NIEMIECKI GRAMATYKA SŁOWNIK IDIOMY. dla początkujących i średniozaawansowanych (A1 B1) Czasy i czasowniki. polsko-niemiecki i niemiecko-polski

Transkrypt

1 NIEMIECKI dla początkujących i średniozaawansowanych (A1 B1) GRAMATYKA Czasy i czasowniki SŁOWNIK polskoniemiecki i niemieckopolski Niemieckopolski słownik tematyczny IDIOMY

2 Projekt okładki: Radosław Pazdrijowski Opracowanie: Podstawy gramatyki niemieckiej oraz Czasy i czasowniki niemieckie na podstawie licencji wydawnictwa INFOA Renata Mac Słownik polskoniemiecki oraz Słownik niemieckopolski Renata Mac, Ewa Jaśkiewicz Niemieckopolski słownik tematyczny Monika Michałowska Idiomy niemieckie Magdalena PodrackaWißkirchen Korekta: Danuta Piętka Wydawnictwo REA, 2012 ISBN Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja, adaptacja całości lub części niniejszej publikacji, kopiowanie do bazy danych, zapis elektroniczny, mechaniczny, fotograficzny, dźwiękowy lub inny wymaga pisemnej zgody Wydawcy i właściciela praw autorskich. Wydawnictwo REA s.j. Dział Handlowy ul. Kolejowa 9/11, Warszawa Tel.: , , Fax: handlowy@reasj.pl Skład i łamanie: Studio Gravite, Olsztyn

3 WSTĘP Niniejsza publikacja, dzięki szczególnej formie, stanowi doskonałą pomoc nie tylko dla uczących się języka niemieckiego (na poziomie podstawowym i średniozaawansowanym) czy wyjeżdżających za granicę, ale także dla tych, którzy po prostu interesują się tym językiem. Można z niej korzystać na każdym etapie nauki, kiedy dopiero zaczynamy poznawać język, ale również kiedy chcemy usystematyzować swoje wiadomości. Dzięki niej poznajemy system języka niemieckiego: zarówno gramatykę, jak i leksykę. Przejrzysta forma tablic, w których zaprezentowano Podstawy gramatyki niemieckiej oraz Czasy i czasowniki niemieckie, na pewno ułatwi przyswojenie materiału podczas nauki i pomoże w praktycznym stosowaniu języka, np. w korespondencji. W jednym tomie, podzielonym na 6 odrębnych części, zamieszczono: Podstawy gramatyki niemieckiej Czasy i czasowniki niemieckie Słownik polskoniemiecki Słownik niemieckopolski Niemieckopolski słownik tematyczny Idiomy niemieckie Podstawy gramatyki niemieckiej zawierają m.in.: zasady użycia zaimków osobowych, przyimków, rzeczowników, przymiotników i ich stopniowania. Przedstawiają również szyk wyrazów w zdaniach, sposób ich tworzenia, liczebniki porządkowe oraz główne, itp. Czasy i czasowniki niemieckie prezentują niezbędne informacje dotyczące podstawowych rodzajów czasów, typów czasowników, ich zastosowanie i odmianę; ta cześć zawiera także spis czasowników posiłkowych, modalnych i nieregularnych. Słownik polskoniemiecki i niemieckopolski składa się z około artykułów hasłowych, prezentujących słownictwo z zakresu różnych dziedzin życia i sfer działalności człowieka. Niemieckopolski słownik tematyczny zawiera 41 kategorii tematycznych. Hasła pogrupowano według najważniejszych dziedzin życia, a następnie podzielono na kategorie bardziej szczegółowe. Na przykład w kategorii Umwelt można znaleźć: Umweltschutz, Pflanzen, Pilze, Tiere, Fische, Wetter. Idiomy niemieckie zawierają około najczęściej stosowanych i najbardziej popularnych wyrażeń idiomatycznych wraz z ich polskimi odpowiednikami oraz przydatne przysłowia i powiedzenia.

4 SPIS TREŚCI Podstawy gramatyki niemieckiej... 5 Czasy i czasowniki niemieckie Słownik polskoniemiecki Słownik niemieckopolski Niemieckopolski słownik tematyczny Indeks Idiomy niemieckie

5 PODSTAWY GRAMATYKI NIEMIECKIEJ Alfabet niemiecki Rodzajnik określony i nieokreślony Dopełniacz Deklinacja rzeczowników i przymiotników Stopniowanie przymiotników Przyimki, przysłówki Zaimki: osobowe, dzierżawcze, względne, pytające, wskazujące, przeczące, nieokreśłone Przyimki z biernikiem, celownikiem, dopełniaczem Spójniki: współrzędne, podrzędne Zdania pojedyncze, złożone, okolicznikowe Liczebniki główne i porządkowe Podstawowe działania arytmetyczne Kalendarz Określanie czasu i daty Użycie przecinka w pisowni

6 1 ALFABET NIEMIECKI A [a:] B [be:] C [tse:] D [de:] E [e:] F [εf] G [ge:] H [ha:] I [i:] J [jʋt] K [ka:] L [εl] M [εm] N [εn] O [o:] P [pe:] Q [ku:] R [εʁ] S [εs] ß [εs tsεt] T [te:] U [u:] V [fau] W [ve:] X [ɪks] Y [ ʏpsi lʋn] Z [tsεt] Ä [ε:] Ö [ø:] Ü [y:] 2 RODZAJNIK OKREŚLONY I NIEOKREŚLONY RODZAJNIK NIEOKREŚLONY RODZAJNIK OKREŚLONY LICZBA POJEDYNCZA ein Mann (jakiś) mężczyzna eine Frau (jakaś) kobieta ein Kind (jakieś) dziecko der Mann (ten) mężczyzna die Frau (ta) kobieta das Kind (to) dziecko LICZBA MNOGA Männer (jacyś) mężczyźni Frauen (jakieś) kobiety Kinder (jakieś) dzieci die Männer (ci) mężczyźni die Frauen (te) kobiety die Kinder (te) dzieci 3 DOPEŁNIACZ imiona własne (tworzymy za pomocą końcówki s także w rodzaju żeńskim; w imionach zakończonych na spółgłoskę syczącą: za pomocą von) Sind das Monikas To są książki Moniki oder Rolfs Bücher? czy Rolfa? Operetten von Strauß. Operetki Straussa. Wie gefallen Ihnen Jak podobają się państwu Wagners Opern? opery Wagnera? Herrn Hübners Eltern Rodzice pana Hübnera wohnen in Magdeburg. mieszkają w Magdeburgu. nieokreślone dane czasowe eines Tages morgens abends eines schönen Morgens pewnego dnia rano, z rana wieczorem, wieczorami pewnego pięknego poranka 6

7 4 DEKLINACJA RZECZOWNIKÓW A. MOCNA RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI LICZBA POJEDYNCZA M. der Vogel D. des Vogels C. dem Vogel B. den Vogel die Mutter der Mutter der Mutter die Mutter das Zimmer des Zimmers dem Zimmer das Zimmer LICZBA MNOGA (bez końcówki) M. die Vögel D. der Vögel C. den Vögeln B. die Vögel die Mütter der Mütter den Müttern die Mütter die Zimmer der Zimmer den Zimmern die Zimmer LICZBA POJEDYNCZA M. der Tag D. des Tages C. dem Tag B. den Tag die Hand der Hand der Hand die Hand das Jahr des Jahres dem Jahr das Jahr LICZBA MNOGA (końc. e) M. die Tage D. der Tage C. den Tagen B. die Tage die Hände der Hände den Händen die Hände die Jahre der Jahre den Jahren die Jahre LICZBA POJEDYNCZA M. der Mann D. des Mann(e)s C. dem Mann B. den Mann das Kind des Kindes dem Kind das Kind LICZBA MNOGA (końc. er) M. die Männer D. der Männer C. den Männern B. die Männer die Kinder der Kinder den Kindern die Kinder LICZBA POJEDYNCZA M. der Opa D. des Opas C. dem Opa B. den Opa die Oma der Oma der Oma die Oma das Auto des Autos dem Auto das Auto LICZBA MNOGA (końc. s) M. die Opas D. der Opas C. den Opas B. die Opas die Omas der Omas den Omas die Omas die Autos der Autos den Autos die Autos B. SŁABA LICZBA POJEDYNCZA M. der Mensch D. des Menschen C. dem Menschen B. den Menschen die Frau der Frau der Frau die Frau 7

8 LICZBA MNOGA (końc. en, n) M. die Menschen D. der Menschen C. den Menschen B. die Menschen die Frauen der Frauen den Frauen die Frauen C. MIESZANA* RODZAJ MĘSKI RODZAJ NIJAKI LICZBA POJEDYNCZA M. der See D. des Sees C. dem See B. den See das Auge des Auges dem Auge das Auge LICZBA MNOGA (końc. en, n) M. die Seen D. der Seen C. den Seen B. die Seen die Augen der Augen den Augen die Augen * wg tej deklinacji odmieniają się rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. 5 PRZECZENIE W ZDANIU NIEMIECKIM W zdaniu niemieckim może być tylko jedno przeznaczenie: nein (przeczenie całego zdania, stoi przed zdaniem, oddziela się je przecinkiem) Nein, ich kann nicht kommen. Nie, nie mogę przyjść. nicht (przeczenie stojące w zdaniu, przeczy części zdania lub całe zdanie) Ich will nicht lernen. Nie chcę się uczyć. Die Schuhe sind nicht teuer. Te buty nie są drogie. Nicht alle Studenten sind hier. Nie wszyscy studenci są tutaj. kein (przeczenie rzeczownika) Er hat keinen Freund. Nie ma (żadnego) przyjaciela. Er ist kein Lehrer. Nie jest nauczycielem. doch (przeczenie pytania zawierającego przeczenie) Willst du nicht mitgehen? Nie chcesz iść z nami? Doch, ich will. (Ależ) tak, chcę. nicht mehr (połączenie już nie ) Ich komme nicht mehr. Już nie przyjdę. 8

9 6 DEKLINACJA PRZYMIOTNIKÓW A. PO RODZAJNIKU OKREŚLONYM LICZBA POJEDYNCZA RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI M. der nette Mann die nette Frau das nette Kind D. des netten Mannes der netten Frau des netten Kindes C. dem netten Mann der netten Frau dem netten Kind B. den netten Mann die nette Frau das nette Kind LICZBA MNOGA WSZYSTKIE RODZAJE M. die nette Männer, Frauen, Kinder D. der netter Männer, Frauen, Kinder C. den netten Männern, Frauen, Kindern B. die nette Männer, Frauen, Kinder B. PO RODZAJNIKU NIEOKREŚLONYM LICZBA POJEDYNCZA RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI M. ein netter Mann eine nette Frau ein nettes Kind D. eines netten Mannes einer netten Frau eines netten Kindes C. einem netten Mann einer netten Frau einem netten Kind B. einen netten Mann eine nette Frau ein nettes Kind LICZBA MNOGA* * W liczbie mnogiej nie używamy rodzajnika nieokreślonego. C. BEZ RODZAJNIKA LICZBA POJEDYNCZA RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI M. süßer Wein gute Wurst gekühltes Bier D. süßen Wein(e)s guter Wurst gekühlten Bier(e)s C. süßem Wein guter Wurst gekühltem Bier B. süßen Wein gute Wurst gekühltes Bier LICZBA MNOGA WSZYSTKIE RODZAJE M. gute Weine, Würste, Biere D. guter Weine, Würste, Biere C. guten Weinen, Würsten, Bieren B. gute Weine, Würste, Biere Po zaimkach dzierżawczych i po przeczeniu kein w liczbie pojedynczej tak samo jak po rodzajniku nieokreślonym, w liczbie mnogiej tak samo jak po rodzajniku określonym. 9

10 7 STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW 1. STOPIEŃ 2. STOPIEŃ 3. STOPIEŃ billig billiger (der, die, das) billigste tani tańszy najtańszy klein kleiner (der, die, das) kleinste mały mniejszy najmniejszy 8 STOPNIOWANIE Z PRZEGŁOSEM 1. STOPIEŃ 2. STOPIEŃ 3. STOPIEŃ NAJWYŻSZY RÓWNY WYŻSZY l. poj. l.mn. jung (młody) jünger (der, die, das) jüngste die jüngsten kurz (krótki) kürzer (der, die, das) kürzeste die kürzesten warm (ciepły) wärmer (der, die, das) wärmste die wärmsten stark (silny, mocny) stärker (der, die, das) stärkste die stärksten kalt (zimny) kälter (der, die, das) kälteste die kältesten nah (bliski) näher (der, die, das) nächste die nächsten lang (długi) länger (der, die, das) längste die längsten groß (duży) größer (der, die, das) größte die größten hoch (wysoki) höher (der, die, das) höchste die höchsten 9 STOPNIOWANIE NIEREGULARNE 1. STOPIEŃ 2. STOPIEŃ 3. STOPIEŃ NAJWYŻSZY RÓWNY WYŻSZY l. poj l. mn gut (dobry) besser (der, die, das) beste die besten viel (liczny) mehr (der, die, das) meiste die meisten 10 STOPNIOWANIE PRZYSŁÓWKÓW STOPIEŃ 2. STOPIEŃ 3. STOPIEŃ NAJWYŻSZY RÓWNY WYŻSZY bald (wcześnie) eher am ehesten gern (chętnie) lieber am liebsten gut (dobrze) besser am besten oft (często) öfter am öftesten viel (wiele, dużo) mehr am meisten wenig (mało) weniger am wenigsten minder am mindesten

11 11 ZAIMKI OSOBOWE mianownik dopełniacz celownik biernik ich meiner mir mich du deiner dir dich er seiner ihm ihn sie ihrer ihr sie es seiner ihm es wir unser uns uns ihr euer euch euch sie ihrer ihnen sie Sie Ihrer Ihnen Sie 12 ZAIMKI DZIERŻAWCZE mein, dein, sein, ihr, sein, unser, euer, ihr, Ihr mój twój jego jej jego nasz wasz jej Pański RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI mein Freund meine Schwester mein Kind meines Freundes meiner Schwester meines Kindes meinem Freund meiner Schwester meinem Kind meinen Freund meine Schwester mein Kind unser Tisch unsere Schule unser Auto unseres Tisches unserer Schule unseres Autos unserem Tisch(e) unserer Schule unserem Auto unseren Tisch unsere Schule unser Auto LICZBA MNOGA meine Freunde meiner Freunde meinen Freunden meine Freunde unsere Bekannten unserer Bekannten unseren Bekannten unsere Bekannten Analogicznie deklinujemy wszystkie zaimki dzierżawcze i przeczenie kein. 13 ZAIMKI WZGLĘDNE mianownik dopełniacz celownik biernik der dessen dem den LICZBA POJEDYNCZA die deren der die das dessen dem das LICZBA MNOGA die deren denen die 11

12 Das ist die Hose, die ich gekauft habe. To są te spodnie, które kupiłam. Ist das der Mann, den du meintest? Czy to ten mężczyzna, którego miałeś na myśli? Das ist das Auto, das ich kaufen will. To ten samochód, który chcę kupić. 14 ZAIMKI PYTAJĄCE wer? kto? Wer ist hier? Kto tu jest? wessen? czyj? Wessen Auto ist das? Czyj to samochód? wem? komu? Wem schreibst du? Do kogo piszesz? do kogo? wen? kogo? Wen siehst du? Kogo widzisz? was? co? Was machst du? Co robisz? wo? gdzie? Wo wohnt er? Gdzie on mieszka? wie? jak? Wie heißt sie? Jak ona się nazywa? jaki/jaka/jakie? Wie ist das Buch? Jaka jest ta książka? wohin? dokąd? Wohin geht ihr? Dokąd idziecie? woher? skąd? Woher kommen Sie? Skąd Pan/Pani pochodzi? wann? kiedy? Wann hast du Geburtstag? Kiedy masz urodziny? warum? dlaczego? Warum lernst du Dlaczego uczysz się Deutsch? niemieckiego? was für jaki,a,ie Was für ein Kleid Jaką sukienkę ein? brauchen Sie? pani potrzebuje? welcher? który? Welches Buch liest du? Którą książkę czytasz? mianownik dopełniacz celownik biernik welcher welches welchem welchen LICZBA POJEDYNCZA welche welcher welcher welche welches welches welchem welches LICZBA MNOGA welche welcher welchen welche Welches Buch brauchst du? Którą książkę potrzebujesz? ZAIMKI WSKAZUJĄCE der, die, das dieser, diese, dieses jener, jene, jenes derselbe, dieselbe, dasselbe der gleiche, die gleiche, das gleiche solcher, solche, solches ten, ta, to ten oto, ta oto, to oto ów, owa, owo ten sam, ta sama, to samo ten sam, ta sama, to samo taki, taka, takie

13 16 ZAIMKI WSKAZUJĄCE DEKLINACJA LICZBA POJEDYNCZA LICZBA MNOGA RODZAJ MĘSKI RODZAJ ŻEŃSKI RODZAJ NIJAKI M. dieser D. dieses C. diesem B. diesen diese dieser dieser diese dies(es) dieses diesem dieses diese dieser diesen diese M. derselbe D. desselben C. demselben B. denselben dieselbe derselben derselben dieselbe dasselbe desselben demselben dasselbe dieselben derselben denselben dieselben M. der D. dessen C. dem B. den die deren der die das dessen dem das die deren denen die 17 ZAIMKI NIEOKREŚLONE niemand kein nichts jemand jeder etwas alles alle viele einige man nikt żaden nic ktoś każdy coś wszystko wszyscy liczni (dużo) niektórzy (nieokreślony) Ich sehe niemand(en). Nikogo nie widzę. Ich habe keine Zeit. Nie mam czasu. Er hat nichts mehr. Nie ma już nic. Ist hier jemand? Jest tu ktoś? Der Zug fährt jeden Tag. Pociąg jeździ każdego dnia. Etwas ist geschehen. Coś się stało. Ist das alles? Czy to jest wszystko? Alle sind hier. Wszyscy są tutaj. Viele kamen spät. Wielu przyszło późno. Einige sind schon hier. Niektórzy są już tutaj. Wie sagt man das auf deutsch? Jak to się mówi po niemiecku? Man sagt... Mówi się... Man hat ihn im Radio gehört. Słyszano go w radiu. mianownik jemand niemand dopełniacz jemand(e)s niemand(e)s celownik jemand(em) niemand(em) biernik jemand(en) niemand(en) 13

14 18 PRZYIMKI Z BIERNIKIEM bis do (dotyczące czasu) Bis heute hat er uns nicht besucht. Do dziś nie odwiedził nas. durch przez (ruch przez; z jednego końca na drugi) Der Zug fährt durch einen Tunnel. Pociąg jedzie przez tunel. durch powód Ich habe das durch eigene Schuld verloren. Zgubiłam to ze swojej winy. durch przez, podczas, w czasie Den ganzen Winter hindurch sind wir Ski gelaufen. Przez całą zimę jeździliśmy na nartach. für dla Die Blumen sind für dich. Kwiaty są dla ciebie. für zamiast, za (w zastępstwie) Er arbeitet für zwei. Pracuje za dwóch. für na (dotyczące czasu) Er ist für drei Wochen verreist. Wyjechał na trzy tygodnie. für na, po (porównanie, ocena) Für sein Alter ist das Kind gut entwickelt. Na swój wiek to dziecko jest dobrze rozwinięte. gegen przeciwko Ich bin gegen diesen Vorschlag. Jestem przeciwko tej propozycji. gegen o, przeciw (uderzenie w przeszkodę) Die Kinder werfen mit dem Ball gegen die Wand. Dzieci rzucają piłką o ścianę. gegen około (dotyczące czasu) Gegen Mittagszeit gehen wir nach Hause. Około południa idziemy do domu. gegen przeciw (wzgląd, porównanie) Gegen gestern ist es heute kalt. W porównaniu z dniem wczorajszym dzisiaj jest chłodno. gegen za, na przeciw (równowartość, przeciwdziałanie) Ich gab Ihnen Tropfen gegen Husten. Dałem panu krople na kaszel. ohne bez (absencja, niedostatek, rozłączenie) Er hat es ohne mein Wissen getan. Zrobił to bez mojej wiedzy. um około (przestrzeniowo) Die Erde läuft um die Sonne herum. Ziemia kręci się wokół słońca. um o, w (dotyczące czasu) Ich komme um ein Uhr. Przyjdę o pierwszej. um o (życzenie, prośba) Es geht vor allem um Genauigkeit. Chodzi przede wszystkim o dokładność. um o (strata, ubytek) Der Pilot ist ums Leben gekommen. Pilot stracił życie. um za (wymiana i cena) Einen Tag um den anderen. Dzień za dniem. 14

15 um o (znaczenie miary, różnicy, wielkości) Sie haben ihren Urlaub um 5 Tage verlängert. Przedłużyli sobie urlop o 5 dni. entlang wzdłuż (występuje po rzeczowniku) Wir gehen die Blumenstraße entlang. Idziemy wzdłuż ulicy kwiatowej/idziemy ulicą kwiatową. 19 PRZYIMKI Z CELOWNIKIEM ab z, ze (dotyczące miejsca) Ab Prag hast du gute Verbindung. Z Pragi masz dobre połączenie. ab od (dotyczące czasu) Ab morgen werde ich besser. Od jutra się poprawię. aus z, ze (dotyczące miejsca) Meine Freunde sind aus Frankreich gekommen. Moi przyjaciele przyjechali z Francji. aus z, ze (pochodzenie, materiał) Das Haus ist aus Ziegelstein gebaut. Dom zbudowany jest z cegły. aus przyczyna, podnieta, pobudka Er hat mir aus Freundschaft geholfen. Pomógł mi z przyjaźni. außer poza (dotyczące miejsca) Der Hafen war bereits außer Sicht. Portu już nie było widać. außer oprócz (wykluczenie, wyłączenie) Außer dir ist niemand gekommen. Oprócz ciebie nikt nie przyszedł. bei przy, pod, u (miejsce) Wir treffen uns beim Rathaus. Spotkamy się przy ratuszu. bei przy, w czasie, podczas (dotyczące czasu) Beim Lesen brauche ich eine Brille. Do czytania potrzebne mi są okulary. bei przy, za (warunek) Bei Gefahr Knopf drücken! W razie niebezpieczeństwa nacisnąć guzik. entgegen naprzeciw, przeciwko (kierunek) Wir kommen dir entgegen. Wyjdziemy ci naprzeciw. entgegen wbrew, na przekór (przyzwolenie) Sie handeln den gültigen Gesetzen entgegen. Postępują wbrew obowiązującemu prawu. entlang wzdłuż, obok (dotyczące miejsca, jeśli przyimek znajduje się przed rzeczownikiem) Entlang der Straße baut man neue Garagen. Wzdłuż drogi budowane są nowe garaże. gegenüber przeciw, naprzeciw, przeciwko (dotyczące miejsca) Er wohnt gegenüber der Schule. Mieszka naprzeciwko szkoły. gegenüber przeciwko, wobec, w porównaniu z (wzgląd) Gegenüber mir hast du gute Arbeit. W porównaniu ze mną masz dobrą pracę. gegenüber wobec (stosunek) Wir haben ihm gegenüber Vorbehalte. Mamy wobec niego zastrzeżenia. 15

16 16 gemäß według, w zgodzie (zgoda) Sie handelten seinem Vorschlag gemäß. Postępowali zgodnie z jego propozycją. mit z, ze (połączenie, wzajemność) Ich möchte Kaffee mit Zucker. Chciałbym kawę z cukrem. mit z, ze (środek, pośrednictwo) Ich schicke den Brief mit der Post. Wysyłam ten list pocztą. mit czasowo Die Ausstellung endet mit dem heutigen Datum. Ekspozycja kończy się z dniem dzisiejszym. mit z, ze (sposób) Wir erwarten Sie mit großer Freude. Oczekujemy Pana z wielką radością. nach do (zmierzanie, celowanie) Die Delegation reist nach Indien. Delegacja podróżuje do Indii. nach po (dotyczące czasu) Nach der Pause beginnt der Unterricht. Po przerwie zaczyna się lekcja. nach według, po (zgoda) Nach meiner Überzeugung ist das gut. Według mojego przekonania to dobrze. seit od (czas) Ich bin hier seit gestern. Jestem tutaj od wczoraj. von z, ze (dotyczące miejsca, kierunku) Der Zug kommt von Berlin. Pociąg przyjeżdża z Berlina. von od, ode (pochodzenie, sprawca, twórca, powód) Grüßen Sie ihn von mir! Proszę go ode mnie pozdrowić. von z, ze (część całości) Nimm ein Stück von diesem Kuchen. Weź sobie kawałek tego ciasta. von od, z (przyczyna, podnieta) Schon bin ich müde von der Arbeit. Już jestem zmęczony pracą. von charakter, jakość Es war der Mann von kleiner Gestalt. Był to mężczyzna małego wzrostu. zu do (miejsce, osoba) Ich muss zum Arzt gehen. Muszę pójść do lekarza zu na, w (dotyczące czasu) Du kommst zur rechten Zeit. Przychodzisz w samą porę. zu charakter ruchu Ich fahre gern zu Pferd. Lubię jeździć konno. zu do, przy, za (dane numeryczne) Wir wohnten im Studentenheim zu dritt. Mieszkaliśmy w akademiku we trzech. zu na, w, za (cel) Er reichte mir die Hand zum Abschied. Podał mi rękę na pożegnanie.

17 20 PRZYIMKI Z CELOWNIKIEM I BIERNIKIEM an (celownik) o, przy (dotyczące miejsca) Das Bild hängt an der Wand. Obraz wisi na ścianie. Das Rad lehnt an der Wand. Rower oparty jest o ścianę. An der Tür wartet Ihr Patient. Przy drzwiach czeka pański pacjent. an w, za (dotyczące czasu, z czasownikiem wyrażającym ruch) Am ersten Weihnachtstag fahren wir zu meiner Großmutter. W pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia jedziemy do mojej babci. an na (ustalenie) Er ist noch jung an Jahren. Jest jeszcze za młody. an (biernik) na, do (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Wer hat die Landkarte an die Wand gehängt? Kto powiesił mapę na ścianie? Er geht langsam ans Fenster. Powoli podchodzi do okna. an do (dotyczące czasu) Wir tanzten bis an den frühen Morgen. Tańczyliśmy aż do samego rana. an chyba, około (przybliżenie) Sie ist schon an sechsmal operiert. Była już chyba ze sześć razy operowana. auf (celownik) na (umiejscowienie na powierzchni przedmiotu) Die Katze sitzt auf dem Dach. Kot siedzi na dachu. auf na (ruch na pewnej przestrzeni) Die Kinder spielen auf dem Spielplatz. Dzieci bawią się na boisku. auf w (pobyt w pewnym pomieszczeniu, budynku) Ich bleibe auf meinem Zimmer. Zostanę w swoim pokoju. auf na (wskazuje na pewną sferę czynności) Ich will auf der Post arbeiten. Chcę pracować na poczcie. auf (biernik) na (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Setzen Sie sich auf den Stuhl. Niech pan usiądzie na krześle. Ich muß aufs Dach steigen. Muszę wyjść na dach. Morgen machen wir uns auf den Weg. Jutro wyruszamy w podróż. auf za, po (następność) Auf Regen folgt Sonnenschein. Po deszczu przychodzi słońce. auf na (czasowo) Er hat das Haus auf 5 Jahre gemietet. Wynajął dom na 5 lat. Es geschah vom 16. auf den 17. Januar. Zdarzyło się to z 16 na 17 stycznia. auf na, w, po (sposób) Ich schreibe das Buch auf Deutsch. Piszę tę książkę po niemiecku. auf na (przyczyna, powód, cel) Ich mache das auf deinen Wunsch. Zrobię to na twoje życzenie. in (celownik) w, we, na (dotyczące miejsca) Die Kinder sind im Theater. Dzieci są w teatrze. in w, za (czasowo) Ich komme in der nächsten Woche. Przyjdę w następnym tygodniu. In einer Stunde ist die Reparatur fertig. Za godzinę naprawa będzie skończona. in w, z (sposób, miara) Er muß schon in großer Eile sein. Musi się już bardzo śpieszyć. in (biernik) kierunek (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Kommst du in die Stadt mit? Pójdziesz ze mną do miasta? 17

18 18 neben (celownik) obok, przy (dotyczące miejsca) Wir wohnen neben der Schule. Mieszkamy obok szkoły. neben obok, pomimo (obecność kogoś, czegoś) Neben anderen Möglichkeiten. Oprócz innych możliwości. neben (biernik) obok (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Er setzte sich neben mich. Usiadł obok mnie. über (celownik) (po)nad (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Das Flugzeug fliegt über den Wolken. Samolot leci nad chmurami. über (biernik) przez, po (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Der Weg führt über einen Fluß. Droga prowadzi przez rzekę. über przez (dotyczące czasu) Es hat die ganze Nacht über geregnet. Padało całą noc. über ponad (ilość) Das Buch kostet über 100 Euro. Książka kosztuje ponad 100 euro. über na, ponad (gromadzenie) Das ist Wunder über Wunder. To jest cud nad cudy. unter (celownik) pod (dotyczące miejsca) Der Hund liegt unter dem Sofa. Pies leży pod kanapą. unter pod, za, z (sposób) Mütter gebären Kinder unter Schmerzen. Matki rodzą dzieci w bólach. unter pod, mniej niż (sposób, miara) Der Film ist für Jugendliche unter 16 Jahren verboten. Film nie jest dozwolony dla młodzieży poniżej 16. roku życia. unter między (relacje międzyludzkie) Ich muss es dir unter vier Augen sagen. Muszę ci to powiedzieć w cztery oczy. unter (biernik) pod (dotyczące miejsca, czasownikiem wyrażającym ruch) Der Hund setzte sich unter den Tisch. Pies usiadł pod stołem. unter między (społeczeństwo) Sie ging nie unter die Menschen. Nigdy nie chodziła między ludzi. vor (celownik) przed (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Ich warte auf dich vor der Schule. Zaczekam na ciebie przed szkołą. vor przed, o, za (dotyczące czasu) Ich war hier vor 6 Uhr. Byłem tutaj przed szóstą. vor z, ze, od, dla (przyczyna) Vor Freunde küsste sie ihn. Z radości pocałowała go. vor (biernik) przed (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Sie trat vor den Spiegel. Stanęła przed lustrem. hinter (celownik) za (dotyczące miejsca) Die Garage liegt hinter dem Haus. Garaż jest za domem. hinter (biernik) za (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Er will hinter das Haus gehen. Chce pójść za dom. zwischen (celownik) między (dotyczące miejsca) Mein Roman lag zwischen anderen Büchern. Moja powieść leżała między pozostałymi książkami.

19 zwischen między (dotyczące czasu) Ich komme zwischen drei und vier Uhr. Przyjdę między trzecią a czwartą. zwischen (po)między (wzajemność, stosunek) Was ist der Unterschied zwischen mir und dir? Jaka jest różnica między mną a tobą? zwischen (biernik) między (dotyczące miejsca, z czasownikiem wyrażającym ruch) Ich setze mich zwischen den Sohn und die Tochter. Usiądę między synem i córką. 21 PRZYIMKI Z DOPEŁNIACZEM außerhalb poza (dotyczące miejsca) Sie wohnen außerhalb der Stadt. Mieszkają poza miastem. außerhalb poza (dotyczące czasu) Außerhalb der Saison herrscht hier Ruhe. Poza sezonem jest tu spokój. diesseits po tej stronie (dotyczące miejsca) Diesseits der Landkarte seht ihr Tiefebenen. Po tej stronie mapy widzicie niziny. innerhalb w (dotyczące miejsca) Du musst innerhalb des Kreises stehen. Musisz stać w kręgu. innerhalb za, w, w ciągu, w czasie (dotyczące czasu) Innerhalb dieser Woche wird die Arbeit fertig sein. W tym tygodniu praca będzie skończona. jenseits na, po drugiej stronie (dotyczące miejsca) Jenseits des Grenze liegt Frankfurt. Po drugiej stronie granicy leży Frankfurt. längs wzdłuż (dotyczące miejsca) Wir fahren längs des Flusses. Jedziemy wzdłuż rzeki. oberhalb nad, wyżej (dotyczące miejsca) Dort oberhalb der Berge geht die Sonne auf. Tam nad górami wschodzi słońce. statt zamiast (stosunek zastępczości) Statt des Abenteuerfilms spielte man einen historischen Film. Zamiast filmu przygodowego dali film historyczny. trotz na przekór temu, pomimo (przypuszczenie) Trotz des Regens gingen sie spazieren. Mimo deszczu poszli na spacer. unterhalb pod, poniżej (dotyczące miejsca) Unterhalb der Burg fließt ein Fluß. Pod zamkiem płynie rzeka. unweit niedaleko (dotyczące miejsca) Unweit des Hauses gibt es einen kleinen See. Niedaleko domu jest małe jezioro. während w czasie, podczas, w okresie, w ciągu (czas) Das Kind spielte während der Autofahrt. Dziecko bawiło się podczas podróży autem. wegen dla (powód, przyczyna) Heute ist wegen technischer Schwierigkeiten geschlossen. Dzisiaj jest zamknięte z powodów technicznych. wegen ze względu na, z powodu, dla (cel) Er hat das Haus wegen seiner Kinder gebaut. Zbudował ten dom ze względu na swoje dzieci. 19

20 22 PODSTAWOWY PODZIAŁ SPÓJNIKÓW SPÓJNIKI WSPÓŁRZĘDNE (Koordierende Konjunktionen) łączą zdania równoważne (główne) zdanie główne spójnik zdanie główne Mutter ist zu Hause und ich gehe in die Schule. Mama jest w domu a ja idę do szkoły. SPÓJNIKI PODRZĘDNE (Subordinierende Konjunktionen) podporządkowują zdanie podrzędne zdaniu głównemu albo innemu zdaniu podrzędnemu zdanie główne spójnik zdanie podrzędne Ich bleibe hier bis der Regen aufhört. Zostanę tutaj, aż/lub/póki nie przestanie padać. 23 SPÓJNIKI WSPÓŁRZĘDNE SZYK ZDANIA PROSTY aber ale, jednak(że) denn ponieważ, bo doch ale, jednak(że), tym niemniej, przecież oder lub, albo sondern lecz und i, a SZYK ZDANIA PRZESTAWNY außerdem poza tym dann potem, w takim razie deshalb, darum, deswegen dlatego sonst w przeciwnym razie, inaczej, albo so więc trotzdem pomimo to, jednak(że) entweder... oder albo... albo weder... noch ani... ani nicht nur... sondern auch nie tylko... lecz także 20

21 24 SPÓJNIKI PODRZĘDNE als kiedy, gdy als dass aby, żeby als ob jako by, jakoby (an)statt dass zamiast (an)statt... zu... außer daß chyba że (tylko) außer um... zu chyba że (tylko) za, do bevor zanim bis niż, kiedy, dopóki nie da dlatego że, kiedy damit żeby dass że, żeby, niech ehe niż, (prędzej) niż falls kiedy, w przypadku, że, jeżeli indem tym, że insofern (als) o ile, jeżeli insoweit (als) i ile je... desto im... tym je nachdem w zależności od kaum dass jak tylko nachdem po nur dass tylko że ob czy, o ile, jeżeli obwohl aczkolwiek, chociaż, mimo że ohne dass (i) nie, i/a nawet ohne... zu seit, seitdem od (tej pory co), od (tego czasu co) so dass tak... że, tak (że), a więc sobald (sowie) jak tylko sofern o ile, jeżeli solange dopóki sooft kiedykolwiek, jednakże soviel o ile, jeżeli soweit o ile, póki sowie jak tylko, również, także (an)statt, statt...dass, statt...zu zamiast trotzdem pomimo że um... zu aby, żeby während podczas gdy, kiedy weil dlatego że, ponieważ wenn jeśli, jeżeli, kiedy, gdy wenn auch...so doch nawet kiedy,... to i wie jak, jako zumal szczególnie, zwłaszcza, tym bardziej że 21

22 25 ZDANIA POJEDYNCZE OZNAJMUJĄCE: Das Kind ist im Kindergarten. Dziecko jest w przedszkolu. Heute bin ich zu Hause. Dzisiaj jestem w domu. Es regnet. Pada deszcz. PYTAJĄCE: pytania rozstrzygające Tworzymy stawiając czasownik na początku zdania: Hast du heute Zeit? Masz dzisiaj czas? Fahren Sie ins Gebirge? Jedzie pan w góry? Bleibst du zu Hause? Zostajesz w domu? Bist du hungrig? Jesteś głodny? pytania uzupełniające Na początku tych zdań znajdują się zaimki pytające: was?, wer?, wann?, wohin?, wo?,... Was möchtest du zum Essen? Co chciałbyś do jedzenia? Wann kommst du nach Hause? Kiedy przyjdziesz do domu? ROZKAZUJĄCE Geh sofort nach Hause! Idź natychmiast do domu! Kinder, seid mal ruhig! Dzieci, bądźcie wreszcie cicho! Fragen wir ihn danach! Zapytajmy go o to! WYKRZYKNIKOWE Welch ein schöner Tag! Jaki piękny dzień! Habt ihr schon jemals einen Czy piliście już kiedyś lepsze wino?! besseren Wein getrunken?! KONSTRUKCJA RAMOWA: Na końcu zdania znajdują się: bezokolicznik, imiesłów przeszły, prefiksy rozdzielne: Wollen Sie heute kommen? Chce pan dzisiaj przyjść? Ich muss nach Hause gehen. Muszę iść do domu. Hast du den neuen Film gesehen? Widziałeś ten nowy film? Er ist zu schnell gefahren. Jechał za szybko. Ich rufe dich an. Zadzwonię do ciebie. 26 ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE Złożone są z przynajmniej dwóch zdań głównych. 22 SZYK PROSTY Spójniki aber, denn, doch, oder, sondern, und nie mają wpływu na szyk wyrazów w zdaniu: Ich komme nicht, denn ich habe keine Zeit. Nie przyjdę, ponieważ nie mam czasu.

23 SZYK PRZESTAWNY Spójniki außerdem, dann, deshalb, darum, deswegen, sonst, so, trotzdem, entweder... oder, weder... noch, nicht nur... sondern auch zmieniają szyk wyrazów w zdaniu, bezpośrednio po spójniku stawiamy czasownik. Er war krank, deshalb kam er nicht. Był chory, dlatego nie przyszedł. 27 ZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE Złożone są z co najmniej jednego zdania głównego i jednego zdania pobocznego. Rodzaje zdań pobocznych: Dopełnieniowe Przydawkowe (względne) Warunkowe Przyzwalające Skutkowe odpowiada na pytania wszystkich przypadków oprócz mianownika spójniki: dass, ob, wann, warum, wohin, wo Es freut uns, dass du schon gekommen bist. Cieszy nas, że już przyszedłeś. określa podmiot zdania głównego, po którym występuje. jako spójniki stosujemy zaimki względne: der, die, dessen, dem,... Das ist das Buch, das du brauchst. To ta książka, którą potrzebujesz. odpowiada na pytania: unter welcher Bedingung? (pod jakim warunkiem), in welchem Fall? (w jakim przypadku), wann? (kiedy) spójniki: wenn, falls Wenn ich Zeit habe, rufe ich dich an. Jeśli będę miał czas, zadzwonię do ciebie. odpowiada na pytanie: trotz welcher Bedingung? (mimo czego) spójniki: obwohl, obgleich, obschon, trotzdem Er arbeitet noch, obwohl es schon alt ist. Jeszcze pracuje, chociaż jest już stary. wyraża skutek czynności określonej w zdaniu głównym spójniki: so dass/sodass, so..., dass, dermaßen..., dass, zu..., als dass Er war so krank, dass seine Mutter den Arzt gerufen hat. Był tak chory, że jego matka wezwała lekarza. 23

24 28 ZDANIA OKOLICZNIKOWE Wyrażają okoliczniki, które rozwijają orzeczenie zdania głównego. czasu wyraża relacje czasowe; odpowiada na pytania: wann? (kiedy), seit wann? (od kiedy) bis wann? (do kiedy), wie lange? (jak długo) spójniki: als*, wenn, während, bevor/ehe, seitdem/seit, bis, sobald, solange, sooft, nachdem** Ich bleibe hier, solange du hier bist. Zostanę tu, dopóki ty tutaj jesteś. * Spójnik als stosujemy wyłącznie dla czynności jednorazowej mającej miejsce w przeszłości: Als ich im Sommer in Berlin war, besuchte ich das Pergamonmuseum. ** Spójnik nachdem wymaga zastosowania następstwa czasów: Nachdem ich einen Kredit bekommen habe, kaufe ich eine Wohnung. Gdy tylko dostanę kredyt, kupię mieszkanie. zdanie podrzędne Perfekt Plusquamperfekt zdanie nadrzędne Präsens/Futur I Imperfekt 24 przyczyny odpowiada na pytania: warum? weshalb? (dlaczego), aus welchem Grund? (z jakiego powodu) spójniki: weil, da* Er kommt nicht, weil er krank ist. Nie przyjdzie, ponieważ jest chory. * Spójnik da stosujemy, gdy zdanie podrzędnie stoi przed zdaniem głównym: Da ich Halsschmerzen habe, gehe ich zum Arzt. Ponieważ boli mnie gardło, idę do lekarza. sposobu wyraża sposób wykonywania czynności; odpowiada na pytania: wie? (jak), auf welche Weise? (w jaki sposób), in welchem Maße? (w jakim stopniu) spójniki: indem dadurch dass, ohne dass, anstatt dass, sofern, je... desto, Sie half der Mutter, indem sie das Geschirr abgewaschen hat. Pomogła mamie w ten sposób, że umyła naczynia. celu wyraża cel lub zamiar; odpowiada na pytania: wozu? (po co), warum? (dlaczego), zu welchem Zweck? (w jakim celu) spójniki: damit, um... zu* Ich lerne Deutsch, damit ich in Deutschland arbeiten kann. Uczę się niemieckiego, by móc studiować w Niemczech. * Konstrukcję bezokolicznikową um... zu stosujemy tylko wtedy, gdy podmiot w obu zdaniach jest taki sam: Ich lerne Deutsch, um in Deutschland studieren zu können. Uczę się niemieckiego, by móc studiować w Niemczech.

25 29 LICZEBNIKI GŁÓWNE 0 null, die Null 1 ein(s) 2 zwei 3 drei 4 vier 5 fünf 6 sechs 7 sieben 8 acht 9 neun 10 zehn 11 elf 12 zwölf 13 dreizehn 14 vierzehn 15 fünfzehn 16 sechzehn 17 siebzehn 18 achtzehn 19 neunzehn 20 zwanzig 21 einundzwanzig 22 zweiundzwanzig 23 dreiundzwanzig 30 dreißig 40 vierzig 50 fünfzig 60 sechzig 70 siebzig 80 achtzig 90 neunzig 100 hundert 101 hunderteins 102 hundertzwei 200 zweihundert 600 sechshundert (ein) tausend zweitausendsechshunderteinundfünfzig sechstausend eine Million eine Milliarde 30 LICZEBNIKI PORZĄDKOWE 1. der, die, das erste 2. der, die, das zweite 3. der, die, das dritte 4. der, die, das vierte 5. der, die, das fünfte 6. der, die, das sechste 7. der, die, das siebte 8. der, die, das achte 9. der, die, das neunte 10. der, die, das zehnte 11. der, die, das elfte 12. der, die, das zwölfte 13. der, die, das dreizehnte 14. der, die, das vierzehnte 20. der, die, das zwanzigste 21. der, die, das einundzwanzigste 22. der, die, das zweiundzwanzigste 30. der, die, das dreißigste 100. der, die, das hundertste 101. der, die, das hunderterste 351. der, die, das dreihunderteinundfünfzigste 25

26 31 PODSTAWOWE DZIAŁANIA ARYTMETYCZNE DODAWANIE ODEJMOWANIE MNOŻENIE DZIELENIE = 5 zwei plus drei ist [gleich] fünf 6 2 = 4 sechs minus zwei ist [gleich] vier 2 x 3 = 6 zwei mal drei ist [gleich] sechs 8 : 2 = 4 acht durch zwei ist [gleich] vier 32 DNI TYGODNIA der Montag der Dienstag der Mittwoch der Donnerstag der Freitag der Sonnabend (Samstag)* der Sonntag wann? am Montag poniedziałek wtorek środa czwartek piątek sobota niedziela w poniedziałek * wyrażenie południowoniemieckie 33 MIESIĄCE der Januar der Februar der März der April der Mai der Juni der Juli der August der September der Oktober der November der Dezember wann? im August styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień w sierpniu 26

27 34 PORY ROKU der Frühling der Sommer der Herbst der Winter wann? im Sommer wiosna lato jesień zima latem 35 OKREŚLANIE CZASU I DATY godz. 1 : 00 Es ist 1 Uhr. / Es ist eins. godz. 3 : 00 Es ist 3 Uhr. / Es ist drei. godz. 3 : 05 Es ist 5 nach 3. godz. 3 : 10 Es ist 10 nach 3. godz. 3 : 15 Es ist ein Viertel 4. / Es ist ein Viertel nach 3. godz. 3 : 20 Es ist 10 (Minuten) vor halb 4. godz. 3 : 30 Es ist halb 4. godz. 3 : 35 Es ist 5 Minuten nach halb 4. godz. 3 : 40 Es ist 10 (Minuten) nach halb 4. / Es ist 20 (Minuten) vor 4. godz. 3 : 45 Es ist drei Viertel 4. / Es ist ein Viertel vor 4. godz. 3 : 50 Es ist 10 (Minuten) vor 4. godz. 3 : 55 Es ist 5 (Minuten) vor 4. Heute ist der 25. Juni (der fünfundzwanzigste Juni neunzehnhundertsechsundachtzig) Berlin, den 26. Januar 1986 (den sechsundzwanzigsten) München, am 18. Juni 1995 (am achtzehnten) 36 Użycie przecinka w pisowni Zasady stawiania przecinka nie różnią się zbytnio od tych, które stosuje się w j. polskim. Małe różnice istnieją w następujących przypadkach: 1. Przecinek przed spójnikami und i oder: Zasady nowej interpunkcji nie przewidują oddzielania przecinkiem zdań połączonych spójnikami und i oder (jak również entweder oder, weder noch). Inge ist in der Küche und bäckt Kuchen. Inge jest w kuchni i piecze ciasto. Przecinek stawiamy, żeby zaakcentować odmienne informacje w zdaniach. Ich habe Klavier gespielt, und er hat gelesen. Grałem na fortepianie, a on czytał. 27

28 28 2. Przecinek przed bezokolicznikiem z zu: Zasady nowej interpunkcji nie przewidują oddzielania przecinkiem części składowych konstrukcji bezokolicznikowej. a) jeżeli nie jest rozwinięta Es ist schon Zeit zu gehen. Już pora iść. b) jeżeli zastąpiony czasownik wyraża modalność Hans scheint krank zu sein. Wydaje się, że Jan jest chory. c) jeżeli znajduje się na początku zdania i jest podmiotem Fleißig zu arbeiten ist unsere Pflicht. Naszym obowiązkiem jest pilnie pracować. Przecinek można postawić oddzielając człony konstrukcji bezokolicznikowej, aby uniknąć nieporozumień i zaakcentować ich odmienność. a) jeżeli jest rozwinięta co najmniej jednym czasownikiem Es ist Zeit, sofort zu gehen. Już pora, żebyśmy natychmiast wyszli. b) jeżeli na nią wskazuje jakieś słowo w zdaniu pobocznym Er dachte nicht daran, zu arbeiten. Nie myślał o tym, żeby pracować. c) w przypadku bezokolicznika z um zu, ohne zu, statt zu Ich komme, um euch zu helfen. Przychodzę, żeby wam pomóc.

29 Niedostępne w wersji demonstracyjnej. Zapraszamy do zakupu pełnej wersji książki w serwisie