku (bez szkół dla dorosłych) Wyszczególnienie Osoby uprawnione do zdawania egzaminu Osoby, które otrzymały dyplom 2013 sesja zimowa 2012 sesja letnia Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Szczercowie, Zasadnicza Szkoła Zawodowa 1 Zasadnicza Szkoła Zawodowa ZDZ w Warszawie, Centrum Kształcenia w Kutnie 5 4 Zasadnicza Szkoła Zawodowa dla Dorosłych ZDZ w Warszawie, Centrum Kształcenia w Kutnie 2 2 Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im Jana Łaskiego w Łasku 8 6 Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 im gen Władysława Andersa w Łasku 8 7 Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Łęczycy, Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 im Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Łęczycy 10 8 Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im 10 Pułku Piechoty w Łowiczu Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Koluszkach 3 3 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im Stanisława Staszica w Opocznie 8 7 Zasadnicza Szkoła Zawodowa Zespołu Szkół im Marii Skłodowskiej-Curie w Działoszynie 2 2 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół im Henryka Sienkiewicza w Pajęcznie Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Sulejowie 4 4 Zasadnicza Szkoła Zawodowa im Jana Pawła II w Poddębicach Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2 w Zespole Szkół Ekonomicznych im Tadeusza Kotarbińskiego w Radomsku Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 3 im Mikołaja Kopernika w Zespole Szkół Drzewnych i Ochrony Środowiska w Radomsku 7 7 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Centrum Edukacji Zawodowej i Ustawicznej im Mikołaja Kopernika w Rawie Mazowieckiej 11 5 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Białej Rawskiej 5 1 Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im Marii Dąbrowskiej w Sieradzu Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Błaszkach 10 9 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Warcie 1 1 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Złoczewie Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 2 w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Tomaszowie Mazowieckim 11 9 Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół nr 3 im Mikołaja Kopernika w Wieluniu Zasadnicza Szkoła Zawodowa w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im Stanisława Staszica w Wieruszowie Zasadnicza Szkoła Wielozawodowa ZDZ w Łodzi z/s w Zduńskiej Woli 2 1 Zasadnicza Szkoła Zawodowa nr 1 w Zespole Szkół Zawodowych nr 1 im Obrońców Westerplatte w Zduńskiej Woli sesja zimowa Łącznie Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników egzaminów zawodowych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi w latach 2012 i 2013: (z dn )

13 System edukacji zawodowej o profilu ekonomiczno-handlowym w województwie łódzkim,polsce i Europie / 13 W 2011 roku liczba osób kształcących się zawodowo w ramach szkolnictwa na poziomie ponadgimnazjalnym w Unii Europejskiej wzrosła w stosunku do roku 2010 o 0,62%, w tym wzrosła zarówno liczba uczących się mężczyzn, jak i kobiet Natomiast w Polsce i województwie łódzkim liczba uczniów kształcących się zawodowo w ramach szkolnictwa na poziomie ponadgimnazjalnym spadła w roku 2011 w stosunku do roku 2010 odpowiednio o 2,2% i 1,9% W Polsce spadła zarówno liczba kształcących się kobiet, jak i mężczyzn, natomiast w województwie łódzkim spadła liczba mężczyzn, natomiast liczba kształcących się kobiet wzrosła o 0,006% Z kolei w ramach edukacji zawodowej na poziomie policealnym w Unii Europejskiej liczba uczniów w roku 2011 wzrosła w stosunku do roku poprzedniego o 2,45% (w tym liczba mężczyzn spadła o 0,8%, a liczba kobiet wzrosła o 5,39%) Również w Polsce i województwie łódzkim liczba uczniów kształcących się zawodowo w ramach szkolnictwa na poziomie policealnym wzrosła w roku 2011 w stosunku do roku 2010 odpowiednio o 6,24% i 7,8% Podobnie jak w UE, w Polsce i w województwie łódzkim spadła liczba kształcących się mężczyzn, a wzrosła znacząco liczba kobiet kształcących się na poziomie policealnym o 16,6% w Polsce i 26,5% w województwie łódzkim (tabela 8) Tabela 8 Uczniowie szkół ponadgimnazjalnych i policealnych w Europie (EU27), Polsce i województwie łódzkim w latach 2010 i 2011 Wyszczególnienie Ogółem UE27 Mężczyźni Kobiety Ogółem Edukacja na poziomie ponadgimnazjalnym Polska Mężczyźni szkolnictwo zawodowe Kobiety Ogółem Województwo łódzkie Mężczyźni Kobiety Ogółem UE27 Mężczyźni Kobiety Edukacja na poziomie policealnym szkolnictwo zawodowe Polska Województwo łódzkie Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Eurostat Pozytywnym aspektem jest wzrost odsetka osób w wieku lata biorących udział w kształceniu w szkołach ponadgimnazjalnych i policealnych Dla UE odsetek ten wyniósł w 2011 roku 36,4% (brak danych za rok 2010), natomiast dla Polski 38,1%, a więc był o 1,7% wyższy niż dla Unii Europejskiej, a ponadto wzrósł o 1% w stosunku do roku 2010 Z kolei dla województwa łódzkiego w 2011 roku odsetek ten był jeszcze wyższy i wyniósł 39,6%, a więc był o 3,2% wyższy niż dla UE i o 1,5% wyższy niż dla Polski, ponadto wzrósł w stosunku do 2010 roku o 1,1% (tabela 9)

14 14 Tabela 9 Uczniowie uczący się w szkołach ponadgimnazjalnych oraz policealnych odsetek populacji w wieku lata (w %) Wyszczególnienie UE27 brak danych 36,4 Polska 37,1 38,1 Województwo łódzkie 38,5 39,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Eurostat Kształcenie o profilu ekonomiczno-handlowym odbywa się w Polsce na czterech kierunkach: sprzedawca (w zasadniczych szkołach zawodowych), technik handlowiec i technik ekonomista (technika i szkoły policealne), technik rachunkowości (tylko szkoły policealne) Jak wynika z danych GUS, liczba szkół zawodowych utrzymuje się w ostatnich latach na podobnym poziomie, nieznacznie natomiast spadła w latach liczba absolwentów szkół zawodowych (zasadniczych szkół zawodowych i techników) oraz osób, które otrzymały dyplom Jednak w 2012 roku odnotowany został nieznaczny wzrost liczby absolwentów Podobne tendencje kształtują się na obszarze całej UE Z kolei w Polsce w latach nastąpił wyraźny wzrost popularności szkół policealnych Pod względem zdawalności egzaminów zawodowych sytuacja również ulega poprawie Łącznie do egzaminów z zawodów sprzedawca, technik handlowiec, technik ekonomista i technik rachunkowości przystąpiło w 2012 roku i w pierwszym półroczu 2013 roku 605 osób, z czego egzamin zdało 386 osób Najwięcej osób przystąpiło do egzaminu w zawodzie sprzedawca, a najmniej w zawodzie technik rachunkowości Najwyższy poziom zdawalności (osób, które przystąpiły do egzaminy i zaliczyły go z wynikiem pozytywnym) odnotowany został również w zawodzie sprzedawca (84,3%) w ramach kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej, natomiast najniższy w zawodzie technik rachunkowości (34,8%) w ramach kształcenia w technikum Podsumowując, w poprzednich latach współczynnik zdawalności był na niższym poziomie dla wskazanych specjalności

15 2 Przedsiębiorstwa, płace i zatrudnienie w sektorze usług i handlu w województwie łódzkim, Polsce i Europie dane statystyczne W sektorze usług w Polsce w 2010 roku funkcjonowało podmiotów gospodarczych, w 2011 liczba ta spadła o 1,02%, a w roku 2012 wzrosła w stosunku do roku 2011 o 2,96% Natomiast w województwie łódzkim w 2010 roku funkcjonowało podmiotów gospodarczych, rok później liczba ta zmniejszyła się o 0,8%, aby w roku 2012 wzrosnąć w stosunku do 2011 o 2,9% (wykres 1) Polska łódzkie Wykres 1 Liczba podmiotów gospodarczych z sektora usług (ogółem) w Polsce i województwie łódzkim w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W sekcji Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle (sekcja G według PKD 2007) funkcjonowały w Polsce w 2010 roku podmioty gospodarcze Rok później liczba ta spadła o 3,66%, a w roku 2012 wzrosła o 0,54% w stosunku do 2011 Z kolei w województwie łódzkim w 2010 roku działało podmiotów gospodarczych W roku 2011 liczba ta zmniejszyła się o 3,13%, a w roku 2012 wzrosła o 0,75% W sekcji Działalność finansowa i ubezpieczeniowa (sekcja K według PKD 2007) funkcjonowało w Polsce w 2010 roku firm, rok później liczba ta spadła o 2,86%, a w roku 2012 wzrosła w stosunku do 2011 roku o 0,92% Natomiast w województwie łódzkim w 2010 roku działało 7609 podmiotów gospodarczych, a w roku 2011 liczba ta zmniejszyła się o 1,31% W roku 2012 liczba ta wzrosła zaledwie o 0,01% 15

16 16 W sekcji Pozostała działalność usługowa (łącznie sekcje S i T według PKD 2007) funkcjonowało w Polsce podmiotów gospodarczych Rok później liczba ta spadła, ale zaledwie o 0,1% W roku 2012 liczba ta wzrosła w stosunku do roku 2011 o 3,34% Natomiast w województwie łódzkim w 2010 roku działało podmiotów gospodarczych, a w 2011 roku liczba ta spadła o 0,48% W roku 2012 liczba ta z kolei wzrosła o 2,83% (wykres 2) Sekcja G Sekcja K Sekcje S i T łódzkie Polska łódzkie Polska łódzkie Polska Wykres 2 Liczba pomiotów gospodarczych w sekcjach G, K, S i T (PKD 2007) w latach 2010 i 2011 w województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W roku 2010 w ramach sekcji G (według PKD 2007) w Polsce zarejestrowane były nowe przedsiębiorstwa Rok później było ich o 17,68% mniej W 2012 było ich o 4,59% mniej w stosunku do 2011 roku W województwie łódzkim zarejestrowano w 2010 roku 8280 nowych podmiotów gospodarczych, rok później było ich o 18,73% mniej, a w 2012 roku o 1,59% mniej w stosunku do 2011 roku Z kolei z sekcji K (według PKD 2007) w 2010 roku w Polsce zarejestrowano nowych podmiotów, a w 2011 mniej o 5,79% W roku 2012 było ich mniej w stosunku do 2011 roku o 1,96% W 2010 roku w województwie łódzkim zarejestrowano 853 podmioty, a w roku 2011 już o 1,64% więcej Natomiast w 2012 liczba ta spadła o 15,69% w stosunku do roku 2011 W sekcji S i T (według PKD 2007) w 2010 roku w Polsce zarejestrowano podmioty gospodarcze, a rok później o 27% mniej W 2012 roku zarejestrowano ich o 5,92% więcej niż w 2011 roku W 2010 w województwie łódzkim zarejestrowano 1768 podmiotów, a w rok później aż o 30,54% mniej W roku 2012 liczba ta wzrosła o 3,99% w stosunku do roku 2011 (wykres 3)

17 Przedsiębiorstwa, płace i zatrudnienie w sektorze usług i handlu w województwie łódzkim, Polsce i Europie dane statystyczne / 17 Sekcje S i T Sekcja K Sekcja G łódzkie Polska łódzkie Polska łódzkie Polska Wykres 3 Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w sekcjach G, K, S i T (PKD 2007) w latach w Polsce i województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba sklepów wielkopowierzchniowych w Polsce (stanowiących znaczną część pracodawców dla absolwentów kierunków ekonomiczno-handlowych) w latach 2010 i 2011 była dość zbliżona W 2011 roku najbardziej wzrosła liczba supermarketów o 12,22%, a spadła liczba domów handlowych o 7,59% Pod względem rodzajów sklepów wielkopowierzchniowych (tj hipermarketów, domów handlowych i domów towarowych) zlokalizowanych w województwie łódzkim, ich liczba ogółem w latach nie zmieniła się Jedynie liczba supermarketów zwiększyła się w roku 2011 o 10,46% Brak danych na rok 2012 (wykres 4)

18 18 Hipermarkety Supermarkety Domy towarowe Domy handlowe łódzkie Polska łódzkie Polska łódzkie Polska łódzkie Polska Wykres 4 Liczba sklepów wielkopowierzchniowych według rodzaju w latach 2010 i 2011 w Polsce i województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Rozpatrując kwestię wysokości wynagrodzeń dla przyszłych absolwentów kierunków ekonomiczno-handlowych, w sekcji G (według PKD 2007) wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto wyniosła w Polsce w 2010 roku 2633,98 zł, a rok później wzrosła o 5,06% Z kolei wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w województwie łódzkim wyniosła w 2010 roku 2356,01 zł, a w 2011 roku wzrosła o 5,92% W sekcji K (według PKD 2007) wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w 2010 roku wyniosła w Polsce 5390,38 zł, a rok później wzrosła o 7,94% Z kolei w 2010 roku w województwie łódzkim wyniosła 4185,78 zł, a w 2011 roku wzrosła aż o 7,51% Natomiast wśród przedsiębiorstw z sekcji S (według PKD 2007) z Polski wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w 2010 roku wynosiła 2351,03 zł, a w 2011 roku wzrosła o 2,79% Dla województwa łódzkiego wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w 2010 roku wynosiła 2084,74 zł, a rok później wzrosła zaledwie o 1,87% Brak danych na rok 2012 (wykres 5)

19 Przedsiębiorstwa, płace i zatrudnienie w sektorze usług i handlu w województwie łódzkim, Polsce i Europie dane statystyczne / 19 Sekcja G Polska łódzkie , , , ,51 Sekcja K Polska łódzkie , , , ,85 Sekcja S Polska łódzkie , , , ,74 Wykres 5 Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto pracowników z sekcji G, K i S (PKD 2007) w polskich złotych w latach 2010 i 2011 w Polsce i województwie łódzkim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS W przedsiębiorstwach z sekcji G w 2011 roku w Polsce zatrudnionych było mężczyzn i kobiet W sekcji K pracowało niemal mężczyzn i około kobiet Natomiast w sekcji S zatrudnionych było mężczyzn i kobiet W przedsiębiorstwach z sekcji G w 2011 roku w województwie łódzkim zatrudnionych było mężczyzn (5,48% w stosunku do danych dla Polski) i kobiet (5,67% w stosunku do danych dla Polski) W sekcji K pracowało niemal 3000 mężczyzn (3,37% w stosunku danych dla Polski) i około 9500 kobiet (4,62% w stosunku do danych dla Polski) Natomiast w sekcji S zatrudnionych było zaledwie 1700 mężczyzn (5% w stosunku do danych dla Polski) i 4300 kobiet (5,05% w stosunku do danych dla Polski) (wykres 6) Brak w bazie GUS BDL danych z tego typu informacjami na inne lata niż rok 2011

20 20 Sekcja S sekcja K sekcja G łódzkie Polska łódzkie Polska łódzkie Polska Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem Mężczyźni Kobiety Wykres 6 Liczba pracowników zatrudnionych w sekcjach G, K i S (PKD 2007) w województwie łódzkim w roku 2011 według płci Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Liczba przedsiębiorstw w sektorze handlu i usług w roku 2011 spadła znacząco w stosunku do roku 2010 W konsekwencji nastąpił spadek liczby zatrudnionych osób, jednakże towarzyszył mu wzrost średniego miesięcznego wynagrodzenia brutto we wszystkich trzech opisywanych sekcjach PKD G, K i S Na podstawie przytoczonych wyników można wnioskować, iż w sektorze handlu i usług widoczny był kryzys gospodarczy z ostatnich lat Z drugiej jednak strony pojawiła się pozytywna przesłanka dotycząca wzrostu średniego miesięcznego wynagrodzenia, szczególnie widocznego w sekcji K Można zatem przypuszczać, iż w kolejnych latach tendencja spadkowa w sektorze handlu i usług powinna się odwrócić i już za klika lat będzie można obserwować rozwój tego sektora, a co za tym idzie powolny wzrost liczby miejsc pracy Jest to już po części widoczne, biorąc pod uwagę planowane inwestycje w województwie łódzkim oraz pojawiające się na portalach ogłoszenia o pracę Opisując dane dotyczące przedsiębiorstw dla Unii Europejskiej i jej porównania z Polską, wzięto pod uwagę dwa sektory EKD 8 : I) Rachunkowość, księgowość i kontrola ksiąg; doradztwo podatkowe oraz II) Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych i motocykli W ramach pierwszego z nich, zwanego dalej sektorem ekonomiczno-finansowym, w UE w roku 2009 było prawie przedsiębiorstw, a rok później liczba ta wzrosła o 6,02% W Polsce liczba przedsiębiorstw wzrosła w latach o 5,27% W drugim sektorze, zwanym dalej sektorem handlu, liczba przedsiębiorstw w UE wzrosła w latach o 2,92%, natomiast w Polsce o 3,46% Z kolei wynagrodzenia łącznie w sektorze ekonomiczno-finansowym wzrosły w Unii Europejskiej w latach o 3,47% w, natomiast w Polsce o 3,46% W sektorze handlu łączna kwota wynagrodzeń w latach wzrosła w Unii Europejskiej o 2,32%, a w Polsce o 11% 8 Europejska Klasyfikacja Działalności