Seminarium startowe: Transgraniczne działania kulturowe i oświatowe - strategia na lata grudnia 2006, Krasnystaw. Dr Sergei Matjunin

Transkrypt

1 1 Seminarium startowe: Transgraniczne działania kulturowe i oświatowe - strategia na lata grudnia 2006, Krasnystaw Dr Sergei Matjunin Fundacja Europejskie Centrum Transgranicznych Inicjatyw w Lublinie Referat: Stworzenie pakietu komplementarnych projektów transgranicznych dla placówek kulturalnych powiatów Krasnostawskiego i Łuckiego Wstęp. Kultura jest uznawana na szczeblu europejskim jako dziedzina najbardziej nadająca się do realizowania projektów transgranicznych. Wiąże się to z szeregiem czynników wśród których można wymienić takie jak brak wyraźnych granic w zjawiskach kultury, nawet kwestie językowe są rzadko przecinane granicami państwowymi; powszechne zainteresowanie ludności obszarów przygranicznych w wydarzeniach kultury, łatwość porozumiewania się ze swoimi partnerami po drugiej stronie granicy gdy chodzi o kulturę lokalną, ponieważ po drugiej strony granicy jest ona bardzo zbliżona do tego co my obserwujemy po naszej stronie granicy. Kultura na szczeblu lokalnym jest bardzo często wykorzystywana jako pomost do porozumienia się ze swoimi partnerami za granicą także z tego powodu, ze kultura jest w większości swojej zjawiskiem nie upolitycznionym i zrozumiałym dla wszystkich partnerów. Kultura lokalna pod tym względem przedstawia się szczególnie ważną dziedziną współpracy transgranicznej. Do tej dziedziny możemy zaliczyć wiele zjawisk z przestrzeni społeczno kulturowej, takich jak na przykład nazewnictwo, lokalna tożsamość i stosunek lokalnej ludności do procesu integracji europejskiej, stała obecność w życiu społeczności lokalnych świąt i obrzędów (takich jak dożynki, czy święto plonów), które korzeniami sięgają dalekiej przeszłości i są obecni po obu stronach granicy. Wspaniałym obszarem współpracy transranicznej w dziedzinie kultury lokalnej może i powinna stać tradycja kulinarna. Nie jest nowością, że właśnie na obszarach przygranicznych za zwyczaj zachowują się unikalne tradycje kulinarne oparte na głębokiej tradycji. Pomieszanie języków, wyznań, pochodzenia etnicznego które jest tradycyjne dla każdego obszaru transgranicznego stwarza wspaniałe możliwości przygotowania i wdrażania różnorodnych projektów. Na przykład w dziedzinie kulinarnej tradycji lokalnej Pan Dr Łukasz Łuczaj z Jasła proponuje na tym terenie przeprowadzić projekt, który pozwoliłby zbadać i zachować tradycję wykorzystywania dziko rosnących roślin jako składowych elementów lokalnej kuchni. Podobne prace kilka lat temu zostali przeprowadzone we Włoszech w ramach prac nad kulinarnym atłasem Włoch i przynieśli wyjątkowo dużo ciekawego materiału. Bardzo ciekawą propozycją w zakresie kultury lokalnej i sposobu rozumienia mieszkańców oddzielonych od nas granicą jest projekt od lat przygotowywany przez

2 2 Pana Dyrektora Bogdana Wagnera (VII LO w Lublinie) pod tytułem Polska i Polacy w oczach Ukraińców. Ten pomysł może być wykorzystany w trakcie tworzenia komplementarnych projektów transgranicznych dla placówek kulturalnych powiatów Krasnostawskiego i Łuckiego. Jako przykład może być wykorzystany także pomysł centrum Kultury w Gminie Korzenna w Małopolskim województwie gdzie od wielu lat działa bardzo znany zespół ludowy. Uczestnicy tego zespołu zaproponowali porównanie tradycyjnych polskich tańców i pieśni z podobnymi tradycjami po słowackiej stronie granicy. Tematami projektów mogą również stać : - Ochotnicza Straż Pożarna w służbie kultury lokalnej - wczoraj, dziś i jutro; - Dziedzictwo kulturowe w edukacji regionalnej; - Pamiątki rodzinne i kultura lokalna powiązania; - "Małe ojczyzny - tradycja dla przyszłości" jako przyczynek do dyskusji o społeczeństwie obywatelskim w Polsce; - Portret społeczności lokalnej; - Właściwości kultury lokalnej w opinii jej animatorów: czyli o tym, jak się ją tworzy, rozwija i co decyduje o jej specyfice. Mówiąc o stworzeniu pakietu komplementarnych projektów transgranicznych dla placówek kulturalnych powiatów Krasnostawskiego i Łuckiego koniecznym jest uwzględnienie kilku ważnych momentów: Znaczenie współpracy kulturowej i współpracy w dziedzinie oświaty w budowaniu partnerstwa transgranicznego. Pokazać przykłady współpracy kulturowej na granicy pomiędzy państwami starej Unii Europejskiej Rola trasgranicznych inicjatyw kulturowych i oświatowych w rozwoju regionu. Planowanie strategiczne i operacyjne. Konieczność posiadania przez jednostki współpracujące oraz ubiegające się o granty planów perspektywicznych lub nawet dokumentów strategicznych sięgających do 5 lat w przyszłość. Źródła finansowania kulturowych inicjatyw transgranicznych dla partnerów po obu stronach granicy. Liczba różnorodnych funduszy deklarujących poparcie finansowe dla projektów w dziedzinie kultury jest dość ograniczona. Wbrew pozorom pozyskanie funduszy na cele związane z kulturą nie jest rzeczą łatwą. Pomoc Unii Europejskiej na działania związane z kulturą można szukać w takich programach jak Kultura 2000, Media Plus, Sokrates, Leonardo da Vinci, Młodzież, econtent, Programy Współpracy Przygranicznej, Town Twinning, lub we wspólnotowej Inicjatywie INTERREG IIIA lub IIIB. Ponadto można starać się o dofinansowanie projektów w dziedzinie kultury z funduszy prywatnych i pochodzących od rządów poszczególnych państw. Pochodzą zarówno ze środków prywatnych jak i rządowych. Umożliwiają przede wszystkim realizację projektów tzw. programowych, chociaż niektóre mogą być wykorzystane na dofinansowanie niewielkich inwestycji. Dofinansowanie wynosi od 50 do 90% kosztów realizacji zadania, z reguły przyznawanych w ramach zaliczki: projektodawca otrzymuje po podpisaniu umowy części kwoty przyznanego dofinansowania oraz resztę środków po zatwierdzeniu rozliczenia. Fundusze te cechuje znaczne zróżnicowanie: umożliwiają

3 3 realizację zarówno projektów o zasięgu krajowym i międzynarodowym, dotyczących kultury, edukacji, upowszechnienia praw człowieka i obywatela i rozwoju społecznego. Każdy z poniżej wymienionych projektów posiada inny cel, zdefinionowany przez donatora: rząd, firmę lub osobę prywatną. Dlatego też każde z przedstawionych źródeł finansowania posiada odrębne, sobie tylko właściwe zasady, odnoszące się do wnioskodawców, finansowanych działań, poziomu i zasad wsparcia oraz procedur rozliczenia otrzymanej dotacji. Organizacje polskie: o Fundacja Kronenberga o Fundacja Wspomagania Wsi o Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej o Lokalne Projekty Kulturalne program polsko-holenderski Organizacje międzynarodowe: o Assembly of European Regions o Europa Nostra o European Cultural Foundation o Eurośrodziemnomorska Fundacja Dialogu Kultur im. Anny Lindth o Fundacja Friedricha Eberta o Fundacja im. Róży Luksemburg o Fundacja Konrada Adenauera o Mama Cash Fundusz dla Kobiet o Miasta Bliźniacze o Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki (International Visegrad Fund IVF) o Presidency Fund o Fundusz Krajowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Fundusze EOG umożliwiają realizację projektów inwestycyjnych, przyczyniających się do zrównoważonego rozwoju terytorium Unii Europejskiej (w ostatnim czasie dochodzą informacje o tym, że być może w najbliższej przyszłości fundusze EOG także będą dostępne dla ukraińskich podmiotów). Aplikująca instytucja może otrzymać od 60 do 85% tzw. kosztów kwalifikowanych (tzn. możliwych do sfinansowania) w ramach refundacji, tzn. wcześniej poniesionych wydatków. Fundusze te umożliwiają m.in. realizacje projektów polegających na odnowie i modernizacji obiektów zabytkowych oraz placówek kultury. Jeden z priorytetów programu EOG jest adresowany bezpośrednio do inicjatyw kulturalnych: Priorytet 3.3 Ochrona dziedzictwa europejskiego, w tym transportu publicznego i odnowy miast. Na realizacje tego priorytetu przeznaczono 14,5% (czyli 77,46 mln euro) z całości przyznanych Polsce środków.. Wśród wszystkich priorytetów obu mechanizmów priorytet ten zajmuje trzecie miejsce pod względem wysokości finansowania. Polska w latach będzie beneficjentem środków finansowych w ramach mechanizmu finansowego EOG w łącznej wartości 559,2 mln euro w rocznych transzach wynoszących ok. 112 mln euro. Zgodnie z uzupełnieniem programu ze stycznia 2005 roku celem projektów realizowanych w ramach priorytetu 3.3. jest podniesienie atrakcyjności turystycznej, mieszkaniowej i inwestycyjnej miast poprzez

4 4 zachowanie i odbudowe dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim wraz z jego otoczeniem. Przykłady lokalnych transgranicznych inicjatyw kulturowych na granicach UW (wewnętrznych i zewnętrznych). Posłużyć się doświadczeniem Joensoo w Finlandii. Wymiana młodzieżowych zespołów rokowych, organizacja wspólnych imprez młodzieżowych. Kształtowanie Project pipe-line w zakresie kultury. w formie warsztatów zapisać pomysły uczestników seminarium. Przedstawić katalog Domu Europy w zakresie transgranicznych ofert w dziedzinie kultury lokalnej. Powiązanie z dokumentami Unii Europejskiej w tej dziedzinie ZNALEŹĆ ODPOWIEDNIE DOKUMENTY UE. Przedstawić je podczas wykładu. Strategia dziedzictwa narodowego Ministerstwa Kultury. Raport O stanie kultury dla EEA Bradley Dunbar. Pokazać okładkę, przedstawić kilka propozycji. Konieczność posiadania strategii ochrony i konserwacji zabytków przez samorządy lokalne na podstawie ustawy Min. Kultury (opracowanie dla Poniatowej przez Pawła Kościeleckiego). Zaproponować, żeby tworzona strategia stała się odpowiednikiem dla Krasnegostawu tej strategii ochrony i konserwacji zabytków, która samorząd powinien posiadać. Struktura powiatowego programu ochrony zabytków. TACIS dla powiatu łuckiego duże projekty. Przytoczyć propozycje białoruskich samorządów o odnowie parkowo - pałacowych kompleksów. Jako pomysł propozycja dla powiatu łuckiego, ponieważ w tym wypadku połowa kosztów jest związana z dokumentacją. Wydaje się, że przy opracowaniu strategii potrzebne będzie oddzielenie zagadnień oświaty od zagadnień kultury. Z punktu widzenia współpracy trasgranicznej te dwa zagadnienia są bardzo bliskie sobie, lecz z punktu widzenia realizacji przyszłej strategii, oraz pod względem dostępnych funduszy, te dwa obszary powinni stanowić odrębne rozdziały strategii. Komplementarność projektów w dziedzinie kultury. Komplementarność w tym przypadku jest rozumiana jako dopasowanie do siebie projektów w dziedzinie kultury przygotowywanych po obu stronach granicy. W ramach współpracy transgranicznej takie projekty czasem także są nazywane jako projekty lustrzane i są szczególnie mile widziani. W przypadku takich projektów jest możliwe finansowanie tzw dwufunduszowe : z polskiej strony ze środków programu Sąsiedztwo Polska Białoruś Ukraina, ze strony ukraińskiej z programu TACIS. Nie są jeszcze jasne do końca zasady finansowania transgranicznych projektów na lata , lecz wersje dokumentów, które już są dostępne, świadczą o tym, że system finansowania zostanie podobny do aktualnego.

5 5 ANNEX do referatu: Proponowana struktura Strategii współpracy transgranicznej w dziedzinie kultury i oświaty w powiatach krasnostawskim (Polska) i łuckim (Ukraina) (dlaczego nie ) 1. Wstęp We wstępie zostanie sformułowany cel sporządzenia strategii, zdefiniowanie jej odbiorców i realizatorów, oraz przedstawione najważniejsze cele strategiczne i operacyjne, wynikające z analiz i propozycji, ujętych w dalszych rozdziałach 2. Uwarunkowania wewnętrzne rozwoju kultury i oświaty na obszarze powiatów krasnostawskiego (Polska) i łuckiego (Ukraina) 2.1 Lokalizacja 2.2 Środowisko naturalne: Ukształtowanie terenu Sieć hydrograficzna Klimat 2.3 Środowisko kulturowe i gospodarka: Historia powiatów krasnostawskiego i łuckiego stopień przekształceń antropogenicznych Struktura zagospodarowania terenu (areał rolny, zalesienie, powierzchnia i układ miejscowości, typy osadnictwa ) Sieć komunikacyjna (drogi, koleje) Struktura gospodarki i podstawowe dane semi-ekonomiczne (PKB, struktura zatrudnienia, liczba przedsiębiorstw, powierzchnia areałów gospodarstw rolnych, dominujące typy rolnictwa, potencjalne strefy inwestowania) Struktura usług komunalnych o charakterze podstawowym: kanalizacja, wodociągi, oczyszczalnie ścieków Struktura usług komunalnych o charakterze gospodarczo-kulturowym: domy kultury, biblioteki, szkoły Zasoby turystyki i dziedzictwa kulturowego: zabytki wpisane do rejestru, zabytki wpisane do gminnej ewidencji zabytków, infrastruktura turystyczna Formy ochrony przyrody 2.4 Ludność Liczba ludności Dynamika przyrostu liczby ludności Struktura wieku Struktura wykształcenia 2.5 Aktywność kulturalna w powiatach krasnostawskim (Polska) i łuckim (Ukraina)

6 Wydarzenia kulturalne Aktywność bibliotek, domu kultury, organizacji pozarządowych 3. Uwarunkowania zewnętrzne rozwoju kultury i oświaty w powiatach krasnostawskim (Polska) i łuckim (Ukraina) 3.1 Środowisko geograficzne Wschodniej Lubelszczyzny Ukształtowanie terenu Sieć hydrograficzna Klimat 3.2 Charakterystyka środowiska kulturowego i gospodarczego Wschodniej Lubelszczyzny Historia powiatu krasnostawskiego (Polska) i łuckiego (Ukraina) stopień przekształceń antropogenicznych Struktura zagospodarowania terenu (areał rolny, zalesienie, powierzchnia i układ miejscowości, typy osadnictwa) Sieć komunikacyjna (drogi, koleje) Struktura gospodarki i podstawowe dane makroekonomiczne (PKB, struktura zatrudnienia, liczba przedsiębiorstw, powierzchnia areałów gospodarstw rolnych, dominujące typy rolnictwa, potencjalne strefy inwestowania) Dane statystyczne dotyczące usług komunalnych o charakterze podstawowym: kanalizacja, wodociągi, oczyszczalnie ścieków Dane statystyczne dotyczące usług komunalnych o charakterze gospodarczokulturowym: domy kultury, biblioteki, instytucje kultury kina, teatry etc. szkoły, uczelnie Zasoby turystyki i dziedzictwa kulturowego: zabytki wpisane do rejestru, zabytki wpisane do gminnej ewidencji zabytków, obiekty o znaczeniu turystycznym Formy ochrony przyrody, w tym obszary NATURA Ludność Liczba ludności Dynamika przyrostu liczby ludności Struktura wieku Struktura wykształcenia 4. Przewagi konkurencyjne i słabości rozwoju kultury i oświaty w powiatach krasnostawskim (Polska) i łuckim (Ukraina) (analiza SWOT) Porównanie danych z rozdziału 2 i 3 zostanie dokonana w oparciu o grupę precyzyjnie dobranych, sztywnych wskaźników, które powinny być stosowane także w ewaluacji strategii i jej aktualizacji 5. Rozwój kultury i turystyki rekomendacje 5.1. Propozycje zmian w dokumentach planistycznych i prawie miejscowym 1 Wschodnia Lubelszczyzna nazwa umowna obejmująca NUTS III Lubelski

7 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wybranego obszaru Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego Powiatowy program opieki nad zabytkami 5.2 Proponowane rozwiązania w zakresie kultury i turystyki Infrastruktura kulturalna Infrastruktura turystyczna Promocja kultury i turystyki Rozwój zasobów ludzkich działających w zakresie kultury i turystyki Rozwój aktywności kulturalnej w partnerskich powiatach W niniejszym rozdziale zostaną wskazane w drodze rekomendacji docelowe wskaźniki ilościowe dotyczące infrastruktury (podrozdział 5.2.1, 5.2.2), jak i działań miękkich (5.2.3, 5.2.4, 5.2.5) Jako dane wyjściowe zostaną podane wartości, określone w pkt 2.3.6, i 2.5) 6. Harmonogram działań W rozdziale tym zostanie ujęty proponowany harmonogram działań w Schemacie Gantta 7. Źródła finansowe realizacji strategii 7.1 Źródła wewnętrzne gminy analiza potencjału inwestycyjnego powiatów i możliwości kredytowe 7.2 Źródła zewnętrzne krajowe omówienie instrumentów typu kontrakt wojewódzki 7.3 Źródła zewnętrzne UE, EOG etc. omówienie dostępnych propozycji programów na lata Aktorzy strategii W tym rozdziale zostaną omówione instytucje zaangażowane w realizację strategii władze powiatów oraz potencjalni partnerzy, w tym inne władze samorządowe, środowisko instytucji zarządzającej strategią ludność powiatów etc. Zostanie zastosowany schemat struktury otoczenia gminy w ujęciu nauk o zarządzaniu (model K. Bolesty-Kukułki)