- PDF Free Download

Transkrypt

1 Ę Ą ń ń ń

2

3 Ę Ę ń

4 Ę Ę Ę Ł

5 ź Ą Ź

6 Ę Ę ź ź ź

7 Ę Ł Ę ń ń Ł ń Ł Ł

8 2(22)/2002 ktre jest Coraz tflldniejsze' Niby wiadomo, e z n m czy bez niego zycie jest ulic jednokierunkow i prdzej czy ponie1dobija si do końca. Ale parkinsonik (tak pieszczotliwie nas nazyulaj niektrzy leka_ rze) wie, e ptdzej' \7ie, ze jego bliscy, nawet najbiisi zadaj sobie po cichu to samo pytanie, co on: jak dugo? Kiedy? Czy podoamy Coraz wikszym trudom? Czy nie lepiej by byo dla niego i dla nas, e- by ju...? Parkinsonikowi moe si przydatzy niejedna przy- - a ptzy rym trudne c1o diaczego ta choroba przydarzya si waniemnie' StatysĘcznie trafia si jednemu na , raczei w wieku emerytalnym, czciejmczyznom niz kobietom _ wic parkinsonik, ktry nigdy nie wygra w totka czy na Io' terii (gdzie szansa jest taka sama), moz mie suszn prctensj, e los jest dla niego niesprav'iedliwy, bo komu innemu da co mia dobrego, a jemu zostawi zo. Ale wyudzanie wspczucia prowadzi do te_ go, e wok ciebie powstaie prnia, ktorej obiecaem sobie unika. Kiedy wic znajomi pytaj mnie' jak sobie radz, odpowiadam jak Arrglik: I am fine! I oni' jak Anglicy, pospiesznie akcepruj ten beztroski ton' chocia obie strony zdaj sobie spfa\\', Ze to niecakowita prawda: -'To wietniei Czasem udaje si to wmwi nawet sobie. Czuj si wietnie! Prawie nic mnie nie boli! Mog nawet podbiec do tego autobusu! A ostatecznie mam )tl ponad 60 lat, w tym wieku mao kto ciga si z autobusami' Ale po chwili lord Parkinson przypomina sobie,, ze st zagapi' \flewa troch oowiu w moje buty. Sciska nad kolanami' Usztywnia pfawy okiec. Daj za wgfan dobrze, dobrze, nie chciaem ci oszuka. Vaciwienajbliszy prawdy z tym samopoczuciem byem nie wtedy, kiedy istotnie mniej mi dokucza, ale wtedy, kiedy wracaem do domu zmczony, marzc jak to zafaz wycign si w foteiu _ a tu czeka na mnie mj pies Trep, z nadziej wymachuj4c ogo_ nem. Pies wiele rozumie' ale nie, e jakilord mia_ by byc waniejszy od niego. Nie zdarzyo si, zebym go zawiocl i chociaz na kwadrans nie wyszed z nim na dwr, znou, udajc jak Anglik: I am fine! I oto okazu)e si, ze niemozliwe staje si mozliwe. oo' wianymi nogami mona przebiera, ze wcale nie jestenajwaznie1szy na wiecie - i to ci robi dobrze, to ci uczy samodyscypliny. Bracia w niedoli' sprawcie sobie psa! Postanowiem sobie uchwali swoj ma konsrytucj, taki zestaw praw podstawowych, ktrym bd si kierowa na co dzień' Po pierwsze _ nie biadoli' \(/ zamierzchych czasach szkolnych przezwycia\em bl u dentystki wyobraajc sobie, e tortutami chc ode mnie wymusi zeznanie, a ja si miaem przeladowcom w nos: mog wyffzymac d'wa razy tyle Po drugie _ pracowa jak dugo si da (pani cloktor, juz nie denrystka, ale neurolog, osodzia swj bezwzgldny wyrok zapewnieniem, Ze mam przed sob dugie lata akrywnego ycia). Ale jak dugo si da? Czy zapt ten moment, kiedy trzeba poi"dzi" sobie' e to )u koniec? Po trzecie - poki kra rzecz, ale bodai naigorsze uniknicia - jest biadolenie, jestem przy zmysach w miar zdrowych umawiam si z sob, e racj maj inni. \wyczytaem gdzie,e par'kinsonik bywa draiiwy, ze upiera si przy swojej racji, zmienta si jego osobowo, Staje si kim innym, ni by. Czy tego innego mnie bd obowi_ zy-way postanowienia mnie obecnego? obiecuj so_ bie, e kiedy mi powiedz, e jestem pijany, bez dyskusji kad si do oka.i po czwafte _... Tutaj musz si zatrzyrla. Nie jest arwo pisa o sobie tak jak o innych. To wyznanie przychodzl mi z trudem. LJ-waam, ze miaem wspaniae ycie' Rozpdem modociskończyem dobre studia' ozeniem si szczliwie, mam dwoje udanych dzieci,licznych przyjacio, ciekaw prac, objechaem kawa wiata, pienidzy mi nie brakowao _ sowem, gdyby mi ptzyszo dokona tefaz biiansu zamknicia, nie mogbym si skarzy. Ilekro wic ten Parkinson bdzie chcia mnie zdoowa, powiem sobie, a waci_ wie jemtr: tu babcia koszyczek nosi, chobysi nie wiem 1ak stara, tego mi nie odbierzesz! CZY PO MNIE WIDAC? Na razie jednak trzeba byo porozmawia nie z du_ chem iorda Parkinsona, a z cakiem zywymi koiega_ rni z pracy. Pev,ien parkinsonik, znajomy z cwiczen rehabilitacyjnych, pya mnie z niepokojem, CZy po nim v'ida chorob, bo on pracuje u prywatnego i boi si zwolnienia. Jate nie wiedziaem, czy drobne objanry, ktore tefaz zauwaaem u siebie, s widoczne na ZeB'ntrz: nre rylko cignicie nogi i mae 1Lterki' a\e zapominanie, jak si ktonaz1nva1 Czy niezdolno do bardzrej dr-rgofalowego wysiku drobne zdarzenia, oderrr,'ane od siebie, ktre traz w v.ietle bezlitosnej cliagnozy ukadaysi w logicz_ n cao. Lepiej nie czekac, lepiej q"yjc losowi naprzeciw. Tylko - 1ak o tym powiedzie kolegom? Nie za obszernie, nie chc przecie wyudza wspczucia. Nie za skrtowo, bo powinni wiedzie, Czego si po mnie mog spodziewa. Nie chc adnej taryfy uigowej, ale czy podoam normalnej? Czy jestem peno_ war'tociowym czonkiem zespou redakcyjnego, CZy rezydentem tolerowanym z racji 40-letniego stau? Czy potrati im przedstawi Spfawy w taki sposb' zebymy mogli swobodnie i szczerze potozmawia? Moze lepiej napisa, Co mam do powiedzenta, eby nie wymus za natychmiastowej odpowiedzi? Zapaemsi na rych Iicznych znakach zapytanta, e musi by ze mn naprawd niedobrze, jezeli tak si cefiol z sob. Jeszcze na dobre nie zml'erzyem si z Parkinsonem, a ju dzie\ wos na czworo, roztkliwiam si nad sob' czyli popadam w konflikt z pierwszym przykazaniem mojej konsryrucji. Nad czym tll duma? Czowiek troch szybciej si starze- je-itowszystko. Rozsvaa1c w myii,jak to im powiem i co oni mi odpowie dz, za na1b ar dztej pr as, dopodobny uw aaem taki wariant: _ ZobaczymY, jak si bdziesz czu, nie ma popiechu, ale jeliwspolnie uznamy, e nie wyrabiasz... ostatecznie ryle Ittdzi yje z renq', a ja mam 1v prawie wiek emeryalny. Na szczcieko-

9 Nr 2(22)/2002 ledzy zareasowali inaczej^ nizby si naleao takiemu wolnorynkowcowi jak ja i inaczej, ni jabym zareagowa. Uspokoili mnie, zebym si nie marrwi, pracowa ile mog, a gdyby mi bya potrzebna specjalna pomoc' mog na spodzielni liczy. Vaci- wie o niczym lepszym nie mogem rnarzy. Ale wkrtce miao si okaza' e ten najlepszy ukad ma tez swoje wady. KONTRATAK WIRUSOW Kiedyw tramwaju przygldaem si ze smakiem dorodnej panience i z przyjemnym zdziwieniem zauwazyem, e ona mnie si te pnyg\da. \fymiana spojrzeń trwaa jeszcze chwil' po Czym ona trstpia mi miejsca. odtd cotaz czciej uprzejmt pasaerowie przypomina1 mi, Ze Startuj w kategorii old- boyw, nie modzikw. Gdybym by modszy... stop To wanieniebezpieczna ciekamarzen i gdybania' Nastpnym kro_ kiem bdzie: gdybym by zdrowszy, a Parkinson, jee\i ju musia, mg sobie wybra kogo innego. Jeszcze krok i wskaz, kogo to mianowicie mg vrybra. Lepiej juz niech zostanie tak, jak jest - mowi sobie, bo wspaniaomylno w mal'zeniach i tak nic nie kosztuje. Co nie zmienia pewnoci' e gdybym by o jedno pokolenie modszy, miabym spol' Szans na wyleczenie. Medycyna intensylvnie odkrywa coraz wicej tajemnic mzgu ludzkiego. Bo jak na razje nie wia_ domo ani co jest ptzyczyn Parkinsona, ani jak go Ieczyc, Łykamy pastylki lewodopy, sr-rbstancji, ktr powinna wytvrarza Czarna przestrzen mzgu: naj_ pierw po maej pasfylce 62 miligramy, potem wikszej I25 mg' paf razy dziennie, zwikszon dawk. Najbardziej zaawansowani i nieste ty na)bardziel bezradni bior po 1500 _ 2000 mg - dalej 1uz jest ciana, wic Ie godzinami bez n-lchu, matzc, eby zegar i kalendarz szy szybcie1, chocia nie wiadomo dokd. Tymczasem biotechnologia usuwa na bok chemi i do walki z natllt zaprzga natur: nie znam si na tym blizej, ale profesor Z. zapewnia, e ju nieclugo ekarze bd wysya na front walki z chorob specjalnie wyszkolone wirusy. Ale kto moe na nie liczyc? Parkrnson to choroba iudzi starszych. Tu zycia si nie obiicza na dziesitki lat. Ci, ktorzy zamtast yka pastylki z lewodopbd korzystali zkontrataku wirusw, s dopiero w przedszkolu i o adnej chorobie nie maj na razie pojcia. CZARNA KRESI(A Usiowaem nie zwraca na Parkinsona uwagi, ale on sam domaga si, zeby o nim nie zapomina' Czasem palce, ktorymi ciskam clugopis, gn si i zamiast notatek po rozmowie zostaje mi czarna kreska. Czasem konczyna, ktor jeszcze przecl chwil rltszaem cakiem nźnte, odmawia posuszeńsrn'a, 1akby jej nie byo. Czasem nogi mikn, jakby byy z waty. P biedy, kiedy si idzte, najwyzej przechodnie popatfz z odraz, jak w samo poudnie zataczam si. Gorzej, kiedy prowadz samochcl. Trzeba zwol- 9 nic, z1echac na bok i szuka bezpiecznej zatoczki' Kierowcy rzadko przejmuj si naklejon na tylnej szybie niebiesk postaci na wzku: mylwidocz_ nie, e chc swobodnie parkowa tam, gdzie zdrowym nie wolno. Chtnie bym si z nimi zamieni. Zauwayem dziwny z:wizek midzy nogami a gow: im miksze kolana, rym sabsza inwencja' Zawsze miaem'wyobrani pen pomysw' a teraz jakby mi ktoodj wzrok albo wch: czytam gazet i nie widz w niej nic intere.sujcego, co by naleao pogbi, skomentowa, zesta:wi z czym innym. A potem ktoz kolegw znajduje w tym zadrukowanym kawakr-r papieru kopalni tematw. Znajdttje, to i pisze. Ja znowu czekam do jutra i znowu wpatruj Si w gazet. Pisz te wolnie1 niz dawnie j. Moe przynajmniej lepie1' janiej,krcej? 'lo jeszcze jedna sprawa, zktre1 mllsz si zwierzy: chciabym wierzy, e rczwlnbym szerze1 skrzyda, gdyby nie najpierw socjalizm, a potem Parkinson' Naj1epsze iata akrywnoci zawodowej miny na pprawdach, teraz mog tylko zazdrocic modym. A1e moze tak si rylko udz, moze jestem redniozdoiny i rednio pracowify, a srynajduj sobie oko1icznoci agodzce. PoŁUDNIE, WIECZÓR, NoC Sam pies nie wystarczy. Parkinsonik musi si duzo nlsza, Lekarzy nie obchodzi, e wkadanie skarpetek tt.wa k-wadrans, butw dziesi minut, p'aszcza drugie dziesi i waciwiezanim jestegotowy do wyjcia,pora 1tl wraca' Lepszym niz spacery wyjciemjest gimnasęka. S specjalne ksizeczki, spe' cjalne kasery audio i wideo, a przede wszystkim jest specjalna instruktorka Ania o., dziki ktorej tltrzymujemy si w jakiej takiej formie. Nle rylko fizycznej: Ania nas chwa1i, kiedy si staramy, na jednej prostej nodze stoimy, d-g tez prost wbijamy w drabink i rkami sigamy kostek. Przecie wiem, ze 1edwie dwa lata temll potrafibym poczyc donie pod stop! Ale chtnie wierz, ze jestemy coraz sprawniejsi. Ania mwi, ze parkinsonik musi by nie zmczony, a1e rozcigniry, dlatego nie jest wazne, eby cv,iczyc szybko Czy siowo, tylko systematycznie i dokadnie. Przychodzi czas pogodnej rezygnacji' Ju nie pojad za gtanic, ant na wakacje' w domu czuj si pewntej' Ju nle przypn nart, nie skocz do wody, nie bd goni autobusu. Jeszcze prowadz samochd, ale b1'wa, e musz czeka p godziny, a nadejdzie przyp1.w energli. Zrezygnowaem z audycji w radio, odkd zorientowaem si' e nie nadam za innymi. Przyjdzie czas, e i z plsaniatrzebabdzie zrezygnow,a' Ale to wszystko mona sobie wyperswadowa. Po poranku i poudniu nadchodzi wiecz1 a potem noc i nie ma w tym nic nienaturalnego, a wic nic tragicznego. Tyle, nadchodzi troch szybciej. A n crzej Krzyszto f IY ro b l eus ki Przedruk z tygodnika,,polityka" nr 15 z

10 ń Ę Ł ń ń

11 ń Ę ń ń Ę Ę Ę Ł ń

12 ń Ę ń ń Ą Ł