Polski Związek Funduszy Pożyczkowych RAPORT Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na r.
|
|
- Justyna Jastrzębska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Polski Związek Funduszy Pożyczkowych RAPORT 2011 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na r.
2 Copyright do wydania polskiego PZPF Wszelkie prawa zastrzeżone. Zabronione jest kopiowanie, przetwarzanie i rozpowszechnianie w jakimkolwiek celu oraz postaci bez pisemnej zgody autora i wydawcy. Opracowanie przygotowane przez Prof. SGH dr hab. Agnieszkę Alińską Opracowanie powstało na podstawie zaktualizowanych danych przekazanych przez fundusze pożyczkowe biorące udział w badaniu ankietowym w I kwartale 2011 roku. Projekt okładki: Agnieszka Natalia Bury Warszawa 2011
3 Spis treści Wprowadzenie Fundusze pożyczkowe jako przykład instytucji mikrofinansowych Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych Sektor MSP jako beneficjent oferty pożyczkowej funduszy pożyczkowych Problem wykluczenia finansowego w Polsce Liczba i forma własności funduszy pożyczkowych w Polsce Poziom wyposażenia kapitałowego funduszy pożyczkowych Skala działalności funduszy pożyczkowych Liczba udzielanych pożyczek Wartości udzielanych pożyczek Klasyfikacja pożyczek w zależności od celu ich przeznaczenia Struktura klientów funduszy pożyczkowych Pożyczki zagrożone i niespłacone w portfelu funduszy pożyczkowych Kierunki i możliwości rozwojowe funduszy pożyczkowych w Polsce Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 3
4 4 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
5 Wprowadzenie Fundusze pożyczkowe poprzez swoją działalność w ostatnich blisko dwóch dekadach na stałe wpisały się w architekturę polskiego systemu finansowego. Są to instytucje finansowe non profit, których głównym celem działalności jest pomoc dla sektora MSP poprzez stworzenie warunków dla uzyskania zewnętrznych źródeł finansowania, a wypracowany zysk przeznaczają na realizację celów statutowych. Podmioty te tworzone są na zasadach wyodrębnienia organizacyjnego i finansowego w rozumieniu przepisów prawa, a podstawowa ich funkcja koncentruje się na świadczeniu usług finansowych z zakresu udzielania pożyczek. Główną grupą odbiorców oferty produktowej funduszy pożyczkowych są podmioty z segmentu mikro-, małych i średnich przedsiębiorców z regionu (województwa), na terenie którego zlokalizowana jest siedziba danego funduszu. Dla tej grupy klientów fundusze pożyczkowe dostarczają nowych źródeł oraz stwarzają dodatkowe możliwości finansowania, ułatwiając tym samym ich rozwój i umacnianie pozycji rynkowej. Fundusze pożyczkowe dla wielu firm rozpoczynających działalność gospodarczą są pierwszym i w początkowym etapie funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku, jedynym partnerem finansowym oferującym kapitał zewnętrzny, a przy tym pomagają i doradzają w prowadzeniu biznesu. W ten sposób fundusze pożyczkowe wypełniają lukę na rynku usług finansowych w zakresie wsparcia finansowego dla sektora mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (MSP). Szczególna rola funduszy pożyczkowych na rynku uwidoczniła się w okresie spowolnienia gospodarczego, kiedy odczuwano skutki światowego kryzysu finansowego i ograniczenie innych form finansowania zewnętrznego (głównie kredytów bankowych) dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Oprócz bezpośredniego finansowania potrzeb bieżących i inwestycyjnych MSP działalność funduszy pożyczkowych wspiera bezpośrednio rozwój lokalnej przedsiębiorczości, zwłaszcza w początkowej fazie funkcjonowania, a także sprzyja integracji społecznej i ekonomicznej, pozytywnie wpływa na poprawę aktywności lokalnego rynku pracy i eliminuje wiele negatywnych zjawisk społecznych, jak chociażby problem bezrobocia czy wykluczenia społecznego. Jednocześnie działania i inicjatywy podejmowane przez fundusze pożyczkowe przyczyniają się do wzrostu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki nie tylko w ujęciu lokalnym, ale także ogólnokrajowym. Sukcesy sektora funduszy pożyczkowych w Polsce wynikają między innymi z trafnie dobranego, solidnie opracowanego i systematycznie wdrażanego standardu organizacyjnego oraz dobrze opracowanych norm świadczenia usług pożyczkowych. Fundusze działają bowiem na podstawie regulaminu działalności pożyczkowej oraz przestrzegania zasad Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 5
6 Wprowadzenie etyki zawodowej. Znakomita większość funkcjonujących na rynku funduszy pożyczkowych zrzeszona jest w Polskim Związku Funduszy Pożyczkowych. Początki tworzenia i rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce sięgają początku lat 90., czyli okresu transformacji naszej gospodarki i możliwości korzystania przede wszystkim z zagranicznych programów pomocowych. Od tego czasu wiele istotnych zjawisk i zdarzeń miało miejsce na polskim rynku usług pożyczkowych, które wpłynęły na obecny kształt rynku funduszy pożyczkowych. RAPORT o stanie i perspektywach rozwoju sektora funduszy pożyczkowych 2011 zawiera informacje i dane statystyczne, jakie odnotowano na rynku funduszy pożyczkowych w drugim półroczu 2009 i w 2010 roku. Był to okres istotnych zmian w organizacji i funkcjonowaniu tej grupy podmiotów na polskim rynku usług finansowych. Na szczególne podkreślenie zasługują trzy spośród licznych zdarzeń, które miały miejsce w tym okresie: 1. Zaprzestanie działalności pożyczkowej przez jeden z największych podmiotów na rynku funduszy pożyczkowych Fundusz Mikro sp. z o.o. z Warszawy. 2. Aktywne wykorzystanie przez fundusze pożyczkowe oferty w zakresie wzrostu wyposażenia kapitałowego i skala pozyskania środków pieniężnych zaoferowanych w ramach programów pomocowych Unii Europejskiej (Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw oraz w latach wykorzystanie oferty w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych, a także środków finansowych pochodzących z realizacji Inicjatywy JEREMIE). 3. Podjęcie nowej inicjatywy w zakresie powołania Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych, co wiąże się z chęcią wzmocnienia pozycji i znaczenia instytucji reprezentującej strukturę zrzeszeniową sektora funduszy pożyczkowych w Polsce. 21 września 2010 roku z inicjatywy 39 podmiotów świadczących usługi w zakresie usług pożyczkowych złożono dokumenty do rejestracji Polskiego Związku Funduszy Pożyczkowych i w ten sposób dokonano zmiany formy reprezentowania sektora funduszy pożyczkowych w Polsce, poprzez odejście od formuły stowarzyszenia osób fizycznych (jakim było Polskie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych) a powołanie związku osób prawnych (jakim jest Polski Związek Funduszy Pożyczkowych 39 podmiotów). Niniejsze opracowanie powstało w oparciu o dane udostępnione przez 70 ankietowanych funduszy pożyczkowych. Raport zawiera dane statystyczne i informacje o stanie wyposażenia kapitałowego oraz skali i rodzajach udzielanych przez fundusze pożyczkowe pożyczek według stanu na r. Jednak w celu możliwości zaprezentowania dynamiki i zakresu zmian, jakie miały miejsce w ostatnich dwóch latach, zamieszczono także informacje, które były prezentowane w poprzednich Raportach wydawanych przez Polskie Stowarzyszenie Funduszy Pożyczkowych. Zaprezentowanie stanu rozwoju sektora funduszy pożyczkowych w Polsce w latach poprzednich było zasadne głównie z punktu widzenia analizy wpływu na zmiany organizacyjne w sektorze funduszy pożyczkowych, wynikające 6 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
7 Wprowadzenie z zaprzestania prowadzenia działalności przez największy fundusz pożyczkowy, jakim był Fundusz Mikro sp. z o.o. z Warszawy. Był to podmiot, którego rozmiary prowadzonej działalności determinowały ogólny stan rozwoju sektora funduszy pożyczkowych w Polsce. Fundusz Mikro założony został w 1994 r. przez Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości z kapitałem 20 mln USD. Na koniec 2008 roku posiadał 38 oddziałów w całym kraju i był jednym z podmiotów prowadzących działalność ogólnokrajową. Fundusz Mikro posiadał 14,41% kapitału łącznego wszystkich funduszy i udzielał 69,75% wszystkich pożyczek o wartości stanowiącej 33,68% wartości pożyczek ogółem, przy czym średnia wartość pożyczki Funduszu Mikro to zł. Od początku swojej działalności Fundusz Mikro udzielił aż 120 tys. pożyczek (z łącznej liczby 171 tys. pożyczek) o wartości 946,5 mln zł. Na koniec 2008 r. kapitał pożyczkowy Funduszu Mikro wynosił 136 mln zł. Wyłączenie tego podmiotu z sektora funduszy pożyczkowych wpłynęło na zasadnicze zmiany wartości wśród wielu informacji charakteryzujących sektor funduszy pożyczkowych w Polsce. Oznacza to, że w statystykach obrazujących sektor funduszy pożyczkowych w Polsce według stanu na koniec 2009 i 2010 roku nie uwzględnione zostały wartości charakteryzujące skalę prowadzenia działalności pożyczkowej przez Fundusz Mikro. Podmiot ten został przekształcony w instytucję bankową FM Bank SA, na podstawie decyzji Komisji Nadzoru Finansowego z roku i uzyskał licencję na prowadzenie działalności bankowej, natomiast działalność operacyjną rozpoczął roku. Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 7
8 8 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
9 1 Fundusze pożyczkowe jako przykład instytucji mikrofinansowej Koncepcja mikrofinansów powstała stosunkowo niedawno, bo w latach 70. XX wieku, jako metoda walki z ograniczeniem biedy i poziomu ubóstwa w wielu krajach na świecie 1. Okazało się bowiem, że udzielanie niewielkiej wartości pożyczek i kredytów dla osób wykluczonych finansowo i społecznie oraz tych, którzy poprzez zakładanie i rozwój własnej działalności gospodarczej wpływają na rozwój nie tylko jednostki, ale także wspólnotę lokalną poprawia integrację społeczną i ekonomiczną. Jednym z głównym elementów przewagi instytucji mikrofinansowych (w tym przede wszystkim funduszy pożyczkowych) nad pozostałymi typami instytucji finansowych jest ich lokalny charakter, przez co następuje zmniejszenie skali asymetrii informacji pomiędzy finansującym a finansowanym, występuje mniejsze niebezpieczeństwo wystąpienia moral hazard czy błędnej selekcji wniosków pożyczkowych. Element ten postrzegać należy jako ograniczający ryzyko świadczenia usług finansowych, co stanowi podstawę do ograniczenia kosztów pośrednictwa finansowego dla każdej ze stron transakcji. Działalność funduszy pożyczkowych w pełni wpisuje się w zasady i normy charakterystyczne dla działalności instytucji mikrofinansowych. Wśród cech charakterystycznych dla tej grupy podmiotów finansowych wskazać można następujące: 1) są instytucjami lokalnymi i prowadzą swoją działalność na określonym (ograniczonym terytorialnie) obszarze, 2) oferta produktowo-usługowa dostosowana jest do potrzeb podmiotów gospodarczych i osób fizycznych zlokalizowanych na określonym obszarze, 3) działalność instytucji mikrofinansowych koncentruje się na finansowej obsłudze wyodrębnionych grup klientów najczęściej podmiotów zaliczanych do kategorii mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw lub osób fizycznych rozpoczynających działalność gospodarczą, którzy z różnych względów mają ograniczony dostęp do usług instytucji bankowych. 4) wśród instytucji mikrofinansowych stosowane są uproszczone metody i reguły oceny zdolności kredytowej (pożyczkowej) klientów, co sprawia, 1 Więcej informacji nt. działalności instytucji mikrofinansowych w Polsce i na świecie można znaleźć między innymi w książce: A. Alińska, Instytucje mikrofinansowe w lokalnym rozwoju społeczno-gospodarczym, SGH, Warszawa Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 9
10 1. Fundusze pożyczkowe jako przykład instytucji mikrofinansowej że procedury pożyczkowe stają się mniej skomplikowane i bardziej przyjazne dla potencjalnego klienta. Jednocześnie skrócony zostaje czas od momentu złożenia wniosku pożyczkowego do chwili otrzymania środków pieniężnych. Pomimo iż instytucje mikrofinansowe z reguły są małymi, lokalnie działającymi podmiotami finansowymi, to ich rola i znaczenie, zwłaszcza w środowisku lokalnym, jest bardzo duże. Mają one wpływ na zmiany, jakie zachodzą w trzech zasadniczych obszarach: 1) społecznym, przejawiającym się przede wszystkim wpływem na spadek liczby bezrobotnych i aktywizację lokalnego rynku pracy oraz ograniczeniem liczby osób wykluczonych społecznie i finansowo; 2) gospodarczym, który można ująć jako wpływ na zwiększenie dochodów osób fizycznych i podmiotów gospodarczych dzięki nowym możliwościom rozwoju opartym na środkach finansowych w postaci kredytów i pożyczek; gospodarczym przejawem działalności instytucji mikrofinansowych jest także wzrost liczby przedsiębiorstw i rozszerzenie zakresu ich działalności; 3) finansowym, czyli zwiększenie wartości środków pieniężnych, które trafiają do określonych grup społecznych i podmiotów; szczególne znaczenie mają tu środki kierowane na tereny o najniższym poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego oraz na tereny wiejskie; aspekt finansowy zidentyfikować można także w ujęciu wzrostu dostępności do instytucji finansowych, a w efekcie do wzrostu ubankowienia polskiego społeczeństwa, czyli zwiększenia zakresu i form korzystania przez przedsiębiorstwa i osoby fizyczne z podstawowych usług instytucji bankowych, czego zjawiskiem jest korzystanie z usług instytucji mikrofinansowych przez firmy, które znajdują się w początkowym etapie rozwoju lub gdy występują okoliczności uniemożliwiające skorzystanie z usług bankowych gdy firmy te osiągną odpowiedni poziom rozwoju stają się klientami instytucji bankowych. Działalność instytucji mikrofinansowych jest ściśle związana z dążeniem do poprawy poziomu rozwoju lokalnego. Rozwój lokalny jest często utożsamiany z procesem autonomicznym, który przebiega pod wpływem sił społecznych i mechanizmów rynkowych, a te z kolei mogą być częściowo modyfikowane przez różnego typu instytucje funkcjonujące w środowisku lokalnym. Podkreślić należy, że rozwój lokalny jest procesem społecznym, ekonomicznym i organizacyjnym. Polega bowiem na aktywności lokalnej społeczności i uaktywnianiu postaw prorozwojowych oraz tworzeniu instytucji społecznych zaangażowanych w realizację przyjętego celu. Podstawowym celem rozwoju lokalnego jest tworzenie nowych miejsc pracy dla lokalnego systemu terytorialnego oraz kompleksowe kształtowanie zachowań i podejmowania decyzji umożliwiających osiągnięcie jak najlepszych warunków życia i wzrostu dochodów w lokalnych środowiskach poprzez wykorzystanie miejscowych zasobów rozwoju 2. W definicję 2 J. Parysek, Podstawy gospodarki lokalnej, Wyd. Naukowe Uniwersytetu A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 1997, s Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
11 1. Fundusze pożyczkowe jako przykład instytucji mikrofinansowej rozwoju lokalnego w pełni wpisuje się działalność funduszy pożyczkowych, które poprzez swoją aktywność i zaangażowanie przyczyniają się do poprawy warunków rozwoju dla lokalnych społeczności. Wymiernym efektem działalności instytucji pożyczkowych jest tworzenie nowych miejsc pracy. Zgodnie z danymi Ministerstwa Gospodarki działalność funduszy pożyczkowych przyczyniła się do utworzenia 54,6 tys. miejsc pracy. Część wygenerowanych nowych miejsc pracy (7,7 tys.) została utworzona przez przedsiębiorców, którzy otrzymali pożyczki ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO WKP) 3. 3 Kierunki rozwoju funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach , Dokumentem przyjętym przez Radę Ministrów 3 lutego 2009 r. 22 lutego 2011 roku wprowadzono zmiany do dokumentu Kierunki rozwoju funduszy pożyczkowych i poręczeniowych dla małych i średnich przedsiębiorstw w latach Wprowadzone zmiany w niewielkim zakresie odnoszą się do działalności funduszy pożyczkowych. Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 11
12 1. Fundusze pożyczkowe jako przykład instytucji mikrofinansowej 12 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
13 2 Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych Skala i zakres działalności funduszy pożyczkowych w Polsce determinowana jest przede wszystkim dwoma podstawowymi aspektami: popytowymi i podażowymi. Kwestie skali i zakresu podaży usług świadczonych przez fundusze pożyczkowe wynikają przede wszystkim z wartości posiadanych kapitałów, które mogą być zaangażowane przez fundusze, kreatywności i aktywności osób zarządzających tymi podmiotami, jak również ich pozycji rynkowej (poziomu konkurencji innych instytucji finansowych). Natomiast skala popytu na usługi funduszy pożyczkowych determinowana jest głównie poziomem zapotrzebowania na zewnętrzne źródła finansowania przez sektor MSP. Dlatego warto postawić pytanie, czy MSP zgłaszają zapotrzebowanie na usługi oferowane przez fundusze pożyczkowe? 2.1. Sektor MSP jako beneficjent oferty pożyczkowej funduszy pożyczkowych Główną grupą odbiorców oferty produktowej funduszy pożyczkowych są podmioty z segmentu mikro-, małych i średnich przedsiębiorców z regionu (województwa), na terenie którego zlokalizowana jest siedziba danego funduszu. Jednak coraz częściej działalność funduszy pożyczkowych wykracza poza ich najbliższe otoczenie, co wynika między innymi z ekspansji ich struktur organizacyjnych i rozwoju działalności nakierowanej na pozyskiwanie nowych grup klientów. Stąd też istotnym wydaje się wskazanie, jaka jest ogólna charakterystyka sektora MSP, jaka jest rola tych podmiotów w gospodarce oraz czy wymagają pomocy i wsparcia ich działalności przez takie podmioty finansowe, jak fundusze pożyczkowe. Znaczenie i rola sektora MSP w gospodarce wynika między innymi z wpływu działalności tych podmiotów na inne segmenty gospodarki i podmioty, a docelowo także na osiąganie wysokich wartości makroekonomicznych. Fundusze oferują tej grupie klientów możliwość finansowania działalności inwestycyjnej, obrotowej oraz potrzeb zgłaszanych przez przedsiębiorców w początkowym etapie ich rozwoju. O pożyczki mogą starać się przedsiębiorcy, którzy Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 13
14 2. Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych nie mogą skorzystać z tradycyjnego finansowania bankowego lub mają ograniczony do niego dostęp. Rozwój sektora MSP wymaga jednak stworzenia odpowiedniego otoczenia biznesowego, określanego często jako całokształt zjawisk, procesów i instytucji kształtujących warunki rozwoju 4. Rozwój przedsiębiorstw lokalnych następuje poprzez rozwój przedsiębiorczości lokalnej, którą można zdefiniować jako całość przedsięwzięć gospodarczych, opartych głównie na wykorzystaniu lokalnych zasobów i zaspokajaniu lokalnych potrzeb. Jej zasięg oddziaływania obejmuje przede wszystkim rynki lokalne i jest najczęściej materializowany w formie mikroprzedsiębiorstw 5. Tworzenie własnych firm, oprócz wymiernych efektów osobistych i materialnych, służy także celom rozwojowym społeczno-gospodarczym gminy. E. Niedzielski wskazuje tu między innymi na 6 : poprawę jakości życia społeczności lokalnej dzięki uzyskaniu dodatkowych dochodów, wzrost liczby przedsiębiorstw wyspecjalizowanych w dziedzinach najbardziej odpowiadających lokalnym uwarunkowaniom, tworzenie nowych miejsc pracy, dostosowanie oferty handlowej dla potrzeb lokalnej przedsiębiorczości, integrowanie się lokalnego biznesu, zmniejszenie odpływu lokalnej siły roboczej. Liczba MSP, ich potrzeby i oczekiwania, a także bariery rozwoju powinny stanowić pewnego rodzaju wytyczną do kierunków i zakresu działalności prowadzonej przez fundusze pożyczkowe. Według danych PARP zamieszczonych w Raporcie o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w latach r. 7 na koniec 2009 roku w Polsce zarejestrowanych (według danych REGON) było 3 874,7 tys. przedsiębiorstw i w porównaniu z danymi na koniec 2008 roku ich liczba wzrosła o 123 tys. Wśród tej grupy podmiotów jednak tylko niewiele ponad 1,86 mln podmiotów stanowiły przedsiębiorstwa aktywne. Analiza struktury przedsiębiorstw funkcjonujących w Polsce wskazuje, że wśród firm prowadzących działalność dominują mikroprzedsiębiorstwa (czyli firmy zatrudniające do 9 pracowników). Ich udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstw stanowił blisko 96% aktywnie działających przedsiębiorstw. Firmy małe (od 10 do 49 pracowników) to 2,9% firm. Firmy średnie (od 50 do 249 pracowników) stanowią ok. 0,87% ogółu, a pozostała część to przedsiębiorstwa zatrudniające co najmniej 250 pracowników. Udział tej kategorii firm na koniec 2009 roku wynosił zaledwie 0,17% firm aktywnie funkcjonujących w Polsce 8. 4 Systematic support for cooperation among SME-s located in the Areas Adjoining the Boder between Slovenia and Italy, Synthesic document, Phare CBC Slovenia-Italy, November 2000, s K. Krajewski, J. Śliwa, Lokalna przedsiębiorczość w Polsce. Uwarunkowania rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2004, s Systematic support for cooperation among SME-s located in the Areas Adjoining the Boder between Slovenia and Italy, Synthesic document, Phare CBC Slovenia-Italy, November 2000, s K. Krajewski, J. Śliwa, Lokalna przedsiębiorczość w Polsce. Uwarunkowania rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2004, s E. Niedzielski, Przedsiębiorczość gospodarcza i bezrobocie na obszarach wiejskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2000, s Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w r., PARP Warszawa Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w r., PARP Warszawa Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
15 2. Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych Istotnym z punktu widzenia działalności prowadzonej przez fundusz pożyczkowy jest wskazanie podstawowych źródeł finansowania działalności prowadzonej przez MSP. Z analizy danych PARP wynika, że 94% MSP inwestycje realizowane w 2007 r. finansowało ze środków własnych, kredyty i pożyczki krajowe wykorzystywało 29% MSP, środki publiczne były źródłem finansowania inwestycji dla 3% MSP. Z danych instytucji finansowych z kolei wynika, że prawie 73% MSP finansuje swoją działalność ze środków własnych, z kredytu korzysta 12,7% przedsiębiorstw, z leasingu 9%. Z kolei z badań przeprowadzonych w 2008 roku przez PKPP Lewiatan 9 wynika, że 72,6% mikroprzedsiębiorstw, 52% przedsiębiorstw małych oraz 33,1% przedsiębiorstw średnich prowadzi swoją działalność wykorzystując własne środki finansowe. Ponad 73% MSP finansowało w 2007 r. inwestycje ze środków własnych, a kredyt bankowy wykorzystywano w finansowaniu ok. 17% inwestycji. Niewielka skala wykorzystywania zewnętrznych źródeł finansowania wynika z kilku istotnych przyczyn, które zidentyfikować można zarówno po stronie instytucji finansujących potrzeby MSP, jak i te leżące po stronie firm (podmiotów finansowanych). Wśród tych czynników, które zlokalizować można po stronie firm z sektora MSP wskazać należy na 10 : stosunkowo krótki okres funkcjonowania firm na rynku, brak zabezpieczeń wymaganych w przypadku kredytów inwestycyjnych, brak znajomości nowoczesnych metod zarządzania finansami i stosowania nowoczesnych instrumentów finansowych, zasób kapitałów własnych przedsiębiorców pozwalający na prowadzenie podstawowej działalność gospodarczej, obawy przedsiębiorców wynikające ze zbyt dużego poziomu zadłużenia zatorów płatniczych grożących utracie płynności finansowej. Niewielki zakres wykorzystywania zewnętrznych źródeł finansowania przez podmioty sektora MSP wynikać może także z niedopasowania oferty po stronie instytucji finansowych, przyjęcia zbyt restrykcyjnych warunków i zasad obsługi podmiotów zaliczanych do MSP, czy też innych preferencji i strategii działania instytucji finansujących potrzeby mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. Wskazane tu bariery i ograniczenia występujące we wzroście skali i zakresu finansowania MSP sprawiają, że Polska należy do grupy krajów o jednym z najniższych wskaźników obrazujących skalę kredytów dla podmiotów niebankowych w relacji do PKB. MSP preferują ofertę produktowo-usługową dopasowaną do ich możliwości i oczekiwań, a jednocześnie uwzględniającą ich specyficzne cechy. W przypadku pożyczek udzielanych przez fundusze pożyczkowe spłata dostosowana jest do możliwości operacyjnych firm (rozłożona na dogodne raty i terminy), a także posiadanych i dostępnych wśród MSP zabezpieczeń. Ponadto, stosowana procedura funduszy pożyczkowych zdecydowanie różni się od działań banków przy przyznawaniu kredytów, a to co jest najważniejsze to przede wszystkim niższe koszty. W 2010 roku fundusze pożyczkowe określiły minimalną i maksymalną wartość 9 Monitoring kondycji sektora MSP, PKPP Lewiatan, Warszawa A. Alińska, Instytucje mikrofinansowe w lokalnym rozwoju społeczno-gospodarczym, SGH, Warszawa Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 15
16 2. Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych Tabela 1. Kredyty dla podmiotów niebankowych w relacji do PKB w krajach Unii Europejskiej (w %) Wyszczególnienie Belgia 105,0 120,1 122,7 126,1 120,5 Bułgaria 35,9 43,0 46,2 66,6 74,5 Czechy 37,9 40,9 45,5 52,8 52,2 Dania 171,4 187,6 203,3 221,2 237,6 Niemcy 136,1 134,8 131,5 129,7 129,6 Estonia 60,6 71,5 85,9 98,5 104,9 Irlandia 176,3 206,4 231,4 257,1 264,3 Grecja 68,9 74,4 78,2 87,1 90,8 Hiszpania 120,1 140,7 163,3 177,2 181,3 Francja 92,2 98,5 104,4 114,0 117,3 Włochy 85,4 89,6 96,2 112,3 114,9 Cypr 197,1 208,5 218,3 264,8 321,2 Łotwa 49,0 69,2 96,2 104,3 99,3 Litwa 30,0 42,6 51,9 63,0 b.d. Luksemburg 437,0 482,4 470,9 530,8 553,3 Węgry b.d. 53,2 62,5 64,9 72,7 Malta 190,1 231,2 277,9 374,9 434,2 Holandia 173,2 186,2 193,5 193,5 192,2 Austria 127,0 134,0 135,8 139,6 148,4 Polska 32,9 31,9 35,4 43,5 43,8 Portugalia 135,2 140,3 148,6 158,4 169,3 Rumunia 17,6 20,8 28,6 34,7 37,2 Słowenia 53,9 59,8 70,2 87,1 92,8 Słowacja 33,0 38,0 43,3 44,8 94,0 Finlandia 68,2 74,5 78,7 82,3 88,9 Szwecja 105,2 117,2 129,0 133,6 129,5 Wielka Brytania 220,4 252,2 266,1 288,0 355,5 Strefa euro (13) 115,5 122,3 124,9 135,8 138,1 UE ,6 140,0 147,3 157,0 b.d. Źródło: EU Banking Structures, ECB, October 2009, oprocentowania udzielonych pożyczek. Oprocentowanie waha się w przedziale wartości od 4,9% do 9,0%, średnio jest to 5,9% Problem wykluczenia finansowego w Polsce Z punktu widzenia analizy działalności funduszy pożyczkowych istotnym elementem oceny zarówno z punktu widzenia wyzwań, jak i oczekiwań stojących przed tą grupą pomiotów finansowych jest zjawisko wykluczenia finansowego 12 (określanego także jako wykluczenie ekonomiczno-finansowe). Zdefiniowanie pojęcia wykluczenia finansowego wymaga przeprowadzenia szerszych badań, gdyż zależy ono od wielu innych czynników i uwarunkowań zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Na grupę czynników przyczyniających się do zjawiska wykluczenia finansowego zwracają uwagę w swoim opracowaniu A. Leyson i N. Thirft. Autorzy ci określają to zjawisko jako proces, w wyniku którego pewne 11 Fundusze pożyczkowe współpracujące z PARP, Wyniki działalności II półrocze 2010 r., PAG Uniconsult, WIB, Warszawa 2011, s W teorii ekonomii wyróżnia się także wykluczenie finansowe, które można określić jako niezdolność jednostek, gospodarstw domowych lub grup społecznych do korzystania z niezbędnych usług finansowych w odpowiedniej postaci. Zjawisko to może wynikać ze słabej dostępności usług finansowych, ich ceny, marketingu lub niedostatecznej edukacji finansowej. Inną przyczyną może być samowykluczenie będące reakcją na negatywne doświadczenia lub wyobrażenia patrz: Mikrofinanse narzędzie walki z wykluczeniem. Kluczowe zagadnienia. Raport z projektu..., s Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
17 2. Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych grupy społeczne mają ograniczony dostęp do systemu finansowego 13. Wykluczenie finansowe można także określić jako niezdolność jednostek, gospodarstw domowych lub grup społecznych do korzystania z niezbędnych usług finansowych. Zjawisko to może wynikać z małej dostępności usług finansowych, ich ceny, marketingu lub niedostatecznej edukacji finansowej. Inną przyczyną może być samowykluczenie, będące reakcją na negatywne doświadczenia lub wyobrażenia. Wykluczenie finansowe może leżeć u podstaw wykluczenia społecznego lub może być jego pochodną, albo też stanowić zarówno jego skutek, jak i przyczynę 14. Jedną z podstawowych miar wykluczenia finansowego w danym społeczeństwie jest odsetek dorosłych mieszkańców kraju nieposiadających rachunku bankowego. Najwyższy wskaźnik osób z dostępem do usług bankowych poprzez konto osobiste lub rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy mają kraje skandynawskie, Holandia, Niemcy, Francja. Tam też jest stosunkowo najmniej osób wykluczonych z rynku usług bankowych. Najwięcej osób wykluczonych z rynku finansowego w ujęciu bezwzględnym i procentowym jest w Grecji i we Włoszech 15. W starych krajach UE wskaźnik wykluczenia kształtuje się na poziomie ok. 7% 16 (w przedziale od 1% w Luksemburgu do ok. 30% w Grecji). Znacznie wyższy wskaźnik poziomu wykluczenia finansowego (ok. 34%) występujące w krajach 10 UE. W tej grupie krajów niechlubnymi liderami jest Łotwa i Litwa. Niestety według danych Komisji Europejskiej, Polska także należy do grupy krajów o bardzo wysokim poziomie wykluczenia finansowego (ok. 40% osób) 17. Z drugiej strony, problem wysokiego poziomu wskaźnika osób wykluczonych w Polsce należy rozpatrywać także z punktu widzenia wyzwań dla działalności funduszy pożyczkowych. Jednak z całą pewnością można stwierdzić, że są to podmioty, których działalność w ogromnym zakresie może ograniczyć to negatywne zjawisko. Bardziej optymistyczne są wyniki badań ankietowych przeprowadzone przez Narodowy Bank Polski w 2009 roku. Wynika z nich, że 77% respondentów stwierdziło, że posiada dostęp do własnego lub wspólnego konta osobistego w banku lub SKOK, z tego 14,5% respondentów korzysta ze wspólnego konta osobistego (z małżonkiem, członkiem rodziny lub partnerem). 22,8% Polaków nie ma dostępu do rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. Na przestrzeni lat wskaźnik ubankowienia w Polsce według badań NBP wzrósł z 48% do 77%, tym samym grupa osób nieposiadających dostępu do konta osobistego znacznie spadła z 52% do 23% 18. Zarysowujące się tendencje są pozytywne, jednak w dalszym ciągu dysproporcje pomiędzy Polską a krajami o najwyższym poziomie ubankowienia pozostają bardzo wyraźne. 13 A. Leyson, N. Thift, Geographies of financial exclusion, financial abandonment in Britain and the United States, Transaction of the Institute of Britisch Geographers, 1995, s Mikrofinanse narzędzie walki z wykluczeniem. Kluczowe zagadnienia. Raport z projektu finansowanego ze środków UE, pt. Wspólnotowy program zwalczania wykluczenia społecznego , realizowany przez Microfinance Centre (MFC) w Warszawie, European Microfinance Network w Paryżu i Community Development Finance Association w Wielkiej Brytanii, Warszawa 2007, s E. Gostomski, Życie bez banku, Gazeta Bankowa, z dn , s Odsetek osób finansowo wykluczonych. 17 B. Mikołajczyk, A. Kurczewska, Mikrokredyty w Europie, Difin, Warszawa 2011, s T. Koźliński, Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w 2006 i 2009 r., NBP Warszawa Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 17
18 2. Analiza popytu na ofertę usługową funduszy pożyczkowych Wykres 1. Posiadanie konta osobistego/rachunku bieżącego lub rachunku oszczędnościoworozliczeniowego (ROR) w banku lub SKOK w 2009 r. Nie posiada konta osobistego (ROR) 23% Tak, wspólne konto osobiste z inną osobą 15% Tak, jedno własne/indywidualne konto osobiste 54% Tak, trzy lub więcej kont osobistych 2% Tak, dwa konta osobiste 6% Źródło: T. Koźliński, Porównanie wyników badań ubankowienia Polaków przeprowadzonych przez NBP w 2006 i 2009 r., NBP, Warszawa Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
19 3 Liczba i forma własności funduszy pożyczkowych w Polsce Dokładane określenie liczby funduszy pożyczkowych funkcjonujących w Polsce należy do zadań złożonych i wielowątkowych. Wynika to między innymi z faktu, że: 1. Podmioty, które prowadzą działalność pożyczkową mogą przyjmować różnorodną formę organizacyjną. W Polsce są to osoby prawne, funkcjonujące najczęściej w formie stowarzyszeń, fundacji, izb gospodarczych, a także spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych. Różnorodność form organizacyjnych sprawia, że fundusze pożyczkowe mogą przybierać różnorodną formę prowadzonej działalności i w ten sposób dostosowywać się do potrzeb lokalnego środowiska. 2. Podmioty udzielające pożyczek powołują do życia kolejne samodzielne podmioty, prowadzące działalność pożyczkową. Stąd odmienna liczba pomiędzy funduszami pożyczkowymi a liczbą podmiotów, które są ich właścicielami lub współwłaścicielami. Jednak dla celów sprawozdawczych każdy z badanych funduszy jest traktowany jako samodzielny podmiot, którego wyniki prowadzonej działalności odzwierciedlają jego poziom aktywności i efektywności prowadzonej działalności. Dobrym przykładem tego typu sytuacji jest strategia działania Polskiej Fundacji Przedsiębiorczości ze Szczecina, która w ramach prowadzonej działalności utworzyła kilka zamiejscowych oddziałów (subregionalnych) funduszy pożyczkowych. 3. Fundusze pożyczkowe, jako instytucje finansowe, podlegają kontroli ze strony instytucji pośredniczących w przekazywaniu środków pomocowych Unii Europejskiej, a także kontroli właścicielskiej (np. ze strony Zarządów Województw), Ministerstwa Gospodarki i PARP. Instytucje te nie podlegają jurysdykcji Komisji Nadzoru Finansowego. Jednocześnie instytucje udzielające pożyczek zrzeszają się w Polskim Związku Funduszy Pożyczkowych na zasadach dobrowolności i na takich samych zasadach przekazują dane statystyczne o skali prowadzonej działalności. 4. Na rynku istnieje kilka instytucji udzielających pożyczek, które ze względu na zbyt krótki okres funkcjonowania lub niewielki zakres prowadzonej działalności nie brały udziału w prowadzonych badaniach ankietowych. Jednym z takich przykładów jest Fundusz Pożyczkowy prowadzący działalność w ramach utworzonej w 1991 roku Fundacji Ośrodek Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce... 19
20 Promowania i Wspierania Przedsiębiorczości Rolnej w Sandomierzu. Jednak w treści niniejszego Raportu nie uwzględniono danych pochodzących od tego podmiotu, gdyż nie przekazał danych statystycznych i informacji o skali prowadzonej działalności. Z informacji otrzymanych w wyniku badań ankietowych skierowanych do zidentyfikowanych podmiotów udzielających pożyczek wynika, że według danych na roku na rynku funkcjonowało 70 funduszy pożyczkowych. Były one własnością 64 instytucji. Pierwsze fundusze pożyczkowe zaczęły powstawać w 1992 roku. Najwięcej z nich (18) zostało utworzonych w 1996 roku, lecz większość funduszy pożyczkowych powstała po 1996 roku i są to podmioty, które z sukcesem prowadzą działalność do dnia dzisiejszego. Głównym źródłem wyposażenia kapitałowego podmiotów tworzonych w latach 90. były środki pochodzące ze szwajcarskiego programu pomocowego TOR#10. W późniejszych latach fundusze tworzone były z wykorzystaniem Kapitału dla Przedsiębiorczych, programów powodziowych, SPO WKP oraz RPO i JEREMIE. Rozkład regionalny odzwierciedla potencjał rozwojowy poszczególnych regionów: najwięcej funduszy działa na Śląsku, a najmniej w województwie świętokrzyskim. Podmioty, które prowadzą działalność pożyczkową mogą przyjmować różnorodną formę organizacyjną. W Polsce są to osoby prawne funkcjonujące najczęściej w formie stowarzyszeń, izb gospodarczych i fundacji, ale także spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych. Częstym zjawiskiem jest zaangażowanie się władzy samorządowej (gminnej, powiatowej lub wojewódzkiej) jako udziałowca w funduszach pożyczkowych. Jedną z inicjatyw utworzenia sieci funduszy pożyczkowych, w które zaangażowały się władze samorządowe jest projekt Samorządowa Polska. Ponadto, spotykamy się także z tworzeniem funduszy pożyczkowych przez regionalne i lokalne agencje rozwoju, utworzone przez albo przy współudziale władz regionalnych lub lokalnych. W Polsce fundusze pożyczkowe funkcjonują na podstawie ogólnych przepisów prawa (Kodeks cywilny, Kodeks spółek handlowych). Fundusze pożyczkowe prowadzą działalność stosując podstawowe zasady jakości świadczonych usług. Z ogólnej liczby funkcjonujących na rynku funduszy pożyczkowych 2/3 posiadało Certyfikat Systemu Jakości zgodny z normą PN-EN ISO 9001:2001 w zakresie projektowania i świadczenia usług finansowych. 20 Stan i perspektywy rozwoju funduszy pożyczkowych w Polsce...
MAPA FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH
MAPA FUNDUSZY POŻYCZKOWYCH MAREK MIKA Polski Związek Funduszy Pożyczkowych Dane na 31.12 2011r. LICZBA POZIOM KAPITAŁU ROZKŁAD TERYTORIALNY Pierwszy fundusz pożyczkowy powstał w 1992 roku. Obecnie w Polsce
Bardziej szczegółowoSytuacja zawodowa osób z wyższym wykształceniem w Polsce i w krajach Unii Europejskiej w 2012 r.
1 Urz d Statystyczny w Gda sku W Polsce w 2012 r. udział osób w wieku 30-34 lata posiadających wykształcenie wyższe w ogólnej liczbie ludności w tym wieku (aktywni zawodowo + bierni zawodowo) wyniósł 39,1%
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PODMIOTÓW Z KAPITAŁEM ZAGRANICZNYM 1 W WOJEWÓDZTWIE WIELKOPOLSKIM W 2013 R.
URZĄD STATYSTYCZNY W POZNANIU ul. Wojska Polskiego 27/29, 60 624 Poznań Opracowania sygnalne Data opracowania: luty 2015 Kontakt: e mail: SekretariatUSPOZ@stat.gov.pl tel. 61 27 98 200, fax 61 27 98 100
Bardziej szczegółowoCzy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A.
Czy widać chmury na horyzoncie? dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A. W której fazie cyklu gospodarczego jesteśmy? Roczna dynamika PKB Polski (kwartał do kwartału poprzedniego
Bardziej szczegółowoCzy w Polsce nadchodzi era bankowości korporacyjnej? Piotr Popowski - Lider Doradztwa Biznesowego dla Instytucji Biznesowych Sopot, 25 czerwca 2013
Czy w Polsce nadchodzi era bankowości korporacyjnej? Piotr Popowski - Lider Doradztwa Biznesowego dla Instytucji Biznesowych Sopot, 25 czerwca 2013 Agenda Bankowość korporacyjna w Polsce na tle krajów
Bardziej szczegółowoForum Małych i Średnich Przedsiębiorstw
2011 Dostępne instrumenty wsparcia finansowego dla nowo powstałych Forum Małych i Średnich Przedsiębiorstw Jak zostać i pozostać przedsiębiorcą? Monika Szymańska, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa
Bardziej szczegółowoZmiany na polskim i wojewódzkim rynku pracy w latach 2004-2014
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W KATOWICACH Zmiany na polskim i wojewódzkim rynku pracy w latach 2004-2014 KATOWICE październik 2014 r. Wprowadzenie Minęło dziesięć lat od wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2015 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2015 roku Szczecin 2016 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski
Bardziej szczegółowopozycji rynkowej napotyka na jedną
STAN SYSTEMU POŻYCZKOWO-GWARANCYJNEGO DLA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW szanse i wyzwania Finansowanie polskich przedsiębiorstw w okresie spowolnienia gospodarczego Warszawa 10. grudnia 2008 Sektor
Bardziej szczegółowoProdukty kapitałowe Tytuł prezentacji oferowane w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego - propozycja
Produkty kapitałowe Tytuł prezentacji oferowane w ramach Dolnośląskiego Funduszu Powierniczego - propozycja BGK Bank Gospodarstwa Krajowego Wrocław, 25 maja 2012 r. Miasto, data Najważniejsze informacje
Bardziej szczegółowoSytuacja osób bezrobotnych do 25 roku Ŝycia w województwie zachodniopomorskim I półrocze 2009 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Sytuacja osób bezrobotnych do 25 roku Ŝycia w województwie zachodniopomorskim I półrocze 20 roku Szczecin 20 Bezrobocie młodzieŝy stanowi jeden
Bardziej szczegółowoDziałalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej
2011 Paulina Zadura-Lichota, p.o. dyrektora Departamentu Rozwoju Przedsiębiorczości i Innowacyjności PARP Działalność innowacyjna przedsiębiorstw w Polsce na tle państw Unii Europejskiej Warszawa, 1 lutego
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2014 roku Porównanie grudnia 2013 i czerwca 2014 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2014 roku Porównanie grudnia 2013 i czerwca 2014 roku Szczecin 2014 Według danych
Bardziej szczegółowoDepartament Koordynacji Polityki Strukturalnej. Fundusze unijne. a zróżnicowanie regionalne kraju. Warszawa, 27 marca 2008 r. 1
Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej Fundusze unijne a zróżnicowanie regionalne kraju Warszawa, 27 marca 2008 r. 1 Proces konwergencji w wybranych krajach UE (zmiany w stosunku do średniego PKB
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PRZEDSIĘBIORSTW O LICZBIE PRACUJĄCYCH DO 9 OSÓB W 2008 R.
Warszawa, 2009.10.16 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PRZEDSIĘBIORSTW O LICZBIE PRACUJĄCYCH DO 9 OSÓB W 2008 R. W Polsce w 2008 r. prowadziło działalność 1780 tys. przedsiębiorstw o liczbie pracujących do 9 osób
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2016 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2016 roku Szczecin 2017 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski
Bardziej szczegółowoPolityka spójności 2007-2013
Regionalne Programy Operacyjne jako źródło finansowania centrów nauki i wystaw interaktywnych Agnieszka Dawydzik Departament Koordynacji Programów Regionalnych Konferencja INTERAKCJA-INTEGRACJA INTEGRACJA
Bardziej szczegółowoBanki i firmy pożyczkowe na rynku kredytowym. dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A 21 Listopada 2018 roku
Banki i firmy pożyczkowe na rynku kredytowym dr Mariusz Cholewa Prezes Zarządu Biura Informacji Kredytowej S.A 21 Listopada 2018 roku!1 Aktywność kredytowa Polaków na tle Unii Europejskiej Kredyty mieszkaniowe
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XIX/214/13 Rady Miejskiej w Kowalewie Pomorskim z dnia 19 sierpnia 2013 roku
Uchwała Nr XIX/214/13 Rady Miejskiej w Kowalewie Pomorskim z dnia 19 sierpnia 2013 roku w sprawach: przystąpienia Gminy Kowalewo Pomorskie do Lokalnego Funduszu Pożyczkowego Samorządowa Polska Kowalewo
Bardziej szczegółowoInstrumenty Finansowe dla MŚP. Program COSME w Polsce
Seminarium z cyklu Europejskie Przedsiębiorstwo pt.: Instrumenty Finansowe dla MŚP. Program COSME w Polsce 3 października 2016 r. Projekt Enterprise Europe Network Central Poland jest współfinansowany
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2018 roku
Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2018 roku Szczecin 2019 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski w grudniu 2018 roku 2 wynosiła 3,5% tj. o 0,8 pkt proc.
Bardziej szczegółowoSzkoła Główna Handlowa w Warszawie Agnieszka Alińska. Zwrotne instrumenty finansowe w procesie stymulowania rozwoju regionalnego
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Agnieszka Alińska Zwrotne instrumenty finansowe w procesie stymulowania rozwoju regionalnego Plan prezentacji System finansowy a sfera realna Rozwój w ujęciu krajowym,
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2017 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w 2017 roku Szczecin 2018 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla Polski
Bardziej szczegółowoGeneza Projektu Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Prz
Projekt Podlaski Fundusz Przedsiębiorczości realizowany jest w ramach Umowy z dnia 23.12.2010 r. podpisanej przez Fundację Rozwoju Przedsiębiorczości z Zarządem Województwa Podlaskiego na prowadzenie funduszu
Bardziej szczegółowoPRODUKT KRAJOWY BRUTTO
Opracowania sygnalne PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2007 R. Urząd Statystyczny w Katowicach, ul. Owocowa 3, 40-158 Katowice www.stat.gov.pl/katow e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.:
Bardziej szczegółowoPolityka kredytowa w Polsce i UE
Polityka kredytowa Raport Polityka Kredytowa powstał w oparciu o dane zgromadzone przez Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) oraz (ECB) Europejski Bank Centralny. Jest to pierwszy w Polsce tego typu raport odnoszący
Bardziej szczegółowoWłączeni w rozwój wsparcie rodziny i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w kontekście potrzeb gospodarki regionu pomorskiego
Włączeni w rozwój wsparcie rodziny i podnoszenia kwalifikacji zawodowych w kontekście potrzeb gospodarki regionu pomorskiego Gdańsk, 31 marca 2017 r. Projekt współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego
Bardziej szczegółowo48,6% Turystyka w Unii Europejskiej INFORMACJE SYGNALNE r.
INFORMACJE SYGNALNE Turystyka w Unii Europejskiej 16.02.2018 r. 48,6% Udział noclegów udzielonych turystom Według Eurostatu - Urzędu Statystycznego Unii Europejskiej, liczba noclegów udzielonych w turystycznych
Bardziej szczegółowowww.pozyczki.kujawsko-pomorskie.pl
Pożyczki i poręczenia na inwestycje realizowane przez K-PFP sp. z o.o. oraz TFPK sp. z o.o. przy wykorzystaniu środków pochodzących z RPO WK-P na lata 2007-2013 z uwzględnieniem Inicjatywy JEREMIE Toruń
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2015 roku
WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2015 roku Szczecin 2015 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia
Bardziej szczegółowoDziałalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Szczecinie Warszawa, październik 2013 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS Działalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2012 r. Wprowadzenie Niniejsza informacja
Bardziej szczegółowoStatystyka wniosków TOI 2011
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu Uczenie się przez całe życie Statystyka wniosków TOI 2011 Konkurs 2011 Wnioski TOI w PL lata 2007-2011 KONKURS Dostępny budżet TOI w PL (euro)
Bardziej szczegółowoDziałalność gospodarcza przedsiębiorstw o liczbie pracujących do 9 osób w 2015 r.
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Warszawa, 03.10.2016 r. Opracowanie sygnalne Działalność gospodarcza przedsiębiorstw o liczbie pracujących do 9 osób w 2015 r. W 2015 r. działalność gospodarczą w Polsce prowadziło
Bardziej szczegółowoPRODUKT KRAJOWY BRUTTO W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM W 2012 R.
Urząd Statystyczny w Katowicach Ośrodek Rachunków Regionalnych ul. Owocowa 3, 40 158 Katowice e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 779 12 00 fax: 32 779 13 00, 258 51 55 katowice.stat.gov.pl OPRACOWANIA
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoDziałalność badawcza i rozwojowa w Polsce w 2013 r. Główne wnioski
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Szczecinie Warszawa, listopad 2014 r. Informacja sygnalna WYNIKI BADAŃ GUS Główne wnioski Wartość nakładów wewnętrznych 1 ogółem na działalność badawczo-rozwojową
Bardziej szczegółowoLeasing finansowanie inwestycji innowacyjnych
Rozwój innowacyjny firm w Polsce. Szanse i bariery. Leasing finansowanie inwestycji innowacyjnych Andrzej Sugajski dyrektor generalny Związek Polskiego Leasingu Bariery ekonomiczne w działalności innowacyjnej
Bardziej szczegółowoFORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU
FORUM NOWOCZESNEGO SAMORZĄDU Krzysztof Pietraszkiewicz Prezes Związku Banków Polskich Warszawa 02.12.2015 Transformacja polskiej gospodarki w liczbach PKB w Polsce w latach 1993,2003 i 2013 w mld PLN Źródło:
Bardziej szczegółowoDoświadczenia z realizacji projektu Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w ramach Działania 1.
Doświadczenia z realizacji projektu Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w ramach Działania 1.4 PO KL 22 października 2014 r. Bank Gospodarstwa Krajowego Utworzony w 1924
Bardziej szczegółowo1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1.
Spis treści 1. Analiza wskaźnikowa... 3 1.1. Wskaźniki szczegółowe... 3 1.2. Wskaźniki syntetyczne... 53 1.2.1. Zastosowana metodologia rangowania obiektów wielocechowych... 53 1.2.2. Potencjał innowacyjny
Bardziej szczegółowoRaport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców. Wrocław, 19 marca 2015
Raport o sytuacji mikro i małych firm poprawa nastrojów polskich przedsiębiorców Wrocław, 19 marca 2015 Piąty raport Banku Pekao SA o sytuacji mikro i małych firm innowacje tematem specjalnym 6 910 wywiadów
Bardziej szczegółowoStaże i praktyki zagraniczne dla osób kształcących się i szkolących zawodowo
Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Staże i praktyki zagraniczne dla osób kształcących się i szkolących zawodowo Projekt systemowy w obszarze edukacji w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Program
Bardziej szczegółowoSystem finansowy w Polsce. dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl
System finansowy w Polsce dr Michał Konopczak Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich michal.konopczak@sgh.waw.pl Segmenty sektora finansowego (w % PKB) 2 27 212 Wielkość systemu finansowego
Bardziej szczegółowoMikroprzedsiębiorczość w Polsce
Mikroprzedsiębiorczość w Polsce Analizabarier rozwoju i dostępu do finansowania* Bd Badanie Fundacji jikronenberga przy Citi Handlowy we współpracy merytorycznej Microfinance Centre *cytowanie bez ograniczeń
Bardziej szczegółowoAnaliza udzielonego wsparcia dla przedsiębiorców. informacje ogólne. rozkład regionalny. Ewaluacje PO na dzień 25 lutego 2011 roku
Zakres prezentacji Analiza udzielonego wsparcia dla przedsiębiorców informacje ogólne rozkład regionalny Efekty rzeczowe Ewaluacje PO 2007-2013 1 Informacje ogólne (1) Według danych wygenerowanych z Krajowego
Bardziej szczegółowoInicjatywa JEREMIE. Poza dotacyjna forma wsparcia szansą rozwoju dla przedsiębiorców.
Inicjatywa JEREMIE Tytuł prezentacji Poza dotacyjna forma wsparcia szansą rozwoju dla przedsiębiorców. BGK Miasto, data Co to jest JEREMIE? Joint European Resources for Micro-to-Medium Enterprises Wspólne
Bardziej szczegółowoWpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP
Wpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP Prof. Anna Zielińska-Głębocka Uniwersytet Gdański Rada Polityki Pieniężnej 1.Dynamika wzrostu gospodarczego spowolnienie
Bardziej szczegółowoDziałalność przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego w 2010 roku a
Warszawa, 2011.07.08 Działalność przedsiębiorstw pośrednictwa kredytowego w 2010 roku a W 2010 r. badaniem objęto 59 firm pośrednictwa kredytowego. Wśród nich przeważały spółki kapitałowe (20 spółek akcyjnych
Bardziej szczegółowoPodsumowanie realizacji Projektu Systemowego pn. Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w ramach Działania 1.
Podsumowanie realizacji Projektu Systemowego pn. Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej w ramach Działania 1.4 POKL 18 listopada 2015 r. Informacje o projekcie (1) Pierwszy
Bardziej szczegółowoHistoria FPK Pierwsze fundusze poręczeniowe powstały w Polsce z inicjatywy jednostek samorządowych i zagranicznych fundacji w ramach Programu Inicjaty
Aktualne zmiany systemu i rozwój współpracy banków spółdzielczych z regionalnymi i lokalnymi funduszami poręczeń kredytowych RYSZARD NOSOWICZ PREZES KSFP 14-1515 września 2009, WARSZAWA Historia FPK Pierwsze
Bardziej szczegółowoProdukt krajowy brutto w województwie śląskim w 2010 r.
Urząd Statystyczny w Katowicach 40 158 Katowice, ul. Owocowa 3 e-mail: SekretariatUsKce@stat.gov.pl tel.: 32 7791 200 fax: 32 7791 300, 258 51 55 OPRACOWANIA SYGNALNE Produkt krajowy brutto w województwie
Bardziej szczegółowoNarodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej I N F O R M A C J A o gospodarowaniu środkami w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej w roku 27 Warszawa, maj 28 SPIS TREŚCI:
Bardziej szczegółowoProdukt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2014 roku
WWW.OBSERWATORIUM.MALOPOLSKA.PL Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2014 roku Opracowanie: Małopolskie Obserwatorium Rozwoju Regionalnego Departament Polityki Regionalnej Urząd Marszałkowski
Bardziej szczegółowoPłatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro
Adam Tochmański / Przewodniczący Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś
Bardziej szczegółowoInnowacyjność w Europie 2016
DEPARTAMENT POLITYKI REGIONALNEJ MAŁOPOLSKIE OBSERWATORIUM ROZWOJU REGIONALNEGO Innowacyjność w Europie 2016 Komisja Europejska raz w roku publikuje europejską i regionalną tablicę wyników innowacji, która
Bardziej szczegółowoWsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO. Opole, 7 marca 2008
Wsparcie przedsiębiorczości jako jeden z głównych priorytetów NSRO ElŜbieta Bieńkowska Minister Rozwoju Regionalnego Fundusze strukturalne jako instrument wsparcia rozwoju gospodarczego Opolszczyzny Opole,
Bardziej szczegółowoAndrzej Curkowski Instytut Energetyki Odnawialnej
Regionalny warsztat szkoleniowo-informacyjny w ramach projektu Biogazownia-przemyślany wybór Preferencje inwestorów i aktualny rynek realizowanych projektów inwestycyjnych w Polsce Andrzej Curkowski Instytut
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach
GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Urząd Statystyczny w Katowicach Notatka informacyjna PRODUKT KRAJOWY BRUTTO RACHUNKI REGIONALNE W 2008 R. 1 PRODUKT KRAJOWY BRUTTO W 2008 roku wartość wytworzonego produktu krajowego
Bardziej szczegółowoŹródło: kwartalne raporty NBP Informacja o kartach płatniczych
Na koniec I kwartału 2018 r. na polskim rynku znajdowały się 39 590 844 karty płatnicze, z czego 35 528 356 (89,7%) to karty klientów indywidualnych, a 4 062 488 (10,3%) to karty klientów biznesowych.
Bardziej szczegółowoProdukt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2013 roku
Produkt Krajowy Brutto. Rachunki Regionalne w 2013 roku Wstęp Publikacja Głównego Urzędu Statystycznego Produkt krajowy brutto Rachunki regionalne w 2013 r., zawiera informacje statystyczne dotyczące podstawowych
Bardziej szczegółowoInicjatywa JEREMIE instrumenty zwrotne dla rozwoju MŚP
Inicjatywa JEREMIE instrumenty zwrotne dla rozwoju MŚP Konin, 24 marca 2014 r. BGK jedyny Bank Państwowy w Polsce założony w 1924 r. www.jeremie.com.pl 2 Bank Gospodarstwa Krajowego, utworzony w 1924 r.,
Bardziej szczegółowoNARZĘDZIE WSPARCIA PRZEDSIĘBIORSTW W OBLICZU KRYZYSU
FUNDUSZE STRUKTURALNE UE JAKO NARZĘDZIE WSPARCIA PRZEDSIĘBIORSTW W OBLICZU KRYZYSU dr Joanna Kuczewska Katedra Ekonomiki Integracji Europejskiej Wydział Ekonomiczny Uniwersytet Gdański Eklektyczna definicja
Bardziej szczegółowoWspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP
Mirosław Marek PARP, Prezes Zarządu Wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw, ze szczególnym uwzględnieniem działalności innowacyjnej- działania PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP)
Bardziej szczegółowoZintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego http://www.zporr.gov.pl/
Oficjalne serwisy poświęcone funduszom pomocowym Fundusze strukturalne http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/ Fundusz Spójności http://www.funduszspojnosci.gov.pl/ Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju
Bardziej szczegółowoKapitał zagraniczny. w województwie lubelskim i Lublinie
Kapitał zagraniczny w województwie lubelskim i Lublinie SPIS TREŚCI 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. PODMIOTY Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO... 4 PODMIOTY Z UDZIAŁEM KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO WG PRZEDZIAŁÓW ZATRUDNIENIENIA...
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoInformacja dotycząca realizacji programu Szklanka mleka przez Biuro Wspierania Konsumpcji Agencji Rynku Rolnego
Warszawa 31-03-2011 Informacja dotycząca realizacji programu Szklanka mleka przez Biuro Wspierania Konsumpcji Agencji Rynku Rolnego 1. Dopłaty do spożycia mleka i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE NARODOWEJ STRATEGII SPÓJNOŚCI INFORMACJA MIESIĘCZNA
WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE NARODOWEJ STRATEGII SPÓJNOŚCI INFORMACJA MIESIĘCZNA Zgodnie z danymi wygenerowanymi z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13 od początku uruchomienia programów realizowanych
Bardziej szczegółowoRAPORT O STANIE SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE. Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw
RAPORT O STANIE SEKTORA MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw Warszawa, 2011 Spis treści Województwo dolnośląskie...3 Województwo kujawsko-pomorskie...6
Bardziej szczegółowoW spisie ludności 2002 ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania dla poszczególnych osób oraz
Źródło: www.stat.gov.pl (GUS) Rozdział V. CHARAKTERYSTYKA EKONOMICZNA LUDNOŚ CI 16. Źródła utrzymania W spisie ludności 2002 ustalano główne i dodatkowe źródło utrzymania dla poszczególnych osób oraz odrębnie
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 19 RYNEK PRACY A ROZWÓJ MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE (Z UWZGLĘDNIENIEM PRZYKŁADU WOJ. MAŁOPOLSKIEGO)
Dagmara K. Zuzek ROZDZIAŁ 19 RYNEK PRACY A ROZWÓJ MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW W POLSCE (Z UWZGLĘDNIENIEM PRZYKŁADU WOJ. MAŁOPOLSKIEGO) Wstęp Funkcjonowanie każdej gospodarki rynkowej oparte jest
Bardziej szczegółowoTerminy naborów wniosków o dotacje z UE dla MSP (Małych i Średnich Przedsiębiorców) oraz dużych firm (dane na dzień 12.05.2015 r.)
Terminy naborów wniosków o dotacje z UE dla MSP (Małych i Średnich Przedsiębiorców) oraz dużych firm (dane na dzień 12.05.2015 r.) Województwo Termin naboru Program, Działanie, Poddziałanie Dotacja: max
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE NARODOWEJ STRATEGII SPÓJNOŚCI INFORMACJA MIESIĘCZNA
WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE NARODOWEJ STRATEGII SPÓJNOŚCI INFORMACJA MIESIĘCZNA Zgodnie z danymi wygenerowanymi z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13 od początku uruchomienia programów realizowanych
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE NARODOWEJ STRATEGII SPÓJNOŚCI INFORMACJA MIESIĘCZNA
WYKORZYSTANIE ŚRODKÓW UE NARODOWEJ STRATEGII SPÓJNOŚCI INFORMACJA MIESIĘCZNA Zgodnie z danymi wygenerowanymi z Krajowego Systemu Informatycznego KSI SIMIK 07-13 od początku uruchomienia programów realizowanych
Bardziej szczegółowoDochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim
Dochody i wydatki sektora finansów publicznych w województwie podkarpackim Rzeszów, Październik 2013 I. DOCHODY 1 A: Podsektor centralny 1) obecnie województwo przekazuje dochód do sektora finansów publicznych
Bardziej szczegółowoPróba oceny umiędzynarodowienia działalności polskich i małopolskich MSP
Ekonomia Menedżerska 2011, nr 10, s. 41 58 Joanna Duda * Próba oceny umiędzynarodowienia działalności polskich i małopolskich MSP 1. Wprowadzenie Istnieje bezpośredni związek między sukcesem ekonomicznym
Bardziej szczegółowoUczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R
Uczestnictwo europejskich MŚP w programach B+R Oczekiwania i bariery Paweł Kaczmarek Poznański Park Naukowo-Technologiczny Fundacji UAM w Poznaniu Projekt MAPEER SME MŚP a Programy wsparcia B+R Analiza
Bardziej szczegółowoDOFINANSOWANIE NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII W ZAKRESIE DROGOWNICTWA. mgr Małgorzata Kuc-Wojteczek FORTY doradztwo gospodarczo-kadrowe
DOFINANSOWANIE NOWOCZESNYCH TECHNOLOGII W ZAKRESIE DROGOWNICTWA mgr Małgorzata Kuc-Wojteczek FORTY doradztwo gospodarczo-kadrowe Programy Operacyjne (PO) Krajowe Programy Operacyjne (PO) 16 Regionalnych
Bardziej szczegółowoWpływ integracji europejskiej w obszarze rynków finansowych na dostępność sektora MSP do finansowania zewnętrznego
Wpływ integracji europejskiej w obszarze rynków finansowych na dostępność sektora MSP do finansowania zewnętrznego Artykuł wprowadzający do e-debaty Sektor małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) ma istotne
Bardziej szczegółowoZmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w I półroczu 2017 roku
WOJEWÓDZK URZĄD PRACY W SZCZECNE Wydział Badań i Analiz Zmiany bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w półroczu 2017 roku Szczecin 2017 Według danych Eurostat zharmonizowana stopa bezrobocia 1 dla
Bardziej szczegółowoNapędzamy rozwój przedsiębiorstw
Inicjatywa JEREMIE w województwie pomorskim - PRFPK Sp. z o.o. w procesie finansowania MŚP Inicjatywa JEREMIE dla rozwoju Pomorza Napędzamy rozwój przedsiębiorstw Realizacja operacji wg stanu na koniec
Bardziej szczegółowoTabela 1. Łączny kapitał pożyczkowy funduszy pożyczkowych (w mln zł) oraz dynamika zmian (w %) w latach 2011 2013 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 Kapitał pożyczkowy 1674,60 1983,10 2166,71 Dynamika zmian
Bardziej szczegółowoPodmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie małopolskim Stan na koniec 2017 r.
opracowanie sygnalne Podmioty gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie małopolskim Stan na koniec 2017 r. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w województwie małopolskim
Bardziej szczegółowoSytuacja na rynku kredytowym. wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych III kwartał 2018 r.
Sytuacja na rynku kredytowym wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych III kwartał 2018 r. Sytuacja na rynku kredytowym wyniki ankiety do przewodniczących komitetów kredytowych III kwartał
Bardziej szczegółowoBanki Spółdzielcze naturalnym partnerem do współpracy z samorządami lokalnymi
Banki Spółdzielcze naturalnym partnerem do współpracy z samorządami lokalnymi Potencjał bankowości spółdzielczej w Polsce 562 Banki Spółdzielcze tj. 89% wszystkich banków w Polsce ponad 4,4 tys. placówek
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowoRozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw
Melania Nieć, Maja Wasilewska, Joanna Orłowska Rozdział 8. Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw Struktura podmiotowa Województwo dolnośląskie W 2012 r. w systemie REGON w województwie dolnośląskim
Bardziej szczegółowoPrzedsiębiorcze lubelskie. Pożyczki unijne pomysłem na rozwój firmy
Przedsiębiorcze lubelskie Pożyczki unijne pomysłem na rozwój firmy BGK państwowy bank rozwoju Bank Gospodarstwa Krajowego jest jedynym państwowym bankiem w Polsce. Kluczowe obszary działania BGK Misją
Bardziej szczegółowoLublin, 24 maja 2017 r.
Lublin, 24 maja 2017 r. Doświadczenia w zakresie pozyskania funduszy unijnych przez przedsiębiorców w okresie programowania 2017-2013 oraz perspektywy pozyskiwania środków w nowym okresie 2014-2020 Lubelska
Bardziej szczegółowoBiuro Analiz i Programowania ARR Nr 31/ (data odczytu r.). 2 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1067/2008 z dnia
RYNEK ZBÓŻ TENDENCJE CENOWE Krajowe ceny zakupu zbóż Zgodnie z informacjami z oddziałów terenowych ARR z 10 sierpnia br. poprawa pogody w drugim tygodniu sierpnia pozwoliła na znaczne przyspieszenie prac
Bardziej szczegółowoPrezentowane dane charakteryzują zbiorowość spółek z udziałem kapitału zagranicznego prowadzących działalność na terenie województwa łódzkiego w 2008
Prezentowane dane charakteryzują zbiorowość spółek z udziałem kapitału zagranicznego prowadzących działalność na terenie województwa łódzkiego w 2008 r., w których został zaangażowany kapitał zagraniczny
Bardziej szczegółowoWarmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie. Giżycko 19.06. 2012 rok
Warmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie Giżycko 19.06. 2012 rok Poręczenia kredytowe są jednym z najbardziej tradycyjnych i popularnych instrumentów finansowych stosowanych
Bardziej szczegółowoFinansowanie MSP w Polsce ze środków finansowych UE jako czynnik wpływający na konkurencyjność przedsiębiorstw
Finansowanie MSP w Polsce ze środków finansowych UE jako czynnik wpływający na konkurencyjność przedsiębiorstw B 316447 Spis treści Wstęp 9 Rozdział I. Konkurencyjność sektora małych i średnich przedsiębiorstw,
Bardziej szczegółowoDofinansowanie na rozwój działalności i wdrożenie innowacji
RPO Lubuskie 2020 Oś Priorytetowa 1 Gospodarka i innowacje PI 3 c Zwiększone zastosowanie innowacji w przedsiębiorstwach sektora MŚP W ramach PI mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą uzyskać wsparcie
Bardziej szczegółowoMINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Departament Rynku Pracy PROGRAM 30 MINUS. Informacja
MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Departament Rynku Pracy PROGRAM 30 MINUS Informacja dotycząca wykorzystania w roku 2010 środków rezerwy Funduszu Pracy przeznaczonych na realizację Programu aktywizacji
Bardziej szczegółowoMikrofinansowanie działalności gospodarczej w Polsce doświadczenia i perspektywy
Mikrofinansowanie działalności gospodarczej w Polsce doświadczenia i perspektywy Wykład 3 Architektura wspieranych źródeł finansowania (2014-2020) M. Gajewski, 2016 Architektura źródeł finansowania mikroprzedsiębiorczości
Bardziej szczegółowobiuro pośrednictwa Jak założyć kredytowego ABC BIZNESU
Jak założyć biuro pośrednictwa kredytowego ABC BIZNESU Jak założyć biuro pośrednictwa kredytowego ABC BIZNESU Spis treści 2 Pomysł na firmę / 3 1. Klienci biura pośrednictwa kredytowego / 4 2. Cele i zasoby
Bardziej szczegółowoZ. Pozsar i in.: pośrednictwo finansowe, które jest związane z dokonywaniem transformacji terminów zapadalności oraz płynności bez jednoczesnego
Shadow banking. Z. Pozsar i in.: pośrednictwo finansowe, które jest związane z dokonywaniem transformacji terminów zapadalności oraz płynności bez jednoczesnego dostępu do środków banku centralnego lub
Bardziej szczegółowoWarmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie. GiŜycko 19.06. 2012 rok
Warmińsko-Mazurski Fundusz Poręczenia Kredytowe Sp. z o.o. w Działdowie GiŜycko 19.06. 2012 rok Poręczenia kredytowe są jednym z najbardziej tradycyjnych i popularnych instrumentów finansowych stosowanych
Bardziej szczegółowoProfile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw
Rozdział 8 Marzena Talar, Maja Wasilewska, Dorota Węcławska Profile regionalne małych i średnich przedsiębiorstw W rozdziale przedstawiona została charakterystyka stanu sektora małych i średnich przedsiębiorstw
Bardziej szczegółowo