Badanie Diagnoza działalności organizacji pozarządowych pod kątem istnienia standardów działania Raport końcowy SMG/KRC Poland Media S.A.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Badanie Diagnoza działalności organizacji pozarządowych pod kątem istnienia standardów działania Raport końcowy SMG/KRC Poland Media S.A."

Transkrypt

1 PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO Badanie Diagnoza działalności organizacji pozarządowych pod kątem istnienia standardów działania Raport końcowy SMG/KRC Poland Media S.A. Autorzy: Tomasz Karoń, Anna Hek, Krzysztof Tomczak Sierpień 2010

2 Spis treści PODSUMOWANIE... 3 SUMMARY WPROWADZENIE WIELKOŚĆ RYNKU MOTYWACJA DO WDRAŻANIA STANDARDÓW JAK W PRAKTYCE WYGLĄDA PRZESTRZEGANIE STANDARDÓW? POTENCJALNE BARIERY DLA WDRAŻANIA STANDARDÓW CELE BADANIA OPIS ZASTOSOWANEJ METODOLOGII KONCEPCJA BADANIA KONCEPTUALIZACJA ZAGADNIENIA STANDARDÓW DZIAŁANIA NARZĘDZIA I TECHNIKI BADAWCZE WYNIKI BADANIA STATUS I ZRÓŻNICOWANIE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH TOŻSAMOŚĆ LIDERÓW I CZŁONKÓW ORGANIZACJI ŚWIADOMOŚĆ POTRZEBY I ROZUMIENIE POJĘCIA STANDARDY DZIAŁANIA STOPIEŃ ZAAWANSOWANIA STANDARYZACJI DZIAŁAŃ W III SEKTORZE PORÓWNANIE Z PERSPEKTYWĄ EUROPEJSKĄ I ŚWIATOWĄ WNIOSKI I WSTĘPNE REKOMENDACJE PO BADANIU KONSULTACJE DODATKOWE KONSULTACJE EKSPERCKIE WOJEWÓDZKIE KONFERENCJE KONSULTACYJNE WNIOSKI Z KONSULTACJI I KONFERENCJI REGIONALNYCH REKOMENDACJE ANEKS ANALIZA DANYCH ZASTANYCH SCENARIUSZ DO STUDIUM PRZYPADKU WORKSHOP PRZEWODNIK DO DYSKUSJI IDI, FGI SCENARIUSZ DO BADANIA KWESTIONARIUSZ DO BADANIA ILOŚCIOWEGO TABELE

3 Podsumowanie Badanie Diagnoza działalności organizacji pozarządowych pod kątem istnienia standardów działania, które zostało zrealizowane przez SMG/KRC Poland Media S.A. na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zostało poprzedzone licznymi konsultacjami. Pozwoliły one dookreślić grupę docelową dla badania jakościowego oraz przygotować wstępne założenia dla narzędzia (kwestionariusza), które zostało użyte w badaniu ilościowym. Przy doborze podmiotów do badania uwzględniono przede wszystkim zróżnicowanie organizacji. Pod uwagę wzięto zarówno ich wielkość, jak i stopień doświadczenia i zaangażowania we wdrażanie standardów. W badaniu wykorzystano szereg zróżnicowanych metod badawczych: warsztat, który został przeprowadzony z liderami organizacji pozarządowych rozdzielających granty lub mających doświadczenia w propagowaniu standardów; jego celem było zgromadzenie wstępnej wiedzy na temat istniejących standardów działania w organizacjach oraz weryfikacja hipotez badawczych zgromadzonych podczas analizy danych zastanych; studia przypadku, które zrealizowano z członkami organizacji mających doświadczenie we wprowadzaniu i propagowaniu standardów; ich celem było zdobycie pogłębionej wiedzy na temat postrzegania, definiowania i wdrażania standardów w organizacjach pozarządowych; wywiady indywidualne i grupowe, które zostały przeprowadzone w zróżnicowanych ośrodkach miejskich; badania prowadzono również w małych ośrodkach wśród liderów i członków organizacji, w których namysł nad standaryzacją znajduje się w początkowym stadium lub jeszcze się nawet nie rozpoczął; sondaż telefoniczny, który został zrealizowany na próbie N=1.854 organizacji pozarządowych. Podmioty składające się na III sektor charakteryzuje ogromna różnorodność i zasadnicza niehomogeniczność wśród badanych podmiotów znajdowały się zarówno małe, lokalne organizacje, działające na bazie społecznego zaangażowania i entuzjazmu członków, jak i rozbudowane, sformalizowane, działające w oparciu o zachodnie wzorce instytucje, mające wiele oddziałów, setki pracowników i dysponujące olbrzymimi budżetami. Wśród małych organizacji brak zabezpieczenia 3

4 finansowego prowadzonych działań rodzi największą frustrację i ogranicza możliwość budowania długookresowych strategii działania, w tym myślenia o wypracowaniu i wprowadzaniu standardów, które podnosiłyby jakość świadczonych usług. 4 Istnienie różnic nie oznacza, że nie ma żadnych podobieństw pomiędzy badanymi podmiotami składającymi się na III sektor. Członków organizacji charakteryzuje wspólna, bardzo atrakcyjna tożsamość, która jest konstytuowana w opozycji do organizacji i osób funkcjonujących w pozostałych sektorach gospodarki (administracja, biznes). Jest ona postrzegana jako znaczący atut i w przyszłości może stać się ważnym elementem, na bazie którego można będzie propagować i wdrażać standardy. Osoby funkcjonujące w III sektorze są bowiem przekonane, że organizacje pozarządowe pozytywnie wyróżniają się na tle administracji i lepiej wykonują spontanicznie podejmowane lub też powierzone im zadania są bardziej mobilne i zaangażowane w pracę na rzecz beneficjentów, których potrzeby znają zdecydowanie lepiej. Przekonanie o wyjątkowości III sektora i pracujących w nim osób nie zawsze idzie w parze szczególnie wśród osób z małych organizacji ze świadomością potrzeby diagnozy skutków działań, które podejmują organizacje, a także z namysłem nad koniecznością wprowadzania powtarzalnych procedur, które służyłyby podnoszeniu jakości podejmowanych działań i świadczonych usług, eliminowaniu błędów, poprawie transparentności w relacji z partnerami, beneficjentami i darczyńcami. Zdystansowane podejście do podjęcia problematyki standaryzacji działań III sektora ma wielowątkową genezę. Część badanych organizacji obawia się, że już samo zapoczątkowanie dyskusji o konieczności wdrażania standardów może doprowadzić do negatywnych konsekwencji i mieć zgubne skutki dla specyfiki IIII sektora poprzez ograniczenie jego potencjału. Słowo standard kojarzy się bowiem negatywnie. Najczęściej w kontekście współpracy z administracją centralną i samorządową łączone jest ono z kontrolowaniem, arbitralnością, niedopasowaniem do możliwości materialnych organizacji pozarządowych oraz kosztami, np. zbytnim zbiurokratyzowaniem działań, które utrudnia wykonywanie misji lub może nawet na trwałe zmienić elastyczny model działania sektora. Dlatego też standaryzacja nie jest traktowana przez większość badanych jako najbardziej pilne zadanie. Częściej jest postrzegana jako proces, który powinien zostać poprzedzony licznymi i wieloaspektowymi działaniami edukacyjnymi. Obawy związane z wymogiem standaryzacji to nie jedyna bariera. Trudności sprawia również badanym dookreślenie i zdefiniowanie obszarów, które powinny

5 podlegać standaryzacji. Jednak na potrzeby badania ilościowego przyjęliśmy na podstawie wyników badania jakościowego że standard działania to minimalna norma, która pozwala na możliwość prowadzenia działań w sposób powtarzalny. sektora: Tak zdefiniowane standardy działania ma tylko część badanych organizacji III standardy jakości związane z zasadniczym przedmiotem działania organizacji i jakością świadczonych przez nie usług ma 42% spośród nich; bardziej rozpowszechnione są, jak wynika z deklaracji, standardy formalnoorganizacyjne, które odnoszą się do samego sposobu funkcjonowania organizacji, w tym do wywiązywania się z obowiązków nakładanych na nie przez prawo; z kolei standardy współpracy z podmiotami zewnętrznymi, w szczególności z innymi organizacjami oraz władzą publiczną (tzw. standardy komunikacyjne), nie występują często. Z deklaracji badanych wynika jednak, że standardy te będą wdrażane w najbliższej przyszłości bardziej powszechnie. Rośnie bowiem świadomość pożytków z większej transparentności w relacjach z darczyńcami oraz beneficjentami. Wyniki badań ilościowych i jakościowych zostały skonsultowane ze środowiskiem organizacji pozarządowych w skali całego kraju, głównie poprzez regionalne konferencje we wszystkich województwach. Konsultacje potwierdziły w wielu obszarach wyniki badań. Standaryzacja działań nie jest traktowana jako priorytet. Dla części organizacji jest to proces opisywany jako atrakcyjny i potrzebny, ale jednocześnie powolny i naturalny, związany z rozwojem i dojrzewaniem III sektora. Proces, który nie powinien być przyspieszany. Część uczestników konsultacji dostrzegała potrzebę standaryzacji, jednak głównie w obszarze jakości usług i przy założeniu, że standaryzacja będzie wypracowywana przez same organizacje lub grupy organizacji działające w konkretnych branżach (np. usługi socjalne, pomoc społeczna). Najbardziej akceptowanym modelem standaryzacji była zatem standaryzacja oddolna, przyjęta w partnerstwie, która wynika ze wspólnych potrzeb konkretnych organizacji, wspólnych obszarów działania, wspólnych problemów. Wymagają one rozwiązania lub przyjęcia zasad działania opartych na wspólnych wartościach razem, w porozumieniu. Przyjęcie takich zasad przez grupę organizacji lub konkretną 5

6 organizację winno prowadzić do profesjonalizacji działań, rozwoju wspólnych inicjatyw w III sektorze, zwiększenia wiarygodności organizacji oraz wzmocnienia ich wizerunku. Dostrzegano także korzyści finansowe związane z procesem standaryzacji w postaci łatwiejszego dostępu do grantów oraz sprawniejszej realizacji projektów. Podkreślano jednak, że standaryzacja jest potrzebna przede wszystkim dużym organizacjom, w przypadku małych organizacji pozarządowych jest uważana za niecelową. Nie brakowało opinii o negatywnych skutkach wprowadzania standardów część środowiska żywi obawę przed potencjalnym narzuceniem standardów przez silne organizacje, co może prowadzić do podziałów wewnątrz sektora i dyskryminacji podmiotów słabszych, niezdolnych do zaprezentowania własnych interesów. Tocząca się dyskusja o standaryzacji potwierdziła wyniki badania i uwidoczniła odmienne rozumienie słowa standard w obszarze III sektora i sektora administracji publicznej. Standardy wprowadzone samodzielnie lub deklarowane jako planowane do wprowadzenia w niedalekiej przyszłości w drodze samoregulacji organizacji pozarządowych są pojmowane bardziej jako zasady, normy etyczne, sposoby postępowania, wzorce postępowania i dobre praktyki, często nieskodyfikowane, a będące elementem atrakcyjnej tożsamości III sektora. Słowo standard w odniesieniu do administracji było natomiast postrzegane negatywnie jako procedury, przepisy, wymogi, bariery, sztywne ramy, ograniczenia, prawie zawsze skodyfikowane. Takie pojmowanie standardów rodziło wśród uczestników procesu konsultacyjnego obawy, że administracja publiczna jest zainteresowana wprowadzeniem czy wręcz narzuceniem standardów III sektorowi, głównie w obszarze standardów formalno-organizacyjnych, co może prowadzić do ograniczenia swobody i spontaniczności działania organizacji pozarządowych oraz zwiększenia kosztów ich funkcjonowania. Powyższy hipotetyczny scenariusz budził zdecydowany sprzeciw podczas konsultacji. W zgodnej opinii osób biorących udział w konsultacjach organizacje pozarządowe nie chcą i nie powinny wprowadzać standardów narzucanych przez administrację publiczną. Czy zatem administracja publiczna powinna w opinii organizacji pozarządowych aktywnie wspierać standaryzację III sektora? Prowadzone konsultacje potwierdziły, że osoby działające i pracujące w organizacjach pozarządowych widzą taką potrzebę, jednak rolę administracji postrzegają głównie w kontekście szeroko pojętych działań edukacyjnych dla organizacji pozarządowych, tj. rozpowszechniania i popularyzowania standardów, rozumianych jako dobre praktyki w ścisłej współpracy z III sektorem. 6

7 Ponadto w czasie konsultacji niemal wszyscy uczestnicy zgłaszali potrzebę standaryzacji obszaru wzajemnej współpracy pomiędzy III sektorem a administracją publiczną. Formułowano pogląd, że wypracowanie wspólnych standardów w realnym partnerstwie będzie służyć obu stronom i sprzyjać rozwojowi procesu standaryzacji organizacji pozarządowych. Standardy wzajemnej współpracy winny dotyczyć przede wszystkim procedur konkursowych (głównie w kontekście ich upraszczania oraz przejrzystej oceny wniosków) oraz funkcji pełnomocników ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi. Powyższe stwierdzenia prowadzą m.in. do konkluzji, że obecnie III sektor nie jest przygotowany do standaryzacji działań, a ich wprowadzenie jest raczej perspektywą wieloletnią. Natomiast potrzebne i oczekiwane są różnorodne działania edukacyjne, które pośrednio wspierać będą proces oddolnej standaryzacji poprzez upowszechnianie świadomości znaczenia i roli standardów oraz korzyści z nich wynikających dla organizacji pozarządowych. Konieczne wydaje się również przyjęcie wspólnych standardów w obszarze wzajemnej współpracy pomiędzy administracją publiczną a organizacjami pozarządowymi. Ponadto ewentualna standaryzacja powinna uwzględniać zróżnicowanie organizacji należących do III sektora. Summary The study Diagnosis of NGO operations with regard to the existence of standards of operation, carried out by SMG/KRC Poland Media S.A. for the Ministry of Labour and Social Policy, was preceded by numerous consultations. They allowed for the precise determination of the qualitative research target group and for the formulation of preliminary stipulations included in the tool used in the quantitative research (the questionnaire). During the selection of organisations for the study, particular focus was placed on their diversity. The aspects taken into account included their size as well as the extent of their experience and involvement in the implementation of standards. A number of diverse research methods were used in the study: a workshop conducted with the leaders of NGOs that distribute grants or have experience in propagating standards; the aim of the workshop was to collect preliminary information on the existing standards of operation in the organisations and to verify research hypotheses developed during the analysis of the existing data (desk research); 7

8 case studies carried out with individuals from NGOs that have experience in implementing and propagating standards; their aim was to obtain in-depth knowledge of the perception, definition and implementation of standards within NGOs; individual and group interviews were conducted in diverse urban centres; research was also carried out in small centres, among the leaders and members of organisations which have only just begun to consider the introduction of standardization or ones which have not reached this stage yet; finally, a telephone survey was conducted on a representative sample of 1,854 NGOs. 8 The organisations that make up the third sector are characterised by tremendous diversity and a fundamental lack of homogeneity the organisations examined in the study included both small, local organisations, operating on the basis of community involvement and the enthusiasm of their members, as well as large, formalised institutions following western models, with numerous offices, hundreds of employees and enormous budgets at their disposal. Among small organisations, the absence of financial backup for their operations causes the greatest frustration and limits the chances to build long-term strategies of operations, including thinking about devising and implementing standards that would improve the quality of the services provided. The existence of differences does not mean that there are no similarities between the examined organisations which comprise the third sector. Members of the organisations are characterised by a very attractive shared identity that exists in opposition to the organisations and the people functioning in the remaining sectors of the economy (public administration, business). This identity is perceived as an important advantage and in the future it could become a vital basis for the promulgation and implementation of standards. The reason for this is that individuals operating in the third sector believe that when compared to public administration NGOs stand out in a positive way and that they do a better job fulfilling tasks which they undertake spontaneously or which they are charged with they are more mobile and more involved in the work for their beneficiaries, whose needs they know decidedly better. The belief in the uniqueness of the third sector and the people working in it does not always go hand in hand particularly among individuals in small

9 organisations with the need to evaluate the effects of actions carried out by the organisations or with the consideration of the need to introduce repeatable procedures that would improve the quality of undertaken actions and offered services, eliminate errors, and increase transparency in the relations with partners, beneficiaries and benefactors. 9 There are a number of reasons for the reluctance to tackle the subject of standardisation of actions of the third sector. Some of the examined organisations are concerned that even starting a discussion devoted to the need to implement standards may have a negative effect and serious negative consequences for the unique character of the third sector by limiting its potential. The word standard has negative connotations. Most typically it is associated, in the context of cooperation with central and local governments, with control, arbitrariness, not fitting with the material resources of NGOs and with the costs, e.g. operations being too bureaucratised, which could hinder the realisation of the mission or might even change the flexible model of the sector s operations permanently. That is why most respondents do not treat standardisation as the most urgent task. It is more often perceived as a process that should be preceded by numerous and multifaceted educational activities. The concerns associated with the need for standardization are not the only barrier. The study s participants find it difficult to specify and define the areas that should be subjected to standardisation. Nevertheless, based on the results of the qualitative study and for the purpose of the quantitative study we have accepted that action standards constitute the minimum norm permitting to undertake activities in a repeatable manner. Only some of the examined organisations of the third sector adopted standards defined in the above way: quality standards, associated with the organisations core operations and with the quality of services they offer, are held by only 42% of them; according to the respondents declarations, formal and organisational standards are more common; they refer to the manner in which an organisation functions, including the fulfilment of their legal obligations; in turn, the standards of cooperation with external partners, in particular with other organisations and the government (the so-called standards of communication), are rarely present; however, the respondents declarations indicate that these standards will be implemented in the near future on a

10 more common basis resulting from a growing awareness of the need for greater transparency in the relations with benefactors and beneficiaries. The results of the quantitative and the qualitative studies were subjected to consultations with the NGO community on a national scale, mainly through regional conferences in all provinces. Consultations confirmed the results of research in many areas. Standardisation of operations is not treated as a priority. It is rather viewed by some organisations as an attractive and needed process, but one that is slow and natural, associated with the development and maturing of the third sector. A process which should not be rushed. Some participants of the consultations saw the need for standardisation, however, mainly in relation to the quality of services and provided that standardisation would be developed by the organisations themselves or groups of organisations operating in particular areas (e.g. social services, social assistance). Therefore the most accepted standardisation form was the bottom-up model, adopted in a partnership and resulting from shared needs of specific organisations, shared areas of operation, and shared problems that require solutions or the adoption of principles of action based on shared values. The adoption of such principles by a group of organisations or a specific organisation should lead to a professionalisation of operations, to the development of joint initiatives in the third sector, to increased credibility of the organisations and to the strengthening of their image. In addition, the respondents saw financial advantages of standardisation in the form of easier access to grants and a more efficient executing of projects. However, they stressed the fact that standardisation is needed mostly by large organisations and in the case of small NGOs is considered unnecessary. Opinions relating to negative consequences of the introduction of standards did not go unnoticed. Part of the NGO community is concerned by the likelihood of strong organisations imposing standards, which could lead to divisions within the sector and to discrimination of weaker organisations that are incapable of presenting their own interests. The ongoing discussion on standardization has confirmed the research results and revealed a different understanding of the term standard in reference to the third sector and the sector of public administration. The standards introduced by the NGOs on their own or declared as ones that will be introduced in the nearest future through self-regulation are understood more as principles, ethical norms, manner 10

11 of operation, action model and good practices. They are often not codified and constitute an element of the third sector s attractive identity. While used in reference to public administration, the term standard was perceived in a negative way as almost always codified procedures, regulations, requirements, barriers, rigid framework, limitations,. Such an understanding of standards caused concern among the participants of the consultation process that public administration wanted to introduce or even impose standards on the third sector, mainly in the sphere of formal and organisational standards, which could lead to restrictions on the NGO freedoms and spontaneity and would increase their operational costs. The above hypothetical scenario was strongly objected to during consultations. Participants of the consultations were unanimous in the opinion that NGOs do not want to and should not introduce standards imposed by public administration. Do NGOs believe therefore that public administration should actively support the standardisation of the third sector? The consultations confirmed that those who are involved in and work for NGOs do see such a need. However, they perceive the role of public administration mainly in the context of broadly understood educational activities for NGOs, i.e. the dissemination and popularisation of standards understood as good practices, in close cooperation with the third sector. In addition, nearly all participants voiced the need during the consultations for standardisation of the area of cooperation between the third sector and public administration. The respondents formulated the opinion that common standards, devised in true partnership, will benefit both parties and will be favourable to the development of NGO standardisation. The standards of joint cooperation should be connected mainly with bidding procedures (mainly in the context of simplification of these procedures and a transparent assessment of applications) and the roles of plenipotentiaries in charge of cooperation with NGOs. The opinions summarised above lead, among others, to the conclusion that the third sector is not currently prepared to standardise its operations, while the introduction of standards is a rather long-term prospect. However, various educational actions are needed and expected. They should indirectly support the bottom-up standardisation process by propagating the importance and the role of standards and their benefits for the NGOs. In addition, it seems necessary to adopt joint standards of cooperation between NGOs and public administration. Moreover, any standardisation should take into account the diversity of organisations that form the third sector. 11

12 1. Wprowadzenie 1.1. Wielkość rynku Liczba aktywnych podmiotów Organizacje pozarządowe stanowią potężny segment aktywności społecznej w Polsce. W 2008 roku w rejestrze podmiotów gospodarki narodowej REGON zarejestrowanych było 71 tys. fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych. W tej liczbie aż 92% stanowiły stowarzyszenia i organizacje społeczne, fundacje natomiast stanowiły jedynie 8% 1. Jaka jest w rzeczywistości wielkość tego segmentu? Do danych REGON należy podchodzić z pewną ostrożnością. W statystyce REGON ukryta jest trudna do oszacowania liczba stowarzyszeń i fundacji, które nie prowadzą żadnej działalności. Liczbę podmiotów nieaktywnych szacuje się na od 25% do 40% całego rejestru 2. Przy bardzo optymistycznych założeniach liczbę podmiotów aktywnych można szacować na Spada dynamika powstawania nowych organizacji pozarządowych, innymi słowy sektor się starzeje. Z badania Stowarzyszenia Klon/Jawor, przeprowadzonego na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie 1700 organizacji pozarządowych zrealizowanego w pierwszym kwartale 2008 roku przez PBS DGA wynika, że krócej niż 5 lat działania miało 37% organizacji. Oznacza to spadek o 3 punkty procentowe wobec wyniku badania przeprowadzonego dwa lata wcześniej. W 2001 roku mniej niż 5 lat stażu miała ponad połowa organizacji 4. W 2007 zarejestrowano według oficjalnych danych około 3000 stowarzyszeń i ok. 650 fundacji. To o 25% mniej niż w roku Jakie są przyczyny spadku dynamiki powstawania nowych organizacji? W literaturze przedmiotu wskazuje się na dwa czynniki 6 : 1 Wstępna informacja nt. wyników Badania stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych (SOF-1) zrealizowanego w 2009 r., GUS, Warszawa 23 kwietnia Marek Barański: Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim, 3 Rejestr REGON. 4 Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s Tamże, s Tamże, s

13 migracja zarobkowa młodych dobrze wykształconych osób, a więc tej grupy, z której rekrutują się potencjalni założyciele organizacji; naturalny proces krzepnięcia rynku rośnie bariera wejścia na rynek. Siłą rzeczy w konkurencji o dofinansowanie nowe podmioty stawić muszą czoła dłużej działającym i lepiej osadzonym organizacjom Gotowość Polaków do angażowania się w działania III sektora CBOS od 1998 roku bada poziom aktywności w organizacjach obywatelskich w Polsce. Na podstawie badania z 2010 roku Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich można wnosić, że Polacy najczęściej poświęcają swój czas na pracę społeczną w komitetach rodzicielskich, radach rodziców, fundacjach szkolnych i uczelnianych oraz w innych organizacjach działających na rzecz szkolnictwa i oświaty. Aktywne członkostwo w nich deklaruje ośmiu na stu dorosłych Polaków (8%). Co siedemnasty badany (5,8%) jest aktywnym członkiem związku, klubu lub stowarzyszenia o charakterze sportowym, a co dwudziesty (5,1%) udziela się w jakiejś organizacji zajmującej się pomocą dzieciom. Inne, mniej lub bardziej sformalizowane, organizacje i grupy obywatelskie, w których Polacy deklarują stosunkowo znaczną aktywność, to: ruchy religijne i kościelne oraz wspólnoty parafialne (zgodnie z deklaracjami działa w nich 4,5% badanych); organizacje charytatywne pomagające chorym, niepełnosprawnym, starym, ubogim, bezdomnym oraz innym potrzebującym (4%); związki działkowiczów, hodowców, wędkarzy, myśliwych (3,3%); harcerstwo, stowarzyszenia studenckie oraz inne organizacje młodzieżowe (3,2%); OSP, GOPR i inne formy społecznego ratownictwa (2,7%); organizacje artystyczne typu chór, orkiestra, zespół taneczny czy teatralny (2,6%); organizacje samopomocowe, takie jak stowarzyszenia osób niepełnosprawnych, samotnych ojców, anonimowych alkoholików, bezrobotnych (2,5%); towarzystwa naukowe (2,3%); organizacje działające na rzecz zwierząt (2,3%) oraz związki zawodowe (2,1%). Aktywność społeczna w pozostałych grupach o charakterze obywatelskim nie sięga 2% 8. Z tegorocznego badania wynika, że blisko trzy czwarte dorosłych Polaków (72%) nie działa w żadnej organizacji obywatelskiej. Mniej więcej co siódmy 7 Beata Juraszek-Kopacz: Ekonomia społeczna a biznes współistnienie, konkurencja, współpraca. III Ogólnopolskie Spotkania Ekonomii Społecznej materiały konferencyjne, 2008, s Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach Raport z badań CBOS, Warszawa, luty 2010 s

14 respondent (15%) deklaruje, że poświęca swój wolny czas na działalność społeczną w jednej dziedzinie, 5% działa w dwóch, a 8% w trzech lub więcej. W porównaniu z sytuacją sprzed dwóch lat ogólny poziom aktywności w organizacjach obywatelskich wzrósł o 8 punktów procentowych. Zwiększył się też zakres zaangażowania podwoiła się m.in. liczba osób, które aktywnie udzielają się w co najmniej trzech organizacjach o charakterze obywatelskim (wzrost z 4% do 8%). Deklarowane obecnie zaangażowanie obywatelskie w ramach różnych organizacji i stowarzyszeń jest najwyższe od 1998 roku i to zarówno ze względu na zasięg (odsetek zaangażowanych Polaków), jak i na zakres (liczba dziedzin, w które się angażują) 9. Tabela 1 Źródło: Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach Raport z badań, CBOS, s Tabela 2 Źródło: Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach Raport z badań, CBOS, s Z kolei na podstawie badań Stowarzyszenia Klon/Jawor można szacować, że we wszystkich stowarzyszeniach (łącznie z Ochotniczą Strażą Pożarną) działało w sumie około 4 mln Polaków, a więc 13% dorosłych obywateli. Zaledwie połowa osób należących do stowarzyszeń jest rzeczywiście aktywna. Co trzeci członek jest zupełnie bierny, w żaden sposób nie uczestniczy w działaniach organizacji 10. Z badania stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych (SOF-1) zrealizowanego w 2009 r. wyraźnie wynika, że wśród płatnego personelu 9 Tamże, s Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s

15 zdecydowanie przeważają kobiety (w sektorze pozarządowym pracuje ich aż 69%, gdy w zatrudnieniu w polskiej gospodarce udział kobiet wynosi zaledwie 46%) Zasoby kadrowe III sektora Zdecydowana większość organizacji non profit nie korzysta z pracy odpłatnej. Na stałe zatrudnia płatny personel zaledwie 28% podmiotów. Jeżeli stowarzyszenie bądź fundacja decyduje się na zatrudnienie pracowników, to do inwestycji tej podchodzi bardzo ostrożnie. Spośród organizacji dysponujących płatnymi pracownikami jedynie co trzecia zatrudnia więcej niż pięć osób. Pojedyncze umowy o dzieło lub zlecenia zawarło w % podmiotów. Zgodnie z badaniem stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych (SOF-1) zrealizowanym w 2009 r. tylko niecałe 13% organizacji zatrudniało pracowników na podstawie stosunku pracy. Dodatkowo, duża część organizacji aż 23% choć nie zatrudniała pracowników, to jednak korzystała z pracy płatnej w formie pozaetatowej (w oparciu o umowy o dzieło lub zlecenie) 12. Jednym z podstawowych problemów, z jakimi borykają się podmioty III sektora jest brak chętnych do bezinteresownej współpracy. Trudności w tym zakresie ma co druga organizacja. Wolontariuszy udaje się pozyskać 44% organizacji. Wśród nich połowa współpracuje z nie więcej niż 10 wolontariuszami. Zaledwie 2% organizacji współpracuje z ponad 100 takimi osobami. Według szacunków Stowarzyszenia Klon/Jawor prace woluntarystyczne w ramach rozmaitych organizacji III sektora podejmuje 120 tys. osób. W jaki sposób organizacje radzą sobie z brakami kadrowymi? 98%, a więc niemal wszystkie, posiłkują się społeczną pracą członków lub przedstawicieli swoich władz. Dwie na trzy organizacje deklarują korzystanie ze społecznej pracy przynamniej 10 członków lub kadry zarządczej, a połowa z co najmniej siedmiu. W skali całego sektora oznacza to ponad społecznych pracowników organizacji niebędących zewnętrznymi wolontariuszami Wstępna informacja nt. wyników Badania stowarzyszeń, fundacji i organizacji społecznych (SOF-1) zrealizowanego w 2009 r., GUS, Warszawa 23 kwietnia 2010, s Tamże, s Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s

16 Zasięg działania Z cytowanych już badań Klon/Jawor wynika, że 25% organizacji ogranicza zasięg działania jedynie do najbliższego sąsiedztwa. Blisko połowa organizacji (49,8%) deklarowała, że zasięg ich działań odpowiada obszarowi gminy lub powiatu. Zasięg ogólnokrajowy wskazywało 33% organizacji. Tyle samo określało obszar swojej działalności jako teren województwa lub regionu Obszar działalności W 2008 roku najwięcej organizacji pozarządowych działało w obszarze sportu, turystyki, rekreacji i hobby (38,3% organizacji wskazało ten obszar jako główną działalność). W dalszej kolejności jako podstawowe pole swojej działalności wskazywano edukację i wychowanie (12,8%), kulturę i sztukę (12,7%), usługi socjalne i pomoc społeczną (11,2%) oraz ochronę zdrowia (7,7%). W 2008 roku najwięcej organizacji pozarządowych działało w województwie mazowieckim i pomorskim (odpowiednio 22 i 20 na mieszkańców), najmniej w śląskim i opolskim (po 14 na mieszkańców). 14 Tamże, s

17 Graf 1 Źródło: Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, s Motywacja do wdrażania standardów Co motywuje organizacje pozarządowe do wprowadzania standardów? Na podstawie literatury można wskazać dwie kluczowe grupy czynników: czynniki związane z poczuciem misji i budowania społecznego zaufania wobec podmiotów III sektora; wymogi związane z ubieganiem się o finansowanie ze środków publicznych. Obydwie grupy czynników dotyczą obszarów, które są kluczowe dla funkcjonowania organizacji pozarządowej. Skuteczność w pozyskiwaniu finansowania w znacznej mierze determinuje skalę i zakres działania organizacji non profit. Z kolei kwestie związane z reputacją i atmosferą zaufania są warunkiem niezbędnym do pobudzenia społecznej mobilizacji, której wymaga prowadzenie stowarzyszenia czy fundacji 15. Jak zauważa Marta Jagustyn w swoim raporcie: negatywne stereotypy 15 Marta Jagustyn: Wokół standardów funkcjonowania trzeciego sektora, Rzeszów 2008, s

18 pokutują w społecznej świadomości bardzo długo. Działania bezprawne i nieetyczne psują wizerunek całego sektora pozarządowego i zmniejszają zaufanie społeczne do tego typu organizacji 16. Obydwie grupy czynników motywują do stosowania nieco odmiennych norm, a także do przyjmowania różnych strategii wdrażania standardów. Organizacje nastawione na budowanie zaufania chętnie odwołują się do norm etycznych III sektora lub angażują się w wypracowywanie zasad samoregulacji w poszczególnych branżach. Kluczowe znaczenie mają tutaj kwestie reputacji, wiążące się z przestrzeganiem norm etycznych, ale także skutecznością działania i wysoką jakością świadczonych usług. Z kolei organizacje, które ubiegają się o pozyskanie środków finansowych, muszą przyjąć normy narzucane przez ustawę o finansach publicznych lub wdrożyć zasady wyznaczane przez grantodawców Standardy wynikające z potrzeby budowania społecznego zaufania Pierwsze próby określenia zasad działania organizacji pozarządowych pojawiły się już na wczesnym etapie rozwoju III sektora w Polsce. Dyskusje nad koniecznością wypracowania wspólnych norm działania nasiliły się w 1996 roku w ramach przygotowań do I Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych 17. Karta Zasad w ostatecznym kształcie przyjęta została na specjalnej sesji I Ogólnopolskiego Forum Inicjatyw Pozarządowych 18 w 1998 roku. Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych 19 : organizacje pozarządowe w swoim działaniu na rzecz dobra wspólnego kierują się zasadą poszanowania godności, praw i wolności człowieka; organizacje pozarządowe działają w ramach obowiązującego w demokratycznym państwie prawa, wpływając, w ramach demokratycznych procedur, na jego doskonalenie; 16 Tamże, s Tamże, s Tamże, s Biuletyn Forum Inicjatyw Pozarządowych Standardy działania organizacji pozarządowych, Warszawa

19 organizacje pozarządowe są samorządne i niezależne; zasady ich działalności określają wewnętrzne mechanizmy samoregulacji, zarówno na poziomie poszczególnych organizacji, jak i branż; działalność merytoryczna i finansowa organizacji pozarządowych jest działalnością jawną z uwagi na szczególną troskę o posiadane przez nie środki publiczne bądź pochodzące od osób prywatnych; organizacje pozarządowe przeznaczają całe wypracowane dochody na realizację zadań statutowych oraz w rozsądnych granicach na rozwój organizacji; każda organizacja pozarządowa powinna rozróżnić w swoim statucie funkcje zarządzające i nadzorcze; członkowie kolegialnego organu nadzorczego nie powinni pobierać wynagrodzenia za pracę w tym organie; organizacje pozarządowe współpracują ze sobą na zasadach partnerstwa i wzajemnego wspierania się w swoich działaniach; w sytuacjach, gdy zachodzi konflikt uznawanych wartości, organizacje podejmują działania przy zachowaniu zasad tolerancji i uznania prawa innych do posiadania odmiennego zdania. Kartę podpisał znikomy odsetek organizacji. Ważnym punktem odniesienia pozostaje pytanie: dlaczego? Ambicją twórców Karty było wypracowanie zasad, które będą inspiracją dla całego sektora. W znacznej mierze tak właśnie się stało. Przywołane w Karcie kwestie jawności, działalności nienastawionej na zysk, sposobu zarządzania i stylu współpracy wewnątrz sektora stanowią dziś kanon. Do tych uniwersalnych zasad odwołują się zrzeszenia i organizacje branżowe, opracowując kodeksy samoregulacji czy zbiory dobrych praktyk dla podmiotów prowadzących aktywność w danym obszarze. Dobrym przykładem jest przyjęty w 2001 roku przez Grupę Zagranica katalog dobrych praktyk. Grupa Zagranica jest stowarzyszeniem polskich organizacji pozarządowych zaangażowanych w międzynarodową współpracę rozwojową, wspieranie demokracji i pomoc humanitarną. Katalog to zbiór zasad, które obowiązują sygnatariuszy w prowadzonych działaniach międzynarodowych Dobra praktyka w pracy polskich NGO za granicą: emid=6&lang=pl-pl.utf8%2c+pl_pl.ut 19

20 Wśród innych inicjatyw podejmowanych na rzecz zapewnienia wysokich standardów etycznych, optymalizacji działania i poprawy jakości usług na poziomie poszczególnych branż należy wymienić także karty standardów jakości pracy 21 i zasad świadczenia usług prawnych 22 wprowadzone przez Związek Biur Porad Obywatelskich czy standardy prowadzenia mediacji rodzinnej wypracowane przez Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych 23. Czy strategia samoregulacji i zrzeszania się wokół standardów etycznych jest skuteczna? Trudno tu o precyzyjny pomiar. Niewątpliwie poziom społecznego zaufania do sektora systematycznie rośnie. Według badań z 2003 roku 63% dorosłych Polaków zgadzało się z opinią, że w organizacjach społecznych często dochodzi do nadużyć i prywaty 24. W badaniu z 2007 roku odsetek ten wyniósł 47%. W porównaniu z innymi środowiskami i sektorami organizacje pozarządowe w Polsce oceniane są jako relatywnie słabo narażone na korupcję. W badaniach Global Corruption Barometer z 2007 roku proszono respondentów o ocenę poziomu skorumpowania różnych instytucji publicznych na pięciostopniowej skali (gdzie 1 oznacza całkowity brak, a 5 bardzo wysoki poziom korupcji). Podmioty III sektora otrzymały notę 3,3. Oceny innych badanych podmiotów wahały się pomiędzy 2,9 a 4, Standardy związane z pozyskiwaniem finansowania Organizacje, które planują finansowanie swojej działalności z dotacji centralnych czy samorządowych, przyjmują na siebie szereg zobowiązań wynikających z regulacji dotyczących wydatkowania środków publicznych, w tym z ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych 26. Dodatkowo na 21 Związek Biur Porad Obywatelskich, Standardy Biura Porad Obywatelskich: 22 Związek Biur Porad Obywatelskich, Zasady doradzania: 23 Stowarzyszenie Mediatorów Rodzinnych, Standardy prowadzenia mediacji rodzinnej: 24 Badanie Wolontariat, filantropia i 1% 2007, Warszawa M. Gumkowska, J. Szołajska, J. Herbst, D. Buttler, M. Mozga-Górecka, K. Batko-Tołuć, I. Kuraszko, I. Iłowiecka-Tańska, Indeks społeczeństwa Obywatelskiego 2007, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz. U nr 157, poz z późn. zm. 20

21 grantobiorców mogą zostać nałożone wymagania zgodne z ustawą o zamówieniach publicznych 27 z dnia 10 czerwca 1994 r. Podmioty mające status organizacji pożytku publicznego przyjmują na siebie obowiązek sporządzania i upubliczniania sprawozdań z działalności. Roczne sprawozdanie z działalności organizacji składa się ze sprawozdania merytorycznego i ze sprawozdania finansowego. W obu tych dokumentach stosuje się przepisy dotyczące sprawozdań składanych przez fundacje. Sprawozdanie powinno zawierać, m.in. zasady, formy i zakres działalności statutowej z podaniem realizacji celów statutowych, a także opis głównych przedsięwzięć finansowych, odpisy uchwał zarządu organizacji, informację o wysokości uzyskanych przychodów z wyodrębnieniem ich źródeł. Organizacje pożytku publicznego są zobowiązane do raportowania danych na temat prowadzonej działalności gospodarczej. Muszą także upubliczniać informację na temat stosunku przychodu osiągniętego z działalności gospodarczej do przychodu osiągniętego z pozostałych źródeł. W części finansowej sprawozdania organizacja pożytku publicznego zamieszcza, m.in.: informacje o poniesionych kosztach związanych z: o realizacją celów statutowych, o prowadzeniem działalności gospodarczej, o administracją; informację o liczbie osób zatrudnionych w organizacji; informację o łącznej kwocie wynagrodzeń wypłaconych przez organizację; informację o wartości aktywów i zobowiązań organizacji. Organizacje pożytku publicznego mają także obowiązek upublicznić swoje sprawozdanie merytoryczne w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią wszystkim zainteresowanym osobom może to nastąpić poprzez wyłożenie go w siedzibie organizacji, opublikowanie na stronach internetowych etc. Jednocześnie przekazanie dotacji wiąże się z określonymi obowiązkami dla organów administracji publicznej. Wydawanie środków publicznych powinno być dokonywane: 27 Ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych, Dz. U. 2006, nr 79, poz

22 w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów; w sposób umożliwiający terminową realizację zadań; w wysokości i terminach wynikających z wcześniejszych zobowiązań. Powyższe zasady odnoszą się także do postępowania w sprawie udzielania dotacji, które zasadniczo powinny się cechować jawnością i zrozumiałością dla opinii społecznej, wykluczającymi jakiekolwiek podejrzenia co do przedkładania innych celów ponad interes społeczności lokalnej 28. Normy polskiego prawa regulujące zasady gospodarowania finansami publicznymi zezwalają na udzielanie dotacji z budżetów jednostek samorządu terytorialnego podmiotom niezaliczanym do sektora finansów publicznych na realizację zadań publicznych, pod warunkiem ustanowienia w drodze uchwały trybu postępowania o udzielenie dotacji, sposobu jej rozliczania oraz sposobu kontroli wykonywania zleconego zadania 29. W praktyce oznacza to, że zarówno organy administracji publicznej, jak i samorządowej są zainteresowane współpracą z organizacjami, które mają status organizacji pożytku publicznego, są w stanie udokumentować efektywność wydanych środków oraz wysoki standard dostarczanych usług. Zupełnie odrębną kwestię, niewpisującą się do końca ani w obszar pozyskiwania środków publicznych, ani budowania społecznego zaufania, stanowią standardy nastawione na profesjonalizację zarządzania organizacją. Nie dysponujemy statystykami na temat tego, ile organizacji III sektora decyduje się na wdrożenie standardów ISO czy TQM, jak wiele podmiotów prowadzi projekty według metodologii Prince 2 czy PMI. Niewątpliwie jednak III sektor w Polsce jest na bardzo wczesnym etapie profesjonalizacji w tym zakresie. 28 A. Szeniawski: Model przejrzystej gminy [w:] Przejrzysta gmina. Organizacje pozarządowe. Korupcja, pod redakcją Piotra Frączaka i Ryszarda Skrzypca, Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej przy Stowarzyszeniu Asocjacje, Warszawa Tamże, s

23 1.3. Jak w praktyce wygląda przestrzeganie standardów? Nie ma statystyk dotyczących przestrzegania Karty Zasad Działań Organizacji Pozarządowych ani dokumentów przyjmowanych na zasadzie samoregulacji. Obszar ten nie był poddawany audytowi. Złamanie zasad określonych w Karcie prowadzić miało do wykluczenia z organizacji lub do wewnątrzśrodowiskowej izolacji. Zrzeszone organizacje III sektora nie wypracowały jednak takiej praktyki 30. Dysponujemy natomiast danymi dotyczącymi przestrzegania standardów wynikających z przepisów ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Na bazie tych informacji należy uznać, że III sektor czeka sporo pracy w zakresie nie tylko wdrażania, ale także egzekwowania standardów. Z informacji Departamentu Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej wynika, że sprawozdania za 2007 rok nie złożyła w terminie co trzecia organizacja pożytku publicznego (33,5%). Podobny rezultat uzyskano także w roku Jeszcze gorzej przedstawiają się dane o fundacjach odpowiadających przed Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej (jest ich niespełna 1500). W ubiegłym roku sprawozdanie złożyło ledwie 35% z nich, zaś po wysłaniu monitów nadal tylko połowa (50,6%) 31. Rezultaty badań Stowarzyszenia Klon/Jawor są nawet bardziej dobitne. Wynika z nich, że znacząca grupa organizacji nie tylko nie publikuje raportów ze swojej działalności, lecz także ich nie opracowuje. Tylko 70% stowarzyszeń i fundacji regularnie sporządza sprawozdania roczne z działalności, mimo iż zobowiązuje je do tego prawo. Dalsze 8% twierdzi, że przygotowuje sprawozdania, ale nie każdego roku, zaś drugie tyle przyznaje, że nigdy nie sporządza tego typu dokumentów. Co znamienne, w badaniu ponad 14% organizacji odmówiło udzielenia odpowiedzi na pytanie o sporządzanie raportów rocznych 32. Wysoki odsetek organizacji pożytku publicznego, które nie publikują raportów rocznych, po części można wyjaśnić tym, że ustawodawca nie stworzył narzędzi do egzekwowania sprawozdań ani sankcji za niewywiązywanie się z tego obowiązku Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s Biuletyn pokonferencyjny Nowoczesne standardy działań obywatelskich, Warszawa

24 Należałoby się spodziewać, że tymi, którzy będą wywierali nacisk na wdrażanie i egzekwowanie standardów, będą dysponenci największych funduszy, a więc przede wszystkim organy administracji publicznej, w tym samorządowej. Okazuje się jednak, że pracownicy samorządu także mają trudności z przestrzeganiem procedur związanych z udzielaniem dotacji podmiotom III sektora. W latach Stowarzyszenie Asocjacje przeprowadziło minimonitoring stosowania przez administrację publiczną zapisów prawa o finansach publicznych. Audyt dotyczył procedury udzielania dotacji z budżetów (art. 118 ustawy o finansach publicznych). Badaniem objęto 20 jednostek samorządu terytorialnego wokół miasta Tychy (gminy i powiaty). Wykazało ono, że zarówno procedury przyznawania dotacji i jawność podejmowania decyzji, jak i ich społeczna zasadność budzą duże wątpliwości 34.Tę diagnozę potwierdza analiza finansów gminnych w zakresie gospodarowania funduszami ochrony środowiska w dwóch województwach w ramach badań Ruch ekologiczny w Polsce 35. Wyniki tych miniaudytów były impulsem do przeprowadzenia monitoringu zakrojonego na większą skalę. Badanie zostało przeprowadzone w 10 gminach różnego typu i różnej wielkości, położonych w różnych częściach Polski. Celem badania Przejrzysta gmina była analiza stosowanych przez polskie gminy procedur udzielania dotacji podmiotom III sektora. Audyt zakładał zebranie dokumentów urzędowych, przeprowadzenie wywiadów z kluczowymi uczestnikami procesu udzielania dotacji i dofinansowania podmiotów III sektora. Punktami odniesienia dla analizy stosowanych przez gminy procedur są z jednej strony przepisy prawa, z drugiej natomiast opracowany przez Andrzeja Szeniawskiego model Przejrzystej gminy. Na tej podstawie wyznaczono trzy płaszczyzny analizy: legalność wydatkowania środków publicznych w tej formie (zgodność prawa lokalnego z normami ogólnymi, przestrzeganie prawa); procedury przyznawania dotacji (jakość i kompletność); kontrola społeczna (jawność i przejrzystość procedury udzielania dotacji, udział obywateli i ich reprezentacji w tworzeniu i realizacji polityki rozwiązywania problemów lokalnych przy udziale organizacji społecznych). 34 R. Skrzypiec (opr.): Moje prawa, Centra Interwencji Obywatelskich, Stowarzyszenie Asocjacje, Stowarzyszenie Federacji Zielonych, Warszawa P. Frączak, D. Matejczyk (red.): Ruch ekologiczny w Polsce. Mapa uczestnictwa obywatelskiego w ochronie środowiska, Stowarzyszenie Asocjacje, Warszawa

25 We wszystkich analizowanych gminach ich polityka informacyjna w zakresie możliwości i zasad ubiegania się o dotacje oceniona została jako niewydolna i niegwarantująca równości szans. Powszechne zastrzeżenia audytorów budził także tryb podejmowania decyzji o udzieleniu dotacji. W żadnej z uchwał regulujących tryb postępowania o udzielenie dotacji nie można wskazać kompletnego zestawu rozwiązań odnoszących się do procedury postępowania ze złożonymi wnioskami. Zestaw taki powinien obejmować: regulamin konkursu dotacyjnego; kryteria oceny wniosków; regulamin i skład zespołów opiniujących gwarantujących obiektywność podjętych rozstrzygnięć, obowiązek publikacji listy złożonych wniosków, sprawozdań z przebiegu postępowania ewaluacyjnego wraz z listą udzielonych dotacji. W odniesieniu do modelu Przejrzysta gmina zwracano uwagę na niską przejrzystość wdrożonych procedur: brak konkretnych i jasno określonych priorytetów i kryteriów oceny ofert; brak mechanizmów gwarantujących szeroki dostęp do informacji (nie tylko o terminach i ogólnych zasadach, ale także o wszystkich innych sprawach związanych z udzielaniem dotacji); brak możliwości odwołania się od decyzji o odmowie udzielenia dotacji; brak społecznej kontroli nad oceną aplikacji; słabość kontroli i rozliczania dotacji oraz brak mechanizmów ewaluacji z punktu widzenia dobra publicznego. Problemy we współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi diagnozowane były także w innych projektach badawczych. Ciekawe obserwacje w tym zakresie znajdziemy w ewaluacji programu doradczego dla samorządów realizowanego przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej 36. Robert Sobiech, autor badania, zwraca uwagę na to, że objęte oceną samorządy nadal nie opracowały sprawnego procesu wyboru i ewaluacji partnerów społecznych. Zdaniem 70% badanych w ich miejscowościach powszechnie dostępny był ujednolicony formularz 36 Robert Sobiech: Dobre praktyki II. Budowanie mechanizmów współpracy samorządu i organizacji pozarządowych, Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Warszawa

26 wniosku o dotacje dla organizacji pozarządowych. 65% badanych twierdziło, że publicznie podawana jest wielkość kwot przeznaczonych na wsparcie organizacji pozarządowych. Jednak już mniej niż połowa badanych (46%) twierdziła, że w ich miejscowości do publicznej wiadomości podawane były informacje o procedurze oceny wniosków i osobach, które jej dokonują 37. Uzyskano takie wyniki, mimo iż, jak zwraca uwagę Sobiech, dobór samorządów do programu nie był przypadkowy 38. Aneks do projektu zgłosiły przede wszystkim te samorządy, które wprowadziły już podstawowe procedury regulujące relacje z partnerami społecznymi Potencjał dla wdrażania standardów Potencjał wyznacza przede wszystkim rosnący rynek dotacji publicznych na usługi organizacji pozarządowych. Sektor publiczny inwestuje coraz większe środki we współpracę ze stowarzyszeniami i fundacjami. Rosnący poziom wydatków publicznych przeznaczanych na działania organizacji świadczy nie tylko o bliskości światów administracji i działalności społecznej, ale także o rzeczywistym wkładzie organizacji w zarządzanie publiczne. Na poziomie lokalnym świadczą o tym wydatki jednostek samorządu terytorialnego związane ze zlecaniem zadań publicznych stowarzyszeniom i fundacjom. Ogólny obraz tych wydatków przynoszą sprawozdania budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Pokazują one, że od 2003 roku (poprzedzającego przystąpienie Polski do Unii Europejskiej i wejście w życie nowych przepisów dotyczących współpracy zapisanych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie) do 2007 roku strumień środków płynących do organizacji z samorządów wszystkich szczebli (gminnego, powiatowego i regionalnego) zwiększył się (uwzględniając efekt inflacji) prawie o dwie trzecie (ok. 67%), a nominalnie o 78%, z 1,6 mld zł do ponad 2,8 mld zł 39. Bardzo wyraźny skok nastąpił przy tym w latach , kiedy to wydatki na organizacje wzrosły o 28% (29,4% nie uwzględniając inflacji), podczas gdy w latach wzrost ten nie przekroczył 18% (w cenach z 2003 roku) 40. W całym analizowanym okresie dynamika wydatków na organizacje była znacznie wyższa niż ogólny wzrost skali wydatków jednostek samorządu terytorialnego, który w latach wyniósł 59% (realnie 48,2%). 37 Tamże, s Tamże, s Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s Tamże, s

27 Jednocześnie z roku na rok coraz więcej gmin deklaruje wydatki związane ze zlecaniem zadań organizacjom pozarządowym (w 2003 roku wykazało je 68,3% gmin, w 2006 już 79%, a w ,7%). Zwiększyła się zatem także skala tych wydatków z ok zł w 2003 roku do prawie w W roku tym wydatki gmin na działalność organizacji pozarządowych (poza OSP) były realnie (uwzględniając inflację) o ponad połowę (ok. 57%) wyższe niż w 2003 roku 42. Okazuje się, że zmiana nastąpiła głównie w przypadku gmin wiejskich tu przyrost wydatków na organizacje przekraczał znacząco ogólny przyrost wydatków samorządowych. W dużych miastach różnice były bardzo nieznaczne 43. Szacuje się, że dotacje udzielane organizacjom pozarządowym stanowią jednak nadal stosunkowo niewielką część wydatków z budżetów polskich gmin nieco ponad 1% 44. Nadal mamy więc olbrzymie możliwości rozwoju w tym zakresie. Graf 3 Źródło: Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s Przejrzysta gmina. Organizacje pozarządowe. Korupcja, pod redakcją Piotra Frączaka i Ryszarda Skrzypca, Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej przy Stowarzyszeniu Asocjacje, Warszawa 2002, s

28 Obraz ten potwierdza analiza budżetów organizacji. W 2007 roku przychody ze źródeł samorządowych deklarowała połowa z nich (50,2%) to o siedem punktów procentowych więcej niż jeszcze w roku Jednak wzrost ten okazuje się nieznaczny lub nawet niezauważalny w porównaniu ze znaczeniem, jakiego w ciągu ostatnich dwóch lat nabrały dla sektora pozarządowego środki rządowe oraz europejskie. Wprawdzie liczba korzystających z nich organizacji wzrosła w ciągu ostatnich lat nieznacznie o mniej więcej dwa punkty procentowe w przypadku źródeł rządowych oraz o około cztery punkty procentowe w przypadku funduszy strukturalnych jednak udział tych źródeł w ogóle przychodów sektora pozarządowego niepomiernie się zwiększył. W 2007 roku środki rządowe stanowiły aż 30% przychodów sektora (lub, przy nieco innej formule obliczeń, 25%), podczas gdy dwa lata wcześniej było to tylko 22%, a w 2003 roku jedynie 13% (być może część organizacji jako środki rządowe klasyfikowała przychody ze źródeł europejskich) 46. W przypadku środków europejskich wzrost był nawet wyraźniejszy od ok. 4% w 2005 roku do ponad 14% w W sumie przychody pochodzące ze środków administracji centralnej lub środków europejskich sięgnęły w ostatnim roku finansowym prawie połowy wszystkich przychodów sektora pozarządowego (45%), w porównaniu do niespełna 20% (16,6%) w 2003 roku 47. W tym samym czasie znaczenie środków wypracowywanych przez same organizacje np. pochodzących z ich własnej działalności gospodarczej lub odpłatnej oraz generowanych z ich majątku (np. wynajmu lokali, sprzętu itp.) zmniejszyło się niemal dwukrotnie z ok. 25% (26,2%) ogółu ich przychodów do 14%. Skala tych zmian jest niepokojąca niewykluczone, że stoimy w obliczu groźnego uzależnienia sektora od środków publicznych. Relatywnie maleje znaczenie źródeł najbardziej bezpośrednio służących jego własnemu instytucjonalnemu rozwojowi 48. Warto zauważyć, że rola środków rządowych i europejskich wzrosła znacząco, choć liczba korzystających z nich inicjatyw nie zwiększyła się aż tak bardzo. Jak to możliwe? Środki europejskie i rządowe trafiają przede wszystkim do organizacji największych, o ogólnopolskiej skali działania i dużych budżetach. Dlatego nawet przy niewielkim wzroście dostępności tego źródła dla organizacji, jego ciężar w portfelu całego sektora znacząco się zwiększył. Środki samorządowe to domena organizacji mniejszych, działających na skalę lokalną. 45 Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s Tamże, s Tamże, s Tamże, s

29 Na nasilanie się zjawiska polaryzacji i oligarchizacji sektora obywatelskiego w Polsce wskazuje Magdalena Arczewska w pracy My i oni razem? Wpływ organizacji pozarządowych na procesy decyzyjne w krajach Grupy Wyszehradzkiej : Paradoksalnie zagrożeniem dla funkcjonowania organizacji pozarządowych w Polsce jest dostępność środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.[ ] Organizacje, które korzystają ze środków unijnych, to pożeracze grantów, przekształcające się z czasem w struktury paraadministracyjne 49. Arczewska wskazuje, że panaceum może być tutaj jedynie jasna i transparentna współpraca organizacji służebnych z instytucjami publicznymi oraz stworzenie sektorowego zasobu dobrych praktyk Potencjalne bariery dla wdrażania standardów Jakie są podstawowe bariery dla wdrożenia standardów w organizacjach III sektora? Na podstawie literatury można wyróżnić trzy grupy czynników, które mogą stanowić potencjalną przeszkodę: bariery psychologiczne związane z obawami i przekonaniami osób funkcjonujących w III sektorze; duże rozdrobnienie organizacji; braki kompetencji w organizacjach, które uniemożliwiają nawiązanie współpracy z grantodawcami, którzy mogliby wspierać wdrażanie standardów Bariery psychologiczne Zacznijmy od bariery, jaką dla wielu osób pracujących i działających w III sektorze jest upublicznianie informacji na temat działalności fundacji czy stowarzyszenia. Organizacje wiedzą, że przejrzystość jest jednym z kluczowych elementów ich wizerunku. Być może dlatego 15% z nich wymienia ją wśród najważniejszych kultywowanych przez siebie wartości (za najmniej ważną uznaje ją tylko 4% organizacji) 50. Wyniki badania Stowarzyszenia Klon/Jawor pokazują jednak, że poglądy na temat zakresu upublicznianych danych są z reguły dość zachowawcze. Najmniej problematyczne są dla organizacji informacje najbardziej podstawowe, a zarazem kluczowe dla promocji ich działań: adres i dane kontaktowe władz 49 Magdalena Arczewska: My i oni razem? Wpływ organizacji pozarządowych na procesy decyzyjne w krajach Grupy Wyszehradzkiej, The Sasakawa Peace Foundation 2008, s Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s

30 organizacji. W trzech przypadkach na cztery wątpliwości nie budzi również dostępność statutu. Jednak już tylko połowa organizacji skłonna byłaby upowszechniać informacje o swoich partnerach, numerach kont bankowych czy sprawozdaniach merytorycznych. Te ostatnie prawie co trzecia organizacja uznaje za swoją wewnętrzną sprawę. Podobnie, niemal co trzecia traktuje je jako nieprzeznaczone do szerszej wiadomości informacje o ewentualnych związkach podmiotów III sektora z administracją publiczną. Jeszcze mniej popularny jest pogląd, że opina publiczna powinna mieć dostęp do informacji o źródłach finansowania działań organizacji oraz do ich sprawozdań finansowych. Prawie połowa organizacji uważa, że są to ich wewnętrzne sprawy (a tylko jedna z trzech jest przeciwnego zdania). Największy sprzeciw budzi pomysł upubliczniania danych na temat wynagrodzeń w organizacjach (przeciwnych jest aż 70% organizacji, przy niespełna 14% będących za), a także wyników audytów i ewaluacji oraz informacji o wynikach działalności gospodarczej organizacji 51. Na to, jak kontrowersyjną kwestią dla osób z III sektora jest wdrażanie zasad transparentności, zwraca uwagę Jan Herbst. Na podstawie badań panelowych prowadzonych w ramach cyklu seminariów Rola i modele fundacji w Polsce i w Europie zauważa, że to właśnie kwestie związane z publikowaniem danych na temat finansów fundacji i wynagrodzeń pracowników należą do tych obszarów, w których najtrudniej jest wypracować wspólne stanowisko sektora Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s Jan Herbst: Modele fundacji w Polsce raport z badań panelowych przeprowadzonych w ramach cyklu seminariów Rola i modele fundacji w Polsce i w Europie [w:] Rola i modele fundacji w Polsce i w Europie, pod red. Magdaleny Arczewskiej, Forum Darczyńców w Polsce, Warszawa 2009, s

31 Graf4 Źródło: Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, s Bariery związane z niskim poziomem współpracy w ramach sektora Ważnym mechanizmem promowania standardów i profesjonalizacji sektora wydaje się transfer wiedzy i doświadczeń pomiędzy organizacjami. W przypadku polskiego sektora pozarządowego istotnym ograniczeniem może być relatywnie niski poziom współpracy pomiędzy stowarzyszeniami i fundacjami. Typowa polska organizacja nie należy do żadnej federacji. W 2006 roku przynależność do tego typu porozumień deklarowało 33% organizacji, a w 2008 już tylko 27%. Nie zmieniła się jednak częstotliwość codziennych wzajemnych kontaktów organizacji utrzymuje je 40% z nich Polski sektor pozarządowy w 2008 roku, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2008, s

Kultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO.

Kultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO. Kultura organizacji pozarządowych. Demokracja w życiu NGO. Współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Rostkowo 2014. Kultura

Bardziej szczegółowo

Kondycja organizacji pozarządowych. najważniejsze fakty

Kondycja organizacji pozarządowych. najważniejsze fakty 2018 Kondycja organizacji pozarządowych najważniejsze fakty Autorki: Beata Charycka, Marta Gumkowska Skład: Tailors Group Wydawca: Stowarzyszenie Klon/Jawor ul. Szpitalna 5/5, 00-031 Warszawa www.klon.org.pl

Bardziej szczegółowo

Kondycja organizacji pozarządowych. najważniejsze fakty

Kondycja organizacji pozarządowych. najważniejsze fakty 2018 Kondycja organizacji pozarządowych najważniejsze fakty Autorki: Beata Charycka, Marta Gumkowska Wydawca: Stowarzyszenie Klon/Jawor ul. Szpitalna 5/5, 00-031 Warszawa www.klon.org.pl badania@klon.org.pl

Bardziej szczegółowo

Działalność wybranych typów organizacji non-profit w województwie opolskim w latach

Działalność wybranych typów organizacji non-profit w województwie opolskim w latach Urząd Statystyczny w Opolu Opolski Ośrodek Badań Regionalnych Działalność wybranych typów organizacji non-profit w województwie opolskim w latach 2015 2016 Opole 2018 DZIAŁALNOŚC WYBRANYCH TYPÓW ORGANIZACJI

Bardziej szczegółowo

OFERTA NA BADANIA I ANALIZY DOTYCZĄCE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ

OFERTA NA BADANIA I ANALIZY DOTYCZĄCE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ OFERTA NA BADANIA I ANALIZY DOTYCZĄCE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH ORAZ AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ Stowarzyszenie Klon/Jawor to wiodąca polska organizacja zajmująca się badaniami sektora pozarządowego. Naszą

Bardziej szczegółowo

Projekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku

Projekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku Wersja nr 1 z 13 października 2015 r. Projekt UCHWAŁA Nr /2015 RADY MIEJSKIEJ W CHMIELNIKU z dnia 2015 roku w sprawie: przyjęcia na rok 2016 programu współpracy Gminy Chmielnik z organizacjami pozarządowymi

Bardziej szczegółowo

Program współpracy Powiatu Chełmińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2015

Program współpracy Powiatu Chełmińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2015 Załącznik do uchwały Nr / / 2014 Rady Powiatu Chełmińskiego z dnia. Program współpracy Powiatu Chełmińskiego z organizacjami pozarządowymi w roku 2015 PROJEKT Wstęp Samorząd Powiatu Chełmińskiego realizuje

Bardziej szczegółowo

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego Strona1 Raport z monitoringu opracowania i wdrażania standardu wzajemnego informowania się JST i NGO o planach, zamierzeniach, kierunkach działań przez Gminę Frampol w projekcie pt.: Współpracujemy profesjonalnie!

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2010 WSTĘP

PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2010 WSTĘP Załącznik do Uchwały nr Rady Miejskiej w Wieliczce z dnia PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2010 WSTĘP W Polsce

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XVI/138/2016 RADY GMINY KURÓW. z dnia 25 listopada 2016 r.

UCHWAŁA NR XVI/138/2016 RADY GMINY KURÓW. z dnia 25 listopada 2016 r. UCHWAŁA NR XVI/138/2016 RADY GMINY KURÓW z dnia 25 listopada 2016 r. w sprawie Rocznego Programu Współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego

Bardziej szczegółowo

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego Strona1 Raport z monitoringu opracowania i wdrażania standardu realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem form finansowych przez Gminę Frampol w projekcie pt.: Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowanym

Bardziej szczegółowo

Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora

Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze W województwie lubuskim

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY GNIEZNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART.3 UST.3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003R.

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY GNIEZNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART.3 UST.3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003R. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XIX/113/2011 Rady Gminy Gniezno z dnia 30.11.2011r. PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY GNIEZNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W ART.3 UST.3 USTAWY Z DNIA

Bardziej szczegółowo

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego Strona1 Raport z monitoringu opracowania i wdrażania standardu prowadzenia konsultacji, założeń projektów i aktów normatywnych, zasad realizacji innych przedsięwzięć przez Gminę Frampol w projekcie pt.:

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr. Rady Gminy Oleśnica z dnia.2014 r.

Uchwała Nr. Rady Gminy Oleśnica z dnia.2014 r. Uchwała Nr. Rady Gminy Oleśnica z dnia.2014 r. w sprawie przyjęcia Programu współpracy Gminy Oleśnica z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2015.

Bardziej szczegółowo

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Współpracujemy profesjonalnie! współfinansowany jest przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego Raport z monitoringu opracowania i wdrażania standardu wzajemnego informowania się JST i NGO o planach, zamierzeniach, kierunkach działań przez Gminę Zwierzyniec w projekcie pt.: Współpracujemy profesjonalnie!

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z działalności fundacji INSTYTUT INICJATYW POZARZĄDOWYCH

Sprawozdanie z działalności fundacji INSTYTUT INICJATYW POZARZĄDOWYCH Sprawozdanie z działalności fundacji INSTYTUT INICJATYW POZARZĄDOWYCH w roku 2008 1) Nazwa fundacji: siedziba: adres: Instytut Inicjatyw Pozarządowych Warszawa ul. Przybyszewskiego 32/34 data wpisu w Krajowym

Bardziej szczegółowo

KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010

KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010 KARTA WSPÓŁPRACY GMINY SIEDLEC Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI NA LATA 2005 2010 Wrzesień 2005 ROZDZIAŁ I Definicje i określenia 1. Definicje: - działalność pożytku publicznego jest to działalność społecznie

Bardziej szczegółowo

Zaangażowanie społeczne instytucji finansowych w Polsce

Zaangażowanie społeczne instytucji finansowych w Polsce Zaangażowanie społeczne instytucji finansowych w Polsce Warszawa, 19 kwietnia 2011 r. 1 Kontekst badania W dotychczasowych czterech edycjach konkursu Liderzy Filantropii najwięcej uczestników reprezentowało

Bardziej szczegółowo

Program współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014

Program współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014 Program współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w Gminie Przytoczna na rok 2014 I. CEL GŁÓWNY I CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU 1. Celem głównym

Bardziej szczegółowo

Tomasz Schimanek. nowy wymiar współpracy finansowej. samorządu z organizacjami. pozarządowymi

Tomasz Schimanek. nowy wymiar współpracy finansowej. samorządu z organizacjami. pozarządowymi Tomasz Schimanek REGRANTING: nowy wymiar współpracy finansowej samorządu z organizacjami pozarządowymi VI FORUM PEŁNOMOCNIKÓW DS. NGO Kraków, 24 czerwca 2015r. 1. Regranting i praktyka jego stosowania

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE Załącznik nr 1 do uchwały Nr --/--/2012 Rady Gminy Sadowie z dnia ---------------- 2012 roku PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY SADOWIE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr 2015 Rady Gminy i Miasta Raszków z dnia r. w sprawie przyjęcia programu współpracy Gminy i Miasta Raszków

Uchwała Nr 2015 Rady Gminy i Miasta Raszków z dnia r. w sprawie przyjęcia programu współpracy Gminy i Miasta Raszków Uchwała Nr 2015 Rady Gminy i Miasta Raszków z dnia.. 2015r. w sprawie przyjęcia programu współpracy Gminy i Miasta Raszków z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy

Bardziej szczegółowo

Program współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku Wstęp

Program współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku Wstęp Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 250/90/16 Wójta Gminy Dzierżoniów z dnia 3 października 2016 r. Program współpracy gminy Dzierżoniów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w roku 2017 Wstęp

Bardziej szczegółowo

POWIAT BIESZCZADZKI PROJEKT

POWIAT BIESZCZADZKI PROJEKT PROJEKT PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU BIESZCZADZKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2019 1 POSTANOWIENIA OGÓLNE Ustawa z dnia 5 czerwca

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr... - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia...

Uchwała Nr... - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia... Uchwała Nr... - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia... w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Biesiekierz na rok 2011 z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami działającymi

Bardziej szczegółowo

Wstęp. 1. Ilekroć w programie jest mowa o:

Wstęp. 1. Ilekroć w programie jest mowa o: /PROJEKT/ Program współpracy Gminy Przeworsk z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na rok 2012 Wstęp Organizacje

Bardziej szczegółowo

WPROWADZENIE. Rozdział 1 Postanowienia ogólne

WPROWADZENIE. Rozdział 1 Postanowienia ogólne WPROWADZENIE W demokratycznym społeczeństwie organizacje pozarządowe stanowią znakomitą bazę dla rozwoju lokalnych społeczności, gdyż skupiają najaktywniejszych i najbardziej wrażliwych na sprawy społeczne

Bardziej szczegółowo

Program współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2019 rok

Program współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2019 rok Projekt Program współpracy Gminy Zwierzyniec z podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2019 rok WPROWADZENIE Partnerska współpraca z organizacjami pozarządowymi jest niezbędna dla skutecznego

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY WYRY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2019 ROK 1. Ilekroć w treści programu mówi się o: Rozdział 1. Postanowienia ogólne

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XLI/248/17 Rady Gminy Somianka z dnia 22 listopada 2017 r.

Uchwała Nr XLI/248/17 Rady Gminy Somianka z dnia 22 listopada 2017 r. Uchwała Nr XLI/248/17 Rady Gminy Somianka z dnia 22 listopada 2017 r. w sprawie uchwalenia Rocznego Programu współpracy Gminy Somianka z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XI.64.2015 RADY GMINY ŚNIADOWO. z dnia 26 listopada 2015 r.

UCHWAŁA NR XI.64.2015 RADY GMINY ŚNIADOWO. z dnia 26 listopada 2015 r. UCHWAŁA NR XI.64.2015 RADY GMINY ŚNIADOWO z dnia 26 listopada 2015 r. w sprawie przyjęcia Programu współpracy Gminy Śniadowo z organizacjami pozarządowymi i podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy

Bardziej szczegółowo

udziela Sekretarz Gminy Danuta Chmielewska pokój nr 10 tel. (29) wew. 386.

udziela Sekretarz Gminy Danuta Chmielewska pokój nr 10 tel. (29) wew. 386. Brańszczyk, dnia 24.10.2012r. SG.523.1.2012 Ogłoszenie o konsultacjach Przedkładam Państwu do publicznej konsultacji projekt Programu Współpracy Gminy Brańszczyk z organizacjami pozarządowymi oraz innymi

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR II/17/18 RADY GMINY DOBROMIERZ. z dnia 30 listopada 2018 r.

UCHWAŁA NR II/17/18 RADY GMINY DOBROMIERZ. z dnia 30 listopada 2018 r. UCHWAŁA NR II/17/18 RADY GMINY DOBROMIERZ z dnia 30 listopada 2018 r. w sprawie przyjęcia Programu Współpracy Gminy Dobromierz z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XI/68/15 RADY GMINY DOBROMIERZ. z dnia 23 października 2015 r.

UCHWAŁA NR XI/68/15 RADY GMINY DOBROMIERZ. z dnia 23 października 2015 r. UCHWAŁA NR XI/68/15 RADY GMINY DOBROMIERZ z dnia 23 października 2015 r. w sprawie przyjęcia Programu Współpracy Gminy Dobromierz z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność

Bardziej szczegółowo

MIERZENIE EFEKTYWNOŚCI DZIAŁAŃ SPOŁECZNYCH

MIERZENIE EFEKTYWNOŚCI DZIAŁAŃ SPOŁECZNYCH MIERZENIE EFEKTYWNOŚCI DZIAŁAŃ SPOŁECZNYCH PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE MODELU LBG W FUNDACJACH KORPORACYJNYCH Warszawa, 11 września 2014r. Małgorzata Greszta, SGS Polska NASZA EKSPERCKA WIEDZA W ZAKRESIE

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr /./2011 Rady Gminy Wohyń z dnia. listopada 2011 r.

Uchwała Nr /./2011 Rady Gminy Wohyń z dnia. listopada 2011 r. Uchwała Nr /./2011 Rady Gminy Wohyń z dnia. listopada 2011 r. Projekt na 2012 r. w sprawie uchwalenia Rocznego programu współpracy Gminy Wohyń z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi

Bardziej szczegółowo

OFERTA PROJEKTU CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ

OFERTA PROJEKTU CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ OFERTA PROJEKTU CENTRUM AKTYWNOŚCI LOKALNEJ Centrum Aktywności Lokalnej to projekt oferujący kompleksowe wsparcie dla organizacji pozarządowych oraz grup nieformalnych działających na terenie województwa

Bardziej szczegółowo

Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme

Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme Pracownia Naukowo-Edukacyjna Evaluation of the main goal and specific objectives of the Human Capital Operational Programme and the contribution by ESF funds towards the results achieved within specific

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr / /17 Rady Gminy Domaniów z dnia 2017 r.

Uchwała Nr / /17 Rady Gminy Domaniów z dnia 2017 r. Uchwała Nr / /17 Rady Gminy Domaniów z dnia 2017 r. w sprawie przyjęcia Rocznego programu współpracy Gminy Domaniów z organizacjami pozarządowymi oraz z innymi podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy

Bardziej szczegółowo

Program współpracy Gminy Dąbrówno z organizacjami prowadzącymi działalność poŝytku publicznego na lata 2011-2014

Program współpracy Gminy Dąbrówno z organizacjami prowadzącymi działalność poŝytku publicznego na lata 2011-2014 Załącznik do Uchwały Nr III/12/10 Rady Gminy Dąbrówno z dnia 30.12.20110 Program współpracy Gminy Dąbrówno z organizacjami prowadzącymi działalność poŝytku publicznego na lata 2011-2014 Rozdział I Postanowienia

Bardziej szczegółowo

Roczny program współpracy Gminy Siedlce z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2010

Roczny program współpracy Gminy Siedlce z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na rok 2010 Załącznik Nr 1 do uchwały Nr Rady Gminy Siedlce z dnia 26 listopada 2009 roku Roczny program współpracy Gminy Siedlce z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku

Bardziej szczegółowo

Rozdział I. Rozdział II.

Rozdział I. Rozdział II. Projekt Program współpracy Gminy Bestwina z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie na rok 2019. Rozdział

Bardziej szczegółowo

Wewnętrzne zróżnicowanie sektora

Wewnętrzne zróżnicowanie sektora Wewnętrzne zróżnicowanie sektora Podstawowe fakty o branżach sektora organizacji pozarządowych w Polsce SPORT, TURYSTYKA, REKREACJA, HOBBY Jan Herbst Stowarzyszenie Klon/Jawor, marzec 2005 16 B. SPORT,

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr III/. /14 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia. grudnia 2014 r.

Uchwała Nr III/. /14 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia. grudnia 2014 r. Uchwała Nr III/. /14 - projekt - Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia. grudnia 2014 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Biesiekierz na rok 2015 z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami

Bardziej szczegółowo

1. Program współpracy Gminy Kaliska jest elementem lokalnego systemu szeroko

1. Program współpracy Gminy Kaliska jest elementem lokalnego systemu szeroko -projekt- Załącznik do uchwały nr.. Rady Gminy Kaliska z dnia... PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY KALISKA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO W ROKU 2014

Bardziej szczegółowo

Informacja o dotacjach i zleceniach usług otrzymywanych przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych Stocznia od urzędu m.st.

Informacja o dotacjach i zleceniach usług otrzymywanych przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych Stocznia od urzędu m.st. Informacja o dotacjach i zleceniach usług otrzymywanych przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych Stocznia od urzędu m.st. Warszawy Kontekst i intencje (1/2) Niniejszy materiał powstał w odpowiedzi

Bardziej szczegółowo

WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY

WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY Załącznik do Uchwały Nr XII/87/2011 Rady Miasta Łańcuta z dnia 15 grudnia 2011 r. WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY Miasta Łańcuta z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust.3

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr XXIII / 283/ 2004 Rady Powiatu Świdnickiego z dnia 01 grudnia 2004 roku

Uchwała Nr XXIII / 283/ 2004 Rady Powiatu Świdnickiego z dnia 01 grudnia 2004 roku Uchwała Nr XXIII / 283/ 2004 Rady Powiatu Świdnickiego z dnia 01 grudnia 2004 roku w sprawie Programu Współpracy Powiatu Świdnickiego z Organizacjami Pozarządowymi i podmiotami prowadzącymi działalność

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 93 BURMISTRZA MIROSŁAWCA. z dnia 7 października 2015 r.

ZARZĄDZENIE NR 93 BURMISTRZA MIROSŁAWCA. z dnia 7 października 2015 r. ZARZĄDZENIE NR 93 BURMISTRZA MIROSŁAWCA z dnia 7 października 2015 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych Rocznego programu współpracy Gminy i Miasta Mirosławiec na 2016 rok z organizacjami

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZENIE NR 31/2013 WÓJTA GMINY RADZYŃ PODLASKI. z dnia 2 października 2013 r.

ZARZĄDZENIE NR 31/2013 WÓJTA GMINY RADZYŃ PODLASKI. z dnia 2 października 2013 r. ZARZĄDZENIE NR 31/2013 WÓJTA GMINY RADZYŃ PODLASKI z dnia 2 października 2013 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych rocznego Programu współpracy Gminy Radzyń Podlaski z organizacjami pozarządowymi

Bardziej szczegółowo

Załącznik do uchwały Nr III/10/2014 Rady Gminy Siemień z dnia 30 grudnia 2014 r. Wstęp

Załącznik do uchwały Nr III/10/2014 Rady Gminy Siemień z dnia 30 grudnia 2014 r. Wstęp Załącznik do uchwały Nr III/10/2014 Rady Gminy Siemień z dnia 30 grudnia 2014 r. Roczny program współpracy Gminy Siemień z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy

Bardziej szczegółowo

WSTĘP. Rozdział 1 Postanowienia ogólne

WSTĘP. Rozdział 1 Postanowienia ogólne Wersja robocza Roczny Program Współpracy Powiatu Radziejowskiego z organizacjami pozarządowymi oraz z podmiotami, o których mowa w art. 3 ust.3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR V/18/10 RADY MIEJSKIEJ W KOŻUCHOWIE. z dnia 29 grudnia 2010 r.

UCHWAŁA NR V/18/10 RADY MIEJSKIEJ W KOŻUCHOWIE. z dnia 29 grudnia 2010 r. UCHWAŁA NR V/18/10 RADY MIEJSKIEJ W KOŻUCHOWIE z dnia 29 grudnia 2010 r. w sprawie Programu współpracy w 2011 roku Gminy Kożuchów z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami Na podstawie art. 7 ust.1

Bardziej szczegółowo

Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora

Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Zdolności finansowe organizacji pozarządowych w Lubuskiem (aplikowane o środki FIO, EFS, samorządowe) potrzeby III sektora Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Zielonej Górze Ekonomia społeczna to

Bardziej szczegółowo

Rzecznictwo podstawy. Kuba Wygnański

Rzecznictwo podstawy. Kuba Wygnański Rzecznictwo podstawy Kuba Wygnański Wartości czyli to, co najważniejsze I. Organizacje pozarządowe w swoim działaniu na rzecz dobra wspólnego kierują się zasadą poszanowania godności, praw i wolności człowieka.

Bardziej szczegółowo

Sprawozdanie z działalności fundacji INSTYTUT INICJATYW POZARZĄDOWYCH

Sprawozdanie z działalności fundacji INSTYTUT INICJATYW POZARZĄDOWYCH Sprawozdanie z działalności fundacji INSTYTUT INICJATYW POZARZĄDOWYCH w roku 2010 1) Nazwa fundacji: siedziba: adres: Instytut Inicjatyw Pozarządowych Warszawa ul. Przybyszewskiego 32/34, 01-824 Warszawa

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY MIASTA KIELCE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2016 ROK

PROGRAM WSPÓŁPRACY MIASTA KIELCE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2016 ROK PROGRAM WSPÓŁPRACY MIASTA KIELCE Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2016 ROK Rozdział 1 Postanowienia ogólne 1. Ilekroć w programie współpracy Miasta Kielce z organizacjami pozarządowymi

Bardziej szczegółowo

na 2016 rok Rozdział I. Cel główny i cele szczegółowe Programu

na 2016 rok Rozdział I. Cel główny i cele szczegółowe Programu Załącznik do Uchwały Nr Rady Powiatu Lidzbarskiego z dnia PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU LIDZBARSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR II/15/2018 RADY GMINY SOŚNO. z dnia 12 grudnia 2018 r.

UCHWAŁA NR II/15/2018 RADY GMINY SOŚNO. z dnia 12 grudnia 2018 r. UCHWAŁA NR II/15/2018 RADY GMINY SOŚNO z dnia 12 grudnia 2018 r. w sprawie przyjęcia programu współpracy Gminy Sośno z organizacjami pozarządowymi na 2019 rok. Na podstawie art. 5a ust.1 ustawy z dnia

Bardziej szczegółowo

Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project can respond.

Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project can respond. Project CARETRAINING PROJECT EVALUATION QUESTIONNAIRE Projekt CARETRAINING KWESTIONARIUSZ EWALUACJI PROJEKTU Please fill in the questionnaire below. Each person who was involved in (parts of) the project

Bardziej szczegółowo

ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY

ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY Załącznik do Uchwały Nr XII/75/2015 Rady Powiatu w Krasnymstawie z dnia 4 grudnia 2015 r. ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI WYMIENIONYMI W

Bardziej szczegółowo

projekt UCHWAŁA Nr XXI/148/2016 Rady Gminy Kleszczewo z dnia 26 października 2016r.

projekt UCHWAŁA Nr XXI/148/2016 Rady Gminy Kleszczewo z dnia 26 października 2016r. projekt UCHWAŁA Nr XXI/148/2016 Rady Gminy Kleszczewo z dnia 26 października 2016r. w sprawie : przyjęcia Programu współpracy Gminy Kleszczewo z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami w 2017r.

Bardziej szczegółowo

Znowelizowana Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych

Znowelizowana Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych Znowelizowana Karta Zasad Działania Organizacji Pozarządowych Dobro wspólne Misja organizacji pozarządowej powinna byd podstawowym wyznacznikiem podejmowanych przez nią działao. Organizacje w swoich działaniach

Bardziej szczegółowo

U C H W A Ł A NR XIV/99/08 RADY MIEJSKIEJ W ZŁOTYM STOKU. z dnia 12 marca 2008 r. ROZDZIAŁ I. POSTANOWIENIA OGÓLNE ROZDZIAŁ II.

U C H W A Ł A NR XIV/99/08 RADY MIEJSKIEJ W ZŁOTYM STOKU. z dnia 12 marca 2008 r. ROZDZIAŁ I. POSTANOWIENIA OGÓLNE ROZDZIAŁ II. U C H W A Ł A NR XIV/99/08 RADY MIEJSKIEJ W ZŁOTYM STOKU z dnia 12 marca 2008 r. w sprawie przyjęcia programu współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku

Bardziej szczegółowo

P R O J E K T. UCHWAŁA NR RADY GMINY PORĄBKA z dnia...

P R O J E K T. UCHWAŁA NR RADY GMINY PORĄBKA z dnia... P R O J E K T UCHWAŁA NR RADY GMINY PORĄBKA z dnia... w sprawie uchwalenia Programu współpracy Gminy Porąbka z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2012

PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2012 PROGRAM WSPÓŁPRACY Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA ROK 2012 PROJEKT Celem niniejszego programu jest wprowadzenie jasnych i czytelnych

Bardziej szczegółowo

Rozdział I Postanowienia ogólne

Rozdział I Postanowienia ogólne PROJEKT Załącznik nr 1 do Uchwały Nr /2011 z dnia marca 2011 r. w sprawie uchwalenia programu współpracy Powiatu Łęczyckiego z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami w roku 2011 Roczny Program

Bardziej szczegółowo

Warszawa, 17 maja 2010r. Zmiany w treści Zapytania Ofertowego nr postępowania POKL1.18/WRZOS/1/2010

Warszawa, 17 maja 2010r. Zmiany w treści Zapytania Ofertowego nr postępowania POKL1.18/WRZOS/1/2010 Warszawa, 17 maja 2010r. Zmiany w treści Zapytania Ofertowego nr postępowania POKL1.18/WRZOS/1/2010 Dotyczy postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, prowadzonego z zachowaniem zasady konkurencyjności

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR.../... /2017 RADY GMINY CZEMIERNIKI z dnia listopada 2017 r.

UCHWAŁA NR.../... /2017 RADY GMINY CZEMIERNIKI z dnia listopada 2017 r. UCHWAŁA NR.../... /2017 RADY GMINY CZEMIERNIKI z dnia listopada 2017 r. projekt w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Czemierniki z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi

Bardziej szczegółowo

Anna Tuz Zastępca Dyrektora Departamentu Informacji Europejskiej Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Anna Tuz Zastępca Dyrektora Departamentu Informacji Europejskiej Ministerstwo Spraw Zagranicznych Współpraca Ministerstwa Spraw Zagranicznych z organizacjami pozarządowymi i samorządami przy realizacji wybranych zadań z zakresu współpracy międzynarodowej Anna Tuz Zastępca Dyrektora Departamentu Informacji

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY LEŚNA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ Z PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST.

PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY LEŚNA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ Z PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. Załącznik do Uchwały Nr / /2016 Rady Miejskiej w Leśnej z dnia.listopada.2016 r. PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY LEŚNA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ Z PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z

Bardziej szczegółowo

PROJEKT PROGRAMU WSPÓŁPRACY GMINY SŁAWNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2011 ROK. Rozdział I.

PROJEKT PROGRAMU WSPÓŁPRACY GMINY SŁAWNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2011 ROK. Rozdział I. PROJEKT PROGRAMU WSPÓŁPRACY GMINY SŁAWNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2011 ROK Rozdział I Informacje ogólne 1 Ilekroć w Programie współpracy Gminy Sławno z organizacjami pozarządowymi

Bardziej szczegółowo

Uchwała Nr../ /2013 Rady Gminy Milanów z dnia... listopada 2013 r.

Uchwała Nr../ /2013 Rady Gminy Milanów z dnia... listopada 2013 r. PROJEKT Uchwała Nr../ /2013 Rady Gminy Milanów z dnia... listopada 2013 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy Gminy Milanów z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art.

Bardziej szczegółowo

Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Serokomla z dnia r.

Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Serokomla z dnia r. PROJEKT Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Serokomla z dnia.. 2012r. Roczny program współpracy Gminy Serokomla z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy

Bardziej szczegółowo

Rocznego programu współpracy gminy Zagórów z organizacjami pozarządowymi

Rocznego programu współpracy gminy Zagórów z organizacjami pozarządowymi U c h w a ł a Nr Rady Miejskiej Zagórowa z dnia Projekt w sprawie Rocznego programu współpracy gminy Zagórów z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego

Bardziej szczegółowo

- PROJEKT ROZDZIAŁ I. INFORMACJE OGÓLE I DEFINICJE

- PROJEKT ROZDZIAŁ I. INFORMACJE OGÓLE I DEFINICJE - PROJEKT ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY CHRZANÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2016 ROK WSTĘP W myśl ustawy o samorządzie gminnym lokalną

Bardziej szczegółowo

PROJEKT PROGRAMU WSPÓŁPRACY GMINY SŁAWNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2015 ROK

PROJEKT PROGRAMU WSPÓŁPRACY GMINY SŁAWNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2015 ROK PROJEKT PROGRAMU WSPÓŁPRACY GMINY SŁAWNO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI I INNYMI PODMIOTAMI NA 2015 ROK Rozdział I Informacje ogólne 1 Ilekroć w Programie współpracy Gminy Sławno z organizacjami pozarządowymi

Bardziej szczegółowo

PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU PISKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R.

PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU PISKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R. PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU PISKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI, O KTÓRYCH MOWA W ART. 3 UST. 3 USTAWY Z DNIA 24 KWIETNIA 2003 R. O DZIAŁALNOŚCI POŻYTKU PUBLICZNEGO I O WOLONTARIACIE,

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA XXXI/213/2012

UCHWAŁA XXXI/213/2012 UCHWAŁA XXXI/213/2012 RADY GMINY GNIEZNO z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie: przyjęcia Rocznego Programu Współpracy Gminy Gniezno na rok 2013 z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których

Bardziej szczegółowo

I. WPROWADZENIE... 2 II. CEL PROGRAMU... 2 III. ADRESACI PROGRAMU... 2 IV. REALIZATORZY PROGRAMU... 3 V. FORMY WSPÓŁPRACY... 3

I. WPROWADZENIE... 2 II. CEL PROGRAMU... 2 III. ADRESACI PROGRAMU... 2 IV. REALIZATORZY PROGRAMU... 3 V. FORMY WSPÓŁPRACY... 3 Załącznik do Uchwały Nr... Rady Gminy Pietrowice Wielkie z dnia 2015r. Roczny Program Współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku

Bardziej szczegółowo

ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY LUBOMIA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2016 ROK

ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY LUBOMIA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2016 ROK PROJEKT ROCZNY PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY LUBOMIA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ INNYMI PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA 2016 ROK Wstęp Celem głównym Rocznego Programu Współpracy,

Bardziej szczegółowo

Białystok, dnia 19 października 2018 r. Poz UCHWAŁA NR XXXII/265/18 RADY POWIATU W BIELSKU PODLASKIM. z dnia 16 października 2018 r.

Białystok, dnia 19 października 2018 r. Poz UCHWAŁA NR XXXII/265/18 RADY POWIATU W BIELSKU PODLASKIM. z dnia 16 października 2018 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO Białystok, dnia 19 października 2018 r. Poz. 4172 UCHWAŁA NR XXXII/265/18 RADY POWIATU W BIELSKU PODLASKIM z dnia 16 października 2018 r. w sprawie uchwalenia

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W CHĘCINACH. z dnia r.

UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W CHĘCINACH. z dnia r. UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W CHĘCINACH z dnia... 2017 r. w sprawie uchwalenia Rocznego Programu Współpracy Gminy i Miasta Chęciny z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art.

Bardziej szczegółowo

PROJEKT Załącznik do uchwały nr... Rady Gminy Siedlec z dnia 2017 roku

PROJEKT Załącznik do uchwały nr... Rady Gminy Siedlec z dnia 2017 roku PROJEKT Załącznik do uchwały nr... Rady Gminy Siedlec z dnia 2017 roku Program współpracy Gminy Siedlec z organizacjami pozarządowymi i podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SZCZECIN z dnia r.

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SZCZECIN z dnia r. UCHWAŁA NR... RADY MIASTA SZCZECIN z dnia... 2012 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzania konsultacji społecznych Na podstawie art. 5a ust. 2 w zw. z art. 40 ust. l ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie

Bardziej szczegółowo

Program współpracy Powiatu Lublinieckiego z organizacjami pozarządowymi na rok 2011. Rozdział I Postanowienia ogólne

Program współpracy Powiatu Lublinieckiego z organizacjami pozarządowymi na rok 2011. Rozdział I Postanowienia ogólne Załącznik do uchwały nr Rady Powiatu w Lublińcu z dnia.2010 roku Program współpracy Powiatu Lublinieckiego z organizacjami pozarządowymi na rok 2011 Rozdział I Postanowienia ogólne 1 Podstawą Programu

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W KOŻUCHOWIE. z dnia... 2012 r.

UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W KOŻUCHOWIE. z dnia... 2012 r. Projekt Numer druku XXXVIII/2/12 UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W KOŻUCHOWIE z dnia... 2012 r. w sprawie Programu współpracy w 2013 roku Gminy Kożuchów z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami Na

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr. RADY GMINY WIDUCHOWA z dnia roku

UCHWAŁA Nr. RADY GMINY WIDUCHOWA z dnia roku - PROJEKT UCHWAŁA Nr RADY GMINY WIDUCHOWA z dnia. 2018 roku w sprawie uchwalenia Rocznego programu współpracy Gminy Widuchowa z organizacjami pozarządowymi, podmiotami prowadzącymi działalność pożytku

Bardziej szczegółowo

Lublin, dnia 23 stycznia 2015 r. Poz. 274 UCHWAŁA NR II/11/2014 RADY GMINY TELATYN. z dnia 11 grudnia 2014 r.

Lublin, dnia 23 stycznia 2015 r. Poz. 274 UCHWAŁA NR II/11/2014 RADY GMINY TELATYN. z dnia 11 grudnia 2014 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO Lublin, dnia 23 stycznia 2015 r. Poz. 274 UCHWAŁA NR II/11/2014 RADY GMINY TELATYN z dnia 11 grudnia 2014 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy

Bardziej szczegółowo

Z a s a d y w s p ó ł p r a c y Z a k r e s p r z e d m i o t o w y F o r m y w s p ó ł p r a c y

Z a s a d y w s p ó ł p r a c y    Z a k r e s p r z e d m i o t o w y  F o r m y w s p ó ł p r a c y PROJEKT Załącznik do Uchwały Nr... Rady Gminy Sokolniki z dnia. 2016 r. Program współpracy Gminy Sokolniki z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego,

Bardziej szczegółowo

WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA LATA

WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO NA LATA Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 21/15 Wójta Gminy Adamów z dnia 18 marca 2015 r. P R O J E K T WIELOLETNI PROGRAM WSPÓŁPRACY GMINY ADAMÓW Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI ORAZ PODMIOTAMI PROWADZĄCYMI DZIAŁALNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Gminy Kroczyce z dnia..

Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Gminy Kroczyce z dnia.. Załącznik Nr 1 do Uchwały Rady Gminy Kroczyce z dnia.. Program współpracy Gminy Kroczyce z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności

Bardziej szczegółowo

Lublin, dnia 26 listopada 2014 r. Poz. 3882 UCHWAŁA NR XXXIII/231/2014 RADY GMINY STĘŻYCA. z dnia 13 listopada 2014 r.

Lublin, dnia 26 listopada 2014 r. Poz. 3882 UCHWAŁA NR XXXIII/231/2014 RADY GMINY STĘŻYCA. z dnia 13 listopada 2014 r. DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO Lublin, dnia 26 listopada 2014 r. Poz. 3882 UCHWAŁA NR XXXIII/231/2014 RADY GMINY STĘŻYCA z dnia 13 listopada 2014 r. w sprawie uchwalenia Rocznego programu współpracy

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA Nr / / RADY GMINY OSIE. z dnia r.

UCHWAŁA Nr / / RADY GMINY OSIE. z dnia r. Projekt UCHWAŁA Nr / / RADY GMINY OSIE z dnia. 2017 r. w sprawie uchwalenia rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności

Bardziej szczegółowo