Badanie postaw prozdrowotnych i wiedzy dotycz¹cej palenia papierosów wœród m³odych kobiet regionu pó³nocno-wschodniej Polski

Transkrypt

1 PRACE ORYGINALNE Ewa KLESZCZEWSKA Agata JASZCZUK Badanie postaw prozdrowotnych i wiedzy dotycz¹cej palenia wœród m³odych kobiet regionu pó³nocno-wschodniej Polski The study of healthy attitudes and knowledge related to smoking habit among young women living north-easterly region of Poland 1 Zak³ad Chemii Wy szej Szko³yt Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku Kierownik: Prof. dr hab. Helena Puzanowska-Tarasiewicz 2 Zak³ad Kosmetologii z Dermatologi¹ Kierownik: Prof. dr hab. Wiaczes³aw Niczyporuk Dodatkowe s³owa kluczowe: palenie badanie ankietowe m³ode kobiety kosmetyki Additional key words: cigarette smoking questionnaire survey young women cosmetics Celem pracy by³o oszacowanie rozpowszechnienia palenia i wiedzy na ten temat wœród m³odych kobiet niezwi¹zanych z bran ¹ medyczn¹ czy kosmetyczn¹. Informacje by³y zbierane przy u yciu kwestionariusz ankiety do samodzielnego wype³nienia przez respondentki. Badaniem objêto grupê 327 m³odych kobiet z regionu pó³nocno-wschodniej Polski. Osobom badanym zagwarantowano anonimowoœæ. W badaniu poruszono takie kwestie jak: wiedza dotycz¹ca iloœci substancji wystêpuj¹cych w papierosach, aktywnoœæ zawodowa, dbanie o urodê i kondycjê fizyczn¹, œrodowisko ankietowanych. The aim of presented study was to estimate the phenomenon of spreading smoking cigarettes and knowledge about it among young women living north-easterly region of Poland, which are not connected with medical or cosmetic sector. All informations was collected from the pool questionnaire, which was filled in by each person independently. The questionnaire study was curried out on 327 young women. They were quaranteed anonymity. The research touched such questions as knowledge related to number of harmful substances in cigarettes, professional activity, care for appearance and keep fit, the environment of the interviewed women. Adres do korespondencji: Dr Ewa Kleszczewska Wy sza Szko³a Kosmetologii i Ochrony Zdrowia w Bia³ymstoku -875 Bia³ystok, ul. Krakowska 9 Tel.: Fax.: biuro@wskosm.pl Wstêp Doœæ powszechnym zjawiskiem antyzdrowotnym sta³o siê w ostatnich latach palenie. Wiadomo nie od dziœ, e u ywki te zawieraj¹ ponad 4200 chemicznych, z których wiele dzia³a na organizm ludzki toksycznie, mutagennie, teratogennie, kancerogennie. Udowodniono, e a ponad 40 substancji wystêpuj¹cych w dymie papierosowym ma wp³yw na rozwój nowotworów z³oœliwych m.in. p³uc, jamy ustnej, œlinianek, gard³a, krtani, trzustki, o³¹dka, skóry. Oprócz nowotworów zwiêksza siê tak e ryzyko zachorowania na choroby serca i uk³adu kr¹ enia, zmniejsza siê odpornoœæ organizmu, p³odnoœæ zarówno mê - czyzn jak i kobiet. Nara eni na nie s¹ nie tylko aktywni palacze, ale i bierni, w tym szczególnie dzieci oraz kobiety w ci¹ y. Badania kobiet ciê arnych pal¹cych i niepal¹cych wykaza³y ujemny wp³yw tytoniu na p³ód i noworodka. Œrednio waga urodzeniowa dzieci matek pal¹cych by³a o 308 gramów mniejsza ni noworodków, których matki nie pali³y. Przyjmuje siê, e mniejsza masa zwi¹zana jest z upoœledzeniem wymiany sk³adników od ywczych i tlenu pomiêdzy krwi¹ matki i p³odu oraz zmianami w ³o- ysku. G³ówn¹ przyczyn¹ jest wystêpowanie tlenku wêgla i nikotyny we krwi palaczek. W medycynie funkcjonuje te pojêcie tzw: zespo³u nikotynowego p³odu. Odnosi siê ono do wewn¹trzmacicznego zahamowania wzrostu p³odu przy wspó³istniej¹cym nikotynizmie matki [3]. Palenie zarówno czynne jak i bierne jest te jednym z czynników przyspieszaj¹cych starzenie. I mimo tego, e w³aœciwie ka da kobieta d¹ y do tego, aby jak najd³u ej zachowaæ swoj¹ m³odoœæ wiele z nich ulega na³ogowi. Oprócz substancji szkodliwie dzia- ³aj¹cych na skórê, podczas palenia powstaje tak e du a iloœæ wolnych rodników, których organizm ludzki nie jest w stanie unieszkodliwiæ. W wyniku dzia³ania substancji zawartych w dymie papierosowym dochodzi do kurczenia siê naczyñ w³osowatych skóry, które dostarczaj¹ mniejsze iloœci niezbêdnych do prawid³owego funkcjonowania komórek. Obni aj¹ siê zdolnoœci regeneracyjne skóry oraz iloœæ witamin i antyutleniaczy. Skóra palaczek jest szara, przebarwiona, traci elastycznoœæ. Szybciej pojawiaj¹ siê zmarszczki mimiczne i charakterystyczne dla pal¹cych zmarszczki wokó³ ust. W zwi¹zku z wszechstronnym niekorzystnym dzia³aniem nikotynizmu na organizm przeprowadzono badanie ankietowe kobiet w wieku rozrodczym. W literaturze czêsto spotyka siê analizê postaw pal¹cych i niepal¹cych kobiet zwi¹zanych z kierunkami medycznymi lub zdrowiem publicznym. Dlatego celowe wyda³o siê przeprowadzenie badañ pod k¹tem wiedzy dotycz¹cej palenia, dbania o urodê i kondycjê fizyczn¹ niezwi¹zanych z bran- ¹ medyczn¹ i kosmetyczn¹. Kwestionariusze wype³nia³y osoby zamieszkuj¹ce obszar tzw. Zielonych P³uc Polski. Wydawaæ by siê Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 831

2 mog³o, e obszar ten jako jeden z najczystszych w Polsce powinny zamieszkiwaæ osoby o wysokiej œwiadomoœci i wiedzy na temat wp³ywu zanieczyszczeñ na zdrowie cz³owieka. Przeprowadzona ankieta sprawdza³a na ile teza ta jest trafna. Materia³ i metody W ramach badania œrodowiska regionu pó³nocnowschodniej Polski przeprowadzono anonimowe ankiety dotycz¹ce palenia tytoniu, dbania o urodê i kondycjê fizyczn¹. Wykonano badanie m³odych kobiet niezwi¹zanych z bran ¹ medyczn¹ i kosmetyczn¹. Badanie przeprowadzono na populacji 600. Ze wszystkich 600 wype³nionych kwestionariuszy wybrano, te które uzupe³nia³y osoby do 35 roku ycia. Analizowana grupa kobiet liczy³a 327, z czego 227 w wieku do roku ycia i 0 miêdzy a 35 rokiem ycia. Panie odpowiada³y na pytania zwi¹zane z aktywnoœci¹ zawodow¹, zarobkami lub kwot¹ jak¹ dysponuj¹ miesiêcznie, procentow¹ kwot¹ wydatków ponoszon¹, doborem diety, aktywnoœci¹ fizyczn¹, paleniem, wiedz¹ na temat iloœci zawartych w papierosach, oraz liczb¹ pal¹cych w ich otoczeniu. Wyniki Odpowiedzi na pytania z ankiety przedstawiono w postaci iloœciowej, stosuj¹c metody statystycznej oceny wyników. Podstawowym kryterium, jakie by³o brane pod uwagê to wiek ankietowanych. Dokonano zestawienia iloœci pracuj¹cych, niepracuj¹cych i ucz¹cych siê w ka dej z grup wiekowych oraz ich stosunek do palenia. Okreœlono te poziom wiedzy respondentek dotycz¹cej zawartoœci substancji w tytoniu. Kolejnym badanym parametrem by³o œrodowisko ankietowanych. Spróbowano tak e znaleÿæ zale noœæ pomiêdzy kwot¹ jak¹ dysponuj¹ ankietowane kobiety, paleniem, wydatkami oraz dba³oœci¹ o kondycjê i stosowaniem innych sposobów wp³ywaj¹cych pozytywnie na urodê. W badaniach ankietowych wziê³a udzia³ grupa 327 m³odych kobiet. Wiêkszoœæ (69,4%) stanowi³y osoby przed rokiem ycia, a 30,6% to ankietowane miêdzy a 35 rokiem ycia. Omówienie wyników Kobiety, które wziê³y udzia³ w badaniu ankietowym podzielono na dwie grupy. Grupê pierwsz¹ stanowi³y kobiety do roku ycia, natomiast drug¹ osoby miêdzy a 35 rokiem ycia. Na 327 wype³niaj¹cych kwestionariusze pañ 227 nale a³o do grypy pierwszej, a 0 do grupy drugiej. Iloœæ w okreœlonym wieku, która uzupe³nia³a kwestionariusze przedstawia tabela I. Ankietowane odpowiada³y na pytania dotycz¹ce aktywnoœci zawodowej, trybu ycia oraz dbania o wygl¹d i kondycjê. Tabela II przedstawia iloœæ pracuj¹cych, niepracuj¹cych i ucz¹cych siê w ka dej z grup wiekowych. Wœród do roku ycia,% to osoby pracuj¹ce, 8,37% - niepracuj¹ce, 66,52% ucz¹ce siê. W drugiej grupie aktywnoœæ zawodowa przedstawia siê w nastêpuj¹cy sp: 68% to osoby pracuj¹ce, 21% niepracuj¹ce i % - ucz¹ce siê. Wœród pracuj¹cych kobiet z grupy pierwszej 59% deklaruje, e nie pali. Rycina 1 pokazuje iloœæ wypalanych przez osoby pracuj¹ce. Respondentki niepracuj¹ce deklaruj¹, e nie pal¹ Tabela I Liczba kobiet wype³niaj¹cych ankiety w zale noœci od wieku. Number of women completed questionnaire and their age. Tabela II Liczba pracuj¹cych, niepracuj¹cych i ucz¹cych siê w ka dej z grup wiekowych. Number of employed, non-employed and studing person in all group. do 5 61% do 5 49% do 5 40% Liczba kobiet Grupa pierwsza (do roku ycia) powy ej 9% powy ej % kobiet do 30% do 38% do 60% Liczba kobiet do 5 45% do 5 50% Grupa druga (od do 35 roku ycia) kobiet ,4% 0 30,6% pracuj¹ce pracuj¹cych niepracuj¹ce niepracuj¹cych ucz¹ce siê powy ej 20% ucz¹cych siê Grupa pierwsza 57 % 19 8% 1 67% Grupa druga 68 68% 21 21% % Rycina 1 pracuj¹ce deklaruj¹ce palenie z grupy I. Employed person declare smoking; the first group. Rycina 3 ucz¹ce siê deklaruj¹ce palenie z grupy I. Studying person declare smoking; the first group. Rycina 5 niepracuj¹ce deklaruj¹ce palenie grupy II. Non-employed person declare smoking; the second group. do 5 29% do 42% Rycina 2 niepracuj¹ce deklaruj¹ce palenie z grupy I. Non-employed person declare smoking; the first group. powy ej % powy ej 29% do 35% Rycina 4 pracuj¹ce deklaruj¹ce palenie z grupy II. Employed person declare smoking; the second group. do % Rycina 6 ucz¹ce siê deklaruj¹ce palenie grupy II. Studying person declare smoking, the second group. w 62%. Rycina 2 pokazuje zwi¹zek pomiêdzy wypalanymi papierosami wœród palaczek z tej grupy. Ankietowane ucz¹ce siê nie pal¹ w 74%. Rycina 3 obrazuje rozk³ad iloœci wypalanych wœród uczennic podobnie jak w przypadku poprzednich grup. Tak¹ sama analizê przeprowadzono w grupie drugiej. To, i nie pali deklaruje 71% kobiet pracuj¹cych, 76% niepracuj¹cych i 64% ucz¹cych siê respondentek. Ryciny 4, 5 i 6 przedstawiaj¹ iloœæ wypalanych przez ankietowane palaczki. Mo na zauwa yæ, i wiêcej ankietowanych deklaruj¹cych, to, i nie pal¹ to osoby miêdzy a 35 rokiem ycia. Nastêpnym badanym parametrem by³a wiedza na temat szkodliwoœci palenia. Pytanie dotyczy³o iloœci wystêpuj¹cych w papierosach. Najwiêcej respondentek z obu grup wiekowych zaznaczy³o w kwestionariuszach: brak wiedzy na ten temat. Tak¹ odpowiedÿ zadeklarowa³o najwiêcej ankietowanych niepal¹cych 44% 832 Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / E. Kleszczewska i wsp.

3 Tabela III Poziom wiedzy kobiet z grupy I na temat wystêpuj¹cych w papierosach. General knowledge about number of harmful substances in cigarettes; first group of women. Ok. 00 Ok Ok Ok wiedzy 18 % 7% 17 % 42 27% 69 44% 7 Pal¹ce do Pal¹ce wiêcej ni 31% 4 % 4 % 8 22% 9 % 2 8% 4 16% 1 4% 8 32% 40% 2 22% 1 % 9 Tabela IV Poziom wiedzy kobiet z grupy II na temat wystêpuj¹cych w papierosach. General knowledge about number of harmful substances in cigarettes; second group of women. Ok.00 Ok.2000 Ok.3000 Ok.4200 wiedzy 7 % 9 % 8 % 21% 32 45% 71 Pal¹ce do Pal¹ce wiêcej ni 2 % 3 23% 1 8% 5 38% 2 % 1 9% 1 9% 7 64% 2 18% 2 40% 5 Tabela V Charakterystyka œrodowiska ankietowanych z grupy I pod k¹tem intensywnoœci palenia. Characteristics of the environment of the interviewed women and intensity of smoking; first group. 1-3 osoby z 3-5 osoby z Wiêcej ni 5 z Przebywam wœród niepal¹cych 65 41% 18 % 29 18% 45 29% 7 Pal¹ce do Pal¹ce wiêcej ni % 6 17% 14 39% 3 8% 9 % 14 56% 2 8% 1 % 2 22% 9 Tabela VI Charakterystyka œrodowiska ankietowanych z grupy II pod k¹tem intensywnoœci palenia. Characteristics of the environment of the interviewed women and intensity of smoking; second group. 1-3 osoby z 3-5 osoby z Wiêcej ni 5 z Przebywam wœród niepal¹cych 40 56% 6 8% 6 8% 19 27% 71 Pal¹ce do Pal¹ce wiêcej ni 4 31% 2 % 4 31% 3 23% 2 18% 6 55% 2 18% 1 9% 2 40% 3 60% 5 z grupy pierwszej i 45% z grupy drugiej. Z tego, i w papierosach znajduje siê ponad 4200 substancji zdaje sobie sprawê wiêkszoœæ palaczek. Mimo, e na temat tytoniu mo na znaleÿæ du o informacji wiele zarówno pal¹cych jak i niepal¹cych posiada wiedzê niewystarczaj¹c¹. Niezbêdne wydaje siê, wiêc prowadzenie na szerok¹ skalê edukacji prozdrowotnej w tym zakresie. W tabelach III i IV zestawiono odpowiedzi ankietowanych z obu grup wiekowych. Kolejnym celem ankiet by³o okreœlenie jak wa ne jest œrodowisko, w którym przebywaj¹ badane kobiety. Postawiono pytanie o iloœæ znajomych pal¹cych i niepal¹cych. Z otrzymanych odpowiedzi wynika, e czêœæ (29%) niepal¹cych do roku ycia przebywa w towarzystwie, które równie nie pal¹. 41,% niepal¹cych ankietowanych ma w swoim towarzystwie od 1 do 3 pal¹cych. Dane dotycz¹ce otoczenia respondentów zosta³y zebrane w tabeli V. Najwiêkszy odsetek respondentek niepal¹cych z grupy drugiej przebywa w towarzystwie gdzie pali od 1 do 3 (56%) lub nie pali siê wcale (27%). W obu grupach osoby deklaruj¹ce palenie tytoniu przebywaj¹ w œrodowisku, gdzie znaczna iloœæ znajomych równie pali. W tabeli VI zestawione zosta³y dane zebrane od ankietowanych z grupy drugiej. Na podstawie kwestionariuszy podjêto Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 833

4 Tabela VII Zestawienie ankietowanych z I grupy, dysponuj¹ca miesiêczn¹ kwot¹ do 00z³ i iloœæ wypalanych przez nie. Specification of first group interviewed women, which have amount of money to 00 PLN and number of smoked cigarettes. Iloœæ Pal¹ce do 70 39,8% 45 64% 16% 12 17% 2 3% 5 - % 72 40,9% 56 78% 7 % 5 7% 4 5% 14,2% 18 72% 4 16% 3 12% 8 4,5% 6 75% 1 12,5% 1 12,5% wydatków 1 0,5% 1 0% Tabela VIII Zestawienie ankietowanych z I grupy, dysponuj¹ca miesiêczna kwot¹ 00z³ 2000z³ i iloœæ wypalanych przez nie. Specification of first group interviewed women, which have amount of money from 00 to 2000 PLN and number of smoked cigarettes. Iloœæ Pal¹ce do 5 14% 3 60% 5 - % 21 58% 71% 5 24% 1 5% 7 19% 5 71% 2 21% 3 8% Tabela IX Zestawienie ankietowanych z I grupy, dysponuj¹ca miesiêczn¹ kwot¹ powy ej 2000z³ i iloœæ wypalanych przez nie. Specification of first group interviewed women, which have amount of money more than 2000 PLN and number of smoked cigarettes. Iloœæ Pal¹ce do 3 20% 2 67% 5 - % 4 27% 3 75% 1 % 3 20% 2 67% 5 33% 2 40% 2 40% Tabela X Zestawienie ankietowanych z II grupy, dysponuj¹ca miesiêczn¹ kwot¹ do 00z³ i iloœæ wypalanych przez nie. Specification of second group interviewed women, which have amount of money to 00 PLN and number of smoked cigarettes. Iloœæ Pal¹ce do 12 44% 8 67% 1 8% 2 17% 1 8% 5 - % 37% 5 50% 2 20% 1 % 2 20% 5 19% 2 40% tak e próbê powi¹zania kwoty, jak¹ dysponuj¹ ankietowane kobiety, paleniem oraz wydatkami. 176 z grupy pierwszej ma do swojej dyspozycji mniej ni 00z³. Wœród nich 39,8% wydaje na preparaty kosmetyczne do 5% posiadanej kwoty. Jednoczeœnie w grupie tej 64% ankietowanych nie pali. Tylko jedna osoba zadeklarowa³a, e wypala wiêcej ni. 40,9% respondentek wydaje od 5 do % swojej pensji, z czego 78% nie u ywa tytoniu. -20% dochodu przeznacza 14,2% badanych kobiet, z których 72% nie trwa w na³ogu. Powy ej 20% przeznacza zaledwie 5%, ale wœród nich najwiêkszy odsetek (75%) to. Zaledwie jedna ankietowana zadeklarowa³a, i nie wydaje na preparaty kosmetyczne adnych kwot pieniê nych, jednoczeœnie wypalaj¹c ponad. Zdecydowanie mniej, bo kobiet dysponuje ok z³ miesiêcznie. 14% ankietowanych przeznacza na preparaty kosmetyczne do 5% kwoty, któr¹ dysponuj¹. W tym 60% to kobiety. Najwiêcej, bo 58% wydaje na produkty do % do- 834 Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / E. Kleszczewska i wsp.

5 Tabela XI Zestawienie ankietowanych z II grupy, dysponuj¹ca miesiêczn¹ kwot¹ 00z³ 2000z³ i iloœæ wypalanych przez nie. Specification of second group interviewed women, which have amount of money from 00 to 2000 PLN and number of smoked cigarettes. Iloœæ Pal¹ce do 16 33% 81% 1 6% 2 % 5 - % 26 54% 17 65% 4 % 4 % 1 4% 6 % 6 0% Tabela XII Zestawienie ankietowanych z II grupy, dysponuj¹ca miesiêczn¹ kwot¹ powy ej 2000z³ i iloœæ wypalanych przez nie. Specification of second group interviewed women, which have amount of money more than 2000 PLN and number of smoked cigarettes. Iloœæ Pal¹ce do 8 32% 7 87,5% 1 12,5% 5 - % 9 % 8 89% 1 % 7 28% 4 57% 3 43% 1 4% 1 0% 20 5 Tabela XIII z grupy I o dochodach do 00z³ i ich stosunek do suplementacji i zdrowej ywnoœci. The first group of women with income to 00 PLN and their attitude to replacement and health food. mikroelementami chodu i jednoczeœnie nie pali 71% z nich. Do 20% pensji stanowi¹ koszty kosmetyków u 19% wype³niaj¹cych kwestionariusz, z czego 71% kobiet to. Powy ej 20% i > 5% % wydatków - 1 osoba 1 Tabela XIV z grupy I o dochodach z³ i ich stosunek do suplementacji i zdrowej ywnoœci. The first group of women with income from 00 to 2000 PLN and their attitude to replacement and health food. > 5% % osoby Tabela XV z grupy I o dochodach powy ej 2000z³ i ich stosunek do suplementacji i zdrowej ywnoœci. The first group of women with income more than 2000 PLN and their attitude to replacement and health food. mikroelementami i > 5% - 3 osoby % - 4 osoby osoby wydaje 8% ankietowanych, ale tu dwie z nich to palaczki. Do najlepszej sytuacji finansowej, czyli dyspozycj¹ ponad 2000z³ przyzna³o siê kobiet.20% z nich przeznacza na preparaty kosmetyczne do 5% i wœród nich 67% to. Taka sama sytuacja przedstawia siê u tych z pañ, które przeznaczaj¹ od do 20%. Za 5-% pensji kosmetyki kupuje 27%, z czego 75% nie pali. Powy ej 20% dochodu na taki sam cel wydaje 33% pañ i tylko jedna wœród nie jest osob¹ pal¹c¹. Opisane wyniki zosta³y przedstawione w tabelach VII, VIII, IX. W drugiej badanej grupie znalaz³o siê 0 kobiet. Wœród 27 zarabiaj¹cych do 00z³, 44% przeznacza do 5% bud etu na kosmetyki, w tym 67% nie pali. 37% kobiet wydaje do %, z czego po³owa nie jest zwi¹zana z badanym na³ogiem. 19% respondentek przeznacza wiêcej ni 20% na preparaty, a z nich 40% z nich to. W grupie posiadaj¹cych od 00 do 2000 z³ miesiêcznie znalaz³o siê 48 kobiet. 33% przeznacza do 5% z czego 81% to ; 54% od 5 do - 65% nie u ywa tytoniu; % od do 20% i wszystkie panie s¹. Analiza ankietowanych posiadaj¹cych dochody powy- ej 2000 z³ () wykaza³a, e: 32% przeznacza do 5%, 87,5% to ; % wydaje od 5 do % i tutaj nie u ywa tytoniu 89% spoœród nich; -20% wydatków to kosmetyki u 28% pañ, w tym 57% niepal¹cych; powy ej 20% wydaje jedna osoba i te jest ona niepal¹ca. Iloœciowy opis wyników przedstawiono w tabelach X, XI, XII. Przeanalizowano tak e stosunek ankietowanych do aktywnoœci fizycznej i stosowania w diecie suplementów oraz wydatków w odniesieniu do zarobków. W tabeli XIII zestawiono liczbê kobiet z grupy pierwszej, które dysponuj¹ co miesi¹c kwot¹ do 00z³, procent dochodów jaki przeznaczaj¹ i stosowanie suplementacji, zió³ oraz zdrowej yw- Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / 835

6 Tabela XVI z grupy II o dochodach do 00z³ i ich stosunek do suplementacji i zdrowej ywnoœci. The second group of women with income to 00 PLN and their attitude to replacement and health food. noœci. Zdecydowana wiêkszoœæ z tej grupy (oko³o 70%) zaznaczy³a w ankiecie dba³oœæ o kondycjê fizyczn¹. Analogicznie w tabeli XIV i XV przedstawiono liczbê respondentek o dochodach od 00 do 2000z³ i powy- ej 2000 z³. Z badanych kobiet o dochodach od 00 do 2000 z³ 72% podkreœli³a, e dba o kondycjê fizyczn¹. W grupie dysponuj¹cej najwy szymi œrodkami finansowymi o kondycjê dba oko³o 47%. Dane dotycz¹ce ankietowanych z grupy drugiej zosta³y zebrane w tabelach XVI, XVII, XVIII. Analiza kwestionariuszy pokaza³a, e wœród o najmniejszych dochodach oko³o 67% dba o kondycj¹ fizyczn¹. Ankietowane o zarobkach od 00 do > 5% % Tabela XVII z grupy II o dochodach z³ i ich stosunek do suplementacji i zdrowej ywnoœci. The second group of women with income from 00 to 2000 PLN and their attitude to replacement and health food. > 5% % Tabela XVIII z grupy II o dochodach powy ej 2000z³ i ich stosunek do suplementacji i zdrowej ywnoœci. The second group of women with income more than 2000 PLN and their attitude to replacement and health food. > 5% % osoba z³ wykazuj¹ dba³oœæ w oko³o 60%, a najlepiej sytuowane w 88%. Wnioski 1. Zarówno w grupie do roku ycia (grupa I) jak i do 35 roku ycia (grupa II) wiêcej deklaruje, e nie pali niezale nie od aktywnoœci zawodowej. 2. Na podstawie analizy ankiet zaobserwowano, e wraz z wiekiem liczba kobiet pal¹cych maleje. 3. Znaczna wiêkszoœæ ankietowanych nie umia³a prawid³owo okreœliæ iloœci substancji w papierosach. Jak wynika z kwestionariuszy wiêkszoœæ palaczek zdaje sobie sprawê ze szkodliwoœci na³o- gu. Natomiast brak wiedzy na ten temat zadeklarowa³o najwiêcej niepal¹cych. Dlatego te celowe wydaje siê prowadzenie ró norodnych akcji prozdrowotnych, które uœwiadomi³y by m³odemu pokoleniu skutki, jakie mog¹ wynikn¹æ z u ywania tytoniu. Wydaje siê, e mimo tego, i wiadomoœci na temat szkodliwoœci palenia s¹ ogólnodostêpne znaczna czêœæ spo³eczeñstwa nie do koñca zdaje sobie z tego sprawê. Zaskakuj¹ca jest wiêksza œwiadomoœæ palaczek o szkodliwoœci palenia. Mo liwe, e wynika ona z informacji, które od kilku lat umieszczane s¹ na opakowaniach. Siêgaj¹c po nie kobiety bezwiednie przyswajaj¹ informacje na temat tytoniu. 4. Z opracowanych statystycznie danych wynika, e œrodowisko bardzo znacznie wp³ywa na stosunek do palenia tytoniu. przebywaj¹ w towarzystwie znajomych niepal¹cych lub pal¹cych, których jest niewielu w ich otoczeniu. Kobiety pal¹ce natomiast otaczaj¹ siê pal¹cymi. 5. Po porównaniu kwot pieniê nych, jakimi dysponowa³y badane kobiety, wydatków i ich ustosunkowaniem siê do palenia tytoniu w adnej z grup wiekowych nie spostrze ono istotnych ró nic. Zarówno w pierwszej jak i w drugiej grupie niezale nie od kwot, jakie wydaj¹ najwiêcej ankietowanych deklaruje niepalenie. Jednoczeœnie wœród badanych pañ te o najwy szych dochodach najbardziej dbaj¹ o kondycjê fizyczn¹. Piœmiennictwo 1. Bielawska A., Kmieciak M., Jêdrasiak L. i wsp.: Rozpowszechnienie palenia wœród studentów I roku Akademii Medycznej. Przegl. Lek. 2006, 63, Cekiera C., Zatoñski W.: Palenie tytoniu: wolnoœæ czy zniewolenie, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Warszawa Gajewska E., Jab³oñska T., Czy ewska M i wsp.: Szkodliwy wp³yw palenia tytoniu na p³ód i noworodka. Ped. Pol. 1991, 3-4, Powolny K., Kubicki J., M¹czka M.: Wp³yw palenia tytoniu na masê urodzeniow¹ noworodków. Przegl. Lek. 2004, 61, Zatoñski W.: Jak rzuciæ palenie, Medycyna Praktyczna, Warszawa Zatoñski W., Przew¹Ÿniak K.: Palenie tytoniu w Polsce: podstawy, nastêpstwa zdrowotne i profilaktyka. Instytut Centrum Onkologii, Warszawa strona internetowa: cialo_palacza na dzieñ strona internetowa: na dzieñ Przegl¹d Lekarski 2007 / 64 / E. Kleszczewska i wsp.