Młodość jest aktywna. Międzynarodowy obóz młodzieżowy jako nowe narzędzie do pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym. Publikacja bezpłatna

Transkrypt

1 Międzynarodowy obóz młodzieżowy jako nowe narzędzie do pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym Publikacja bezpłatna Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Katowice, listopad 2013

2 Międzynarodowy Obóz Młodzieżowy jako nowe narzędzie do pracy z młodzieżą zagrożoną wykluczeniem społecznym Damy radę program aktywizacji zawodowej i społecznej w Katowicach PO KL Publikacja bezpłatna Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Lider projektu Damy radę program aktywizacji zawodowej i społecznej w Katowicach Program Operacyjny Kapitał Ludzki Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach ul. Jagiellońska Katowice Obóz został zorganizowany dzięki zaangażowaniu: Fundación Paideia Galiza Plaza de María Pita, A Coruña Hiszpania Nacionalinis Socialinės Integracijos Institutas Gedimino pr. 21 (NVO Avilys ), LT-01103, Wilno Litwa Zespół Szkolno-Przedszkolny dla Dzieci Niesłyszących i Słabo Słyszących w Katowicach ul. Grażyńskiego Katowice Projekt Damy radę program aktywizacji zawodowej i społecznej w Katowicach realizowany przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach od 2008 roku, składa się z wielu części, które dzielą się na jeszcze większą ilość zadań. W latach ważnym elementem projektu była współpraca z partnerami zagranicznymi w ramach komponentu ponadnarodowego. Do wspólnej pracy w ramach projektu dołączyła Fundación Paideia Galiza z Hiszpanii oraz Nacionalinis Socialinės Integracijos Institutas z Litwy. Celem tej współpracy było wypracowanie nowego narzędzia do pracy z młodzieżą w tym wykluczoną społecznie lub narażoną na wykluczenie społeczne oraz adaptacja rozwiązań dobrze funkcjonujących w organizacjach partnerskich do naszych lokalnych warunków. Praca z młodzieżą jest zawsze zadaniem wymagającym wiedzy, wysiłku oraz skutecznych, a jednocześnie atrakcyjnych rozwiązań. Osoby prowadzące w ramach projektu Damy radę... różnorodne zajęcia dla młodych ludzi wskazywały na brak narzędzia dającego możliwość integracji młodzieży pochodzącej z różnych środowisk, angażującego ich we wspólne działania i stawiającego przed nimi wspólny cel. Odpowiedzią na te potrzeby była koncepcja międzynarodowego obozu młodzieżowego, w trakcie którego młodzi ludzie z różnych kręgów wypracują wspólnie COŚ. Po wielu dyskusjach i konsultacjach COŚ zostało określone jako młodzieżowa inicjatywa w przestrzeni publicznej. Nie definiowaliśmy inicjatywy bardziej szczegółowo zostawiając dużo miejsca na kreatywność i samodzielność młodych uczestników obozu. Decyzje co do tematyki inicjatywy i jej przebiegu należały również do młodzieży. Obóz, czyli nowe narzędzie, jest narzędziem uniwersalnym i powtarzalnym. Bazując na naszych doświadczeniach i podpowiedziach, każdy kto pracuje z młodzieżą otrzymuje przetestowany przepis na integrację i angażowanie potencjału młodzieży. Przepis na obóz W obozie udział wzięły 43 osoby: 4 młodych uczestników z Litwy oraz 2 opiekunów, 6 młodych uczestników z Hiszpanii oraz 2 opiekunów, 12 młodych uczestników z Polski oraz 2 opiekunów, 8 młodych uczestników z Polski (osoby słabo słyszące lub niesłyszące) oraz 2 opiekunów, 3 trenerów prowadzących warsztaty (w tym jedna osoba będąca również tłumaczem języka migowego), Pracownik Programu Aktywności Lokalnej na Rzecz Młodzieży Postaw na siebie! oraz koordynator współpracy ponadnarodwej w projekcie Damy radę... Czas trwania obozu: cztery dni, Warsztaty odbywające się w trakcie obozu zaplanowane zostały na 24 godziny zegarowe i prowadzone były przez trzech trenerów, Piąty dzień został poświęcony na przygotowanie inicjatywy od strony praktycznej i technicznej (zakup niezbędnych materiałów oraz uzyskanie stosownych pozwoleń) oraz na przeprowadzenie inicjatywy. 3

3 Dziennik obozowicza Jest dzień 19 sierpnia 2013 roku. Laliki - niewielka, górska miejscowość województwa śląskiego, leżąca na pograniczu Beskidu Śląskiego i Beskidu Żywieckiego wita trzydziestoosobową grupę młodzieży, wraz z opiekunami, pięknym słońcem. Po niemal dwugodzinnej podróży, zostawiając w tyle tętniące wielkomiejskim życiem Katowice, znaleźliśmy się w otoczeniu pięknych spokojnych gór. Wita nas Pani Małgorzata Półka, zapraszając w progi ośrodka wypoczynkowego Zakładu Aktywności Zawodowej gdzie spędzimy kolejne cztery dni. Szybkie zameldowanie w pokojach, obiad i jesteśmy gotowi do rozpoczęcia warsztatów. Z pewną nieśmiałością zajmujemy miejsca, początkowo skupiając się w grupach ludzi, których doskonale znamy to ułatwia odnalezienie się w tej nowej sytuacji. Przyglądamy się sobie nawzajem, przeglądamy program obozu jednocześnie zastanawiając się co się za chwilę wydarzy, jaki jest cel naszego przyjazdu tutaj. Pierwsze wątpliwości próbują rozwiać Iza i Agnieszka pracowniczki Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach, który jest głównym sprawcą całego tego zamieszania. Następni w kolejności do głosu dopuszczeni zostają nasi trenerzy - Michał, Piotr i Krzysztof. Już wiemy, że to pod ich czujnym okiem będziemy poznawać zasady skutecznej komunikacji, pracować nad przygotowaniem inicjatywy i integrować się. W końcu jednak przyszedł czas na głównych aktorów tego przedstawienia młodzież. Zapraszamy więc do przedstawienia się pierwszą grupę Ania, Angelika W., Angelika S., Patryk, Alicja, Damian i Paweł to młodzież ucząca się w Zespole Szkół dla Dzieci Niesłyszących i Słabo Słyszących w Katowicach. Dla większości z nas to pierwszy w życiu kontakt z osobami głuchoniemymi i niesłyszącymi, język migowy pozostaje dla nas póki co tajemnicą, ale jesteśmy bardzo ciekawi ich świata. Kolejna, silnie reprezentowana przez kobiety - grupa z bliskiego nam Wilna Emilija, Fausta, Dovile i Gabija to energiczne, aktywne dziewczyny, które z pewnością powiedzą nam więcej o nie tak odległej, ale mimo wszystko nieznanej Litwie. Członkowie kolejnej grupy - Anton, Silvia, Ndiaye, Javier, Pablo i Steven przyjechali do nas prosto z hiszpańskiej Galicji. Zastanawiamy się czy mają w sobie ten słynny w całym świecie, hiszpański temperament i czy potrafią tańczyć flamenco. Na koniec przedstawiamy grupę wolontariuszy i najaktywniejszych uczestników Programów Aktywności Lokalnej działających przy katowickim Ośrodku Pomocy Społecznej. Mateusz, Adam, Monika, Justyna, Agata, Agnieszka, Karina, Magda, Ania, Karol, Robert i Adrian stanowią najliczniejszą grupę, a razem tworzą prawdziwy wulkan słowiańskiej energii. Nie można pominąć postaci w założeniu drugoplanowych, ale niemniej ważnych przedstawiamy więc również Panią Danutę kierownika obozu, Panie Asię i Bożenę opiekunki grupy niesłyszącej, Ingridę oraz Linasa, opiekunów grupy litewskiej, Fernando i Sabinę, którzy przyjechali z grupą hiszpańską oraz Klaudię opiekunkę grupy polskiej. Razem spędzimy pięć najbliższych dni. 5

4 6 Ta krótka prezentacja zamiast rozwiać, potęguje nasze wątpliwości jest nas dużo, każdy mówi w innym języku, mamy stworzyć razem jakąś inicjatywę? Niemożliwe! Te wątpliwości to znak, że: Międzynarodowy Obóz Młodzieżowy czas zacząć. A zaczynamy od... Integracja Do tego, jak ważna jest integracja w procesie pracy z grupą, nikogo chyba przekonywać nie trzeba. Akceptowanie wspólnie ustalonych zasad, przyjazna atmosfera, zaufanie, tolerancja różnorodności, komunikacja bez barier, otwartość, pełna akceptacja i brak lęku o odrzucenie to tylko niektóre z elementów, które zyskuje grupa, ale też poszczególni jej członkowie w tym procesie. Kluczowym jest jednak fakt, iż jest to niezbędny krok ku budowaniu grupy, tak aby mogła ona poczuć wspólny cel i skutecznie działać. W trakcie naszego Międzynarodowego Obozu Młodzieżowego integracja była zadaniem szczególnie trudnym. Ograniczony czas, wielkość i różnorodność grupy obozowej, a przede wszystkim bariery językowe mogły stanowić o niepowodzeniu tego zadania. Czy się udało...? To trudne wyzwanie rozpoczęliśmy od wspólnego określenia zasad, jakimi chcieliśmy się kierować w trakcie naszego wspólnego pobytu w Lalikach. Opracowanie kontraktu pozwoliło nam jaśniej określić ramy w jakich będziemy funkcjonować. To ważne, żeby wszyscy mogli poczuć się bezpiecznie. Kolejne, zaproponowane przez trenerów ćwiczenia i zadania, dokładały następne cegiełki do integracji naszej grupy poznawanie imion, gdzie z pomocą przyszedł uniwersalny język gestów, ćwiczenia w mniejszych i większych podgrupach, a w szczególności podejmowane przez nas kolejne próby porozumienia się z innymi uczestnikami czy to na migi, czy z pomocą tłumacza, a nawet z użyciem telefonu komórkowego. Pozwalało to budować pasmo malutkich sukcesów komunikacyjnych, które jak się okazało burzyły lęk przed funkcjonowaniem w nowej grupie. Wszystkie działania zmierzające do naszej integracji były bardzo ważne, ale to co najważniejsze w tej sferze, działo się mimochodem. Największą radość z bycia razem, można było poczuć w ośrodkowym lobby, gdzie przy stole do bilarda i ping-ponga tętniło życie towarzyskie. Bliżej mogliśmy się również poznać w trakcie obozowej dyskoteki i na szlaku górskiej wycieczki. Kulminacyjnym momentem tej pozaformalnej integracji było ognisko zorganizowane ostatniego wieczoru naszego pobytu, które pokazało jak wiele na s łączy i ile możemy się od siebie nauczyć. Wspólne tańce przy akompaniamencie góralskiej kapeli, wymiana wiedzy na temat sposobów na smaczniejsze przyrządzenie pieczonych nad ogniem kiełbasek, wspólna nauka słówek z naszych rodzimych języków dostarczyły nam wiele zabawy i pozwoliły poczuć się częścią grupy. Dziesiątki zrobionych wtedy zdjęć pokazały, że chcieliśmy aby te chwile trwały dłużej. Ale integracja i zabawa to nie wszystko, ważna była również......nauka Obyło się bez długich i nudnych wykładów, sprawdzianów i testów, a jednak każdy z nas mógł przywieźć z obozu nową dla siebie wiedzę - o sobie, o innych ludziach, o zasadach komunikacji, ale też chociażby nowe umiejętności językowe. Zawsze niezwykle cenne jest móc doświadczać na własnej skórze jak przebiega proces pracy w grupie i jak my, w niej funkcjonujemy. Przez doświadczanie bowiem uczymy się najbardziej efektywnie. Poprzez udział w ćwiczeniach, mogliśmy pogłębić swoją wiedzę o tym co zakłóca naszą komunikację z innymi ludźmi, czym jest współpraca i zaufanie. Miło było poczuć dumę, kiedy przełamywaliśmy opór przed rozmową w obcym języku. Pięć dni w międzynarodowym towarzystwie dało niektórym z nas więcej niż kilka lat w szkolnej ławce, na lekcjach języka angielskiego. Cenna była również możliwość poznania innych kultur, obserwowania i rozmowy z ludźmi, którzy na co dzień funkcjonują w innej rzeczywistości, możliwość przełamywania naszych stereotypów i pokonywania uprzedzeń. To była dobra lekcja lekcja tolerancji i współpracy. Prawdziwa......Nauka międzykulturowa To pojęcie oznacza uczenie się o tym, jak postrzegamy innych ludzi, którzy bardzo różnią się od nas. Dotyczy nas. Dotyczy naszych znajomych i przyjaciół oraz tego jak działamy razem, aby zbudować społeczność, w której panuje sprawiedliwość. Dotyczy więzi, jakie mogą stworzyć między sobą społeczności, aby promować równość, solidarność i szanse dla wszystkich. Pogłębia szacunek i promuje godność w stosunkach między kulturami, zwłaszcza gdy część z nich należy do mniejszości, a pozostałe stanowią większość. Inicjatywa Jednym z założeń Międzynarodowego Obozu Młodzieżowego było opracowanie koncepcji, przygotowanie i przeprowadzenie inicjatywy młodzieżowej. Brzmi tajemniczo? Takim było również dla nas. Posiadaliśmy jedynie informacje, że ma to być akcja w przestrzeni publicznej, która powinna się odbyć już po powrocie do Katowic. Ważne było również, aby poprzez tę akcję spróbować przekazać mieszkańcom miasta jakieś istotne z punktu widzenia młodzieży przesłanie. Proste, prawda? Na opracowanie koncepcji tej inicjatywy i przygotowanie się do niej mieliśmy raptem półtora dnia. W tym momencie trenerzy nieco wycofali się, pozostawiając nam pełne pole do popisu. Nie było łatwo. Od czego tu zacząć? Rozpoczęliśmy pracę w mniejszych grupach, co pozwoliło uruchomić strumień 7

5 8 świadomości i pomału przelewać nasze pomysły na kartkę papieru. Pomysłów było dużo, każdy cenny i ciekawy ale musieliśmy zdecydować się na jeden z nich. W trakcie burzliwych obrad, budując kompromis w oparciu o wybór najlepszych naszym zdaniem elementów zdecydowaliśmy, że zrobimy coś w rodzaju flash moba 1*. Nasz flash mob polegać miał na tym, że na jednej z bardziej uczęszczanych ulic Katowic, ubrani w koszulki, w jednym intensywnym kolorze i uzbrojeni w naręcza balonów, zastygniemy na kilka chwil by później ruszyć w tłum i rozdać balony przechodniom. Ważnym elementem była idea, by zarówno na koszulkach jak i na balonach zapisać ważne dla nas młodych ludzi wartości tak, aby móc podzielić się nimi z innymi. Zaczęliśmy od stworzenia listy wartości haseł, które później, zapiszemy na balonach i koszulkach w naszych narodowych językach. Strategiczny okazał się również wybór miejsca do przeprowadzenia naszej inicjatywy. Propozycje na lokalizacje, które padały z ust uczestników jak się później okazało, ze względu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa nie były odpowiednimi wyborami. Otrzymaliśmy jednak zgodę na przeprowadzenie naszej akcji na ulicy Mielęckiego. Przyszedł więc czas na próbę generalną podzieleni na cztery podgrupy, ustaliliśmy kolejność pojawiania się na - póki co - zainscenizowanej ulicy przed ośrodkiem w Lalikach. Pozostało przygotować jedynie nasze atrybuty, czyli balony i koszulki, ale to już robota na piątkowe przedpołudnie w Katowicach. Już po powrocie do Katowic zabraliśmy się więc do pracy. Część z nas nadmuchiwała balony, część zapisywała na nich nasze hasła wartości, inni opisywali koszulki. Wszystko w miłej atmosferze, której co raz towarzyszył odgłos pękającego balonu. W końcu przyszedł czas na akcję. Autobus, którym mieliśmy przejechać do centrum miasta w mgnieniu oka wypełnił się żółtymi balonami i już w trakcie tej krótkiej przejażdżki wzbudzaliśmy niemałe zainteresowanie wśród mieszkańców miasta. Kiedy dotarliśmy na docelową ulicę, pozostało jedynie ustawić się na wcześniej ustalonych pozycjach i do dzieła! Rozpoczął Mateusz, który pierwszy pojawił się wśród przechodniów, i zastygając w swojej pozycji dał znak do wyjścia kolejnym obozowiczom. W minutę, ulicę Mielęckiego wypełnił radosny, żółty kolor naszych koszulek i balonów. Przechodnie zatrzymywali się, dopytywali co to za akcja a nasza grupa powoli odmarzała, zaczynając rozdawać balony. Teraz czas na wnioski. Nasza inicjatywa pokazała, że pomimo trudności i barier, przy odpowiedniej dozie chęci i zaangażowania można osiągnąć wspólnie założony cel, nawet jeśli grupa jest tak duża i różnorodna jak nasza. Dobitnie podkreślają to słowa Mateusza, jednego z uczestników obozu, słowa które popłynęły w eter, dzięki zaprzyjaźnionej rozgłośni radiowej:...cieszę się że ta inicjatywa się udała, jestem z tego naprawdę dumny.... Motywacja Obóz zakończony. Możemy wracać do swoich domów, do codziennej rutyny i obowiązków. Czy udział w Międzynarodowym Obozie Młodzieżowym pozostawi w nas ślad na dłużej? Czy oprócz dobrej zabawy, miłych wspomnień i kilkorgu nowych znajomych na Facebooku wyniesiemy z tego doświadczenia coś więcej? Nadszedł czas na podsumowanie. Poznanie kultur innych państw, możliwość szlifowania swoich umiejętności językowych, wzrost odwagi i otwartości w kontaktach z innymi ludźmi i wielka wartość jaką było obcowanie z grupą głuchoniemą to często pojawiające się w ankietach ewaluacyjnych uwagi dotyczące pozytywnych aspektów obozu. Z informacji, które docierały do organizatorów po jakimś czasie od zakończenia obozu, te odczucia przełożyły się na konkretne działania i aktywności uczestników. Zaangażowanie w wolontariat, podjęcie nauki języka migowego, wzrost motywacji do nauki języka angielskiego, poszukiwanie możliwości udziału w innych projektach o charakterze międzynarodowym to przykłady dobrych efektów uczestnictwa w obozie. Ilość pozytywnych komentarzy, uwag i sugestii, kierowanych do organizatorów obozu, pomoże też w lepszej organizacji tego typu przedsięwzięć w przyszłości. Mamy motywację do działania, więc działajmy! 9 1 *Flash mob (ang. dosł. błyskawiczny tłum) określenie, którym przyjęło się nazywać sztuczny tłum ludzi gromadzących się niespodziewanie w miejscu publicznym w celu przeprowadzenia krótkotrwałego zdarzenia, zazwyczaj zaskakującego dla przypadkowych świadków (definicja wg Wikipedii)

6 Program warsztatów z komentarzem trenerów Konspekt warsztatów dla młodzieży, realizowanych w ramach Projektu Damy radę program aktywizacji zawodowej i społecznej w Katowicach Michał Mania Piotr Załęcki Krzysztof Kotyniewicz BLOK 1 załączono komentarz trenerski Dzień 1 10 Temat: Integracja grupy. Komunikacja interpersonalna Tematy szczegółowe: Ja w relacji, JA w grupie Cechy dobrej komunikacji Unikanie barier komunikacyjnych Cele: Integracja uczestników, wzajemne zapoznanie się. Zbudowanie podstaw bezpiecznej, dobrej atmosfery, sprzyjającej osiągnięciu najwyższych rezultatów w przebiegu całego szkolenia. Po przeprowadzonych zajęciach uczestnik powinien znać czynniki wpływające na jakość komunikacji z innymi, jak również umieć świadomie je stosować. Rozwinięcie kompetencji interpersonalnych Poszerzenie umiejętności w zakresie funkcjonowania w grupie, zwłaszcza w grupie osób różniących się pod względem narodowości i sposobu komunikacji. Nabycie lub ugruntowanie świadomości własnego wpływu na jakość relacji interpersonalnych Po przeprowadzonych zajęciach uczestnik powinien ugruntować znajomość czynników wpływających na jakość komunikacji z innymi, mieć świadomość istnienia barier komunikację utrudniających oraz wiedzieć, jak z barierami tymi sobie radzić. 11

7 12 Formy pracy/metody: - miniwykład - rundka - praca zespołowa - praca w parach Środki dydaktyczne/materiały - kartki formatu A4 - kredki - długopisy Przebieg zajęć: 1. Przedstawienie się i zapoznanie prowadzącego i uczestników 2. Ustalenie norm i zasad obowiązujących podczas całego szkolenia (kontrakt grupowy) 3. Omówienie programu szkolenia, oczekiwań uczestników i prowadzącego 4. Praca w parach Ja słucham, Ty mówisz (komunikacja jednostronna), następnie przedstawienie siebie nawzajem pozostałym uczestnikom zajęć Ćwiczenie to jako pierwsze dawało uczestnikom szansę do podjęcia próby przełamania barier komunikacyjnych i nawiązania wzajemnych relacji. Ponieważ był to początek warsztatów można się było spodziewać, że młodzież zachowa się raczej asekuracyjnie i dobierze się w pary z osobami posługującymi się tym samym językiem. W praktyce okazało się jednak, że poziom otwartości na nowe doświadczenia wśród młodzieży uczestniczącej w warsztatach był bardzo duży. Znalazła się spora liczba osób, która podjęła wyzwanie związane z przełamywaniem bariery językowej i dobrała się w pary z osobami posługującymi się na co dzień innym językiem. Chęć poznania drugiego człowieka i gotowość do eksperymentowania były tak duże, że powstały nawet pary które były w stanie w pełni skomunikować się dopiero przy pomocy osób trzecich. Chociaż wcześniej zapewne, następowała komunikacja na poziomie pozajęzykowym. Znalazła się również grupa osób, która dzięki temu ćwiczeniu mogła sprawdzić swoje kompetencje językowe w praktyce, co zwiększyło ich pewność siebie i pozwoliło aktywniej uczestniczyć w dalszej części warsztatów. 5. Omówienie ćwiczenia, wnioski, intra i interpersonalne efekty rundka 6. Ćwiczenie Ślepiec praca w parach, rola prowadzonego, rola przewodnika, komunikacja dwustronna, czynnik zaufania Obserwacja uczestników podczas ćwiczenia potwierdziła ich otwartość na nowe doświadczenia i duże poczucie bezpieczeństwa. Swobodnie poruszali się oni po terenie całego ośrodka z chęcią eksperymentując i zdobywając nowe doświadczenia. Mieliśmy obawy o to, czy grupa osób niesłyszących ze względu na swoje deficyty będzie w stanie uczestniczyć w powyższym ćwiczeniu na równi z pozostałymi osobami. Okazały się one na szczęście nieuzasadnione. 7. Omówienie ćwiczenia, podzielenie się wnioskami i wrażeniami 8. Ćwiczenie Plotka 8 ochotników wychodzi z Sali, pozostałe osoby stanowią widownię, prowadzący zaprasza jednego z ochotników i w obecności widowni czyta mu krótką historię o napadzie na bank, zadaniem uczestnika będzie, również na forum, opowiedzenie tej samej historii następnej z osób czekających za drzwiami, potem sytuacja powtarza się z każdą kolejną osobą. Omówienie wrażeń uczestników, zarówno biorących aktywny udział jak i widowni, która mogła od początku śledzić zmiany w treści opowiadanej historii. 9. Ćwiczenie Plotka gestów kolejni ochotnicy opuszczają salę, prowadzący ustala z pozostałymi jaką czynność może przedstawić w formie pantomimy, np. mycie słonia, następnie po zaproszeniu pierwszego uczestnika przedstawia daną czynność, analogicznie jak w poprzednim ćwiczeniu, uczestnik, zaprasza następną osobę zza drzwi i przedstawia jej zapamiętaną czynność ćwiczenie trwa do czasu, gdy ostatnia osoba zobaczy pantomimę i poinformuje grupę, jaką czynność zobaczyła. Wspólne omówienie wrażeń z ćwiczenia, różnic w stosunku do poprzedniej wersji. Oba ćwiczenia, nastawione głównie na poruszanie tematu komunikacji, pozwoliły wzmacniać proces integracji grupy poprzez przeżywanie wspólnego doświadczenia. O ile w pierwszej wersji ćwiczenia dużą rolę odgrywał język, który poprzez konieczność tłumaczenia, okazał się dodatkowym czynnikiem zakłócającym, o tyle w drugiej jego wersji można było obserwować siłę oddziaływania komunikacji niewerbalnej. Ponieważ pomiędzy osobami biorącymi udział w ćwiczeniu przekazywany komunikat był pokazywany, zniknęły wszelkie bariery językowe i można było zaobserwować uniwersalność mowy pozawerbalnej. Co ciekawe, można było dostrzec, iż osoby z deficytami słuchu w sposób wyraźnie bardziej wierny i szczegółowy odwzorowywały obserwowane wcześniej scenki. 10. Wspólne stworzenie listy czynników warunkujących dobrą komunikację 11. Bariery komunikacyjne, miniwykład, dyskusja, alternatywna lista czynników utrudniających komunikację w relacji,. Omijanie barier BLOK 2 Temat: Samoocena, zasoby własne, mocne strony, autoprezentacja poprzez metaforę Tematy szczegółowe: Moje mocne strony samopoznanie Umiejętność korzystania z własnych zasobów, jako konsekwencja ich posiadania Cel ogólny: Po przeprowadzonych zajęciach uczestnik powinien wzmocnić świadomość własnych silnych stron. Blok ma również za zadanie pokazać uniwersalne aspekty 13

8 komunikacji ponad barierami języka, narodowości i kultury poprzez pryzmat cech wspólnych, takich, jak emocje, cechy osobowości przedstawiane w formie symbolicznej Formy pracy/metody: - rundka - praca zespołowa - rysunek ugruntują w sobie efekty poprzednich bloków i przygotują się do bardziej wymagających działań Formy pracy/metody: - rundka - praca zespołowa - praca w parach - ćwiczenia w grupach Środki dydaktyczne/materiały - kartki formatu A4 - kredki - długopisy Środki dydaktyczne/materiały - stoły - krzesła - składane kije 14 Przebieg zajęć: 1. Ćwiczenie Narysuj zwierzę, zwierzę ma symbolizować rysującego, jego mocne strony, zalety, rysujemy w tajemnicy przed pozostałymi uczestnikami 2. Każdy z rysunków jest zaprezentowany grupie przez trenera, następnie wspólne stworzenie listy silnych stron, zasobów zwierzęcia przedstawionego na rysunku z zaznaczeniem, iż dotyczą one osoby, która z symbolem się kryje 3. Odgadywanie autora 4. Rundka omówienie ćwiczenia, efektów, wrażeń i emocji 5. W oparciu o poszerzoną świadomość własnych zasobów praca nad wyznaczaniem celów, realizowaniem zadań dnia codziennego - dyskusja 6. Rundka podsumowująca, co zabieram z sobą, co z tym zrobię? BLOK 3 Temat: Wstęp do tematu współpracy Dzień 2 Tematy szczegółowe: Zaufanie. Kontakt z drugą osobą, relacja z grupą. Część bloku zostanie przeprowadzona, jeśli warunki pogodowe na to pozwolą, w plenerze. Z uwagi na szczególny charakter zadań zaplanowanych w tym bloku przypominamy o dobrowolności udziału w aspekcie komfortu i bezpieczeństwa psychicznego uczestników Przebieg zajęć: 1. Wstęp: zaznaczenie tematu zaufania w relacji, znaczenie bezpiecznego czucia się w relacji z innymi, czynniki sprzyjające komfortowemu funkcjonowaniu w relacji z innymi. Minidyskusja 2. Ćwiczenie Zaufaj mi uczestnicy dobierają się w pary, następnie jedna osoba z każdej pary zamyka oczy, druga staje za nią i opiera jej ręce na ramionach, osoba z zamkniętymi oczami ma, na tyle na ile jest to dla niej możliwe oprzeć się w całości na rękach opiekuna, ten przybliżając się i oddalając przechyla partnera w tył, cały czas mając na względzie jego bezpieczeństwo, później stawia go z powrotem do pozycji pionowej 3. Ćwiczenie Zaufaj mi cz. 2 w tych samych parach, w tym samym układzie, osoba z zamkniętymi oczami, niepodtrzymywana przez partnera, trzymając proste plecy, przechyla się na nogach w tył partner ma za zadanie zatrzymać ją rękami, potem, jak w poprzednim ćwiczeniu postawić ją do pozycji pionowej Zmiany w parach przeprowadzamy po wykonaniu obu ćwiczeń. Omówienie wrażeń i emocji, jakie pojawiły się podczas zadania, rozmowa o czynniku zaufania, co pomagało w zrealizowaniu go. 15 Cel ogólny: Blok ma na celu pogłębienie komunikacji, wzmocnienie wzajemnego zaufania uczestnicy poprzez pogłębienie znajomości siebie nawzajem i wypróbowanie się w ćwiczeniach wymagających bycia w relacji z drugą osobą, lub z większą grupą Uczestnicy w tym ćwiczeniu bardzo swobodnie dobierali się w pary z osobami posługującymi się innym językiem, gdyż mowa werbalna nie odgrywała w nim dużego znaczenia. Chętnie i bez większych oporów eksperymentowali pozwalając sobie na doświadczanie poczucia zaufania w relacjach interpersonalnych.

9 16 4. Ćwiczenie Ja w grupie uczestnicy podzieleni są na dwie grupy, w każdej z nich jedna osoba na ochotnika staje pod ścianą z zawiązanymi szalikiem oczami, gdy wyrazi gotowość, pozostałe osoby zaczynają powoli się do niej zbliżać, do czasu, gdy nie powie STOP, jeśli będzie chciała, może pozwolić by zbliżyły się do niej, jeszcze bardziej do momentu, gdy będzie to dla niej komfortowe, gdy uzna, że już wystarczy może zdjąć opaskę i zobaczyć, jak blisko grupa znalazła się przy niej, wtedy, jeśli chce może poprosić pozostałych uczestników, lub poszczególne osoby, by zbliżyli się jeszcze bardziej, lub oddalili. Zadanie dla osób chętnych. W zależności od miejsca przeprowadzenia ćwiczenia (plener lub sala) możliwe są opcje z osobą stojącą pod ścianą, lub pośrodku kręgu. Wspólne omówienie wrażeń z ćwiczenia, w kontekście tematu jak się czuję w kontakcie z innymi?, moje poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Ćwiczenie Ja w grupie nastawione było pierwotnie na możliwość odczucia przez uczestników granic w relacji z grupą. I faktycznie, wydaje się, że niektórym z osób w nim uczestniczącym pozwolił na zdobycie tego typu doświadczenia. Jednakże dla sporej liczby uczestników okazał się pewnego rodzaju treningiem umiejętności liderskich i komunikacyjnych. Mieli oni być może niepowtarzalną możliwość doświadczenia poczucia wpływu na zachowanie grupy poprzez dawanie sygnału do zatrzymania się i poruszania idącej w ich stronę grupy ludzi. Przy tym było to doskonałe ćwiczenie rozwijające umiejętności komunikacyjne. 5. Ćwiczenie Kij na ziemię! uczestnicy w 12 osobowych grupach otrzymują zadanie polegające na tym, by oparty na wyciągniętych palcach wskazujących wszystkich członków grupy, kij położyć na ziemii/podłodze, podczas wykonywania zadania, żaden z palców nie może przestać dotykać kija, jeśli to nastąpi, zadanie zaczyna się od początku w pozycji startowej. Tematy szczegółowe: Umiejętność odnajdywania nowych kanałów komunikacji w realizacji wspólnego celu. Umiejętności liderskie. Cel ogólny: Blok ma na celu poszerzenie umiejętności w sferze komunikacji interpersonalnej w realizacji wspólnych działań, także w sytuacji, gdy z uwagi na presję czasu i realizacji określonego przedsięwzięcia trzeba odnaleźć z innymi wspólny język i przejść ponad barierami utrudniającymi komunikację. Formy pracy/metody: - rundka - praca zespołowa - ćwiczenia w grupach Środki dydaktyczne/materiały - kartki formatu A4 - kredki - długopisy - stoły - krzesła - wyposażenie sali - liny - kombinezony malarskie - plastikowe butelki 17 Ćwiczenie to wywołało wśród uczestników wiele emocji. Zostali oni podzielenie na trzy różnorodne językowo grupy, co dodatkowo utrudniało wykonanie postawionego przed nimi zadania. Była to doskonała okazja do sprawdzenia własnych umiejętności komunikacyjnych w sytuacji gdy nie ma wiele czasu na sformułowanie poprawnego komunikatu, a w grę wchodzą emocje. Ćwiczenie to umożliwiało również wyłanianie się liderów i dawało możliwość sprawdzenia się w tej właśnie roli. Ostatecznie każda z grup poradziła sobie z jego wykonaniem dając przy tym możliwość doświadczenia wspólnego sukcesu. Po raz kolejny okazało się, że pomimo różnic językowych można sprawnie komunikować się w sposób pozawerbalny. BLOK 4 Temat: Współpraca Część bloku zostanie przeprowadzona, jeśli warunki pogodowe na to pozwolą, w plenerze. Przebieg zajęć: 1. Ćwiczenie Deszcz meteorytów uczestnicy otrzymują informacje, iż znajdują się w kosmicznej bazie na planecie Mars, która za 20 minut zostanie zbombardowana deszczem meteorytów, ich zadaniem jest zbudowanie schronu, w którym cała grupa będzie mogła się schować. Wykorzystać mogą wszelkie przedmioty znajdujące się na sali ważne by żaden nie został uszkodzony oraz by w ukończonym schronie wszyscy uczestnicy się zmieścili. Po zakończeniu ćwiczenia wspólne omówienie jego realizacji z naciskiem na wrażenia uczestników wiążące się ze współpracą, komunikacją, ewentualnymi trud-

10 nościami, jakie się pojawiły; wspólne odnajdywanie czynników wzmacniających współpracę oraz metod komunikacji, jakie pojawiły się podczas realizacji zadania Ćwiczenie to było przeprowadzane w dwóch podgrupach. Uczestnicy obu z nich poradzili sobie z nim bardzo dobrze potwierdzając tylko posiadane kompetencje komunikacyjne. Dla niektórych osób było również szansą do sprawdzenia się w roli lidera. 2. Ćwiczenie Sieć uczestnicy podzieleni na 12 osobowe zespoły (wymieszane pod względem narodowości) otrzymują zadanie przeprawienia całej drużyny przez sieć wykonaną z lin Omówienie efektów, czy udało się zrealizować zadanie, co ułatwiało, a co utrudniało jego wykonanie, porównanie z poprzednim zadaniem; w ćwiczeniu istotne będzie poszerzone już na tym etapie wzajemne zaufanie w poszczególnych ćwiczeniach, powrót do tematu współpracy i komunikacji, pogłębienie go, kwestia lidera, czy pojawił się, jaki był, jak przebiegała współpraca. Wspólne stworzenie listy czynników warunkujących współpracę. Uczestnicy poradzili sobie z tym ćwiczeniem nadzwyczaj szybko, błyskawicznie realizując postawione przed nimi zadanie. W każdej z trzech grup wyłonili się liderzy, którzy poprowadzili pozostałe osoby do jego wykonania. Ćwiczenie to potwierdziło naszą diagnozę rozwoju procesu grupowego i pokazało, iż pomimo różnic językowych i kulturowych grupa zintegrowała się bardzo dobrze. Był to również dla nas sygnał, iż możemy rozpocząć realizację tej części warsztatów, która wymagała od uczestników twórczego zaangażowania i realizacji zadań bez nadawania konkretnej ich struktury z naszej strony. Ćwiczenie nie zostało zrealizowane w związku z koniecznością poświęcenia większej ilości czasu na omówienie wrażeń z poprzednich struktur. Dzień Ćwiczenie Zaufaj mi cz. 3 w tych samych zespołach, zadanie wyłącznie dla osób chętnych, jedna osoba w grupie wchodzi na krzesło/stół, pozostałe osoby stają w niewielkiej odległości od niej i układają ręce, tak by ochotnik stojący na stole mógł przechylając się w tył bezpiecznie opaść na wyprostowane ręce uczestników i zostać przez nich spokojnie postawiony na ziemii. Ćwiczenie wyłącznie dla ochotników, zostanie zrealizowane w zależności od możliwości zapewnienia bezpiecznych warunków, w tym odpowiednich warunków fizycznych uczestników. Ćwiczenie przeprowadzane było poza salą szkoleniową, w sali gimnastycznej znajdującej się na terenie ośrodka. W pewnym sensie podzieliło ono uczestników warsztatów na dwie grupy. Jedna z nich nie uczestniczyła aktywnie w ćwiczeniu, jedynie obserwowała. Drugą grupę stanowił natomiast osoby o szczególnej otwartości i poczuciu zaufania społecznego. Osoby z tej grupy po kilka razy uczestniczyły w ćwiczeniu podejmując coraz to większe wyzwania tzn. opadając na łapiących je ludzi z coraz większej wysokości. Ważnym był fakt, iż udział w ćwiczeniu miał charakter dobrowolny. 4. Ćwiczenie Toksyczny ładunek tych samych zespołach uczestnicy otrzymują zadanie przeniesienia niebezpiecznego ładunku z punktu A do pktu B z zachowaniem określonych procedur bezpieczeństwa, w tym zadaniu z uwagi na celowo ograniczoną ilość środków technicznych, konieczny będzie większy nacisk na podział zadań ze względu na indywidualne zasoby uczestników, pomocna będzie tu coraz większa na tym etapie warsztatu, wzajemna znajomość własnych silnych stron Omówienie wstępne na gorąco w podgrupach, każda ze swoim trenerem. Następnie wspólne na forum całej grupy. Wrażenia i emocje, jakie pojawiły się BLOK 5 Temat: Pokażę Ci mój świat Tematy szczegółowe: Aktywnie spędzony czas, zarażanie innych własnymi zainteresowaniami Cel ogólny: W bloku tym uczestnicy będą mogli poszerzyć umiejętność autoprezentacji poprzez pryzmat pokazania innym siebie w aspekcie własnych zainteresowań, ulubionych form aktywności kulturalnej, sportowej, rozrywkowej, jak również wzmocnić umiejętności związane z mobilizowaniem i motywowaniem innych do działania. Blok ma charakter treningowy pod kątem przygotowania do opracowania planu inicjatywy z wykorzystaniem nabytych umiejętności z zakresu kooperacji i komunikacji interpersonalnej. Formy pracy/metody: - praca zespołowa Środki dydaktyczne/materiały - zależne od inwencji uczestników - flipchart - markery 19