Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego 341[03].Z4.03

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Maria Michalak Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego 341[03].Z4.03 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2006

2 Recenzenci: mgr Teresa Jerzykowska-Słupska mgr Krystyna Kielan Opracowanie redakcyjne: mgr Małgorzata Sienna Konsultacja: dr Bożena Zając Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[03].Z4.03 Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik handlowiec. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Działalność inwestycyjna przedsiębiorstwa handlowego Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Zasady ewidencji zakupu i sprzedaży towarów Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Reklamacje w obrocie towarowym i zasady ich ewidencji Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Ogólne zasady ewidencji materiałów Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Inwentaryzacja składników majątku Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 66 2

4 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu ewidencji majątku przedsiębiorstwa handlowego. Majątek, czyli aktywa kontrolowane przez przedsiębiorstwo, mają przynosić w przyszłości korzyści ekonomiczne. Dokumentowanie ich stanu i ruchu należy prowadzić zgodnie z zasadami określonymi przez ustawę o rachunkowości. Poradnik ten zawiera: 1. Wymagania wstępne, obejmujący niezbędne umiejętności i wiadomości, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. 2. Cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem. 3. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. 4. Pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczeń. 5. Ćwiczenia, które pomogą Ci wykorzystać wiadomości i ukształtować umiejętności praktyczne. 6. Sprawdzian postępów, zawierający zestaw pytań sprawdzających Twoje wiadomości i umiejętności po wykonaniu ćwiczeń. Na pytania sprawdzianu postępów, odpowiadaj tak lub nie. Sam możesz ocenić, czy i w jakim stopniu opanowałeś materiał jednostki modułowej. 7. Sprawdzian osiągnięć w formie testu, którego zaliczenie potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej. 8. Literaturę uzupełniającą. Jeżeli udzielenie odpowiedzi na niektóre pytania lub wykonanie niektórych ćwiczeń sprawi Ci trudność zawsze możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. 3

5 341[03].Z4 Finanse i rachunkowość przedsiębiorstwa handlowego 341[03].Z4.01 Prowadzenie ksiąg rachunkowych 341[03].Z4.02 Gospodarowanie zasobami finansowymi 341[03].Z4.03 Ewidencja majątku przedsiębiorstwa handlowego 341[03].Z4.04 Ustalanie wyniku finansowego i sporządzanie sprawozdań finansowych 341[03].Z4.05 Obsługa systemu finansowo-księgowego Schemat układu jednostek modułowych. 4

6 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: korzystać z różnych źródeł informacji, posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu rachunkowości, stosować ogólne zasady ewidencji operacji gospodarczych na kontach bilansowych i wynikowych, wystawiać faktury VAT, obliczyć wysokość podatku VAT, rozróżnić pojęcie ceny i marży, obliczyć cenę sprzedaży towaru na podstawie podanych założeń. 5

7 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: udokumentować i zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące stanu, ruchu i zużycia środków trwałych zidentyfikować składniki wartości niematerialnych i prawnych, zaewidencjonować operacje gospodarcze dotyczące zmian stanu i zużycia wartości niematerialnych i prawnych, zaewidencjonować operacje gospodarcze związane z procesem inwestycyjnym, obliczyć i zaewidencjonować VAT naliczony i należny, sporządzić deklarację VAT-7 na podstawie rejestrów VAT, rozliczyć zakup towarów, ustalić saldo konta: Rozliczenie zakupu towarów, zaprojektować i wykonać ewidencję analityczną i syntetyczną towarów, zaewidencjonować sprzedaż towarów, obliczyć marżę zrealizowaną na sprzedaży towarów, zaewidencjonować ruch opakowań, udokumentować i zaewidencjonować obrót materiałami w przedsiębiorstwie handlowym, zaewidencjonować operacje związane z krótkoterminowymi i długoterminowymi aktywami finansowymi, zaewidencjonować przykładowe operacje gospodarcze dotyczące reklamacji towarów, zastosować procedury inwentaryzacyjne, udokumentować i zaewidencjonować wyniki inwentaryzacji. 6

8 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne Materiał nauczania Charakterystyka i klasyfikacja środków trwałych Środki trwałe (ustawa o rachunkowości art. 3 ust. 1 pkt. 15) definiowane są jako rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności: nieruchomości w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, maszyny i urządzenia, środki transportu i inne rzeczy, ulepszenia w obcych środkach trwałych, inwentarz żywy. W ewidencji bilansowej jednostki ujmowane są środki trwałe własne, natomiast środki trwałe używane przez jednostkę, np. na podstawie umowy najmu ujmowane są w ewidencji pozabilansowej na koncie Środki trwałe obce. W bilansie środki trwałe ujmowane są w sposób następujący: grunty własne, budynki i budowle, urządzenia techniczne i maszyny, środki transportu, pozostałe środki trwałe. Obowiązująca Klasyfikacja Środków Trwałych (KŚT) składa się z dziesięciu grup od 0 do 9. Tabela 1. Klasyfikacja środków trwałych [KŚT. Grupa Rodzaje środków trwałych i ich przykłady 0 grunty, np. grunty orne, grunty leśne, grunty zabudowane lub zurbanizowane, użytki ekologiczne 1 budynki i lokale, np. budynki niemieszkalne: budynki przemysłowe, budynki transportu i łączności, budynki handlowo-usługowe, budynki biurowe, budynki mieszkalne 2 obiekty inżynierii lądowej i wodnej, np. budowle dla górnictwa, elektrownie, rurociągi, linie telekomunikacyjne i elektroenergetyczne, autostrady 3 kotły i maszyny energetyczne, np. kotły grzejne i parowe, turbiny wodne, silniki prądu stałego 4 maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania, np. tokarki, frezarki, pompy wirowe, zespoły komputerowe, roboty 5 specjalistyczne maszyny, urządzenia i aparaty, np. maszyny przędzalnicze, maszyny tkackie, maszyny do robót ziemnych, maszyny do robót drogowych 6 urządzenia techniczne, np. zbiorniki naziemne, urządzenia nadawcze i odbiorcze telewizyjne, urządzenia i aparaty telefonii komórkowej, urządzenia alarmowe i sygnalizacyjne, dźwigi i przenośniki, urządzenia przeciwpożarowe 7 środki transportu, np. motocykle, samochody osobowe, samochody ciężarowe, naczepy 7

9 Grupa Rodzaje środków trwałych i ich przykłady 8 narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, np. maszyny biurowe i piszące, maszyny biurowe liczące, wyposażenie kin, teatrów, kioski, baraki, domki campingowe 9 inwentarz żywy, np. zwierzęta gospodarskie, zwierzęta cyrkowe Wycena środków trwałych W ewidencji księgowej środki trwałe ujmowane są według wartości początkowej, którą jest: cena nabycia dla środków trwałych zakupionych, koszt wytworzenia dla środków trwałych wytworzonych we własnym zakresie, wartość rynkowa lub określona w umowie dla środków trwałych, które jednostka otrzyma, np. w formie darowizny. Przy ustalaniu ceny nabycia środka trwałego należy uwzględnić cenę zakupu (należną sprzedającemu) i składniki wpływające na jej zwiększenie lub zmniejszenie według tabeli 2. Tabela 2. Zasada ustalania ceny nabycia środka trwałego [opracowanie własne] Składniki zwiększające cenę zakupu Składniki zmniejszające cenę zakup - cło, podatek (przy zakupie z importu) - koszty bezpośrednio związane z zakupem, np. koszty transportu, koszty wyładunku, koszty ubezpieczenia - koszty związane z przystosowaniem środka trwałego do użytkowania, np. koszty montażu - rabaty, upusty - podatek VAT podlegający odliczeniu Przy ustalaniu kosztu wytworzenia środka trwałego uwzględnia się wszystkie koszty, jakie jednostka poniosła na jego wytworzenie, np.: wartość materiałów nabytych do jego wytworzenia, koszty wynagrodzeń i narzutów na płace pracowników zatrudnionych przy jego wytwarzaniu, inne koszty bezpośrednio lub pośrednio związane z wytworzeniem środka trwałego. Zużycie i amortyzacja środków trwałych Środki trwałe uczestniczące w procesie gospodarczym zużywają się. Zużycie to następuje stopniowo i musi znaleźć odzwierciedlenie w kosztach uzyskania przychodu, a tym samym w wartości wytwarzanych produktów lub świadczonych usług. Stopniowe zużycie środka trwałego, które koryguje jego wartość początkową nazywane jest umorzeniem. Równowartość zużycia zaliczona w koszty to amortyzacja. Zachodzi równość: umorzenie = amortyzacja. Zasady ewidencji amortyzacji poznałeś w jednostce modułowej Z4.01 (rys. 24 i rys. 26). Stosowane w praktyce metody amortyzacji to: - amortyzacja równomierna - liniowa, - amortyzacja nierównomierna - degresywna, - jednorazowy odpis w koszty, gdy wartość środka trwałego nie przekracza 3500,- zł (wartość ustalona przez przepisy podatkowe). Jednostka gospodarcza określa w zakładowym planie kont stosowane metody amortyzacji, termin rozpoczęcia naliczania odpisów amortyzacyjnych na podstawie ustawy o rachunkowości 8

10 oraz przepisy podatkowe. Dokonując wyboru metody amortyzacji dla poszczególnych środków trwałych, należy stosować ją do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. Metoda liniowa W metodzie liniowej odpisy amortyzacyjne są równe przez cały okres użytkowania środka trwałego, aż do jego całkowitego zamortyzowania, czyli zrównania odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową bądź do momentu jego likwidacji lub sprzedaży. Roczny odpis amortyzacji (zużycia) ustalany jest według wzoru: Ar = Wp x Sa 100% Ar roczny odpis amortyzacji Wp wartość początkowa środka trwałego Sa roczna stawka amortyzacyjna Miesięczny odpis amortyzacyjny (zużycia) jest 1/12 odpisu rocznego. Roczne podstawowe stawki amortyzacyjne zawarte są w załączniku nr 1 do ustawy o podatku dochodowym. Metoda degresywna Metoda degresywna amortyzacji pozwala na przyspieszenie amortyzacji niektórych środków trwałych w początkowym okresie ich używania. W tej metodzie do obliczenia rocznego odpisu amortyzacyjnego stosuje się obowiązujące stawki amortyzacyjne podwyższone odpowiednim współczynnikiem nie wyższym niż 2. Zasady ustalania odpisów amortyzacyjnych w tej metodzie zawarte są w tabeli 3. Tabela 3. Zasada ustalanie odpisów amortyzacyjnych w metodzie degresywnej [opracowanie własne] W pierwszym roku obowiązująca stawka amortyzacyjna Ar = Wp x Sa podwyższana jest odpowiednim 100% współczynnikiem I etap II etap W roku następnym i kolejnych latach Wp x Sa Ar = 100% W roku następnym po roku, w którym kwota amortyzacji ustalona metodą degresywną miałaby być niższa od kwoty amortyzacji ustalonej metodą liniową, należy stosować metodę liniową aż do całkowitego zamortyzowania środka trwałego. Metoda degresywna może być stosowana do maszyn i urządzeń: zaliczonych do grupy 3, 6, i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych, środków transportu z wyjątkiem samochodów osobowych. Amortyzacji nie podlegają: grunty i prawa wieczystego użytkowania gruntów, obowiązująca stawka amortyzacyjna podwyższona odpowiednim współczynnikiem Wp (wartość początkowa) ustalana na początek roku, pomniejszona o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne przejście na metodę liniową. 9

11 budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami lub lokale mieszkalne, służące prowadzonej działalności gospodarczej lub wydzierżawiane albo wynajmowane na podstawie umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o ich amortyzowaniu, dzieła sztuki i eksponaty muzealne, składniki majątku, które nie są używane na skutek zaprzestania działalności, w której te składniki były używane. Wyżej wymienione składniki majątku są środkami trwałymi, tzn. należy je ujawnić w ewidencji środków trwałych, jednak nie podlegają amortyzacji, czyli dla celów podatkowych nie należy naliczać od nich żadnych odpisów amortyzacyjnych. Wydatki na ich zakup mogą jednak stanowić koszt uzyskania przychodu z ich sprzedaży. Ewidencja syntetyczna i analityczna środków trwałych Dokumenty związane z ewidencją środków trwałych są następujące: Dokument zakupu, np. faktura VAT OT przyjęcie środka trwałego do użytkowania LT likwidacja środka trwałego PT przekazanie środka trwałego MT zmiana miejsca użytkowania środka trwałego Ewidencja syntetyczna Ewidencja syntetyczna środków trwałych prowadzona jest na kontach: Środki trwałe To konto syntetyczne, bilansowe, prezentujące wartość brutto środków trwałych czyli według wartości początkowej. Na tym koncie ewidencjonowane są zmiany związane z ruchem środków trwałych, np. przyjęcie do użytkowania, sprzedaż. Umorzenie trwałych środków To konto korygujące do konta Środki trwałe. Na nim ewidencjonowane jest bieżące zużycie środków trwałych. Wartość bilansową środków trwałych ustala się korygując saldo końcowe konta Środki trwałe o wartość salda końcowego konta Umorzenie środków trwałych. Przykład ustalenia wartości bilansowej środków trwałych. Dt Środki trwałe Ct Dt Umorzenie środków trwałych Ct Sp , ,- Sp. Wartość bilansowa środków trwałych wynosi: ,- zł , ,- = ,- zł Ewidencja analityczna środków trwałych Ewidencja analityczna środków trwałych obejmuje: księgę inwentarzową, karty szczegółowe, tabelę amortyzacyjną. W księdze inwentarzowej środków trwałych dokonuje się zapisów w porządku chronologicznym wszystkich przyjętych do użytkowania środków trwałych oraz podstawowych informacji datę przyjęcia do użytkowania, numer inwentarzowy, nazwę, opis, wartość 10

12 początkową. Dokonuje się także zapisów dotyczących likwidacji, sprzedaży lub zmiany miejsca użytkowania środka trwałego na podstawie odpowiednich dokumentów. Karty szczegółowe środków trwałych zakładane są dla poszczególnych środków trwałych i zawierają informacje, takie jak: nazwę, opis, numer inwentarzowy, datę przyjęcia do użytkowania, symbol KŚT, miejsce użytkowania, wartość inwentarzową, stawkę amortyzacji, roczne i miesięczne kwoty umorzenia, przewidywany czas użytkowania. Tabela amortyzacyjna sporządzana jest na początku roku obrotowego. Zawiera informacje o wartości umorzeń wszystkich amortyzowanych środków trwałych w rozbiciu na poszczególne miesiące. Na podstawie danych z tabeli sporządzany jest dokument Pk (polecenie księgowania) stanowiący podstawę księgowania kwoty umorzenia za dany okres sprawozdawczy. Ewidencja i dokumentacja zmian w stanie i wartości środków trwałych Zmiany, jakie między innymi mogą mieć miejsce w stanie i wartości środków trwałych, pokazuje tabela 4. Tabela 4. Wykaz zmian w stanie i wartości środków trwałych [opracowanie własne] zakup lub wytworzenie we własnym zakresie, otrzymanie w formie udziału (aportu), Zwiększenia wartości otrzymanie do użytkowania na podstawie umowy leasingu, środków trwałych ujawnianie nadwyżki, aktualizacja wyceny Zmniejszenia wartości sprzedaż, środków trwałych likwidacja, przekazanie w formie aportu, uznanie za niedobór, aktualizacja wyceny. Ewidencja zakupu środków trwałych niewymagających montażu Ze środkiem trwałym niewymagający montażu mamy do czynienia w przypadku, gdy nie poniesiono żadnych kosztów na przystosowanie środka trwałego do użytkowania. Podstawowe dokumenty do ewidencji środka trwałego to: faktura VAT i OT. Rozrachunki Rozliczenie Dt z dostawcami Ct Dt zakupu Ct Dt Środki trwałe Ct 9 760, , , ,- (1) (2) Dt VAT naliczony Ct 1 760,- 1) dane z faktury VAT za zakupiony środek trwały 9 760,- (8 000,- + VAT 22% 1 760,-) 2) OT wartość początkowa przyjętego środka trwałego 8 000,- oraz przeksięgowanie podatku VAT naliczonego 1 760,- Rys. 1. Przykład ewidencji zakupu środka trwałego [opracowanie własne] Ewidencja środków trwałych w budowie Środki trwałe w budowie obejmują środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego. To ogół kosztów poniesionych na zakup, budowę we własnym zakresie środków trwałych oraz kosztów związanych z ulepszeniem już użytkowanych składników aktywów trwałych, do momentu przygotowania budowy, przez cały czas realizacji, aż do przekazania do użytkowania. 11

13 Koszty te gromadzone są na koncie Środki trwałe w budowie a z chwilą zakończenia budowy i przyjęcia środka trwałego do użytkowania przeksięgowane na konto Środki trwałe. Tak samo postępuje się z kosztami ponoszonymi na montaż lub przystosowaniem zakupionego środka trwałego. Zasadę ewidencji środków trwałych wymagających montażu pokazuje rysunek 2. Rozrachunki Rozliczenie Środki trwałe Środki Dt z dostawcami Ct Dt zakupu Ct Dt w budowie Ct Dt trwałe Ct 2 440,- 1) 2 440, ,- 2) 2 000,- 5) 2 400,- 4) 488-3) 488,- 488,- 400,- Dt VAT naliczony CT 440,- 88,- 1) dane z faktury VAT za zakupiony środek trwały wymagający montażu 2 440,- (2 000,- + VAT 22% 440,-) 2) protokół przekazania środka trwałego do montażu 2 000,-, przeksięgowanie podatku VAT naliczonego 440,- 3) faktura za montaż środka trwałego 488,- (400,- + VAT 22% 88,-) 4) protokół odbioru robót montażowych 400,-, przeksięgowanie podatku VAT naliczonego 88,- 5) OT przyjęcie środka trwałego do ewidencji 2 400,- (2 000, ,-) Rys. 2. Przykład ewidencji środka trwałego wymagającego montażu [opracowanie własne] Gospodarka remontowa i ulepszenia środków trwałych Rozróżnienie remontu i ulepszenia środka trwałego jest bardzo istotne z punktu widzenia prawa podatkowego, ponieważ wydatki na remonty zaliczane są w koszty uzyskania przychodów z chwilą ich poniesienia, natomiast nakłady poniesione na ulepszenie powiększają wartość początkową środków trwałych i dopiero poprzez odpisy amortyzacyjne odnoszone są w koszty uzyskania przychodów. Ulepszenie środka trwałego to zwiększenie jego wartości początkowej poprzez jego przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję. Ewidencja likwidacji środka trwałego Likwidacja środka trwałego może mieć miejsce z powodu np. całkowitego zużycia środka trwałego, jego zniszczenia. Likwidacja środka trwałego księgowana jest na podstawie dokumentu LT, na podstawie którego należy: ustalić wartość bilansową środka trwałego, czyli skorygować wartość początkową o dotychczasowe umorzenie, ustaloną wartość zaliczyć w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, wprowadzić środek trwały do ewidencji pozabilansowej, ujmując jego wartość początkową po stronie Dt konta Środki trwałe w likwidacji, uznać konto Środki trwałe w likwidacji wartością początkową środka trwałego, po jego fizycznej likwidacji potwierdzonej odpowiednim dowodem. 12

14 Dt Środki trwałe Ct Umorzenia Środki trwałe Dt środków trwałych Ct Dt w likwidacji Ct Sp , ,- 1) 6 000, ,- Sp. 3) 8 000, , ,- (4 2) Pozostałe Dt koszty operacyjne Ct 2 000,- Wartość początkowa środka trwałego 8 000,-, dotychczasowe umorzenie 6 000,- Wartość bilansowa środka trwałego 2 000,- 1) przeksięgowanie dotychczasowego umorzenia 2) zaliczenie wartości bilansowej środka trwałego ciężar pozostałych kosztów operacyjnych 3) wprowadzenie środka trwałego do ewidencji pozabilansowej pod datą postawienia w stan likwidacji 4) wyksięgowanie środka trwałego ewidencji pozabilansowej pod datą zakończenia likwidacji Rys. 3. Przykład ewidencji środka trwałego w likwidacji [opracowanie własne] Umowy leasingu Umowa leasingu jest jedną z możliwości pozyskania środków trwałych. W umowie leasingu określone są strony umowy: leasingobiorca, leasingodawca. Według Międzynarodowych Standardów Rachunkowości leasing to: umowa, na mocy której leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo użytkowania określonego dobra w określonym czasie w zamian za określone płatności. Wyróżnia się dwa rodzaje umowy leasingu: leasing operacyjny i leasing finansowy. Leasing operacyjny Leasingodawca pozostaje właścicielem środka trwałego, będącego przedmiotem umowy, na warunkach określonych w umowie leasingowej, dokonuje odpisów amortyzacyjnych i umorzeniowych. Leasing operacyjny jest formą dzierżawy, leasingobiorca użytkuje środek trwały w zamian za ustalone płatności. Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy leasing operacyjny. Rozrachunki Dt Rachunek bieżący Ct Dt z dostawcami Ct Dt Usługi obce Ct Sp ,- 366,- (3 3) 366,- 366,- (2 2) 300,- Ewidencja pozabilansowa Rozliczenie VAT Dt naliczonego Ct Dt Środki trwałe obce Ct 2) 66,- 1) 8 000, ,- (4 1) Pk przyjęcie środka trwałego do użytkowania (umowa leasingu) 8 000,- 2) Faktura VAT: - rata opłaty leasingowej 300,- - VAT naliczony 22% 66,- - wartość brutto faktury 366,- 3) WB przelew środków pieniężnych na konto leasingodawcy 366,- 4) Pk przekazanie środka trwałego leasingodawcy po zakończeniu umowy wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej 8 000,- Rys. 4. Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy leasing operacyjny [opracowanie własne] 13

15 Leasing finansowy W tej formie umowy leasingowej środki trwałe oddane do użytkowania leasingobiorcy stanowią jego aktywa trwałe, a zatem leasingobiorca ma prawo do ich umarzania i zaliczania amortyzacji w koszty uzyskania przychodu dla celów ustalania wyniku finansowego. Leasingobiorca przejmuje całe ryzyko i pożytki wynikające z posiadania środka trwałego. Leasingodawca udziela kredytu na warunkach ustalonych w umowie. Leasingobiorca przekazuje leasingodawcy ustalone w umowie raty płatności leasingowych. Po wygaśnięciu umowy staje się właścicielem przedmiotu leasingu. W płatności leasingowej ustalonej w umowie wyszczególnione są: wartość przedmiotu leasingu, opłaty leasingowe za cały czas trwania leasingu oprocentowanie kredytu kapitałowego. Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy leasing finansowy. Pozostałe Dt Rachunek bieżący Ct Dt rozrachunki Ct Dt Środki trwałe Ct Sp , ,- (2 2) 1 220, ,- (1a 1a) , ,- (1b 220,- (1c Czynne RMK Dt - finansowych Ct Dt Koszty finansowe Ct 1b) ,- 277,80 (3 3) 277,80 Umorzenie Rozliczenie Dt środków trwałych Ct Dt Amortyzacja Ct Dt naliczonego VAT Ct 325,- (4 4) 325,- 1c) 220,- 1) faktura za środek trwały otrzymany na podstawie umowy leasingu na okres 36 miesięcy: a) wartość środka trwałego ,- b) kwota oprocentowania kredytu leasingowego ,- c) podatek VAT od sumy faktury do rozliczenia w ratach miesięcznych 7 920,- Razem do zapłaty za cały okres trwania umowy: ,- 2) przelew raty leasingowej za bieżący miesiąc 1 220,- w tym: rata czynszu 1 000,- zawierająca spłatę odsetek w wysokości 277,78 + podatek VAT 220,- 3) Pk przeksięgowanie oprocentowania od kredytu zawartego w racie 277,80 4) Pk amortyzacja i umorzenie za bieżący miesiąc naliczone według stawki amortyzacyjnej 15%. 325,- Rys. 5. Przykład ewidencji środka trwałego u leasingobiorcy leasing finansowy [opracowanie własne] Wartości niematerialne i prawne Zgodnie z ustawą o rachunkowości art. 3 ust. 1 p. 14, do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się: nabyte prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystywania o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok przeznaczone na potrzeby jednostki, a w szczególności: autorskie prawa majątkowe, w tym np.: programy komputerowe, licencje koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, know-how, wartość firmy (jako różnica między ceną nabycia jednostki a jej wartością godziwą), koszty zakończonych prac rozwojowych. 14

16 Wycena wartości niematerialnych i prawnych Zasady wyceny wartości niematerialnych i prawnych są podobne jak przy wycenie środków trwałych. W ciągu roku obrotowego wyceniane są w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, czyli wartości początkowej. Wycena bilansowa podawana jest w wartości netto (bieżącej). Należy wartość początkową pomniejszyć o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne. Do amortyzowania wartości niematerialnych i prawnych stosuje się takie same zasady jak do środków trwałych. Zasada ewidencji odpisów amortyzacyjnych pokazana jest na poniższym rysunku. Umorzenie wartości Dt niematerialnych i prawnych Ct Dt Amortyzacja Ct odpis amortyzacyjny Rys. 6. Zasada ewidencji odpisów amortyzacyjnych wartości niematerialnych i prawnych [opracowanie własne] Ewidencja zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych Ewidencja zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych prowadzona jest na koncie bilansowym Wartości niematerialne i prawne. Do tego konta prowadzone jest konto korygujące Umorzenia wartości niematerialnych i prawnych. Stan wartości niematerialnych i prawnych może ulec zwiększeniu przez zakup, otrzymanie w ramach aportu (wkładu rzeczowego do spółki), nieodpłatne otrzymanie, zakończenie prac rozwojowych, przejęcie w ramach leasingu finansowego. Zmniejszenie stanu wartości niematerialnych i prawnych może nastąpić w wyniku: sprzedaży, nieodpłatnego przekazania, ujawnionego niedoboru, przekazania jako aportu, odpisów z powodu utraty wartości. Ogólne zasady ewidencji zmian w stanie wartości niematerialnych i prawnych Umorzenie wartości Koszty Wartości niematerialne niematerialnych Dt działalności Ct Dt i prawne Ct Dt. i prawnych Ct 1) 4 a) 4) Rachunek Pozostałe koszty Dt bieżący Ct Dt operacyjne Ct 2) 4 b) Dt Kapitał podstawowy Ct 3) 1) koszty całkowicie zakończonych prac rozwojowych 2) zakup wartości niematerialnych i prawnych, na podstawie faktury VAT (dla uproszczenia pominięto ewidencję VAT) 3) wartości niematerialne i prawne wniesione w ramach aportu 4) zmniejszenie stanu wartości niematerialnych i prawnych w wyniku likwidacji, sprzedaży, nieodpłatnego przekazania 4a) dotychczasowe zużycie 4b) wartość bieżąca Rys. 7. Ogólne zasady ewidencji wartości niematerialnych i prawnych [opracowanie własne] 15

17 Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są grupy rodzajowe środków trwałych w KŚT? 2. Według jakiej wartości w ewidencji księgowej ujmowane są środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne? 3. W jaki sposób ustalana jest wartość początkowa środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych? 4. Co oznacza pojęcie: umorzenie i amortyzacja? 5. Jak wyceniane są środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne w bilansie? 6. Jaka jest zasada naliczania amortyzacji w metodzie liniowej? 7. Jaka jest zasada naliczania amortyzacji w metodzie degresywnej? 8. Jakie dokumenty związane są z: przyjęciem do użytkowania, likwidacją, przekazaniem lub zmianą miejsca użytkowania środka trwałego? 9. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji syntetycznej środków trwałych? 10. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji analitycznej środków trwałych? 11. Jakie są zasady ewidencji środków trwałych niewymagających montażu? 12. Jakie są zasady ewidencji środków trwałych w budowie? 13. Jakie są zasady ewidencji likwidacji środków trwałych? 14. Jakie są ogólne zasady ewidencji zmian w stanie i ruchu wartości niematerialnych i prawnych? 15. Na czym polega umowa leasingu? 16. Jaka jest różnica między leasingiem operacyjnym a finansowym? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ustal wartość początkową środków trwałych oraz zaklasyfikuj je do odpowiedniej grupy według KŚT. 1) Jednostka handlowa niebędąca podatnikiem podatku VAT zakupiła zestaw komputerowy, na który składa się: monitor LCD ,- zł, komputer z systemem operacyjnym ,- zł, drukarka laserowa HP 850,- zł. Składowe zestawu komputerowego opodatkowane są stawką podatku VAT 22%. Koszty transportu wyniosły 200,- zł + 22% VAT. Instalację komputera i przygotowanie do pracy wykonała firma usługowa i wystawiła fakturę na kwotę 320,- zł + podatek VAT 22%. 2) Jednostka handlowa będąca podatnikiem podatku VAT zakupiła wózek widłowy akumulatorowy, wartość według faktury: netto 4 800,- zł + VAT 22%. Koszt transportu 450,- zł + VAT 22%. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania, dotyczącym klasyfikacji i wyceny środków trwałych, 2) ustalić wartość początkową i zaklasyfikować do odpowiedniej grupy KŚT środki trwałe określone w punkcie 1) i 2) ćwiczenia, 3) porównać otrzymane wyniki. Wyposażenie stanowiska pracy: klasyfikacja środków trwałych lub komputer z dostępem do Internetu, 16

18 zeszyt przedmiotowy, kalkulator, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 2 Oblicz amortyzację środków trwałych metodą liniową i degresywną. 1) Firma handlowa Altra sp. z o.o. w Kielcach przyjęła w lutym 200x roku do eksploatacji budynek sklepowy o wartości początkowej ,- zł. W zakładowym planie kont jednostka określiła co następuje: stosowana metoda amortyzacji liniowa, rozpoczęcie naliczania amortyzacji w miesiącu następnym po przyjęciu do użytkowania, stawki amortyzacji według wykazu publikowanego przez Ministerstwo Finansów. Oblicz roczne i miesięczne stawki amortyzacyjne, sporządź tabelę amortyzacyjną dla tego środka trwałego na okres jego użytkowania według wzoru: Rok Miesiąc Wartość początkowa Amortyzacja roku bieżącego Amortyzacja narastająco Bieżąca księgowa wartość 2) Firma handlowa Primatex sp. z o.o. w Konstantynowie w grudniu 200x r. zakupiła środek trwały o wartości początkowej ,- zł. Według zasad określonych w zakładowym planie kont należy przyjąć go do amortyzacji w styczniu następnego roku. Planowane jest podwyższenie stawki amortyzacyjnej przewidzianej w wykazie stawek amortyzacyjnych dla tego środka trwałego w wysokości 18% współczynnikiem 2. Oblicz roczne i miesięczne odpisy amortyzacyjne na cały okres amortyzowania środka trwałego metodą degresywną i liniową oraz sporządź tabelę amortyzacyjną według wzoru: Rok Odpisy amortyzacyjne według Odpisy amortyzacyjne według metody degresywnej metody liniowej Roczne Miesięczne Roczne Miesięczne Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym metod naliczania amortyzacji, 2) ustalić stawkę amortyzacyjną dla środka trwałego, korzystając z wykazu stawek amortyzacyjnych, 3) obliczyć roczny i miesięczny odpis amortyzacyjny według metody liniowej dla firmy Altra, 4) obliczyć roczne i miesięczne odpisy amortyzacyjne metodą degresywną i liniową dla firmy Primatex, 5) dokonać niezbędnych obliczeń i sporządzić tabelę amortyzacyjną według podanego wzoru dla firmy Altra, 6) dokonać niezbędnych obliczeń i sporządzić tabelę amortyzacyjną według podanego wzoru dla firmy Primatex, 7) porównać otrzymane wyniki. Wyposażenie stanowiska pracy: klasyfikacja środków trwałych lub komputer z dostępem do Internetu, 17

19 załącznik nr 1do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych: Wykaz rocznych stawek amortyzacyjnych lub komputer z dostępem do Internetu, zeszyt przedmiotowy, kalkulator, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 3 Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych dotyczących umorzenia i amortyzacji środków trwałych. Salda początkowe wybranych kont na x r., PH. Astra-Prim sp. z o.o. w Poznaniu są następujące: Lp. Numer konta Nazwa konta 1 Środki trwałe w tym: budynki środki transportu maszyny i urządzenia pozostałe Stosowana stawka amortyzacyjna w % Wartość trwałych środków ,- 2, , , , ,- 2 Umorzenie środków trwałych ,- 3 Wartości niematerialne i prawne ,- 4 Umorzenie wartości niematerialnych i 4 200,- prawnych Jednostka prowadzi działalność handlową na szczeblu hurtu i detalu. Jest podatnikiem podatku VAT, rozlicza koszty w układzie rodzajowym i kalkulacyjnym (zespól 4 i 5 równocześnie). Prowadzone są dwa konta kosztów handlowych: hurtu i detalu, koszty amortyzacji rozliczane są procentowo: 60% w koszty hurtu, 40% detalu. W zakładowym planie kont jednostka określiła zasady amortyzacji: metoda naliczania amortyzacji liniowa, rozpoczęcie naliczania amortyzacji w miesiącu przyjęcia do użytkowania, stawki amortyzacji według wykazu publikowanego przez Ministerstwo Finansów, środki trwałe o wartości od 2 000,- do 3 500,- zł wprowadzane są na stan środków trwałych i umarzane odpisem jednorazowym w koszty. Operacje gospodarcze: 1 Pk naliczono amortyzację środków trwałych za bieżący miesiąc i zaksięgowano w koszty 2 Pk naliczono amortyzację wartości niematerialnych i prawnych za bieżący miesiąc i zaksięgowano w koszty 3 Zakupiono środek trwały według faktury VAT 221/0x (dla celów detalu) - wartość netto - podatek VAT 22% - razem 3 050,- 671, ,- 4 Pk umorzenie i amortyzacja zakupionego środka trwałego Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym umorzenia i amortyzacji, 2) obliczyć amortyzację dla poszczególnych grup środków trwałych, 3) obliczyć amortyzację dla wartości niematerialnych i prawnych, 18

20 4) wpisać numery kont, 5) otworzyć konta sadami początkowymi, 6) ustalić dekretację operacji gospodarczych, 7) otworzyć konta niezbędne do zaewidencjonowania operacji gospodarczych, 8) zaewidencjonować operacje gospodarcze, 9) porównać ewidencję. Wyposażenie stanowiska pracy: zeszyt przedmiotowy, przykładowy plan kont, kalkulator, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6. Ćwiczenie 4 Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych związanych ze stanem i ruchem środków trwałych. Salda początkowe wybranych kont na x r., PH. Filemon sp. z o.o. w Kaliszu są następujące: Lp. Numer konta Nazwa konta Kwota w zł 1 Środki trwałe ,- 2 Kasa ,- 3 Umorzenie środków trwałych ,- 4 Rozrachunki z dostawcami 8 000,- 5 VAT należny 6 200,- 6 Usługi obce 1 800,- Jednostka prowadzi działalność handlową, jest podatnikiem podatku VAT, rozlicza koszty w układzie rodzajowym. Operacje gospodarcze: 1 LT postawiono w stan likwidacji środek trwały: wartość początkowa dotychczasowe umorzenie 6 200, ,- 2 Likwidacja środka trwałego (wyksięgowanie z ewidencji pozabilansowej) 3 Zakupiono środek trwały wymagający montażu faktura VAT 324/0x wartość netto podatek VAT 22% razem 4 Faktura VAT 1232/0x za montaż środka trwałego wartość netto podatek VAT 22% razem , , , ,- 462, ,- 5 OT przyjęcie środka trwałego do użytkowania po zakończeniu montażu.. 6 Zakupiono za gotówkę za oprogramowanie komputerów - Faktura VAT 234/0x i przyjęto do użytkowania wartość netto podatek VAT 22% razem 6 800, , ,- 19