FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page I. Schilcher Dorsch Zio³olecznictwo w pediatrii

Transkrypt

1 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page I Schilcher Dorsch Zio³olecznictwo w pediatrii

2 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page II

3 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page III Heinz Schilcher Walter Dorsch Ziołolecznictwo w pediatrii Podręcznik dla lekarzy i farmaceutów Wydanie I polskie pod redakcj¹ Izabeli Feckiej

4 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page IV T³umaczenie: Magdalena Smoliñska Redakcja naukowa: dr n. farm. Izabela Fecka Redakcja jêzykowa: Stanis³awa Trela Opracowanie indeksu: Joanna Korsan Projekt ok³adki: Delta Studio Ze wzglêdu na sta³y postêp w naukach medycznych lub odmienne opinie na temat leczenia, a tak e mo liwoœæ wyst¹pienia b³êdu, Wydawnictwo prosi, aby w trakcie podejmowania decyzji terapeutycznej uwa nie oceniaæ informacje zamieszczone w niniejszej ksi¹ ce, zw³aszcza dotycz¹ce leków nowych lub rzadko stosowanych. Dawkowanie leków podane w niniejszej publikacji, jak równie ich aplikacja odpowiadaj¹ poziomowi wiedzy medycznej w czasie powstawania dzie³a. Za dawkowanie i sposób podawania leków jest odpowiedzialny u ytkownik. Prosimy zapoznaæ siê z informacjami producenta przed zastosowaniem leku. Nazwy handlowe s¹ prawnie chronione, nawet wówczas, gdy nie zosta³y specjalnie oznaczone. ISBN Dzie³o w ca³oœci jest chronione prawem autorskim. adna z czêœci tej ksi¹ ki nie mo e byæ w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej zgody Wydawnictwa. Dotyczy to równie sporz¹dzania fotokopii, mikrofilmów, t³umaczenia oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych. Tytu³ wydania oryginalnego w jêzyku niemieckim: Phytotherapie in der Kinderheilkunde. Ein Handbuch für Ärzte und Apotheker By Heinz Schilcher, Walter Dorsch 4th edition 2006 by Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft mbh, Birkenwaldstraße 44, D Stuttgart All rights reserved 2009 Copyright for the polish edition by Wydawnictwo MedPharm Polska Sp. z o.o. ul. Powstañców Œl¹skich Wroc³aw Przygotowanie do druku: Pracownia Sk³adu Komputerowego TYPO-GRAF

5 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page V Spis treści S³owo wstêpne Przedmowa do wydania polskiego IX X 1 Wprowadzenie i uwagi Ocena skutecznoœci dzia³ania leków roœlinnych Znaczenie medycyny doœwiadczalnej w fitoterapii Zadania lekarza i farmaceuty w naukowej koncepcji fitoterapii pediatrycznej Podstawy prawid³owej fitoterapii u dzieci Receptura zió³ do zaparzania Jakoœæ stosowanych zió³ Przygotowanie zió³ Napar Odwar Maceracja Jak niebezpieczny jest alkohol (etanol) w lekach dla dzieci? Uwagi dotycz¹ce stosowania leków homeopatycznych u dzieci Środki roślinne stosowane zewnętrznie Pielêgnacja wra liwej skóry niemowl¹t i ma³ych dzieci Leki gotowe Leczenie stanu zapalnego skóry Pieluszkowe zapalenie skóry Wyprysk dzieciêcy, ciemieniucha, atopowe zapalenie skóry ojotokowe zapalenie skóry Stany zapalne okolic genitaliów Leki gotowe Leczenie ran i oparzeñ Leczenie ran

6 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page VI VI Spis treœci Leczenie oparzeñ Leki gotowe St³uczenia, zmia d enia, skrêcenia, zwichniêcia, naci¹gniêcia Leki gotowe Opryszczka wargowa Leki gotowe Choroby oczu Dro d yca jamy ustnej Leki gotowe Œwierzb i wszawica Leki gotowe Œrodki roœlinne stosowane zewnêtrznie w chorobach górnych dróg oddechowych Leki gotowe Œrodki roœlinne stosowane zewnêtrznie w stanach zapalnych uszu Środki roślinne stosowane wewnętrznie Choroby uk³adu oddechowego Nie yty górnych dróg oddechowych Kaszel suchy Kaszel z odkrztuszaniem, tzw. kaszel produktywny Kaszel napadowy Nie yt nosa Zapalenie zatok Leki gotowe Przeziêbienia Leki pochodzenia roœlinnego obni aj¹ce gor¹czkê Surowce pochodzenia roœlinnego o dzia³aniu napotnym Leki pochodzenia roœlinnego pobudzaj¹ce apetyt Modulatory immunologiczne, wczeœniej: stymulatory uk³adu immunologicznego Leki gotowe Choroby uk³adu pokarmowego Brak apetytu Dolegliwoœci o³¹dkowe Niestrawnoœci Wzdêcia, gazy, kolki trzymiesiêczne

7 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page VII VII Spis treœci Biegunka Przewlek³e zaparcia nawykowe Choroba lokomocyjna Leki gotowe Choroby uk³adu moczowo-p³ciowego Infekcje dróg moczowych Moczenie nocne i dzienne (enuresis nocturna i enuresis diurna) Podra nienie pêcherza moczowego Leki gotowe Zaburzenia psychosomatyczne Leki uspokajaj¹ce (niepokój, stany lêkowe, zaburzenia snu) Leki gotowe Zwalczanie bólu Napiêciowy ból g³owy Bóle z powodu zranieñ Bóle zêbów i dzi¹se³ Bóle koœci Bóle g³owy o pod³o u psychicznym Napady migrenowe Leki gotowe Fitoterapia w zatruciach Œrodki wymiotne Oœrodki informacji w przypadku zatrucia Wykaz literatury 77 5 Monografie Niemieckiej Komisji E Wprowadzenie do monografii oraz wytyczne dotycz¹ce dawkowania dla dzieci Alfabetyczny wykaz monografii w jêzyku ³aciñskim Alfabetyczny wykaz wskazañ dla surowców roœlinnych wg monografii Komisji E Alfabetyczne zestawienie dzia³añ surowców roœlinnych wg Komisji E Alfabetyczny zbiór monografii leczniczych surowców roœlinnych opracowanych przez Komisjê E

8 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page VIII VIII Spis treœci 6 Monografie ESCOP (European Scientific Cooperative On Phytotherapy) Wprowadzenie Monografie ESCOP surowców stosowanych w pediatrii Skorowidz Skorowidz terminów ³aciñskich

9 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page IX IX Słowo wstępne Znakiem czasu w nowoczesnej pediatrii sta³o siê odkrywanie leków roœlinnych na nowo. Kiedy ja by³em dzieckiem pediatria opiera³a siê wy³¹cznie na metodach naturalnych: od znienawidzonych ok³adów na klatkê piersiow¹ stosowanych w ka dej chorobie, której towarzyszy³a gor¹czka, przez ró nego rodzaju syropy na kaszel, a po leki przeciwbiegunkowe, a koñcz¹c na naparze z rumianku. Jeszcze w czasach mojej asystentury w Klinice Uniwersyteckiej w Monachium stosowano gorczyczniki ok³ady z gorczycy, by³ to œrodek stosowany wy³¹cznie przez doœwiadczone pielêgniarki. Po wprowadzeniu antybiotyków wszystkie te skarby pediatrii odesz³y w zapomnienie, dlatego te z ogromn¹ radoœci¹ przyj¹³em niniejsze opracowanie przeznaczone dla lekarzy i farmaceutów, autorstwa Profesora Schilchera, Dyrektora Instytutu Biologii Farmaceutycznej Wolnego Uniwersytetu w Berlinie, pod tytu³em Zio³olecznictwo w pediatrii. Tym samym wyszed³ on naprzeciw oczekiwaniom nowoczesnej pediatrii, która polega tak e na stosowaniu metod naturalnych: od fitoterapii, przez homeopatiê, a do akupunktury.

10 FITO-0.QXD 12/17/08 3:15 PM Page X X Przedmowa do wydania polskiego Postêp nauk farmaceutycznych i dziedzin pokrewnych spowodowa³ pojawienie siê na rynku aptecznym ogromnej liczby preparatów zio³owych. Równoczeœnie listê specyfików krajowych nieustannie poszerzaj¹ produkty pochodz¹ce z krajów Wspólnoty Europejskiej. Ich rozpowszechnieniu sprzyja rosn¹ce zainteresowanie medycyn¹ naturaln¹ oraz szeroki dostêp. Wiêkszoœæ z oferowanych leków pochodzenia naturalnego wydawana jest bowiem bez przepisu lekarza. Nie oznacza to jednak, e w³aœciwego wyboru powinien dokonywaæ pacjent wy³¹cznie samodzielnie. Porady i opinie lekarza lub farmaceuty powinny zawsze odgrywaæ wiod¹c¹ rolê, poniewa niew³aœciwe zastosowanie czy dawkowanie mo e byæ przyczyn¹ co najmniej nieskutecznoœci dzia³ania, a w przypadku nadu ywania tak e wyst¹pienia skutków ubocznych. Receptura wspó³czesnych leków zio³owych, dostêpnych w sprzeda y aptecznej, oparta jest przede wszystkim na rzetelnych badaniach fitochemicznych, a ich wytwarzanie, dystrybucja i kontrola podlega przepisom prawnym. Preparaty o statusie produktu leczniczego zio³owego musz¹ spe³niaæ wymagania prawa farmaceutycznego odnoœnie jakoœci, skutecznoœci i bezpieczeñstwa stosowania, natomiast suplementy diety przepisów dotycz¹cych ywnoœci. Ze wzglêdu na wysoki koszt tylko nieliczne z nich posiadaj¹ badania kliniczne i ustalone dawkowanie w przedzia³ach wiekowych poni ej 12. roku ycia. Nie mniej jednak polecane produkty zio³owe powinny mieæ wyszczególnion¹ substancjê czynn¹ lub grupê substancji czynnych, w kierunku których prowadzona jest standaryzacja. Zgodnie z wol¹ autorów, podrêcznik przeznaczony jest dla lekarzy i farmaceutów. Sk³ada siê z dwóch czêœci, w pierwszej przedstawiono surowce roœlinne (substancje roœlinne), ich przetwory, a tak e sprawdzone przepisy leków recepturowych oraz gotowe preparaty apteczne w kontekœcie ich zastosowania leczniczego w poszczególnych chorobach i dolegliwoœciach wieku dzieciêcego. W czêœci drugiej zamieszczono wybrane monografie roœlin leczniczych opublikowane przez Niemieck¹ Komisjê E (organ Federalnego Urzêdu Zdrowia) oraz monografie ESCOP (Europejskiego Naukowego Stowarzyszenia Fitoterapii). Obok krótkiej charakterystyki substancji roœlinnej, zawieraj¹ one zwiêz³e omówienie dzia³ania leczniczego, zakresów zastosowania, przeciwwskazañ do stosowania, dzia³añ ubocznych, poznanych interakcji oraz sposobów u ycia i dawkowania, tak e u dzieci. Redaktorzy niniejszego wydania maj¹ nadziejê, i stanie siê ono przydatne w Pañstwa praktyce zawodowej. dr n. farm. Izabela Fecka