9. Winuner Jan, Wojsko Polskie w przededniu Wojny Północnej

Transkrypt

1 9. Winuner Jan, Wojsko Polskie w przededniu Wojny Północnej ( L Studia i Materiały do Historii Sztuki WoienneL t. l, s , Warszawa l O. Zienkiewicz Wacław, Militaria 1794 roku, ich koleje, wyniszczenie, stan zachowania w naszych archiwach, Studia i Materiały do Historii Sztuki WojenneL t. l, s , Warszawa

2 SPIS MAP l SCHEMATÓW l. Sytuacja operacyjna przed Szczekocinami... s Ordre de ba taiile wojsk polskich... s Ugrupowanie wojsk polskich w bitwie pod Szczekocinami... s Ordre de bataille wojsk rosyjskich... s Ordre de bataille wojsk pruskich... s Ugrupowanie wyjściowe wojsk rosyjsko-pruskich... s Bitwa pod Szczekocinami. Sytuacja po godz II faza)... s Bitwa pod Szczekocinami. Sytuacja po godz III faza)... s Bitwa pod Szczekocinami. Sytuacja po godz liii faza)... s. 275 lo. Oblężenie Warszawy 13 VII- 6 IX 1794 r... s Powstanie Wielkopolskie 1794 roku... s. 311

3 WYKAZTABEL Tabela l. Ilość zbóż wywiezionych z Gdańska w latach Tabela 2. Folska piechota regularna Tabela 3. Artyleria polska. Tabela 4. Kawaleria polska.. Tabela 5. Rosyjska piechota regularna.. Tabela 6. Rosyjska kawaleria regularna... Tabela 7 Rosyjska kawaleria nieregularna Tabela 8. Rosyjska artyleria... Tabela 9. Pruskie pułki piechot\'. Tabela 10. Pruscy fizylierzy Tabela 11. Zestawiemt ilościowe pru~h:gu regimentu muszkieterów... Tabeb 12 Zestawienie iloścwwe pruskiegu batalilmu h:vht'fll\\ Tabela 13. Kawaleria pruska. TabeLl 14 Zestawienie ilosciowe pruskiego pułku hu:afl\\\' Tabela!:'i. Zestawienie iloscinwe pruskiego pułku dragunln, TJhcla 16. Artyleria pruska

4 była zresztą skutkiem ogólnie niskiego poziomu świadomości polityczne] społeczeństwa szlacheckiego i braku odpowiedniego aparatu fiskalnego. Dodajmy jeszcze, że teoretycznie wystawienie 100 tys. wojska dla kilkunastu magnatów polskich nie byłoby większym problemem. W każdym bądź razie wiosną l 790 roku wysłannik dworu pruskiego w Warszawie- Lucchesini, obliczał istniejące już realnie siły polskie łącznie na żołnierzy i 132 działa ( kawalerii, piechoty). Wobec takiej perspektywy czynniki wojskowe pruskie poczęły rozważać możliwość użycia sił zbrojnych Rzeczypospolitej do operacji w "Galicji". W pierwszych dniach czerwca ze specjalną misją wojskową przyjechał do Warszawy jeden z najwybitniejszych dowódców pruskich gen. Kalckreuth z dwoma adiutantarni - Vossem i Wedelstedtem. Wszelako napotkał w Warszawie na niechęć i opory przywódców stronnictwa patriotycznego, którzy planowali jak najdłużej utrzymać Rzeczypospolitą w neutralności. Wytrawni berlińscy sztabowcy zlustrowali stan polskiej armii i doszli do wniosku, iż jest ona dopiero w dalekim stanie organizacji. Gen. Kalckreuth powrócił więc nieco zniesmaczony faktem, że polscy politycy popychają Prusy do wojny, a sami chowają się za parawanem neutralności. Chcąc nie chcąc, Berlin w pierwszej fazie planowanej kampanii uplasował więc polską armię w drugim rzucie- rezerwując dla niej rolę odwodu, obserwującego dodatkowo ruchy Rosjan. Jak planowano, do Małopolski Wschodniej miał natomiast wkroczyć kilkunastotysięczny korpus pruski generała Dallwigka pod Zatorem. 11Galicja" w tym czasie była już podminowana polską szlachecką konspiracją. W chwili rozpoczęcia działań wojennych na froncie prusko-austriackim spodziewano się zawiązania powszechnej konfederacji galicyjskiej i wybuchu powstania od Wisły aż do Zbrucza. Następnie deputacja "galicyjska" miała stawić się w Warszawie z wnioskiem o reinkorporację zaboru austriackiego do ziemi Rzeczypospolitej. Na razie jednak Warszawa wciąż jeszcze dbała o zachowanie pozorów neutralności. W czerwcu 1790 Lucchesini złożył Deputacji Interesów Zagranicznych notę urzędową dopraszającą się zgody na przejście korpusu pruskiego na Śląsk przez teren Polski. Deputacja udzieliła formalnego pozwolenia w formie najostrożniejszej, z wyraźnym zastrzeżeniem stanu 110becnej neutralności", w jakiej znajduje się Rzeczypospolita. Z drugiej jednak strony armia koronna od wiosny 1790 roku koncentrowała się na południu. Konieczność wojny z Austrią akceptowano powoli także na Zamku Królewskim - polski korpus planowano powierzyć w ręce młodego synowca monarchy księcia Józefa Poniatowskiego, który notabene urodził

5 Maciej Maciejak - Bitwa pod Szczekocinarrn się w Wiedniu i znał dobrze armię austriacką 4 Do dywizji małopolskiej, posuwanej ku granicy Austrii przeniesiony został także Tadeusz Kościuszko. Wcześniej l października 1789 roku król Stanisław August mianował go bowiem generałem-majorem z roczną pensją złs. Dodajmy, że w samej armii polskiej czającej się u granic Austrii panował wielce bojowy nastrój - czekano tylko na rozkaz wymarszu do Lwowa. Jak wspomina ksiądz Kitowicz: Polskie wojsko miało wielką ochotę uderzyć na Austriaków, nie raz domysłem własnym zmówiwszy się po kilku i kilkunastu towarzystwa. napadali w nocy aż na same okopy austriackie, przeciwnie zaś Austriacy trzymali się w jak największej skromności. Stosunki Warszawy z Wiedniem popsuły się już pod koniec kwietnia do tego stopnia, iż poseł austriacki przygotował się do opuszczenia polskiej stolicy. W tym samym czasie poseł polski w Petersburgu Deboli powtarzał w listach do króla i Ignacego Potockiego słyszane często w Petersburgu ostrzeżenia ministrów rosyjskich, aby Rzeczpospolita nie dała się "ułowić Galicją". Na rosyjskim dworze kuszono nawet władze Rzeczypospolitej nadzieją powrotu do sojuszu z Rosją i Austrią, gdyby w momencie wybuchu wojny Polska nagle "przekabaciła się na stronę dworu petersburskiego". Natomiast w stosunku do austriackiego sojusznika, Rosjanie ostrożnie acz stanowczo uświadomili Wiedeń, że w przypadku wybuchu wojny z Prusarni nie powinien on się spodziewać realnej pomocy ze strony rosyjskiej armii. Austriacy domagali się bowiem uporczywie rosyjskiego korpusu do ochrony "Galicji". W jednym oba dwory cesarskie były jednak zgodne - potrzeby dokonania w przyszłości nowego rozbioru niebezpiecznej Polski i jak najszybsze zainteresowanie Berlina zdobyciem jej kosztem nowych nabytków terytorialnych. Sojusz polsko-pruski był dla nich niczym niewygodny bastard. W czerwcu 1790 roku wzdłuż granicy prusko-austriackiej zbierały się dwie duże armie. W Czechach szybko koncentrowała się około ISO-tysięczna armia austriacka (118 tys. piechoty, 31 tys. jazdy!, złożona jednak przeważnie z regimentów rezerwowych, które pozostały do dyspozycji dworu wiedeńskiego po zaangażowaniu na froncie tureckim najlepszych sił cesarstwa. Nato kwietnia 1788 roku podczas szturmu tureckiej twierdzy Sabacz książę Ponlatowski otrzymał ciężką ranę w udo i długo kurował się w szpitalu. 5 Sejmik brzeski polecił swoim posłom aby ujęli za krajanem na sejmie. W przywdzianiu munduru armil koronnej pomq9ła Ko!.ciuszce protekcja Czartoryskiego oraz dawnej ukochanej, teraz pani Lubomirskiej, która pisała w jego sprawie do króla. l lutego 1790 roku Komisja Wojskowa wyznaczyła Kościuszce bry gadę z dywizji Wielkopolskiej, rozłożoną na kwaterach koło Włocławka. Generał osobiście wolał służbę w wojsku litewskim, ale rozkaz wykonał. Wyjeżdżając ze swoich Slechanowlcz, miał Ich nigdy więcej nie ujrzeć. Długo na Kujawach nie zabawił, kierując się na południe a następnie na wschód. Niestety, w życiu osob stym Ko!.ciuszce nie powidło się ponownie. Stacjonując w Mlędzybożu na Podolu, zapalał uczuciem do 17 letniej Tekli lurowskiej. Został jednak odtrącony przez jej ojca,.chorążego lydaczowsklego - Slubl l gtfltlalem Kościuukąll hołyszem i to z takim, co rebeliantów za morzem wspomagali u nas gołotę z trzeclego Hanu wspomóc gotów?! To się zdarzył nie może/.