Komisja Edukacji Szkolnej i Akademickiej Komitetu Nauk o Literaturze PAN w roku 2009 działała w składzie:

Transkrypt

1 Sprawozdanie z działalności Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej Komitetu Nauk o Literaturze PAN w roku Komisja Edukacji Szkolnej i Akademickiej Komitetu Nauk o Literaturze PAN w roku 2009 działała w składzie: 1. Prof. dr hab. Tomasz Chachulski UKSW - Warszawa 2. Prof. dr hab. Hanna Gosk UW - Warszawa 3. Dr hab. Anna Janus-Sitarz UJ - Kraków 4. Prof. dr hab. Ewa Jaskółowa UŚ Katowice 5. Prof. dr hab. Maria Jędrychowska AP Kraków 6. Prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska - przewodnicząca UAM - Poznań 7. Dr Krzysztof Koc sekretarz Komisji UAM - Poznań 8. Prof. dr hab. Ewa Kraskowska UAM - Poznań 9. Prof. dr hab. Maria Kwiatkowska -Ratajczak UAM - Poznań 10. Prof. dr hab. Anna Legeżyńska UAM Poznań 11. Prof. dr hab. Barbara Myrdzik UMCS - Lublin 12. Dr hab. Bogusław Skowronek AP - Kraków 13. Prof. dr hab. Antoni Smuszkiewicz UAM - Poznań 14. Prof. dr hab. Seweryna Wysłouch UAM - Poznań 15. Prof. dr hab. Zenon Uryga AP - Kraków 16. Prof. dr hab. Sławomir Jacek Żurek KUL - Lublin 17. Dr Wiesława Wantuch UAM Poznań W roku 2009 odbyły się dwa posiedzenia Komisji: 2 marca (z udziałem Wiceministra Edukacji Narodowej, prof. dr. hab. Zbigniewa Marciniaka) poświęcone problemom polonistycznych egzaminów zewnętrznych oraz 9 czerwca (z udziałem kierowników zakładów metodyki z całego kraju) poświęcone kształceniu nauczycieli w systemie bolońskim. Odbyły się ponadto dwa spotkania związane z kwestią kształcenia doktorantów: 29 czerwca w Kazimierzu członkowie Komisji wzięli udział w otwartym seminarium naukowym doktorantów "Współczesne metodologie badań humanistycznych w kontekście

2 2 studiów doktoranckich" zorganizowanym przez Katedrę Dydaktyki Literatury i Języka Polskiego KUL pod patronatem Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej Komitetu Nauk o Literaturze PAN. W dniach października odbyła się w Poznaniu konferencja Uczeń czy Uczony? Doktoranci w systemie studiów polonistycznych, zorganizowana przez Komisję Edukacji Szkolnej i Akademickiej KNoL PAN oraz Studium Doktoranckie Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM. Podczas tego spotkania zrodziła się inicjatywa zawiązania ogólnopolskiej Konferencji Kierowników Filologicznych Studiów Doktoranckich (Konferencja ta powstała podczas otwartego posiedzenia Komisji Edukacji 12 stycznia 2010 roku). Pierwsze posiedzenie Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej KNoL PAN w roku w dniu 2 marca było ono poświęcone problemom edukacji szkolnej, ze szczególnym uwzględnieniem egzaminów zewnętrznych. W posiedzeniu na zaproszenie Przewodniczącej Komisji wziął udział także wiceminister edukacji narodowej prof. dr hab. Zbigniew Marciniak. Podczas dyskusji nad polonistycznym systemem egzaminowania członkowie Komisji zwrócili uwagę na wyraźne rozbieżności między zapisami w obowiązującej podstawie programowej, standardach wymagań egzaminacyjnych oraz w informatorze maturalnym. Członkowie Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej wskazali negatywne skutki obowiązującej formuły egzaminowania oraz zaproponowali, by w refleksji nad wypracowaniem lepszego systemu egzaminowania i oceniania odwołać się do formuły matury międzynarodowej i jej systemu oceniania. Należy także zastanowić się nad relacją między egzaminem wewnętrznym i zewnętrznym ten pierwszy nie ma bowiem wpływu na efekt egzaminu maturalnego, co przynosi negatywne skutki społeczne (nieuczciwość, handel gotowymi pracami, korzystanie z tzw. bryków, niechęć do lektury). Członkowie Komisji postulowali, by w przypadku języka polskiego - zrezygnować z modelowania odpowiedzi i dopuścić możliwość oceny indywidualnych ujęć uczniowskich, a zmiany w systemie oceny egzaminów rozpocząć od wykształcenia egzaminatorów, którzy będą potrafili docenić i ocenić oryginalność i twórcze ujęcie tematu. Podkreślano, iż zmiana systemu oceniania i egzaminowania wymaga również, by CKE wsłuchało się w głosy środowiska polonistycznego, które od lat wskazuje na wady i negatywne skutki obowiązującej formuły egzaminowania. Prof. Zbigniew Marciniak przedstawił stanowisko MEN, wyjaśniając, iż celem reformy programowej było przygotowanie podstawy programowej dla uczniów mniej

3 3 zdolnych podstawa programowa zawiera spis wymagań, które powinien opanować przeciętny uczeń (nie każdy ). W sytuacji zwiększonego radykalnie popytu na wykształcenie wyższe nie można zaostrzać kryteriów umożliwiających studiowanie. Minister poinformował zebranych, iż od 2010 r. pojawią się zmiany w systemie egzaminowania wymuszone m. in. decyzją Trybunału Konstytucyjnego, który uznał dotychczasowy system oceniania egzaminacyjnego za niesprawiedliwy. W części obowiązkowej, jednakowej dla wszystkich, uczniowie będą zdawać: egzamin ustny i pisemny na poziomie podstawowym z języka polskiego i obcego oraz egzamin pisemny z matematyki. W części dodatkowej uczniowie będą mogli wybrać od 0 do 3 przedmiotów i zdawać je na wybranym przez siebie poziomie. Egzamin maturalny w rozumieniu MEN stanowi narzędzie rekrutacji na studia, a o jego formule decyduje założenie o porównywalności wyników. Minister przyznał przy tym, że nie da się w pełni obronić symetrii celów egzaminu z celami edukacji polonistycznej. System modelowania odpowiedzi ma zapewnić porównywalność wyników.sposobem na ocenę poziomu twórczości, kreatywności, indywidualności w wypracowaniach z języka polskiego może być przeniesienie tej części egzaminu do systemu oceniania wewnątrzszkolnego lub na wydziały poszczególnych uczelni (szczególnie humanistyczne) zainteresowane takim sposobem rekrutacji. Po zakończeniu dyskusji nad egzaminami prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska przekazała Wiceministrowi projekt powołania przy ministerstwie Polonistycznego Zespołu Opiniodawczego opracowany przez prof. dr hab. Zenona Urygę we współpracy z pracownikami Pracowni Innowacji Dydaktycznych UAM w Poznaniu. Celem tej inicjatywy jest umocowanie środowisk naukowych przy MEN i nadanie współpracy polonistycznych środowisk akademickich z MEN zinstytucjonalizowanej formy. W wyniku dyskusji nad przedstawionym projektem członkowie Komisji potwierdzili konieczność jego powstania, choćby np. ze względu na oczywiste wady obecnego systemu egzaminowania i dotychczasowe relacje między polonistycznym środowiskiem akademickim a MEN. Ustalono, że na następnym posiedzeniu Komisji warto projekt powołania Polonistycznego Zespołu Opiniodawczego uczynić przedmiotem ponownej, merytorycznej dyskusji i wówczas przyjąć stanowisko Komisji w tej sprawie. Cenne będzie też skonsultowanie go z kierownikami zakładów metodyki na planowanym przez Komisję spotkaniu. Celem tych działań ma być pozyskanie szerszego poparcia polonistycznego środowiska naukowego dla tej inicjatywy.

4 4 W drugim, otwartym, posiedzeniu Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej uczestniczyli jej członkowie oraz kierownicy zakładów metodyki: Prof. dr hab. Jerzy Podracki (Uniwersytet Warszawski, Rada Języka Polskiego) Prof. dr hab. Jadwiga Kowalikowa (Uniwersytet Jagielloński) Prof. dr hab. Grażyna Tomaszewska (Uniwersytet Gdański) Prof. dr hab. Teresa Świętosławska (Uniwersytet Łódzki) Prof. dr hab. Marian Sinica (Uniwersytet Zielonogórski) Prof. dr hab. Anna Pilch (Uniwersytet Jagielloński) Dr Małgorzata Furgała (Uniwersytet im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego) Dr Tomasz Malowaniec (Uniwersytet im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego) Dr Anna Ciciak (Uniwersytet Szczeciński) Dr Maciej Wróblewski (Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika) Dr Danuta Jastrzębska-Golonka (Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego) Dr Agnieszka Rypel (Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego) Dr Jolanta Nocoń (Uniwersytet Opolski) Dr Dorota Michułka (Uniwersytet Wrocławski) Dr Wiga Bednarkowa (Akademia im. Jana Długosza). Przewodnicząca Komisji przedstawiła zebranym założenia, cele i zadania Polonistycznego Zespołu Opiniodawczego opracowane przez prof. dr hab. Zenona Urygę, we współpracy z członkami Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej i zaakceptowane przez Komitet Nauk o Literaturze PAN. Zaproszeni kierownicy zakładów metodyki jednogłośnie poparli projekt. Zebrani zaakceptowali także wniosek o przedstawienie projektu z prośbą o jego poparcie: Radzie Języka Polskiego i Towarzystwu Literackiemu im. Adama Mickiewicza; Ministerstwu Edukacji Narodowej oraz podjęcie działań umożliwiających skierowanie projektu do odpowiednich komisji sejmowych. W dyskusji nad funkcjonowaniem zakładów metodyki zebrani zwrócili uwagę na następujące kwestie: dwuprzedmiotowość wymagana przy kształceniu nauczycieli w znaczący sposób ogranicza skuteczność odpowiedniego przygotowania studentów do zawodu nauczyciela-polonisty; niepokój środowiska akademickiego wywołują próby wyodrębnienia specjalności nauczycielskiej z obowiązującej siatki godzin i systemu punktacji podejmowane przez władze niektórych uczelni;

5 5 niepokoi również proces obciążania obowiązkiem kształcenia nauczycieli (w tym także polonistów) międzywydziałowych studiów pedagogicznych, czemu towarzyszy likwidowanie zakładów dydaktyki umiejscowionych na wydziałach filologii polskiej; nie sprzyja to z pewnością zachowaniu tożsamości dyscypliny; istotnym problemem jest usytuowanie pedagogów i psychologów w modelu kształcenia nauczycieli-polonistów i wypracowanie takiej formy współpracy, która polegałaby z jednej strony na uszanowaniu autonomii dyscyplin polonistycznych oraz pedagogicznych i psychologicznych, a z drugiej na ich integracji wspomagającej efektywność kształcenia polonistów; wypracowaniu dobrego modelu kształcenia nauczycieli nie sprzyja też brak współpracy między Ministerstwem Edukacji Narodowej i Ministerstwem Nauki, czego dowodem jest wydawanie sprzecznych rozporządzeń. Zebrani zwrócili uwagę np. na sprzeczność między rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z marca 2009 o warunkach zatrudnienia nauczycieli a rozporządzeniem podpisanym przez Ministra Nauki z 2004 r. dotyczącym warunków wydawania dyplomu o ukończeniu studiów. Współorganizowana przez Komisję Konferencja Uczeń czy Uczony? Doktoranci w systemie studiów polonistycznych, która odbyła się w Poznaniu w dniach 13 i 14 października, składała się z dwóch części. Pierwsza, zatytułowana Młoda posthumanistyka. Doktoranckie aplikacje metod i metodologii, przygotowana przez doktorantów, została zaplanowana jako wystąpienia w trzech blokach po trzy teksty, każdy składający się z 15-minutowej prezentacji tez tekstu oraz 45-minutowej dyskusji. Celem tej części było przedstawienie środowiska doktoranckiego wraz z jego poglądami na kształt dzisiejszego uniwersytetu, jego zainteresowaniami, problemami, metodami badawczymi i wynikami badań. Pełne teksty referatów stworzyły wcześniej oddzielny numer internetowego czasopisma Podteksty. Bloki poświęcone były kolejno: 1) refleksji nad formą studiów doktoranckich w perspektywie instytucji uniwersytetu, 2) sytuacji, w której badania doktoranckie rozmijają się z tradycyjnie pojmowanym przedmiotem literaturoznawstwa, 3) współczesnej problematyce badań interdyscyplinarnych.

6 6 Drugi dzień obrad, zapoczątkowany wystąpieniami referatowymi (prof. Zenona Urygi, prof. Marii Kwiatkowskiej-Ratajczak i dr Wiesławy Wantuch) miał charakter panelu dyskusyjnego, który koncentrował się wokół trzech zagadnień: 1. Doktorant jako student: programy studiów doktoranckich; formy kształcenia doktorantów; udział problemów metodologiczne w programach studiów; formy samokształcenia; studia interdyscyplinarne; miejsce studiów doktoranckich w systemie kształcenia uniwersyteckiego; dwuletnie studia magisterskie a studia doktoranckie. 2. Doktorant jako młody pracownik nauki: udział doktorantów w życiu naukowym uczelnie; konferencje doktoranckie, doktoranckie inicjatywy wydawnicze; perspektywy rozwoju doktorantów w ramach struktur uczelni; system grantów i stypendiów dla doktorantów; udział doktorantów w programach unijnych. 3. Doktorant jako dydaktyk: przygotowanie metodyczne doktorantów do pracy ze studentami, formy zajęć prowadzonych przez doktorantów, doktoranci jako autorzy skryptów, materiałów dydaktycznych, podręczników; doświadczenia z pracy dydaktycznej i ich przełożenie na pracę naukową; udział zakładów metodyki i metodyków w kształceniu doktorantów, przygotowaniu programów studiów; metody ewaluacji zajęć. Konferencja zakończyła się inicjatywą organizowania cyklicznych spotkań kierowników studiów doktoranckich i stworzenia forum wymiany doświadczeń pod robocza nazwą Konferencja Kierowników Filologicznych Studiów Doktoranckich. Ustalono, że pierwsze, założycielskie spotkanie Konferencji odbędzie się w styczniu 2010 roku na pierwszym posiedzeniu Komisji Edukacji Szkolnej i Akademickiej KNoL PAN. B. Kaniewska, K. Koc