RWE Polska. RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 1. RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce

Transkrypt

1 RWE Polska RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 1 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce

2 Sylwia Piekut Analityk ds. Strategii Zakupu RWE Polska S.A. Sławomir Skoczek Główny Analityk ds. Strategii Zakupu RWE Polska S.A. Łukasz Dąbrowski Analityk ds. Strategii Zakupu RWE Polska S.A. Współpraca Łukasz Musiałkiewicz Senior Menedżer ds. Strategii Zakupu RWE Polska S.A. Anna Kunicka Starszy Specjalista ds. Rozwoju Biznesu RWE Polska S.A.

3 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 3 spis treści Wstęp jak czytać raport Rynek surowców energetycznych w Polsce Rynek Dnia Następnego na Towarowej Giełdzie Energii i giełdzie gazu Spot...8 Rynek Terminowy na Towarowej Giełdzie Energii i giełdzie gazu Rynek praw majątkowych tzw. kolorów Rynki surowców i uprawnień do emisji Rynek energii elektrycznej w Polsce Rynek spot Rynek terminowy Rynek praw majątkowych tzw. kolorów Rynek energii elektrycznej perspektywa Rynek surowców i uprawnień do emisji CO polityka i gospodarka a ceny energii oferta rwe polska Zastrzeżenia prawne

4 4 RWE Polska

5 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 5 Wstęp jak czytać raport

6 6 RWE Polska Rynek surowców energetycznych w Polsce Rynek energii elektrycznej w Polsce Energia elektryczna, podobnie jak inne towary, najpierw jest wytwarzana, potem kupowana przez pośredników, a następnie sprzedawana Klientom. Firmy zajmujące się handlem energią (tzw. spółki obrotu) kupują ją od wytwórców i sprzedają Klientom finalnym. Ceny i warunki transakcji są indywidualnie ustalane pomiędzy firmą sprzedającą a kupującą energię lub wynikają z zasad jej zakupu (zakup na giełdzie energii lub za pośrednictwem internetowych platform obrotu energią). Najważniejszym rynkiem obrotu giełdowego jest Towarowa Giełda Energii (TGE). Obrót na wszystkich rynkach TGE dedykowanych energii elektrycznej wyniósł w 2012 r. 132 TWh. Jest to ponad 106% energii sprzedawanej w ciągu roku do odbiorców finalnych. W porównaniu z poprzednim rokiem obrót wzrósł o 4,20%. Sam rynek jest stosunkowo młody powstał z chwilą wejścia w życie ustawy Prawo energetyczne w kwietniu 1997 r. Od tamtego czasu energia elektryczna przestała być traktowana jako dobro powszechne, a stała się towarem. Rozpoczęty proces demonopolizacji energetyki doprowadził do jej podziału na podsektory: wytwarzania, przesyłu i dystrybucji oraz obrotu (handlu) energią. Celem wprowadzonych zmian było uruchomienie mechanizmów rynkowych w energetyce, tworzących konkurencyjny rynek energii elektrycznej. Wytwarzanie i handel energią elektryczną straciły charakter monopolu, a wprowadzenie konkurencji pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi miało zracjonalizować poziom cen energii. Spółki obrotu energią (takie jak np. RWE Polska), elektrownie, pozataryfowi odbiorcy energii elektrycznej (duzi odbiorcy bezpośrednio uczestniczący w rynku) czy domy maklerskie wszyscy korzystają z hurtowego rynku energii elektrycznej. Na rynku hurtowym energię można kupować w kontraktach bilateralnych, na giełdach i na internetowych platformach obrotu. W 2010 r. wprowadzono tzw. obligo giełdowe. Jest to ustawowy, dotyczący wszystkich krajowych wytwórców przymus sprzedaży 15% energii na giełdzie towarowej lub rynku regulowanym. Ci, którzy otrzymują rekompensaty z tytułu rozwiązania kontraktów długoterminowych (tzw. KDT), muszą dodatkowo sprzedawać na konkurencyjnych zasadach całość wytwarzanej przez siebie energii elektrycznej. Obecnie w Polsce obrót hurtowy odbywa się na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Firmy czy przedstawiciele gospodarstw domowych uczestniczą natomiast w rynku detalicznym energii elektrycznej. Cena dla odbiorcy na rynku detalicznym różni się od cen na rynku hurtowym między innymi o wysokość akcyzy, koszt udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i kogeneracji, koszt udziału w Rynku Bilansującym oraz koszty transakcyjne sprzedawcy, co przedstawia wykres obok. Na giełdach można zawierać kontrakty na dostawę energii elektrycznej z realizacją następnego dnia (Rynek Dnia Następnego, tzw. SPOT), a także kontrakty

7 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 7 Struktura kosztowa energii elektrycznej m.in. koszty transakcyjne, rynek bilansujący, marża białe certyfikaty certyfikaty metanowe certyfikaty energia skojarzona (gaz) certyfikaty energia skojarzona (węgiel) certyfikaty OZE akcyza koszty zakupu energii elektrycznej * Dla żółtych i czerwonych certyfikatów wykres opiera się na projekcie ustawy z dnia 10 grudnia 2012 r. zmieniającym ustawę o zmianie ustawy Prawo energetyczne, ustawy Prawo ochrony środowiska, Ustawy o systemie oceny zgodności oraz ustawę o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw. terminowe z realizacją dostawy w przewidzianym okresie w przyszłości, np. w następnym kwartale, w ciągu całego kolejnego roku czy też w wybranym tygodniu danego roku (Rynek Terminowy Towarowy). Rynek gazu w Polsce 20 grudnia 2012 r. TGE dopuściła do obrotu giełdowego na Rynku Terminowym Towarowym instrumenty terminowe towarowe rozliczane przez dostawę gazu ziemnego wysokometanowego grupy E, zwane dalej instrumentami terminowymi towarowymi na gaz. Uruchomienie Rynku Terminowego Towarowego z instrumentami gazowymi to dopiero początek funkcjonowania giełdy gazu w Polsce. Więcej na ten temat w kolejnych sekcjach.

8 8 RWE Polska Rynek Dnia Następnego na Towarowej Giełdzie Energii i Giełdzie Gazu Spot Na Rynku Dnia Następnego (RDN) możliwy jest obrót energią elektryczną z dostawą w konkretnych godzinach następnej doby. Jednym z podstawowych celów RDN jest umożliwianie wstępnego zbilansowania pozycji kontraktowych, polegającego na dopasowaniu wolumenu energii elektrycznej do zmieniającego się zapotrzebowania podmiotów rynku hurtowego. Na tym rynku kupowane i sprzedawane są wolumeny energii, które powstały na skutek różnicy pomiędzy dynamicznie zmieniającym się zapotrzebowaniem (zależnym np. od warunków pogodowych) a uprzednio zawartymi kontraktami. RDN pełni również ważną rolę w kreowaniu cen odniesienia energii elektrycznej dla pozostałych kontraktów zawieranych na hurtowym rynku energii elektrycznej w Polsce. Na RDN, oprócz kontraktów na dostawę energii w konkretnej godzinie następnej doby, można zawrzeć transakcje na kontrakty blokowe: Pasmo kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie doby; Euroszczyt kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie szczytu 7:00 22:00 (15 godzin); Offpeak kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie doliny zapotrzebowania (22:00 7:00); Poranek kontrakt z dostawą takiego samego wolumenu energii w każdej godzinie poranka (0:00 6:00). TGE, oprócz cen dla poszczególnych godzin, publikuje również dzienne indeksy dla danej doby, które stanowią uśrednione ceny dla całej doby lub jej części (kontraktów blokowych) i ułatwiają śledzenie średnioterminowego trendu na rynku energii elektrycznej. Ceny energii elektrycznej są zróżnicowane dla poszczególnych dni (np. dni roboczych, sobót, niedziel lub świąt), co wpływa między innymi na zmienność krzywej cen.

9 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 9 Poziom cen energii elektrycznej na rynku SPOT jest zależny od wielu wzajemnie na siebie oddziałujących czynników. Wśród nich możemy wymienić: układ dni, np. dni robocze, weekendy, dni świąteczne, dni świąteczne połączone z weekendami, sezony urlopowe; warunki pogodowe, np. temperatura, zachmurzenie, opady; dostępność mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE) ograniczenia sieciowe, zdolności wytwórcze; poziom zapotrzebowania w KSE; wymianę międzysystemową import i eksport energii elektrycznej; nietypowe wydarzenia, np. Euro 2012; ceny nośników energii: ropy, węgla, gazu; ceny rynku terminowego energii elektrycznej; pozycję kontraktową podmiotów biorących udział w rynku, np. czy większość podmiotów kupuje, czy sprzedaje energię. Liczba dni roboczych i świątecznych dla lat Dane kalendarzowe Temperatura (Warszawa) dni robocze dni wolne w tym dni świąteczne dni robocze dni wolne w tym dni świąteczne 2011 w C 2012 w C Styczeń ,6-1,1 Luty ,8-6,2 Marzec ,3 4,6 Kwiecień ,1 9,2 Maj ,4 15,5 Czerwiec ,9 17,2 Lipiec ,9 21,0 Sierpień ,7 19,0 Wrzesień ,0 14,6 Październik ,3 8,1 Listopad ,9 5,7 Grudzień ,5-3,1 Źródło: opracowanie własne Wyjaśnienie: Dane kalendarzowe i poziom temperatur mają istotny wpływ na zapotrzebowanie: liczba dni świątecznych w danym miesiącu (im mniej, tym wyższe zapotrzebowanie), temperatura (w miesiącach zimowych: im niższa, tym wyższe zużycie, w miesiącach ciepłych: im wyższa temperatura, tym wyższe zużycie). W Raporcie prezentujemy również poziom zapotrzebowania w KSE. Warto wiedzieć, że czynnikami wpływającymi na poziom zapotrzebowania są głównie warunki atmosferyczne oraz tempo wzrostu gospodarczego.

10 10 RWE Polska Rynek Dnia Następnego gazu 31 grudnia 2012 r. uruchomiony został rynek SPOT gazu. Przedmiotem obrotu na tym rynku jest gaz ziemny wysokometanowy grupy E, zwany dalej gazem, z dostawą w dniu następnym po dniu obrotu. Start giełdowego handlu gazem to pierwsze z kilku wydarzeń na drodze do pełnej liberalizacji tego rynku. W chwili obecnej trudno jest oczekiwać aktywnego zainteresowania firm obrotem błękitnym paliwem na giełdzie. Aby to zmienić, konieczne jest wprowadzenie ustawowego obliga giełdowego dotyczącego sprzedaży co najmniej części tego surowca. Planowane jest również umożliwienie podmiotom bezpośredniego działania na giełdzie gazu, a więc i pełnienia roli animatora rynku. W kształtowaniu popytu na giełdowy gaz istotne jest odejście od zasady bierz lub płać i umożliwienie firmom dalszej odsprzedaży kupowanego od dotychczasowego dostawcy surowca. Równie istotne jest zapewnienie uczestnikom rynku swobodnego dostępu do infrastruktury przesyłowej oraz jej rozbudowa. Uzyskanie satysfakcjonującej płynności obrotu na Towarowej Giełdzie Energii, pozwalającej na powstanie referencyjnej ceny, zależy od spełnienia powyższych założeń.

11 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 11

12 12 RWE Polska Rynek Terminowy na Towarowej Giełdzie Energii i Giełdzie Gazu Rynek Terminowy Towarowy (RTT) umożliwia zawieranie transakcji na dostawę energii elektrycznej w konkretnym okresie w przyszłości. Ceny kształtujące się na tym rynku odzwierciedlają również prognozy cenowe. Przedmiotem obrotu na RTT są kontrakty terminowe na dostawę energii elektrycznej, w których sprzedający (wystawca kontraktu) zobowiązuje się do dostarczenia energii elektrycznej w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, a kupujący (nabywca kontraktu) zobowiązuje się do nabycia energii elektrycznej w określonym terminie i po określonej cenie. Kontrakty terminowe pozwalają wyznaczyć cenę energii elektrycznej w dłuższym horyzoncie czasowym (na TGE do trzech lat do przodu), co stwarza istotne impulsy cenowe dla inwestorów, którzy planują budowę nowych mocy wytwórczych. Klientom pozwalają one natomiast prognozować ceny, optymalizować koszty zakupu energii elektrycznej i zabezpieczać się przed ryzykiem wzrostu ceny. Obecnie na RTT prowadzony jest obrót trzema typami kontraktów: kontrakt forward typu BASE i BASE5 (pasmo) z 24-godzinnym okresem wykonania (dostawy), dla BASE niezależnie od dnia tygodnia czy pory roku, dla BASE5 tylko w dni robocze; kontrakt forward typu PEAK5 i PEAK7 (szczyt) z dostawą w godzinach 7:00 22:00 (15 godzin w czasie doby), dla PEAK7 niezależnie od dnia tygodnia czy pory roku, dla PEAK5 tylko w dni robocze; kontrakt forward typu OFFPEAK (godziny pozaszczytowe) z dostawą w godzinach 0:00 7:00 i 22:00 24:00 w dni robocze oraz 0:00 24:00 w dni wolne od pracy. Ze względu na termin wykonania istnieją cztery rodzaje kontraktów: tygodniowe (BASE_W), (PEAK5_W) i (OFFPEAK_W); miesięczne (BASE_M), (PEAK5_M) i (OFFPEAK_M); kwartalne (BASE_Q), (PEAK5_Q) i (OFFPEAK_Q); roczne (BASE_Y), (PEAK5_Y) i (OFFPEAK_Y). Skrótowa nazwa danego kontraktu wskazuje na jego typ i termin wykonania, np. kontrakt PEAK5_Q-4-12 oznacza kontrakt terminowy na dostawę energii elektrycznej w dni robocze w IV kwartale 2012 r. w godzinach 7:00 22:00. Powyższe terminy wykonania dotyczą również kontraktów BASE5 i PEAK7. Poziom cen energii elektrycznej na rynku terminowym jest zależny, podobnie jak na rynku SPOT, od wielu czynników. Wśród nich możemy wymienić: ceny nośników energii (ropa, węgiel, gaz); ceny uprawnień do emisji CO 2 ; nadwyżki lub niedobory mocy w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym;

13 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 13 regulacje prawne (np. podatek akcyzowy na energię czy węgiel); zachowania podmiotów biorących udział w rynku (tzn. gra popytu i podaży); poziomy cen energii w kontraktach terminowych na innych rynkach graniczących z Polską. Notowania kontraktów terminowych odbywają się tylko w dni robocze w systemie notowań ciągłych w godz. 8:00 14:00. Szczegółowe zasady ustalania dziennych kursów rozliczeniowych dostępne są na stronie internetowej TGE S.A. Terminowy Rynek Gazu Od 20 grudnia 2012 r. Towarowa Giełda Energii w ramach funkcjonującego Rynku Terminowego Towarowego rozpoczęła obrót kontraktami terminowymi z fizyczną dostawą gazu ziemnego. Rynek ten daje możliwość zawierania transakcji standardowymi produktami terminowymi na dostawę gazu ziemnego w stałej ilości na okresy miesięczne, kwartalne i roczne. Przedmiotem obrotu jest dostawa gazu w jednakowej ilości we wszystkich godzinach okresu dostawy. Handel w ramach notowań ciągłych przewidziany jest w dni robocze w godzinach od 8:00 do 14:00. Notowania każdej serii kontraktów są prowadzone zgodnie z kalendarzem notowań i wykonania kontraktów. W obecnym stanie prawnym zawieranie i rozliczanie transakcji giełdowych na rynku gazu możliwe jest tylko za pośrednictwem domów maklerskich i towarowych domów maklerskich, będących członkami TGE oraz członkami Giełdowej Izby Rozrachunkowej prowadzonej przez Izbę Rozliczeniową Giełd Towarowych (IRGiT). Pierwszymi domami maklerskimi, które podpisały umowy umożliwiające im działanie na rynku gazu, są: Dom Maklerski BOŚ SA, Noble Securities SA oraz Trigon Dom Maklerski SA. Rozliczenia i rozrachunki transakcji z rynku gazu prowadzi Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych. Stosowany przez IRGiT system zarządzania ryzykiem gwarantuje bezpieczeństwo rozliczeń każdemu członkowi Izby w razie niewypłacalności poszczególnych uczestników rynku. Rozliczanie transakcji przez IRGiT jest gwarancją zapłaty za sprzedany gaz. Zgodnie z umową zawartą przez TGE i Gaz-System transakcje zawarte na giełdzie gazu są ważne i skuteczne pomiędzy stronami i podlegają realizacji przez Gaz-System.

14 14 RWE Polska Rynek praw majątkowych tzw. kolorów Rynek Praw Majątkowych, zwanych potocznie kolorami, jest uregulowany zapisami ustawy Prawo energetyczne oraz rozporządzeniami do niej. Wyjątek stanowią białe certyfikaty, które wynikają z Ustawy o efektywności energetycznej. Białe certyfikaty to świadectwa potwierdzające zaoszczędzenie określonej ilości energii w wyniku realizacji inwestycji służących poprawie efektywności energetycznej. Białe certyfikaty posiadają Prawa Majątkowe i są przedmiotem obrotu na Towarowej Giełdzie Energii. Stworzony prawnie system wsparcia dla źródeł odnawialnych i kogeneracyjnych (jednoczesne, czyli skojarzone wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej) pozwala wytwórcom energii elektrycznej z tego typu źródeł sprzedawać Prawa Majątkowe, nakładając jednocześnie na przedsiębiorstwa sprzedające energię elektryczną odbiorcy końcowemu obowiązek zakupu tych praw. Zakupione Prawa Majątkowe dla energii elektrycznej pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz kogeneracyjnych, tj. z gazu, węgla i metanu kopalnianego w skojarzeniu z ciepłem, podlegają umorzeniu. Alternatywnym rozwiązaniem jest uiszczenie opłaty zastępczej przez przedsiębiorstwo energetyczne. Poniższa tabela przedstawia procentowe udziały obowiązków w latach Część z nich rozpisana jest na krótszy czas. Obowiązki zakupu kolorów OZE 10,40% 10,40% 10,40% 12,00% 13,00% 14,00% 15,00% 16,00% 16,00% 16,00% 16,00% 16,00% Skojarzona (węgiel) 21,30% 22,20% 23,20% *23,20% Skojarzona (gaz) 3,10% 3,30% 3,50% *3,70% Skojarzona (metan kopalniany) 0,40% 0,60% 0,90% 1,10% 1,30% 1,50% 1,80% 2,30% Białe certyfikaty x x x X lata, za które nalicza się obowiązek3,20 * Projekt ustawy z dnia 10 grudnia 2012 r. zmieniającej ustawę o zmianie ustawy Prawo energetyczne, ustawy Prawo ochrony środowiska oraz Ustawy o systemie oceny zgodności oraz ustawę o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw; Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. (Dz. U. Nr 156, poz. 969); Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 176, poz. 1052) Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 18 października 2012 r. (Dz. U. Nr 211, poz. 1229); Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz. 551 z późn. zm.).

15 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 15 Poziom opłat zastępczych w połączeniu z udziałem procentowym obowiązków pozwala na określenie wpływu tych obowiązków na cenę dla odbiorcy końcowego. Poniższa tabela prezentuje jednostkowe opłaty zastępcze dla poszczególnych kolorów w latach oraz ilustruje ich wpływ na cenę, pokazując, ile każdy odbiorca końcowy płaci za realizację wszystkich obowiązków kolorowych przez przedsiębiorstwo obrotu energią elektryczną. Wyliczenia są wykonane zgodnie z formułą: opłata zastępcza x procentowy obowiązek zakupów kolorów, które stanowią wartość maksymalną, jaką można doliczyć do ceny energii elektrycznej. Opłata zastępcza Jedn Koszt kolorów dla odbiorcy końcowego (przykład na bazie opłaty zastępczej) Jedn OZE PLN/MWh 267,95 274,92 286,74 Skojarzona (węgiel) PLN/MWh 23,32 29,58 29,30 Skojarzona (gaz) PLN/MWh 128,80 127,15 128,80 Skojarzona PLN/MWh 59,16 59,16 60,00 (metan kopalniany) Źródło: opracowanie własne OZE PLN/MWh 27,87 28,59 29,82 Skojarzona (węgiel) PLN/MWh 4,97 6,57 6,80 Skojarzona (gaz) PLN/MWh 3,99 4,20 4,51 Skojarzona PLN/MWh 0,00 0,24 0,36 (metan kopalniany) RAZEM PLN/MWh 36,83 39,59 41,49 Źródło: opracowanie własne Rynek Praw Majątkowych dla wszystkich kolorów jest prowadzony na Towarowej Giełdzie Energii S.A. Poniższe oznaczenia określają Prawa Majątkowe poszczególnych kolorów. Umownie możemy je nazwać certyfikatami: zielonymi, czerwonymi, żółtymi i fioletowymi. PMEC, tj. do Świadectw Pochodzenia będących potwierdzeniem wyprodukowania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w źródłach, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt 2 Prawa energetycznego (węgiel) umownie zwane certyfikatami czerwonymi. PMOZE_A, tj. do Świadectw Pochodzenia dla energii wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii, której okres produkcji (wskazany w Świadectwie Pochodzenia) rozpoczął się dnia 1 marca 2009 r. (włącznie) umownie zwane certyfikatami zielonymi. PMPG, tj. do Świadectw Pochodzenia będących potwierdzeniem wyprodukowania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w źródłach, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1 Prawa energetycznego (gaz) umownie zwane certyfikatami żółtymi.

16 16 RWE Polska PMMET, tj. do Świadectw Pochodzenia będących potwierdzeniem wyprodukowania energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w źródłach, o których mowa w art. 9l ust. 1 pkt 1a) Prawa energetycznego (metan kopalniany) umownie zwane certyfikatami fioletowymi. Świadectwa efektywności energetycznej zwane białymi certyfikatami świadectwa potwierdzające zaoszczędzenie określonej ilości energii w wyniku realizacji inwestycji służących poprawie efektywności energetycznej. Białe certyfikaty posiadają Prawa Majątkowe i są przedmiotem obrotu na Towarowej Giełdzie Energii, wynikają z Ustawy o efektywności energetycznej. Dzięki białym certyfikatom znane mają być wielkości oszczędności energii oraz okres, w jakim zostały dokonane. System obowiązuje w latach TGE publikuje indeksy dla każdego rodzaju Praw Majątkowych, stanowiących cenę średnią ważoną wolumenem ze wszystkich transakcji danym kontraktem, np. PMOZE_A na sesji giełdowej. Poniższa tabela zawiera zestawienie oznaczeń Praw Majątkowych i odpowiadających im indeksów dla poszczególnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej. Źródło energii Skrótowa nazwa Praw Majątkowych Kolor certyfikatu Odnawialne Źródło Energii PMOZ_A Zielony OZEX_A (OZE) Węgiel PMEC Czerwony KECX Gaz PMPG Żółty KGMX Metan kopalniany PMMET Fioletowy KMETX Inne Białe certyfikaty Jeszcze nienotowane na TGE Biały Nazwa indeksu Jeszcze nienotowane na TGE Raport przedstawia kształtowanie się indeksów dla poszczególnych źródeł energii.

17 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 17 Rynki surowców i uprawnień do emisji Dla łatwiejszego zilustrowania zależności pomiędzy ceną energii elektrycznej a cenami jej nośników na wykresach na stronie 33. przedstawiono notowania dla węgla energetycznego, ropy naftowej i energii elektrycznej. Z uwagi na dużą zmienność notowań dane przedstawiono od 2007 r. Wszystkie wielkości wyrażone są w PLN i przeliczone wg aktualnych na dany dzień notowań kursów EUR i USD. Rynek europejski jest zdecydowanie bardziej płynnym rynkiem od rynku polskiego, a zachowania na naszym rynku są zbieżne z trendami rynku światowego i europejskiego. Dlatego też na wykresach przedstawiono dane dla rynku europejskiego. Przedstawione w Raporcie wykresy powstały na podstawie następujących wybranych indeksów cen: ICE Brent Crude Futures średnioważona cena kontraktów terminowych rocznych, której przedmiotem jest ropa naftowa (typu Brent, Forties, Oseberg lub Ekofisk, tzw. BFOE) z dostawą w następnym roku; ICE Rotterdam Coal Futures średnioważona cena kontraktów terminowych rocznych, których przedmiotem jest węgiel z dostawą w następnym roku; EEX Cal kontrakt terminowy sprzedaży energii elektrycznej na giełdzie EEX w Niemczech w produkcie pasmo z dostawą w całym kolejnym roku; ECX EUA Futures Contract Emissions Index dzienny indeks średnioważonej ceny kontraktów terminowych, których przedmiotem są uprawnienia do emisji CO 2 w Europejskim Systemie Handlu Uprawnieniami do Emisji.

18 18 RWE Polska

19 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 19 Rynek energii elektrycznej w Polsce

20 20 RWE Polska Rynek energii elektrycznej w Polsce rynek spot Cena spot w 2012 r. vs. wolumen obrotu TWh 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 179,2 1,6 221,1 166,3 165,1 178,5 179,8 178,2 185,7 185,6 177,0 174,4 1,8 1,6 1,6 1,6 1,6 1,4 1,4 1,3 1,7 1,6 1,8 163,4 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień PLN/MWh Źródło: Rekordowe zużycie energii elektrycznej w Polsce zanotowano w lutym 2012 r. Było to spowodowane wyjątkowo niską temperaturą, poniżej minus 20 C. GWh ZAPOTRZEBOWANIE W KRAJOWYM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM w LATAch ,65% miesiące Źródło: opracowanie na podstawie danych z vs Styczeń 0,93% Luty 8,25% Marzec -0,92% Kwiecień 1,55% Maj -0,39% Czerwiec -0,28% Lipiec 0,59% Sierpień 0,38% Wrzesień -1,35% Październik 0,13% Listopad -1,27% Grudzień 0,13% Źródło: opracowanie własne Temperatura (Warszawa) 2011 w C 2012 w C Styczeń -0,6-1,1 Luty -3,8-6,2 Marzec 3,3 4,6 Kwiecień 11,1 9,2 Maj 14,4 15,5 Czerwiec 18,9 17,2 Lipiec 17,9 21,0 Sierpień 18,7 19,0 Wrzesień 15,0 14,6 Październik 8,3 8,1 Listopad 2,9 5,7 Grudzień 2,5-3,1 Na poziom zapotrzebowania ma wpływ temperatura. Zimą im niższa temperatura, tym wyższe zużycie, w miesiącach ciepłych: im wyższa temperatura, tym wyższe zużycie.

21 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 21 Komentarz Analityka ds. Strategii Zakupu Energii RWE Polska S.A. Sylwii Piekut Stabilnie niski poziom cen na rynku hurtowym W 2012 r. ceny energii elektrycznej na rynku SPOT były niższe od cen w roku poprzednim. Średnioważona cena wyniosła 179,5 zł/mwh. Stanowi to spadek o około 12% w relacji do roku Najdrożej było w lutym średnia cena ważona na rynku SPOT wyniosła 221,1 zł/mwh. Najniższą średnioważoną cenę za energię elektryczną odnotowano w grudniu 163,4 zł/mwh. Poziom cen w 2012 r. kształtowany był przez warunki atmosferyczne, mniejszy popyt na energię czy import/eksport energii z Niemiec i Szwecji. Na to nałożyło się również spowolnienie gospodarcze. Wolumen transakcji w 2012 r. na rynku SPOT był bardzo zbliżony do tego z roku poprzedniego (18,8 TWh w 2012 r. do 19,8 TWh w 2011 r.). Rynek ten służy głównie do domykania otwartej pozycji, stąd jego wielkość jest dość przewidywalna i porównywalna. Pogarszające się dane makroekonomiczne w Polsce i u naszych sąsiadów szybko przełożyły się na zapotrzebowanie na energię elektryczną, które utrzymywało się na zbliżonym poziomie z roku poprzedniego. Spadek zapotrzebowania na moc, a także pojawiająca się na rynku znaczna ilość energii z zielonych źródeł miały wpływ na spadek cen. W całym roku średnia cena energii na rynku SPOT była niższa o prawie 12% w relacji do średniej z roku poprzedniego. Kształt krzywej cenowej był zbliżony do poziomu krzywej wieloletniej, na którym notowania z I i IV kwartału są przeważnie niższe od pozostałych. Może wydawać się to niezrozumiałe, gdyż w zimnych miesiącach zużycie energii elektrycznej jest dużo wyższe. Jednak w tym czasie dochodzi dodatkowa produkcja energii z elektrociepłowni, które w chłodnych miesiącach są w stanie dostarczyć do systemu ponad 20% dodatkowej energii. Większy wolumen wyprodukowanej tańszej energii wpływa na spadek cen, co pokrywa się z prezentowaną krzywą. Wyjątek stanowił luty. Na początku miesiąca siarczyste mrozy doprowadziły do gwałtownego wzrostu zużycia energii elektrycznej. Polskie elektrownie pracowały na najwyższych w historii obrotach. We wtorek 7 lutego ok. godz. 17:30 padł rekord zapotrzebowania na energię elektryczną, który wyniósł MW. Zapotrzebowanie ze szczytu wieczornego było najwyższe w historii Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Cena wzrosła wtedy w relacji do stycznia o 23%. Było to spowodowane głównie wysokimi

22 22 RWE Polska cenami w godzinach szczytowych, przekraczającymi nawet 400 zł/mwh. Ostatni tak duży skok cenowy mieliśmy w listopadzie 2011 r. Był on związany z awarią nowego bloku w Bełchatowie i kilku bloków w Połańcu. Odwrócenie trendu na rynku energii nastąpiło wraz ze wzrostem temperatur i spadkiem zapotrzebowania na energię. Ceny energii w marcu były jednymi z najniższych w roku. W II i III kwartale stopniowe zmniejszanie podaży energii elektrycznej z elektrociepłowni oraz rosnący popyt na energię wywołany rekordowo wysokimi temperaturami przyczynił się do krótkotrwałego wzrostu cen. W sierpniu padł rekord cen energii elektrycznej na rynku bilansującym. Tak nagły wzrost cen rynku bilansującego do poziomu 1455 zł/mwh dał impuls dla wyższych cen na Rynku Dnia Następnego na Towarowej Giełdzie Energii. W pozostałym okresie roku nie odnotowano większej zmienności cen energii elektrycznej na rynku dobowo-godzinowym. W ciągu całego 2012 r. ceny energii utrzymywały się na stabilnym, niskim poziomie. Było to zapewne duże zaskoczenie dla wszystkich uczestników rynku, gdyż prognozy na rok 2012 nie zapowiadały aż tak silnego załamania.

23 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 23 Rynek energii elektrycznej w Polsce Rynek terminowy Cena FORWARD Y2013 vs. wolumen obrotu ,9 213,7 214,0 212,2 211,0 206,2 201,6 199,5 195,5 wolumen 190,2 180,4 cena 174,1 168, TWh PLN/MWh 0 obrót do końca 2011 r. 6,8 2,1 2,0 5,8 5,4 7,7 6,4 7,8 11,0 12,4 9,7 16,0 15,8 Źródło: styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 100 Komentarz analityka ds. Strategii Zakupu Energii RWE Polska S.A. Sylwii Piekut Lawinowy Spadek Cen W 2012 r. ceny kontraktów terminowych na energię elektryczną z dostawą w 2013 r. można było zaliczyć do najniższych w historii notowań od roku Cena dla produktu BASE_Y-2013 spadła do minimalnego poziomu 168,9 zł/mwh. Na początku roku 2012 za ten kontrakt płacono zł/mwh. Rynek terminowy w 2012 r. należał bez wątpienia do najtańszych w historii notowań od 2008 r. Średnia cena energii dla kontraktu rocznego typu BASE na rok 2013 wyniosła 189,5 zł/mwh i była o ponad 7% niższa od kontraktów zawartych na rok Początek roku 2012 przyniósł relatywnie niską płynność rynku w kontraktach terminowych na rok Produkt BASE_Y 2013 sprzedawał się wówczas za kwotę zł/mwh. Drastyczny spadek cen energii nastąpił w drugiej połowie roku

24 24 RWE Polska i utrzymywał się praktycznie do końca grudnia, czego na polskim rynku energii zupełnie się nie spodziewano. Pogarszające się wskaźniki makroekonomiczne, spadek nastrojów inwestorów mierzony wskaźnikiem PMI, niższe od oczekiwanego zużycie energii elektrycznej, głównie w sektorze przemysłowym, wprowadzały niepewność na rynkach. W 2011 r. już w marcu obserwowano większą płynność rynku w kontraktach terminowych. W 2012 r. było to wciąż wielkie wyczekiwanie. Uczestnicy rynku, obserwując rozwój cen na rynkach ościennych (np. ich spadek na niemieckim rynku EEX), prawdopodobnie opóźniali kontraktację na rok 2013, licząc tym samym na dalsze obniżki cen na rynku forward. Gdy w maju i czerwcu cena zaczęła spadać o kolejne 5 zł/mwh, rynek uznał, że jest to dobry moment do zawierania transakcji. Wolumen obrotu był podobny do tego z roku Lipiec i sierpień to kolejne spadki o 2 3 zł/mwh. Cena w sierpniu była już na poziomie 195 zł/mwh. Najciekawsze dopiero miało się wydarzyć. Cena z miesiąca na miesiąc zaczęła spadać o kolejne 5, a nawet 10 zł/mwh. W grudniu kurs rozliczeniowy na kontrakcie BASE_Y 2013 wyniósł 168,90 zł/mwh. Rok 2012 to również okres zwiększenia płynności i transparentności giełdowego rynku energii. Najpłynniejszym kontraktem w 2012 r. był kontrakt roczny w dostawie pasmowej na 2013 r. Wolumen obrotu na kontrakcie BASE_Y 2013 na wszystkich rynkach (TGE i platformy obrotu) wyniósł 108 TWh i był o 10% wyższy od obrotów na kontrakcie BASE_Y Od stycznia do lipca wolumen obrotu był o 25% mniejszy niż w analogicznym okresie roku poprzedniego, natomiast między sierpniem a grudniem zwiększył się aż o 50% w porównaniu z tym samym okresem w roku Uczestnicy rynku, widząc tak niskie kwotowania, mogli zakładać, że taniej już nie będzie i być może lepiej zakontraktować się na poziomie sprzed dwóch lat, niż przegapić okazję. To napędzało wolumen transakcji. Cen poniżej 180 zł/mwh na rynku terminowym nie widziano nawet w 2009 r. W październiku, gdy ukazały się dane statystyczne za rok 2011, w którym średni koszt wytworzenia dla elektrowni zawodowych był na poziomie 174 zł/mwh, zakup poniżej tej kwoty był wręcz przeceną, z której nie można było skorzystać. Takie ceny mogły skłaniać najdroższych wytwórców, których koszty wytworzenia były dużo powyżej poziomu 175 zł/mwh, do tego, aby zamiast produkować, kupić tanią energię na rynku. Taka sytuacja nie może jednak trwać za długo. Utrzymanie w dłuższej perspektywie tak niskich cen na rynku hurtowym może nie pozwalać elektrowniom na oferowanie energii na poziomie lub poniżej kosztów wytworzenia (w szczególności w przypadku najmniej efektywnych jednostek wytwórczych). Stąd ze strony mniej efektywnych wytwórców może pojawić się presja na wzrost tak niskich poziomów cenowych.

25 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 25

26 26 RWE Polska Rynek praw majątkowych tzw. kolorów WOLUMEN I INDEKS CEN ZIELONYCH CERTYFIKATÓW Łączny wolumen 259 Średnia z Indeks PMOZE_A GWh PLN/MWh styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Źródło: Definicje indeksów przedstawione są w części Jak czytać Raport? Wstęp do Raportu o Rynku Energii. Komentarz analityka ds. Strategii Zakupu Energii RWE Polska S.A. Łukasza Dąbrowskiego W 2012 r. średnioroczna cena zielonych certyfikatów spadła w porównaniu z rokiem ubiegłym o ponad 10% z 281 zł/mwh do 251 zł/mwh. Wolumen obrotu wzrósł w tym czasie o ponad 34%. Kryzys na rynku zielonych Duży spadek cen obserwowaliśmy przez cały rok 2012, cena między styczniem a grudniem spadła o 100 zł/mwh, czyli o 35% względem wartości początkowej. Duże zamieszanie wprowadził sam ustawodawca. Wciąż nie są znane zasady przyznawania zielonych certyfikatów i wielkość wpływów dla zielonych wytwórców w zależności od technologii wytwarzania,

27 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 27 a Ministerstwo Gospodarki nie reaguje na stale powiększającą się nadwyżkę nieumorzonych certyfikatów, których rosnąca z miesiąca na miesiąc ilość powodowała znaczny spadek cen. Od maja do lipca mieliśmy znaczący, bo aż 40-proc. wzrost nieumorzonych zielonych Praw Majątkowych i od tej pory spadek cen zaczął się znacząco pogłębiać. Na przełomie dwóch miesięcy cena spadła o ponad 30 zł/mwh i w kolejnych miesiącach nie udało się tego trendu zatrzymać. Poprzez przeciągające się konsultacje i ciągłe zmiany kierunku prac nad Trójpakiem energetycznym Ministerstwo Gospodarki dało czytelny sygnał, że nie ma jasnej koncepcji rozwiązania problemu nadwyżki Praw Majątkowych. W czwartym kwartale było już niemal pewne, że nowego prawa nie uda się uchwalić do końca roku i to jeszcze pogłębiło chaos i nerwowe nastroje na rynku. Cena gwałtownie spadła o dodatkowe 60 zł/mwh i w grudniu zatrzymała się na średnim poziomie 186 zł/mwh (niższym o 35% od poziomu opłaty zastępczej). Gdyby obowiązywały zapisy z nowego projektu ustawy o OZE, inwestorzy byliby pewni, że ustawodawca może skorzystać z prawa podniesienia poziomu obowiązku, by ręcznie zredukować nadwyżkę praw i zatrzymać spadające ceny. Niestety, do końca 2012 r. nie było nowego prawa ani dokładnej informacji, jakie i kiedy ono będzie. Ewentualna szybka legislacja jednego z wcześniej przedstawionych projektów także musi oczekiwać na notyfikację Komisji Europejskiej, a to dalsze sześć miesięcy zwłoki. W konsekwencji możemy być pewni, że kolejny rok nie przyniesie uspokojenia nastrojów inwestorów na rynku zielonej energii, a jeśli utrzyma się tempo spadku cen, to nawet uchwalenie nowego prawa w 2014 r. może nie uratować zielonego systemu wsparcia. Wolumen i indeks cen czerwonych certyfikatów Łączny wolumen Średnia z Indeks PMEC ,9 7,5 7,7 8,3 9,0 8,9 8,7 8,8 8,6 7, GWh styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień Źródło: 3,6 2, PLN/MWh

28 28 RWE Polska Upadek czerwonych Średnioroczna cena spadła o ponad 60% z 18,8 zł/mwh w 2011 r. do poziomu 7,5 zł/mwh w roku Wolumen obrotu wzrósł w tym czasie o ponad 66%. Cena przez większość roku utrzymywała się na stabilnym, ale niskim poziomie 8 9 zł/mwh. Jednak od października obserwowaliśmy już tylko jej spadek do poziomu 2 zł/mwh równej 6% poziomu opłaty zastępczej (!). Oznacza to, że dla inwestorów te prawa straciły już jakąkolwiek wartość. Zwiększenie obrotów między październikiem a grudniem to już tylko gra spekulantów, którzy ciągle liczyli, że system wsparcia uda się przedłużyć, a śmieciowe papiery przyniosą krociowe zyski. Co doprowadziło do upadku systemu wsparcia dla kogeneracji? Zapewne kończący się z upływem 2012 r. obowiązek kogeneracyjny, ale przede wszystkim brak jakiejkolwiek informacji na temat przyszłości tego systemu wsparcia. W sprawie zielonych certyfikatów (których obowiązek upłynie z końcem 2017 r.) mieliśmy już kilka koncepcji prezentowanych przez Ministerstwo Gospodarki, inicjatywy poselskie czy kluby opozycyjne, które wywoływały żywą dyskusję wśród uczestników rynku. W przypadku czerwonych i żółtych certyfikatów przez cały rok nie dowiedzieliśmy się niczego, nawet tego, czy system w ogóle będzie jeszcze istniał. Na rynku krążyły tylko domysły, a cena spadała do poziomu 30% opłaty zastępczej i na takim poziomie utrzymywała się przez większość roku. Gdy na początku czwartego kwartału okazało się, że Ministerstwo Gospodarki nie ma nawet wypracowanej jednolitej koncepcji, stało się jasne, że systemu wsparcia nie uda się przedłużyć, zachowując jego ciągłość (nowelizacja prawa wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej, a cały proces do momentu wejścia w życie ustawy trwa nawet do sześciu miesięcy), system wygasał 31 marca 2013 r., a w październiku ub.r. niewiele się w tej sprawie działo. Część inwestorów zaczęła umarzać posiadane prawa, gdyż nadwyżka tych nieumorzonych spadła od początku roku o 15%, jednak poziom nieumorzonych praw nadal pozostawał bardzo wysoki, tj. na poziomie 120% rocznej produkcji. Końcówka roku to wzmożone ruchy Ministerstwa Gospodarki, które, zdając sobie sprawę, że nie uda się już wprowadzić żadnych innowacji w systemie wsparcia dla kogeneracji, próbowało znaleźć sposób, jak przedłużyć istniejące zasady do 2015 r. Wymagało to nowelizacji Prawa energetycznego i nowego rozporządzenia określającego procentowy udział obowiązku. W celu przyspieszenia procesu Ministerstwo Gospodarki połączyło nowelizację ustawy z rozporządzeniem i chciało po akceptacji Prezesa Rady Ministrów poddać projekt pod głosowanie w Sejmie jako przedłużenie istniejących zasad. Okazało się jednak, że nawet takie działania wymagają notyfikacji Komisji Europejskiej, a więc wydłużają proces akceptacji o kolejne miesiące. Od 1 stycznia 2013 r. nie ma obowiązku zakupu czerwonych i żółtych certyfikatów. Czy, kiedy i na jakich zasadach będą naliczane w 2013 r. (częściowo, a może za cały okres), zależy od interpretacji prezesa URE. Zatem prognozę najbliższej przyszłości dla tych Praw Majątkowych należy rozpatrywać bardziej w kategorii domysłów niż rzeczowej analizy.

29 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 29 WOLUMEN I INDEKS CEN ŻÓŁTYCH CERTYFIKATÓW Łączny wolumen Średnia z Indeks PMGM ,0 126,3 125,0 123,5 122,5 122,9 123,3 124,1 125,3 125,1 125,7 125, GWh PLN/MWh styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 115 Źródło: Żółty nie wzbudza emocji Mimo że żółte certyfikaty są w tej samej sytuacji co czerwone, gdyż nieznana jest ich przyszłość po 1 stycznia 2013 r., nie widać tu takiej nerwowości. Średnioroczna cena w 2012 r. była wyższa o 0,5% od tej z roku 2011 i wyniosła 124,6 zł/mwh przy opłacie zastępczej na rok 2012 na poziomie 128,8 zł/mwh. Cena utrzymywała się na bardzo stabilnym poziomie, gdyż wahania w ciągu całego roku nie przekroczyły 3%. Od połowy roku obserwowaliśmy sukcesywny, niewielki wzrost ceny średnio od 122,5 zł/mwh w maju do 125,8 zł/mwh w grudniu. W 2012 r. wzrósł natomiast znacznie wolumen obrotów, który był prawie trzykrotnie wyższy niż w roku Rynek żółtych certyfikatów jest mały i ma znikomy wpływ na końcową cenę energii elektrycznej, nie wywołuje więc takich emocji wśród inwestorów jak rynki zielonych i czerwonych certyfikatów. Z tego powodu tak łagodnie przeszedł przez legislacyjne wstrząsy.

30 30 RWE Polska WOLUMEN I INDEKS CEN FIOLETOWYCH CERTYFIKATÓW Łączny wolumen Średnia z Indeks PMGM ,3 58,4 58,4 57,6 56,5 57,4 57,7 57,9 58,8 58,5 58,5 58, GWh PLN/MWh 0 2,1 6,3 1,0 6,2 5,3 0,8 12,5 5,1 2,2 3,1 11,3 5,1 styczeń luty marzec kwiecień maj czerwiec lipiec sierpień wrzesień październik listopad grudzień 50 Źródło: Fioletowy spokój Średnioroczna cena w 2012 r. była równa tej z roku 2011 i wyniosła 58,1 zł/mwh. Wolumen obrotów także był bardzo zbliżony, gdyż wzrósł zaledwie o 3,7%. Rynek metanowych świadectw pochodzenia jest jeszcze mniejszy od niszowego rynku żółtych certyfikatów. Jest jednak wyjątkowym przykładem na to, że Rynek Praw Majątkowych może działać poprawnie, jeśli ma wyznaczony odpowiednio długi horyzont czasowy i jasne zasady funkcjonowania. Jest to jedyny rynek, gdzie reguły gry są ustalone do 2019 r., opłata zastępcza z roku na rok jest wyznaczana na podobnym poziomie, więc inwestorzy nie widzą żadnych negatywnych sygnałów co do przyszłości jego funkcjonowania. Poziom cen w ciągu roku waha się nie więcej niż 3% średniorocznej ceny, która zawsze jest bliska opłaty zastępczej. Pokazuje to, jak bardzo przejrzystość prawa może wpływać na poprawne funkcjonowanie Rynku Praw Majątkowych. Możemy tylko liczyć na to, że z sukcesem uda się przeszczepić te zasady na pozostałe, rozchwiane rynki kolorowych certyfikatów. System białych certyfikatów W 2013 r. ruszył system białych certyfikatów. Jest to mechanizm rynkowy prowadzący do uzyskania wymiernych oszczędności energii w trzech obszarach, tj. zwiększenia oszczędności energii przez odbiorców końcowych, zwiększenia oszczędności energii przez urządzenia zużywające energię do potrzeb własnych oraz zmniejszenia strat energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego w przesyle i dystrybucji. Pozyskanie białych certyfikatów będzie obowiązkowe dla firm sprzedających energię odbiorcom końcowym muszą je przedłożyć prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do umorzenia. Firmy sprzedające energię elektryczną, gaz ziemny i ciepło będą zobligowane do pozyskania określonej liczby certyfikatów w zależności od wielkości sprzedawanej energii. System wygasa w 2016 r.

31 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 31 Rynek energii elektrycznej perspektywa Komentarz głównego analityka ds. strategii zakupu energii rwe polska s.a. sławomira skoczka Czy może być jeszcze taniej? Grecja, Włochy, Hiszpania, euro, kryzys. Te słowa najczęściej powtarzały się w docierających do nas wiadomościach w 2012 r. Stało się tak, ponieważ rok 2012 był kolejnym rokiem ogromnych zmagań Europy z problemami Grecji, Hiszpanii, Włoch oraz walki o utrzymanie strefy euro. Pierwsze próby ratowania sytuacji przez rządy najsilniejszych państw UE sprowadzały się do uruchamiania kolejnych środków dla pogrążonych w kryzysie gospodarek południowej Europy. Z tej metody nie można było jednak korzystać wiecznie i w pewnym momencie nie pozostało nic innego, jak rozpocząć cięcia wydatków. Na skutki nie trzeba było długo czekać. Niepokoje społeczne, strajki, wzrost bezrobocia sięgający nawet 25% w Hiszpanii czy 26% w Grecji to efekty oszczędności. Rok 2012 to niestety kolejny rok słabych wyników państw UE, a także wielkich gospodarek światowych. W Stanach Zjednoczonych sytuacja powoli się stabilizuje, a wzrost PKB na poziomie około 1,8% w roku 2012 w obecnych realiach wydaje się całkiem dobrym wynikiem. PKB Chin będący na poziomie 7,6% dla krajów UE pozostaje w sferze marzeń, jednak dla Państwa Środka to wynik dość słaby (za rok 2011 PKB wyniósł tam bowiem 9,2%). Nie zapominajmy, że Chiny to konsument 50% światowej produkcji węgla. Kondycja gospodarki tej potęgi ma więc zasadniczy wpływ na poziom cen surowców na rynkach światowych. Polska gospodarka podąża w kierunku światowych trendów. Można zaobserwować jednak pewien wyjątek. Z racji tego, że jesteśmy nadal państwem wytwarzającym produkty o dość niskim stopniu zaawansowania technologicznego, którego atutem jest tania siła robocza, obserwujemy istnienie odwrotnej korelacji pomiędzy PKB Chin a PKB Polski. Zatem nie najlepsza kondycja gospodarki chińskiej narażonej na spowolnienie (wyczerpanie się możliwości stymulacyjnych, spadek cen na rynku nieruchomości) może korzystnie wpłynąć na wzrost naszego PKB. Słabsze Chiny to tańsze surowce i mniejszy eksport ich produktów, otwierający możliwości dla naszych eksporterów. Na rynku surowców ważnych dla energetyki, czyli: węgla, gazu, CO 2, rok 2012 to rok spadków. Jedynie ropa oparła się trendowi spadkowemu. Pomogły jej jednak kryzys irański i działania Arabii Saudyjskiej ograniczającej produkcję (polityka OPEC mająca na celu utrzymanie cen). Perspektywy dla nośników energii nie są najlepsze. Droga obecnie ropa w konfrontacji z rosnącą podażą, wysokimi zapasami oraz umiarkowanym popytem powinna potanieć. Ciekawym zjawiskiem jest systematyczny wzrost produkcji tego surowca w Stanach Zjednoczonych, szacowany na poziomie około 0,4 mln baryłek na dobę. W przypadku USA jesteśmy świadkami rewolucji paliwowej. Po spektakularnym sukcesie gazu łupkowego

32 32 RWE Polska nadszedł czas na ropę łupkową. Jeśli prognozy się sprawdzą, w przyszłej dekadzie USA staną się eksporterem czarnego złota, zmieniając tym samym istniejący od dziesięcioleci układ światowy. Ceny węgla również powinny utrzymać się na niskim poziomie. Sprzyjać będą temu mniejsze zapotrzebowanie Chin na ten surowiec oraz niskie zużycie energii (utrzymujące się spowolnienie gospodarcze). Pomimo monopolu Rosji gaz w Europie również tanieje. Z powodu niskich cen energii nie opłaca się uruchamiać dość drogich bloków gazowych. Powoduje to znaczący spadek zużycia błękitnego paliwa. W przypadku gazu ceny w kontraktach terminowych kalkulowane są na bazie cen ropy. Spodziewany spadek cen ropy i wzrost dywersyfikacji dostaw gazu powinny doprowadzić do obniżenia cen dla tego paliwa. Rynek CO 2 nie jest przewidywalny, bo w jego przypadku o poziomie cen decyduje polityka. Fundamenty wskazują na możliwość dalszych spadków, głównie za sprawą znaczących nadwyżek na rynku CO 2. W okresie marzec kwiecień (planowany termin prac PE nad zmianą dyrektywy) przekonamy się, na ile skuteczni są politycy Komisji Europejskiej i czy uda im się sztucznie sterować cenami CO 2. Oceniając wszystkie istotne dla poziomu cenowego energii elektrycznej czynniki, należy przypuszczać, że w najbliższym okresie ceny energii na rynku hurtowym utrzymają się na obecnym poziomie. Ubiegły rok był czasem systematycznych spadków cen energii (w Polsce w skali roku o około 9%!). Ceny spadły do bardzo niskich poziomów (produkt pasmo 2014 notowany jest na poziomie około 166 zł/mwh). Poziomy te nie zapewniają już rentowności produkcji dla droższych wytwórców i wydaje się, że możliwości dalszych spadków zostały wyczerpane. Niskie ceny energii elektrycznej to dla inwestorów problem z pozyskaniem kapitału. Niektóre plany inwestycyjne przestają więc być realizowane z powodu braku dla nich uzasadnienia ekonomicznego. Ofiarami niskich cen padły projekty w Elektrowni Rybnik czy Elektrowni Ostrołęka. Obecna sytuacja nie może utrzymać się w dłuższym horyzoncie czasowym. Potrzeby inwestycyjne polskiego sektora elektroenergetycznego są ogromne. Nawet przy założeniu utrzymującego się zużycia energii na obecnym poziomie i przy uwzględnieniu konieczności odstawień po roku 2015 starych bloków niespełniających norm środowiskowych istnieje potrzeba budowy nowych mocy. Tani węgiel, tanie emisje CO 2 i stosunkowo drogi gaz w uprzywilejowanej pozycji stawiają bloki węglowe (szczególnie opalane węglem brunatnym). Lukę częściowo pomogą wypełnić źródła OZE. To one bowiem w ostatnim okresie rozwijają się najszybciej. Jeśli w Polsce inwestorzy zachowają się podobnie jak na rynku niemieckim, możemy spodziewać się przyrostów mocy głównie w elektrowniach wiatrowych, a w przyszłości źródłach fotowoltaicznych. Aby taki scenariusz się zrealizował, muszą zaistnieć korzystne warunki dla inwestorów. Jednym z nich jest oczekiwane wdrożenie nowej ustawy o OZE, na którą czekamy już półtora roku.

33 RAPORT O RYNKU energii elektrycznej w Polsce w 2012 r. 33 Rynek surowców i uprawnień do emisji CO 2 CENY WĘGLA, ROPY, ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA RYNKU EUROPEJSKIM zł/mwh Kwotowania: węgla, ropy, energii elektrycznej na rynku europejskim węgiel produkt roczny ICE Rotterdam Coal Futures [PLN/t} ropa produkt roczny ICE Brent Crude Futures [PLN/bbl] energia produkt roczny base EEX Cal [PLN/MWh] data notowania Źródło: opracowanie własne na podstawie Komentarz Analityka ds. Strategii Zakupu Energii RWE Polska S.A. Łukasza Dąbrowskiego W 2012 r. na rynku surowców energetycznych największe spadki odnotowały ropa i produkty ropopochodne. W USA ceny tego surowca spadały o około 11%. W Europie, pomimo dużej zmienności, ceny zatrzymały się na poziomach bliskich tym z początku roku. Na spadki cen miały wpływ głównie trzy czynniki: słabnące w związku z recesją gospodarki strefy euro, spowolniające ożywienie gospodarcze w USA i wyhamowujące gospodarki krajów BRICS (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA). Zwalniająca gospodarka Chin była główną przyczyną znacznego osłabienia popytu na ropę i inne surowce przemysłowe. Wzrost zapasów ropy był na najwyższym poziomie od pięciu lat.

34 34 RWE Polska Ostatnie 10 lat to znaczący wzrost zapotrzebowania na surowce, w głównej mierze dzięki bardzo dynamicznemu rozwojowi gospodarek azjatyckich. Przełożyło się to na wzrost cen, a następnie na rekordowe poziomy nakładów inwestycyjnych na poszukiwanie i wydobycie surowców. W Ameryce Północnej wysoka rentowność w sektorze paliwowym pozwoliła na znaczny rozwój nowych technologii wydobycia surowców energetycznych, czego finałem jest duży spadek cen gazu i rosnące od trzech lat wydobycie ropy. Kraje Zatoki Perskiej nie pozostają obojętne w takiej sytuacji. Ostatni raport grupy OPEC zawiera bardzo interesujące informacje w tym temacie. Pod koniec 2012 r. po raz pierwszy od kilku kwartałów istotnie spadło wydobycie ropy w Arabii Saudyjskiej, co przełożyło się na spadek wydobycia w całym kartelu. Polityka OPEC, poprzez sterowanie poziomem wydobycia, będzie wpływać na dalsze kształtowanie się cen. Jeśli ceny zaczną spadać za sprawą rosnącego wydobycia w USA i powracającego na światowe rynki Iraku, kartel na pewno zareaguje, nie dopuszczając do spadku ceny. Znacznie łatwiej jest uzasadnić kwotowania węgla czy energii elektrycznej, gdzie panują bardziej rynkowe reguły kształtowania cen. Poziom cen to wynikowa relacji popytu i podaży, gdzie nie ma tak silnego gracza po stronie produkcyjnej, jakim jest OPEC. Polityka wydobycia krajów Zatoki Perskiej i sytuacja geopolityczna na świecie nie odgrywa tu tak znaczącej roli. Na przykładzie spadających cen węgla widać, jak bardzo osłabiła się światowa koniunktura, w głównej mierze w Chinach, bo rozwój tej najbardziej chłonnej na surowce gospodarki świata napędzał w ostatnich latach koniunkturę. Kwotowania węgla na rok 2013 handlowane w roku 2012 spadły w stosunku do tych handlowanych w 2011 na rok 2012 średnio o ponad 16%. Trend ten nadal się utrzymuje, gdyż najwyższe ceny zanotowano w styczniu zeszłego roku i do grudnia notowania tego surowca spadły o prawie 20%. W ślad za spadkiem cen węgla podążały ceny energii elektrycznej. Jednak spadek cen surowców oraz słabnąca koniunktura gospodarcza, a co za tym idzie popyt na energię elektryczną, to niejedyne przyczyny spadku cen energii elektrycznej na rynkach europejskich. Znaczny wzrost udziału energii zielonej (która produkowana jest w szczytach dobowego zapotrzebowania, kiedy cena jest najwyższa) spowodował spadek produkcji w najmniej efektywnych (a więc najdroższych) źródłach energii konwencjonalnej. W Niemczech na giełdzie EEX średnie notowania produktu CAL13 dla energii elektrycznej handlowane w 2012 r. spadły w stosunku do CAL12 handlowanego w roku 2011 aż o 12% (duża w tym zasługa energii z paneli słonecznych, które produkowały tanią energię w godzinach największego zapotrzebowania). Podobny trend obserwowany był w Polsce, gdzie średnia cena CAL13 w relacji do CAL12 była o ponad 9% niższa. Jednak skalę kryzysu pokazuje dopiero lawinowy spadek ceny między styczniem (średnia 213,5 zł/mwh) a grudniem (średnia 168,9 zł/mwh) wynoszący prawie 21%. Mimo że prognozy makroekonomiczne dla Polski nie są optymistyczne (znacznie gorsze od wyników za rok 2012) i minorowe są także