JAK ZAPLANOWAĆ I WDROŻYĆ WŁASNĄ KAMPANIĘ PR NA RYNKU PRACY?

Transkrypt

1 3 JAK ZAPLANOWAĆ I WDROŻYĆ WŁASNĄ KAMPANIĘ PR NA RYNKU PRACY? Jeżeli nadal nie jest dla Ciebie w 100% jasne jaki związek ma PR z poszukiwaniem pracy, to może przekona Cię kilka analogii między działaniami jakie podejmują specjaliści ds. PR dla swoich klientów, a działaniami jakie Ty możesz podjąć przy poszukiwaniu pracy. Podobieństwa między public relations a poszukiwaniem pracy Identyfikowanie odpowiedniej grupy docelowej PR Poszukiwanie pracy Materiały przygotowane przez firmę mogą być interesujące jedynie dla dziennikarzy zajmujących się daną branżą/tematem, więc PR-owiec szuka dziennikarzy, dla których jego materiał będzie interesujący, np.: firma produkująca oprogramowanie komputerowe nie przesyła materiałów do mediów zajmujących się modą. Twoje cv może być atrakcyjne jedynie dla pewnej ograniczonej Twoim wykształceniem i doświadczeniem grupy pracodawców. Musisz znaleźć pracodawców, dla których Twoja aplikacja będzie atrakcyjna, np.: jeżeli jesteś biologiem, nie wyślesz aplikacji do kancelarii prawnej.

2 46 Rozdział 4 Komunikowanie się z konkretnymi osobami Dokumenty to wizytówka, cv i list motywacyjny są analogiczne do materiałów prasowych na temat firmy Rozmowa o pracę to wywiad radiowy lub telewizyjny Jeżeli nie ma Cię w Internecie, to nie istniejesz Kierowanie komunikatu do odpowiednich zainteresowanych nim osób jest kluczowe. Specjalista ds. PR unika przesyłania materiałów o firmie na adres ogólny redakcji. To tak jak wołanie do tłumu. Każdy dziennikarz zajmuje się w redakcji określonym zakresem tematycznym i interesują go jedynie informacje dotyczące jego obszaru pracy. Materiały prasowe o firmie przesyłane do mediów są podstawowym źródłem informacji o nadawcy. Jeżeli są niedbałe, nierzetelne i niepunktualne, dziennikarz nie będzie z nich korzystał, a ze specjalistą ds. PR, który go potraktował nieprofesjonalnie, nie będzie się kontaktował. Specjalista ds. PR solidnie przygotowuje siebie i innych mówców do wywiadów prasowych i telewizyjnych, stosując rozmaite techniki mające na celu m.in. zmaksymalizowanie szansy przekazania kluczowych komunikatów firmy i kreowanie jej wizerunku. Sprawna pod względem komunikacyjnym i nie tylko firma nie jest obecnie w stanie funkcjonować bez strony internetowej, biura prasowego, pozycjonowania w wyszukiwarkach. Ty powinieneś unikać przesyłania swojego cv na adres ogólny firmy. Zawsze staraj się dotrzeć do konkretnej osoby. Dlatego bardzo ważne w poszukiwaniu pracy, jest pozyskiwanie wszelkich możliwych informacji o odbiorcach i tworzenie baz kontaktów. Więcej na ten temat w podrozdziale 3.2 Jak ważne jest zrozumienie Twojego odbiorcy i jak odpowiedzieć na jego potrzeby?. Podobnie Twoja aplikacja o pracę jest podstawowym źródłem informacji o Tobie, i musi być przygotowana z najwyższą starannością. cv i list motywacyjny można porównać do materiałów prasowych i zasady obowiązujące przy ich przygotowywaniu można z powodzeniem wykorzystać w procesie przygotowywania swojej aplikacji. Więcej na ten temat w podrozdziale Jak napisać cv i list motywacyjny?. Do rozmowy o pracę powinieneś przygotowywać się tak jak PRowiec przygotowuje siebie i swojego klienta do wywiadu radiowego lub telewizyjnego. Więcej na ten temat w podrozdziale Jak dobrze przygotować się do rozmowy o pracę?. Twój przyszły pracodawca oczekuje, że znajdzie informacje na Twój temat w Internecie: profil na portalu społecznościowym, życiorys w bazie cv takiego portalu, wypowiedzi na forach, mikrologa. Więcej na ten temat w podrozdziale Co i jak robić w Internecie.

3 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 47 Dobre relacje to podstawa Najważniejsze to wykorzystać dobry czas Klasyczne metody to za mało Jeżeli firma nie prowadzi ciągłej współpracy i nie utrzymuje relacji z dziennikarzami, nie będzie informowana o ich potrzebach. W pierwszej kolejności będą oni wykorzystywać znane sobie kanały komunikacji, np.: ze specjalistami konkurencji. Przesłanie dziennikarzowi materiałów w czasie, w którym ich potrzebuje i co ważne przed zamknięciem numeru jest kwestią kluczową. Jeżeli się spóźniasz, przestajesz być wiarygodny i dziennikarz skorzysta z innego źródła informacji np.: konkurencji. Słychać głosy, że klasyczny PR oparty na przesyłaniu materiałów prasowych mediom jest martwy, gdyż dziennikarze, głównie dzięki Internetowi, mają obecnie niemalże nieograniczony dostęp do różnego typu informacji o firmach i nie są już uzależnieni od materiałów przesłanych przez PR-owca. Obecnie PRowiec ma za zadanie być tam, gdzie dziennikarze będą szukać informacji. Częścią ogłoszeń o pracę z różnych powodów, np.: braku czasu nie jest nigdzie publikowanych, pracodawcy wykorzystują swoje relacje, proszą znajomych o rekomendacje lub samodzielnie przeszukują bazy cv w serwisach poświęconych pracy lub profile na biznesowych portalach społecznościowych. Przesłanie aplikacji o pracę w terminie jest warunkiem koniecznym uczestniczenia w dalszej rekrutacji. Jeżeli się spóźnisz, pracodawca najpewniej nie weźmie Twojej osoby pod uwagę w dalszym procesie rekrutacji, może się też okazać, że firma właśnie kogoś na to miejsce zatrudniła. Podobnie zdaje się być z tradycyjnymi sposobami poszukiwania pracy. W chwili obecnej nie wystarczy, że będziemy odpowiadać na ogłoszenia o pracę. Jeżeli nie będziemy obecni w Internecie, nie poinformujemy świata, że szukamy pracy, nie będziemy na bieżąco z tym, co dzieje się w naszej branży, nawet nie dowiemy się o większości dostępnych na rynku wakatów, nie mówiąc o uczestniczeniu w procesie rekrutacji. Z uwagi na fakt, że zarówno poszukiwanie pracy, jak i PR opierają się komunikacji w obu procesach popełniane są podobne błędy. Więcej na temat błędów popełnianych w różnych obszarach: cv i list motywacyjny, rozmowa o pracę, Internet, oraz o tym, jak ich unikać, w kolejnych rozdziałach.

4 48 Rozdział 4 Twoje relacje z potencjalnym pracodawcą i relacje PR-owca z mediami mają wiele punktów stycznych. Techniki i know-how z zakresu public relations można z powodzeniem wykorzystać przy szukaniu pracy. Zróbmy to wspólnie krok po kroku Krok 1. Dobry plan to podstawa Jeżeli nie masz dobrej mapy, nie dotrzesz w pożądane miejsce. Strategia działania to Twoja mapa. Model planowania strategicznego Andreasena Model planowania strategicznego PR Andreasena obejmuje: identyfikację grupy docelowej, oszacowanie wizerunku, ustalenie celów wizerunku i działań, przygotowanie strategii, przygotowanie na kryzysy, wybranie odpowiednich narzędzi, implementacja działań i ocena wyników. Andreasen, Kotler, 1995 Ramka 11 Najczęściej przytaczanym przez teoretyków, a jednocześnie stosowanym przez praktyków PR modelem teoretycznym jest model planowania strategicznego PR Andreasena (ramka 11). W dobrych agencjach PR i działach PR wewnątrz firmy (ang. in-house) stosuje się go w zasadzie intuicyjnie, automatycznie, dodatkowo analizuje się działania konkurencji. Pomijanie, któregoś z ww. działań to ryzyko działania na ślepo, które znacząco zmniejsza szanse na pozytywne zakończenie całego procesu.

5 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 49 Twoje poszukiwania pracy również powinny rozpocząć się strategii, która uwzględnia: określenie Twojej grupy docelowej stworzenie listy potencjalnych pracodawców, firm, w których chciałbyś pracować, oszacowanie Twojego zawodowego wizerunku mocnych i słabych stron, ustalenie Twoich zawodowych celów, Twojego docelowego wizerunku oraz działań, jakie musisz podjąć, z uwzględnieniem sytuacji na rynku pracy tj.: szans i zagrożeń, przygotowanie dokładnego planu działania, czyli strategii poszukiwania pracy: określenie jak, kiedy i jakie działania będziesz podejmował w celu znalezienia pracy, określenie czasu, w jakim chcesz zrealizować swój cel, przygotowanie na potencjalne problemy i kryzysy, które mogą Cię spotkać przy szukaniu pracy, na rozmowach o pracę, etc., wybranie odpowiednich narzędzi, które pomogą Ci osiągnąć Twój cel, realizacja planu, czyli aktywne szukanie pracy, ocena działań, a w przypadku niepowodzeń ich korekta. Przypadek Teresy Aby konkretnie odnieść techniki PR do działań autoprezentacyjnych??????? do przykładu Teresy, o której już wspominaliśmy. Jest to 25-letnia atrakcyjna kobieta, absolwentka Wydziału Prawa jednej z prywatnych warszawskich uczelni. Teresa pochodzi z małej miejscowości w okolicach Warszawy, ukończyła studia z wyróżnieniem i posiada wzorowy dyplom. Niestety poza miesięcznymi praktykami w warszawskim Sądzie Rejonowym nie posiada żadnego doświadczenia zawodowego, nie udało jej się zrobić aplikacji prawniczej, ani dostać się na praktyki do kancelarii, poza słabą znajomością angielskiego nie zna innych języków obcych, nie posiada prawa jazdy, a dodatkowo nie wierzy w siebie i nie wierzy, że może dostać pracę w dobrej kancelarii, nauczyć się języków i zdać egzamin na prawo jazdy. Kilka rozmów o pracę zakończonych niepowodzeniem tylko

6 50 Rozdział 4 utwierdziło ją w przekonaniu o swojej niemocy i braku szans na dobrą pracę i rozwój osobisty. Jednakże Teresa posiada też wiele zalet, jest osobą bardzo pracowitą i sumienną, dzięki czemu wiedza wyniesiona przez nią ze studiów jest bardzo rozległa i dogłębna. Interesuje ją prawo karne i prawo cywilne, kodeksy zna na pamięć, z ciekawością śledzi nowinki z zakresu prawa i dokształca się z pasją. Na studiach intensywnie zajmowała się prawem europejskim. Jest osobą spokojną, zrównoważoną i bezkonfliktową, potrafi pracować efektywnie zarówno w zespole, jak i sama, gdyż potrafi się samodzielnie zmobilizować do działania. Jednak jak wiadomo, obecnie rynek pracy jest bardzo brutalny. Jeżeli Teresa nie nauczy się jak sprzedawać siebie, prezentować swoje możliwości, zginie w konkurencji z innymi aplikantami, osobami, które niekoniecznie są od niej lepsze, ale po prostu potrafią lepiej się zaprezentować. Dalej rozważymy, jak Teresa może wykorzystać techniki PR, aby poprawić swój wizerunek, aby wywrzeć lepsze wrażenie na przyszłych pracodawcach i ludziach z jej otoczenia. Postaramy się ulepszyć hipotetyczny proces autoprezentacji Teresy. Praktyka czyni mistrza planowanie strategii poszukiwania pracy. Przyporządkuj pojedyncze działania związane z poszukiwaniem pracycdo poszczególnych faz planowania strategicznego (1. Identyfikacja grupy docelowej, 2. Oszacowanie wizerunku, 3. Ustalenie celów wizerunku i działań, 4. Przygotowanie strategii, 5. Przygotowanie na kryzysy, 6. Wybranie odpowiednich narzędzi 7. Implementacja działań 8. Ocena wyników). wysyłanie aplikacji i chodzenie na rozmowy o pracę, znalezienie satysfakcjonującej pracy, przygotowanie cv, utworzenie profili na społecznościowych portalach biznesowych, zaplanowanie działań ustalenie dokładnego harmonogramu, określanie pytań, jakie może zadać Ci pracodawca na rozmowie o pracę i przygotowanie odpowiedzi na te pytania,

7 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 51 tworzenie listy potencjalnych pracodawców, określenie, jaki jest Twój obecny wizerunek: co chcesz w nim zmienić, określenie jaka praca Cię interesuje i jakie są Twoje wymagania. Odpowiedzi znajdziesz na stronach Praktyka czyni mistrza planowanie strategii PR. Przyporządkuj pojedyncze działania związane z projektem zakładania stowarzyszenia miłośników zapomnianych miejsc przez założycieli istniejącej już strony internetowej do poszczególnych faz planowania strategicznego (1. Identyfikacja grupy docelowej, 2. Oszacowanie wizerunku, 3. Ustalenie celów wizerunku i działań, 4. Przygotowanie strategii, 5. Przygotowanie na kryzysy, 6. Wybranie odpowiednich narzędzi 7. Implementacja działań 8. Ocena wyników). Działanie 1 Organizacja gali inauguracyjnej otwierającej oficjalnie działalność stowarzyszenia w jednym z zapomnianych miejsc z udziałem mediów patronów i sponsorów. Działanie 2 Śledzenie wypowiedzi uczestników forum na stronie zbieranie informacji na temat osób zainteresowanych tematem, organizowanie spotkań z użytkownikami strony celem zebrania informacji o osobach korzystających ze strony internetowej. Działanie 3 Badanie dotyczące wizerunku strony i wizerunku planowanego przedsięwzięcia założenia stowarzyszenia, ankieta na stronie internetowej i spotkania z użytkownikami strony celem poznania ich opinii. Działanie 4 Rozmowy i wywiady z osobami stowarzyszonymi, celem poznania ich opinii o przedsięwzięciu. Działanie 5 Opracowanie misji i wizji stowarzyszenia i przedstawienie jej osobom zainteresowanym członkostwem ochrona zapomnianych pięknych miejsc,

8 52 Rozdział 4 ochrona zabytków i konserwacja. Kultywowanie tradycji, hołd dla przeszłości. Działanie 6 Plan projektu. Zaplanowanie działań związanych z założeniem stowarzyszenia określenie celów, grupy docelowej, sposobów dotarcia do adresatów, budżetu oraz zaplanowanie implementacji projektu z uwzględnieniem sytuacji społeczno politycznej i uwarunkowań prawnych. Pozyskanie sponsorów i patronów medialnych. Działanie 7 Działania prewencyjne zabezpieczające przed utrudnieniami związanymi biurokracją oraz utrudnieniami ze strony przeciwników projektu, wsparcie prawnika, opracowanie strategii działania w przypadku ewentualnego kryzysu. Działanie 8 Zaproszenie do członkostwa, promocja na stronie internetowej i inne akcje promocyjne, np. gala inauguracyjna wybrane i opracowane w porozumieniu ze specjalistami agencją reklamową. Odpowiedzi znajdziesz na stronach Krok 2. Jak ważne jest zrozumienie Twojego odbiorcy i jak odpowiedzieć na jego potrzeby? Inaczej rozmawiasz z przyjacielem, inaczej z rodzicami, inaczej z partnerem biznesowym, a inaczej z kimś, kogo chciał(a)byś zauroczyć. W życiu każdą z osób, z którymi rozmawiamy traktujemy jako kogoś wyjątkowego, pamiętamy o jego upodobaniach, pytamy o wydarzenia z jej/ jego życia. Nie do pomyślenia jest sytuacja, w której do wszystkich znajomych wysyłamy takie same komunikaty: e, smsy za wyjątkiem sytuacji, kiedy wszystkich zapraszamy na imprezę urodzinową byłby to dowód braku szacunku i niepoważnego traktowania. Podobnie powinniśmy postępować w przypadku kontaktów z potencjalnym pracodawcą. Nic nie robi na pracodawcy gorszego wrażenia niż wiadomość, która ewidentnie wysłana została w tej samej formie do

9 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 53 kilu(dziesięciu) innych firm. Zdarzają się nawet pracownicy, którzy zapominają zmienić w liście motywacyjnym nazwę firmy, do której aplikują Każdemu zdarzają się wpadki i dla Twojego pracodawcy oczywiste jest to, że szukasz pracy w różnych miejscach. Mało prawdopodobnie jest jednak to, że zdecyduje się zatrudnić osobę, która na etapie rekrutacji pomyliła nazwy firm, wysłała mu list motywacyjny skierowany nie do niego lub nie będący odpowiedzią na jego ogłoszenie i jego potrzeby wyrażone w ogłoszeniu o pracę. Staraj się zawsze maksymalnie zindywidualizować swój komunikat. Jest to dowód szacunku dla jego odbiorcy. Do kogo mówimy? Odbiorca Co mówimy? Strategia Jak mówimy? Narzêdzia Kiedy mówimy? Timing To jak ważne jest zrozumienie odbiorcy widać na wykresie jest to punkt wyjścia, od którego wychodzimy budując cały proces komunikacji. Od tego, do kogo mówimy zależy to, co mówimy, jak mówimy i kiedy mówimy. Dopiero, gdy określimy odbiorcę, dobieramy odpowiednią strategię, narzędzia i właściwy czas. PR-owcy tworzą bazy dziennikarzy, do których chcą dotrzeć z informacjami dotyczącymi ich klienta i którzy mogą być tymi informacjami zainteresowani. Ty poszukując pracy musisz stworzyć bazę potencjalnych pracodawców, dla których Twoje cv może być atrakcyjne. Tworzysz w ten sposób grupę wartościowych odbiorców Twojego komunikatu.

10 54 Rozdział 4 Jak to zrobić? dokładnie przeanalizuj swoją obecną lub docelową branżę i określ interesujące Cię firmy, monitoruj swoją branżę nie przeocz żadnej nowopowstałej firmy, ani działań swoich docelowych firm, przeglądaj ogłoszenia o pracę w prasie, subskrybuj newslettery z najnowszymi ofertami za pomocą portali poświęconych rynkowi pracy, patrz szeroko, bądź uważny na to, co dzieje się w gospodarce, polityce, kulturze, może Cię to zainspirować do zupełnie nieoczekiwanych nowych poszukiwań, rozmawiaj ze znajomymi, dyskutuj na forach, poinformuj zaufane osoby, że szukasz pracy, a jednocześnie staraj się zdobyć jak najwięcej informacji o firmie, do której zamierzasz aplikować. Jeżeli zidentyfikowałeś wymarzone dla Ciebie firmy, a nie znalazłeś ogłoszenia o wakacie, nie obawiaj się wysłać cv w formie tzw. spontanicznej aplikacji, oczywiście z odpowiednim listem motywacyjnym i uzasadnieniem w treści maila Ile z tego, co powiesz usłyszy odbiorca? Odbiorca i tak usłyszy niewielką część z tego, co chcesz mu powiedzieć tę część, która odpowie na jego potrzeby i upodobania. Dlatego warto go jak najlepiej poznać zanim wystosujesz do niego komunikat. W reklamie i marketingu mówi się o tzw. wglądzie konsumenta (ang. consumer insight). Jest to główna myśl, jaką ma konsument w związku z danym produktem, która zazwyczaj dobrze obrazuje jego pragnienia i potrzeby z nim związane, np.: Gdy piję wodę, czuję, że dbam o siebie, Piję piwo, bo czuję się wtedy jak prawdziwy mężczyzna, lub Gdy używam dobrych kosmetyków czuję się piękna. Dla Twojego potencjalnego pracodawcy jesteś produktem, który ma zaspokoić pewne jego potrzeby. Postaraj się dobrze zastanowić, jaki może być jego wgląd w odniesieniu do stanowiska na jakie aplikujesz, a może w odniesieniu do wszystkich pracowników firmy i spróbuj na niego odpowiedzieć w swojej aplikacji.

11 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 55 Jaki wgląd może mieć Twój pracodawca i jak na niego odpowiedzieć? Można to zazwyczaj wydedukować na podstawie informacji z ogłoszenia o pracę tzn. z opisu osoby, jakiej poszukuje firma lub na podstawie analizy kultury danej organizacji. Twój przyszły szef może myśleć np.: Potrzebuję dużej dawki kreatywności, od papierków mam sekretarkę, potrzebuję pomysłów, pomysłów i jeszcze raz pomysłów. Niech ktoś mnie w końcu zaskoczy! Jeżeli jesteś osobą kreatywną to podkreśl to w swojej aplikacji, popisz się pomysłami, załącz portfolio swoich prac, opisz swoje osiągnięcia, niech Twoja aplikacja będzie wyrazem Twojej kreatywności. Od pomysłów jestem ja. Pracownik jest od ich realizacji. Nie chcę dyskusji i problemów, nie mam na nie czasu. Jeżeli jesteś osobą spokojną i podporządkowaną to jest to praca dla Ciebie. Podkreślaj swoją ugodowość i umiejętność pracy z ludźmi. Czy ktoś mógłby w końcu zapanować nad moim kalendarzem?! Proszę Jeśli jesteś osobą uporządkowaną, która dobrze panuje nad czasem swoim i innych nie zapomnij podać przykładów swoich sukcesów w tym zakresie. W Twoim cv nie ma miejsca na bałagan. To, co chcesz powiedzieæ To, co odbiorca chce us³yszeæ

12 56 Rozdział 4 Jaki jest potencjalny pracodawca Teresy? Teresa musi sobie odpowiedzieć na te wszystkie pytania zanim podejmie konkretne działania. Sytuacja na rynku pracy jest ciężka, istnieje duża konkurencja, panuje bezrobocie, jednak w jej grupie zawodowej ze względu na specyficzne wykształcenie niezbędne do pracy prawnika, czy nawet urzędnika sytuacja przedstawia się nienajgorzej. Uprzednie doświadczenia Teresy wskazują na to, że poszukiwane są osoby z jej wykształceniem. Zasoby finansowe Teresy pozwalają jej na dotarcie do pracodawców tradycyjnymi metodami: pocztą, telefonicznie, przy użyciu poczty elektronicznej. Zasoby behawioralne pozwalają jej poświęcić na proces docierania do pracodawcy i następnie proces rekrutacji dowolną ilość czasu. Potencjalni pracodawcy Teresy to: urzędy, biura, kancelarie prawnicze, sądy, wszelkiego rodzaju instytucje publiczne Krok 3. Poznaj siebie i dowiedz się czy potrzebujesz krawatu Czołga się spragniony facet po pustyni. Spotyka Araba i pyta się: Panie, masz trochę wody? Lepiej kup sobie pan krawat Facet czołga się dalej, spotyka beduina i pyta się: Panie masz pan trochę wody? Lepiej kup sobie pan krawat Po co mi krawat?! Ale czołga się dalej. I nagle widzi, o! bar! Już chce wbiec do środka, ale zatrzymuje go ochroniarz Panie, wpuść pan mnie! A nie widział pan tabliczki? Facet patrzy na tabliczkę, a tam Wstęp tylko w Krawatach

13 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 57 Wizja znalezienia pracy i nasza determinacja w tym procesie jest czasem tak absorbująca, że może przesłonić nam podstawowe pytania, które powinniśmy sobie zadać poszukując pracy, np.: Czy są jakieś bariery wejścia których nie da się obejść? Czyli, czy żeby wejść tam, dokąd chcesz, potrzebujesz krawatu? I jeżeli tak, to jakiego? Takim krawatem może być np.: znajomość języków obcych, jeżeli chcesz pracować w międzynarodowej korporacji lub prawo jazdy, jeżeli Twoja wymarzona paca wymaga przemieszczania się samochodem służbowym. Jeżeli będziesz zdeterminowany, żeby pracować w danej firmie, być może najpierw będziesz musiał zainwestować w taki lub inny krawat, czyli nadrobić jakieś braki lub rozwinąć pewne kompetencje. Najprościej i najbardziej znanym narzędziem pozwalającym określić swoje silne i słabe strony jest analiza SWOT. Analiza SWOT Analiza SWOT jest jedną z prostszych i najczęściej stosowanych technik analitycznych. Skrót SWOT pochodzi od czterech angielskich słów i składa się z analizy czterech obszarów: Strenghts (Silne strony), Weaknesses (Słabe strony), Opportunities (Szanse), Threats (Zagrożenia). Jest to analiza wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danego przedsiębiorstwa (także przedsięwzięcia), będąca podstawową bazą planowania strategicznego. Metoda ta służy do oceny wewnętrznych i zewnętrznych czynników warunkujących rozwój firmy lub jednostki. Analiza SWOT pozwala poznać swoje silne i słabe strony oraz rozpoznać zagrożenia i szanse na rynku. Analiza SWOT opiera się na badaniu dwóch grup czynników: wewnętrznych i zewnętrznych. Każda grupa rozpatrywana jest pod kątem pozytywnego i negatywnego wpływu na organizacje lub jednostkę. Silne i słabe strony: silne strony pozytywne zjawiska na które wpływ ma sama organizacja lub jednostka, np. wysoka jakość kadry, znajomość lokalnych uwarunkowań itp., a w Twoim przypadku np.: dobre wykształcenie, predyspozycje osobowościowe do wykonywania danego zawodu,

14 58 Rozdział 4 słabe strony zjawiska ograniczające możliwości rozwoju organizacji i jednostki na które ma ona wpływ, np. słaba komunikacja wewnętrzna, brak koordynacji miedzy-wydziałowej itp., a w Twoim przypadku np.: brak znajomości języków obcych, brak wiary w siebie lub brak ukończonych studiów wyższych. Dotyczą one wnętrza organizacji lub jednostki i mamy na nie wpływ możemy rozwijać swoje mocne strony i zmniejszać słabe. Szanse i zagrożenia: szanse zjawiska tworzące możliwości rozwoju niezależne od działań organizacji, np. położenie geograficzne, w Twoim przypadku np.: dynamiczny rozwój branży w której pracujesz, zagrożenia negatywne zjawiska pochodzące z otoczenia organizacji lub osoby, niezależne od jej działań, np. częste zmiany prawa, pogarszanie wskaźników makroekonomicznych itp., a w Twoim przypadku np.: kryzys gospodarczy i związane z nim zwolnienia lub wstrzymanie zatrudniania nowych pracowników. Płyną one z otoczenia i nie mamy na nie wpływu możemy jedynie wykorzystywać szanse i unikać zagrożeń. Analizy SWOT dokonuje się w formie bardzo obrazowej tabeli: Wewnętrzne Zewnętrzne Pozytywne Silne strony Szanse Negatywne Słabe strony Zagrożenia Jeśli dokonujesz takiej analizy po raz pierwszy, możesz ze zdziwieniem odkryć swoje atuty, o których wcześniej nie myślałeś. Możesz też mieć zupełnie odwrotne wrażenia widzieć same słabe strony i zagrożenia. Pamiętaj, że silne strony mogą służyć niwelowaniu zagrożeń, a szanse na rynku mogą pomóc przezwyciężyć słabe strony. Do tego służy dalsza część analizy SWOT oraz jej mutacja analiza TOWS.

15 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 59 W przypadku Teresy analiza SWOT mogłaby wyglądać następująco: Silne strony ukończone z oceną bardzo dobrą studia wyższe Wydział Prawa na renomowanej warszawskiej uczelni prywatnej, miesięczne praktyki w Sądzie Rejonowym w Warszawie pozwalające zgłębić tajniki prawa karnego, sumienność, pracowitość, obowiązkowość, szeroka wiedza z zakresu prawa karnego i cywilnego, ugodowość, umiejętność pracy w grupie, dogłębna znajomość prawa europejskiego, miła powierzchowność Teresy. Słabe strony słaba znajomość języka angielskiego, brak znajomości innych języków obcych, brak doświadczenia zawodowego, brak aplikacji prawniczej, brak wiary w siebie. Szanse zapotrzebowanie na prawników i urzędników państwowych umiejących się poruszać w dziedzinie prawa, coraz tańsze i bardziej dostępne możliwości nauki języków obcych, np.: wszechobecny język angielski, miejsce zamieszkania i poszukiwania pracy Warszawa, która oferuje najwięcej możliwości pod tym względem, duże zapotrzebowanie na pracowników instytucji unijnych, gdzie znajomość prawa jest duża zaletą, pracodawcy cenią osoby sumienne, pracowite i skromne. Zagrożenia duża konkurencja w tej grupie zawodowej, konkurencję stanowić mogą osoby o lepszym wykształceniu, wymagana biegła znajomość języka angielskiego. Praktyka czyni mistrza wykonaj swoją analizę SWOT. Silne strony Szanse

16 60 Rozdział 4 Słabe strony Zagrożenia Istotą SWOT jest szukanie zależności między czynnikami wewnątrz i na zewnątrz organizacji lub jednostki. Analiza SWOT koncentruje się na szukaniu synergii od wewnątrz na zewnątrz. Służy temu szukanie odpowiedzi na pytania: Jak moje siły pomogą wykorzystać mogące wystąpić szanse? Jak moje słabości mogą mi przeszkodzić w wykorzystaniu szans? Jak moje siły pozwolą na przezwyciężenie mogących wystąpić zagrożeń? Jak moje słabości mogą wzmocnić siłę oddziaływania zidentyfikowanych zagrożeń? Można też spojrzeć na ten proces z drugiej strony od zewnątrz do wewnątrz. Do tego służy analiza TOWS. W tym miejscu szukamy odpowiedzi na pytania: Jak zagrożenia osłabią moje siły? Jak szanse spotęgują moje siły? Jak zagrożenia spotęgują moje słabości? Jak szanse pozwolą przezwyciężyć istniejące słabości? [Ward, 1997]. Jak wyglądałaby taka analiza w przypadku Teresy? Skoncentrujemy się na analizie SWOT Teresy jako pracownika, inaczej niniejsza praca stałaby się zbyt obszerna.

17 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 61 Analiza SWOT/TOWS Teresy: Jak siły Teresy pozwolą wykorzystać mogące wystąpić szanse? Ukończone z oceną bardzo dobrą studia wyższe kierunek Prawo oraz praktyki w Sądzie Rejonowym są dużym atutem w sytuacji zapotrzebowania na prawników i urzędników państwowych umiejących się poruszać w dziedzinie prawa, podobnie mocne strony Teresy takie jak sumienność, pracowitość, obowiązkowość mogą pozwolić wykorzystać szanse jakimi są coraz tańsze i bardziej dostępne możliwości nauki języków obcych. Szeroka wiedza z zakresu prawa karnego i cywilnego oraz znajomość Prawa Europejskiego, razem z doskonaleniem języków obcych będą bardzo przydatne przy ewentualnym ubieganiu się o pracę w instytucjach unijnych, gdzie znajomość prawa jest duża zaletą. Ugodowość, umiejętność pracy w grupie oraz miła powierzchowność Teresy mogą tylko dodatkowo przyczynić się do lepszego wykorzystania szans na rynku pracy. Jak zidentyfikowane słabości przeszkodzą w wykorzystaniu szans? Brak aplikacji prawniczej, brak doświadczenia zawodowego oraz brak wiary w siebie mogą w znacznym stopniu utrudnić Teresie wykorzystanie szans na rynku, nawet szansy, jaką samą w sobie stanowi jej miejsce zamieszkanie Warszawa. Słaba znajomość języka angielskiego może z kolei stanowić przeszkodę przy aplikowaniu do instytucji unijnych. Brak aplikacji prawniczej również może utrudnić wykorzystanie szansy, jaką jest zapotrzebowanie na przedstawicieli tej grupy zawodowej. Jak zidentyfikowane siły pozwolą przezwyciężyć mogące wystąpić słabości? Przede wszystkim wiedza i wykształcenie Teresy oraz cechy takie jak sumienność, pracowitość, obowiązkowość mogą pomóc jej przezwyciężyć słabości. Sumienność i obowiązkowość może ona wykorzystać w nauce języków i w trakcie poszukiwania pracy np.: wykazując się tymi cechami w trakcie okresów próbnych lub podkreślając swoje dotychczasowe osią-

18 62 Rozdział 4 gnięcia z nich wynikające np.: średnia ocen na studiach, referencje opiekuna stażu. Ponadto, wielu pracodawców bardzo ceni sumienne i pracowite osoby. Sumienność i obowiązkowość to cechy, które pomogą również Teresie pomyślnie przejść przez cały proces poszukiwania pracy, i sprawią, że nie podda się ona zbyt szybko. Jak zidentyfikowane słabości mogą wzmocnić siłę oddziaływania zidentyfikowanych zagrożeń? Dużym niebezpieczeństwem w przypadku Teresy jest brak wiary w siebie. Ta słabość może w znacznym stopniu wzmocnić zagrożenia rynku: dużą konkurencję w tej grupie zawodowej, o lepszym wykształceniu, z biegłą znajomością języka angielskiego. Świadomość tych zagrożeń może spowodować zwątpienie i zaprzestanie przez Teresę jakichkolwiek działań. Brak wiary w siebie może też być powodem zaniechania nauki języka angielskiego. Analiza TOWS naszej bohaterki: Jak zagrożenia osłabią kolejne siły Teresy? Duża konkurencja ze strony osób lepiej wykształconych, z większym doświadczeniem, może osłabiać silne strony naszej bohaterki, gdyż na tle tych osób jej wykształcenie i umiejętności mogą wyglądać niekorzystnie. Świadomość istniejących na rynku zagrożeń może także przede wszystkim osłabić osobowościowe siły Teresy. Osłabić jej motywację a przez to również sumienność, pracowitość, obowiązkowość, brak chęci podkreślania swoich atutów i silnych stron, np.: miłej powierzchowności. Jak dane szanse spotęgują zidentyfikowane siły? Zapotrzebowanie na prawników i urzędników państwowych umiejących się poruszać w dziedzinie prawa, duże zapotrzebowanie na pracowników instytucji unijnych, potęgują siły jakimi są: wykształcenie Teresy oraz jej doświadczenie. Coraz tańsze i bardziej dostępne możliwości nauki języków obcych mogą spotęgować sumienność, pracowitość Teresy. Przede wszystkim zaś miejsce zamieszkania i poszukiwania pracy Warszawa, która oferuje najwięcej możliwości w tym zakresie z pewnością potęguje wszystkie wymienione siły naszej bohaterki.

19 Czy wiesz, że cały czas stosujesz autoprezentację i kreujesz swój wizerunek? 63 Jak dane zagrożenia spotęgują zidentyfikowane słabości? Podobnie jak w przypadku związku na zewnątrz między słabościami a zagrożeniami, świadomość konkurencji może w znacznym stopniu spotęgować brak wiary w siebie naszej bohaterki a także na poziomie bardziej zewnętrznym silniejsi konkurenci Teresy mogą stanowić dla niej niekorzystne tło i w ten sposób osłabiać jej mocne strony. Jak dane szanse pozwolą przezwyciężyć istniejące słabości? O ile Teresa przezwycięży brak wiary w siebie i stanie w szranki z konkurentami, szanse na rynku mogą bardzo pomóc w przezwyciężeniu słabości bohaterki. Duże zapotrzebowanie na prawników i urzędników zwłaszcza w Warszawie może sprawić, że słabości takie, jak brak doświadczenia, aplikacji prawniczej, brak koneksji nie będą stanowić przeszkody w znalezieniu pracy. Coraz większa zaś dostępność metod nauki języków obcych pomoże zniwelować słabość jaką jest brak znajomości języków obcych. Praktyka czyni mistrza wykonaj swoją analizę SWOT/ TOWS. Zastanów się, jak wymienione przez Ciebie czynniki (silne i słabe strony, szanse i zagrożenia) przenikają się wzajemnie: Od wewnątrz na zewnątrz: Jak moje siły pomogą wykorzystać mogące wystąpić szanse? Jak moje słabości mogą mi przeszkodzić w wykorzystaniu szans?

20 64 Rozdział 4 Jak moje siły pozwolą na przezwyciężenie mogących wystąpić zagrożeń? Jak moje słabości mogą wzmocnić siłę oddziaływania zidentyfikowanych zagrożeń? Od zewnątrz do wewnątrz: Jak zagrożenia osłabią Twoje siły? Jak szanse spotęgują Twoje siły? Jak zagrożenia spotęgują Twoje słabości? Jak szanse pozwolą przezwyciężyć Twoje słabości?