nr 45 ZESZYTY NAUKOWE Wydawnictwo Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży ISBN
|
|
- Łucja Małek
- 2 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 nr 45 ZESZYTY NAUKOWE Wydawnictwo Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży ISBN
2 Wydawnictwo Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży Seria: Zeszyty Naukowe Nr 45 Łomża 2010
3 WYŻSZA SZKOŁA AGROBIZNESU W ŁOMŻY ACADEMY OF AGROBUSINESS IN LOMZA REDAKTOR TECHNICZNY mgr inż. Marek Pawłowski RECENZENCI prof. dr hab. Leonid Kompanets dr hab. Edward Oczeretko prof. WSA dr inż. Janusz Bobulski dr inż. Tomasz Huścio Skład wykonano z gotowych materiałów dostarczonych przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za dostarczony materiał graficzny. ISBN Copyright by Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży Łomża 2010 Wszelkie prawa zastrzeżone. Publikowanie lub kopiowanie w części lub w całości wyłącznie za zgodą Wydawcy. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Agrobiznesu w Łomży Łomża, ul. Studencka 19 Tel. +48 (86) , fax +48 (86)
4 Spis treści 1. Janusz Bobulski Zastosowanie transformaty falkowej w ekstrakcji cech twarzy.5 2. Tomasz Huścio, Adam Radziejewski Multimedialny podręcznik programowania w Visual Basic for Applications Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania Tomasz Huścio, Łukasz Kobyliński Figury geometryczne - oprogramowanie do nauki geometrii Edward Oczeretko Przekształcenie Hilberta w przetwarzaniu wybranych sygnałów biomedycznych Wiesław Półjanowicz Tworzenie multimedialnych materiałów dydaktycznych - przegląd istniejących rozwiązań...54
5
6 Zastosowanie transformaty falkowej w ekstrakcji cech twarzy Janusz Bobulski Streszczenie W artykule zaprezentowano jedno z zagadnień dotyczących dziedziny identyfikacji twarzy. Skuteczna ekstrakcja cech twarzy stanowi podstawę do prawidłowego jej zakwalifikowania w procesie identyfikacji. Proponowane podejście bazuje na transformacie falkowej (TF), wykorzystywanej dotychczas w rozpoznawaniu mowy. Zastosowanie tej metody ekstrakcji cech, w połączeniu z odpowiednią metodą klasyfikacji danych pozwala na zbudowanie skutecznego systemu identyfikacji osób. W porównaniu do innych metod ekstrakcji cech, np. transformata Fouriera, transformata falkowa wykazuje lepsze właściwości oraz uniezależnia system od wpływu czynników zewnętrznych, typu zmiana natężenia oświetlenia oraz pozwala na lokalną analizę sygnału i wydobycie z niego szczegółów, które są tracone w analizie globalnej oferowanej przez FFT. Słowa kluczowe: biometria, ekstrakcja cech, identyfikacja twarzy, transformata falkowa Wprowadzenie Rozpoznawanie twarzy jest jedną z dziedzin wyodrębnioną z rozległej nauki biometrii, która obecnie jest czołowym zagadnieniem wielu ośrodków badawczorozwojowych. Zainteresowanie tą dziedziną wynika z potencjalnych możliwości praktycznego zastosowania nowych rozwiązań w identyfikacji osób w systemach wymagających autoryzacji dostępu osób uprawnionych do korzystania z potencjalnych zasobów, a także w celu wykorzystania ich w prewencji, ściganiu przestępców, a także autoryzacji dostępu [1]. Systemy identyfikacji twarzy składają się z trzech zasadniczych modułów: obróbki wstępnej, ekstrakcji cech, oraz reguły decyzyjnej. W fazie obróbki wstępnej wczytywany jest obraz zawierający twarz, a moduł odpowiada za wydzielenie i znormalizowanie twarzy. W drugim etapie następuje ekstrakcja cech twarzy, podobnie
7 6 Janusz Bobulski jak w rozpoznawaniu dowolnych wzorców należy wybrać charakterystyczne właściwości badanego obiektu oraz uniezależnić je od czynników zakłócających i zewnętrznych. Etap ten jest najtrudniejszy, gdyż warunkuje on skuteczność systemu. W przypadku wyboru niewłaściwych cech lub tych, które nie różnią się znacząco u poszczególnych osób nie będzie możliwa poprawna weryfikacja obrazu twarzy. W ostatniej fazie procesu rozpoznawania twarzy następuje podjęcie decyzji o podobieństwie obiektów. Do tego celu można zastosować sieci neuronowe, ukryte modele Markowa i wiele innych. Jednak żadne z tych narzędzi nie da nam zadowalających wyników, jeśli w drugim etapie nie będzie zastosowana odpowiednia procedura. Transformata falkowa Matematycznie, proces analizy Fouriera jest reprezentowany przez transformatę Fouriera (1), jωt = f ( t e dt F ω ) ) ( (1) w której sumą są wszystkie czasy sygnału f(t) pomnożonego przez zespół wykładniczy. Skutkami przekształceń Fouriera są współczynniki, które kiedy są pomnożony przez sinusoidę o odpowiedniej częstotliwości, wydają składowe sinusoidalne części oryginalnego sygnału. Graficznie cały proces został przedstawiony na Rys.1: Rys.1. Proces otrzymywania składowych sinusoidalnych różnych częstotliwości [3]. Podobnie, ciągła transformata falkowa (CWT) jest zdefiniowana jako suma wszystkich czasów sygnału pomnożonego przez skalę (2).
8 Zastosowanie transformaty falkowej w ekstrakcji cech twarzy 7 C ( skala, pozycja) = f ( t) ψ ( skala, pozycja) dt (2) Wynikiem CWT jest wiele współczynników falki C, które są funkcjami skali i położenia. Pomnażając każdy współczynnik przez właściwie skalowaną i przesuniętą falkę zyskujemy składowe falki oryginalnego sygnału. Graficznie cały proces został przedstawiony na Rys.2: Rys.2. Proces otrzymywania falki oryginalnego sygnału [3]. Skalowanie falki oznacza potocznie jej rozciąganie (albo kompresowanie). Aby wyjść poza potoczne określenie takie jak "rozciągnąć", wprowadzamy współczynnik skalowania, często oznaczony przez literę a. W przypadku sinusoid, skutek współczynnika skalowania jest bardzo jasny (Rys.3). Rys.3. Skalowanie sinusoid [3]. Współczynnik skalowania pracuje dokładnie tak samo z falkami, współczynnik mniejszej skali, bardziej kompresuje falkę.
9 8 Janusz Bobulski Rys. 4. Skalowanie falki. Przesunięcie falki po prostu znaczy opóźnianie (albo przyspieszenie) jej początku. Matematycznie, opóźnienie funkcji f(t) przez k jest przedstawione przez f(t-k). Proces ten przedstawiony został na Rys.5 Rys. 5. Przesunięcie falki [3]. Ciągła transformata falkowa jest sumą całego czas sygnału pomnożonego przez skalowanie, przesuniętą wersję falki. Ten proces daje współczynniki falki, które są funkcją skali i położenia. Proces tworzenia ciągłej Transformaty falkowej obejmuje następujące etapy [3]: 1. Porównujemy falkę do odcinka na początku oryginalnego sygnału. 2. Obliczamy numer C, który przedstawia jak dokładnie zestawiamy falkę z tym odcinkiem sygnału. Im Wyższe jest C, tym większe podobieństwo. Skutki zależą od kształtu falki, którą wybieramy (Rys.6).
10 Zastosowanie transformaty falkowej w ekstrakcji cech twarzy 9 Rys.6. Zestawienie falki z początkowym odcinkiem sygnału [3]. 3. Przesuwamy falkę w prawo i powtarzamy kroki 1 i 2 dopóki nie przykryją całego sygnału (Rys.7). Rys.7. Przesunięcie falki [3]. 4. Skalujemy (rozciągamy) falkę i powtarzamy kroki 1 do 3 (Rys.8). Rys.8. Skalowanie falki [3]. 5. Powtarzamy kroki 1 do 4 dla wszystkich skalowań. Po wykonaniu tych pięciu kroków, współczynniki są przedstawione w różnych skalach przez różne odcinki sygnału. Współczynniki tworzą skutki nawrotu oryginalnego sygnału wykonanego na falkach.
11 10 Janusz Bobulski Każdy przetwarzany sygnał wykonywany na komputerze używającym prawdziwych danych musi być wykonany na sygnale dyskretnym - to jest, na sygnale, który został zmierzony w dyskretnych przedziałach czasu. Tak samo jest w przypadku ciągłej transformaty falkowej, która też działa w dyskretnym czasie. Dla wielu sygnałów, istota niskiej częstotliwość jest najważniejszą częścią. To jest to, co daje sygnałowi jego tożsamość. Na przykład ludzki głos. Jeśli usuniemy składnik wysokiej częstotliwości, głos brzmi odmiennie, ale możemy nadal odróżnić, co jest mówione. Jednak, jeśli usuniemy składnik niskiej częstotliwości, słyszymy bełkot. W analizie falek, często rozmawiamy o przybliżeniach i szczegółach. Przybliżenia są wysokiej skali, niskiej częstotliwości składowymi sygnału. Szczegóły są niskiej skali, wysokiej częstotliwości składowymi sygnału. Proces filtrowania, w jego najbardziej zasadniczym poziomie przedstawiono na Rys.9. Rys.9. Schemat procesu filtrowania [3]. Oryginalny sygnał, S, przebiega przez dwa uzupełniające się filtry i wyłania się jako dwa sygnały. Niestety, jeśli ta operacja wykonywana jest na rzeczywistym cyfrowym sygnale, to jest używanych dwa razy więcej danych. Aby poprawić ten problem, wprowadzono pojęcie downsampling (Rys.10), które oznacza wyrzucanie, co drugiego punktu danych. Robiąc to wprowadzamy schodkowanie w elementach sygnału. Rys.10. Sygnał przed i po downsamplingu [3].
12 Zastosowanie transformaty falkowej w ekstrakcji cech twarzy 11 Proces po prawej stronie, który zawiera downsampling, produkuje współczynniki DWT. Lepsze zrozumienie procesu umożliwi wykonanie jednoetapowej dyskretnej transformaty falkowej sygnału. Sygnał będzie zwykłą sinusoidą z wysokoczęstotliwościowym hałasem dodanym do niego. Rys.11 przedstawia schemat procesu z rzeczywistymi sygnałami. Rys.11 Schemat jednoetapowej dyskretnej transformaty falkowej sygnału [3]. Proces rozkładu może zostać powtórzony, wraz z kolejnym przybliżeniem będąc rozłożonym w układzie, tak żeby jeden sygnał został rozbity na dużo niższe składniki rozwiązania. Taki proce nazywany jest drzewem rozkładu falki (Rys1.12). Rys.12. Drzewo rozkładu sygnału falki [3]. Dwuwymiarowa transformata falkowa W przypadku sygnałów dwuwymiarowych do przeprowadzenia transformaty stosuje się wydzielony bank filtrów. Zazwyczaj stosuje się parę filtrów górno i dolno przepustowy. Splot z filtrem dolnoprzepustowym daje w efekcie tak zwany obraz
13 12 Janusz Bobulski przybliżony, natomiast splot z kombinacją filtrów pasmowych zwraca obrazy z wydzielonymi szczegółami w określonych kierunkach: poziomym, pionowym i diagonalnym. Schemat przetwarzania obrazu przedstawiono na Rys. 13. Rys. 13. Schemat dwuwymiarowej transformaty falkowej [3]. Efekt zastosowania transformaty falkowej na rzeczywistym obrazie twarzy przedstawiono na Rys. 14. Rozmiar obrazu wynikowego jest równy rozmiarowi obrazu wejściowego, poprzez zastosowanie downsamplingu, czyli odrzuceniu co drugiej kolumny i co drugiego wiersza. Operacja ta nie zwiększa ilości danych, jednocześnie nie powodując istotnej utraty informacji. Rys.14. Obraz oryginalny i jego transformata falkowa.
14 Zastosowanie transformaty falkowej w ekstrakcji cech twarzy 13 Tak jak w przypadku transformaty jednowymiarowej tak i przy przetwarzaniu obrazów, proces może być powtórzony przez zastosowanie rekurencji [2]. W rezultacie można uzyskać bardziej szczegółowe dane dotyczące przetwarzanej informacji. Sposób tworzenia n-poziomowej transformaty można opisać następująco: A n = [H x * [H y * A n-1 ] 2,1 ] 1,2 D n1 = [H x * [G y * A n-1 ] 2,1 ] 1,2 D n2 = [G x * [H y * A n-1 ] 2,1 ] 1,2 D n3 = [G x * [G y * A n-1 ] 2,1 ] 1,2 Gdzie: * - oznacza splot funkcji, 2,1 ( 1,2) oznacza próbkowanie co drugi rząd (kolumnę), A 0 - oryginalny obraz. Podsumowanie Największą zaletą transformaty falkowej jest jej precyzja, którą można skalować zależnie od potrzeb. Dotychczas transformata falkowa stosowana była głównie w przetwarzaniu sygnałów jednowymiarowych np. przy analizie dźwięków w procesie rozpoznawania mowy. Można jednak z powodzeniem stosować ją w przetwarzaniu i analizie sygnałów dwuwymiarowych, np. obrazów twarzy, a w połączeniu z sieciami neuronowymi, modelami Markowa lub innymi regułami decyzyjnymi, pozwala na zbudowanie skutecznych systemów rozpoznawania twarzy. Literatura 1. Bobulski J., 2(2)2002, Metoda rozpoznawania twarzy z wykorzystaniem pseudoentropijnego kryterium, Informatyka teoretyczna i stosowana, Zeszyty naukowe Instytutu Matematyki i Informatyki na Politechnice Częstochowskiej, s Gacia C., Zikos G., Tziritas G., 2000, Wavelet packet analysis for face recognition, Image and Vision Computing 18, pp Misiti M., Oppenheim G., Poggi J.M., Misiti Y., 1996, Wavelet Toolbox User's Guide, MatLab 5.0, The MathWorks
15 14 Janusz Bobulski Abstract There were presented problems concerning to the face identification in this paper. The base of correctly classification of face is an effective extraction of the face features. The proposed approach bases on Wawelet Transform (WT) which is used in speech recognition. The application of this method together with proper data classification method enables building an effective person identification system. Wavelet transform reveals better properties than other features extraction methods e.g. Fourier Transform. WT makes the system independent on the impact of external conditions like changing of light intensity. WT allows to local signal analysis and details extracting which are lost in global analysis with FFT. dr inż. Janusz Bobulski Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
16 Multimedialny podręcznik programowania w Visual Basic for Applications Tomasz Huścio, Adam Radziejewski Streszczenie W artykule przedstawiono program WirtualVBA. WirtualVBA jest multimedialnym podręcznikiem z zakresu programowania w Visual Basic. Program oprócz podstaw teoretycznych z dziedziny programowania w VBA zawiera zestaw ćwiczeń, zadania oraz ich rozwiązania. Wykorzystanie zasady interaktywności umożliwia szybsze i skuteczniejsze przyswajanie wiedzy z zakresu programowania w Visual Basic. Słowa kluczowe: multimedialny podręcznik, interaktywność, Wprowadzenie WirtualVBA jest interaktywnym programem multimedialnym, którego zasadniczym przeznaczeniem jest wspomaganie procesu nauczania w zakresie programowania w Visual Basic. Program oprócz podstaw teoretycznych z dziedziny programowania w VBA (Visual Basic for Applications system programowania aplikacji) zawiera zestaw ćwiczeń do każdej lekcji oraz rozwiązania do tych ćwiczeń. Z założenia powinien on być elementem dopełniającym (wspomagającym) pracę studenta (ucznia) na zajęciach. Program WirtualVBA został opracowany w programie Flash MX firmy Macromedia (aktualnie Adobe). Oprogramowanie Flash MX z wewnętrznym językiem programowania ActionScript tworzy środowisko programistyczne do tworzenia interaktywnych animacji, które reagują na działania użytkownika. Dzięki wykorzystaniu oprogramowania Flash MX multimedialny podręcznik z zakresu programowania w Visual Basic zajmuje tylko 1,89 MB w pamięci na dysku twardym komputera.
17 16 Tomasz Huścio, Adam Radziejewski Prezentacja programu WirtualVBA Multimedialny podręcznik z zakresu programowania w Visual Basic spełnia następujące założenia: - łatwa nawigacja po poszczególnych stronach podręcznika, - atrakcyjna, przyciągająca swym wyglądem grafika, - intuicyjny interfejs, - treść podręcznika obejmuje swym zasięgiem podstawy teoretyczne oraz ćwiczenia z zakresu programowania w Visual Basic, - łatwa instalacja i obsługa programu. Poszczególne strony multimedialnego podręcznika zawierają: - elementy informacyjne (teksty, tabele, fotografie, itd.), - elementy sterujące (przyciski nawigacyjne). Na rysunku 2.1 przedstawiono główną stronę multimedialnego podręcznika WirtualVBA. Multimedialny podręcznik składa się z następujących elementów: Kurs (rysunek 2.2) zawierający: - Wprowadzenie podstawy teoretyczne (rysunek 2.3), - Visual Basic opis środowiska projektowego (okno programu VBA)(rysunek 2.4), - instrukcje do ośmiu zajęć (rysunek 2.5). Zadania rozwiązania zadań z zakresu programowania w VBA, których treści podano w kolejnych instrukcjach z działu Kurs (rysunek 2.6). Procedury alfabetycznie zestawiony spis procedur Visual Basic (rysunek 2.7).
18 Multimedialny podręcznik programowania w Visual Basic for Applications 17 Rys Główna strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA. Rys Kurs - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA. Interfejs strony Kurs zawiera menu górne z przyciskami do pozostałych części podręcznika (Zadania, Procedury), przycisk Menu główne do przejścia na stronę główną podręcznika, przyciski do poszczególnych stron kursu (Wprowadzenie, Visual Basic,
19 18 Tomasz Huścio, Adam Radziejewski instrukcje do zajęć), przycisk informacji o programie oraz przycisk do zamykania programu. Rys Wprowadzenie - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA. Rys Visual Basic - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA.
20 Multimedialny podręcznik programowania w Visual Basic for Applications 19 Rys Instrukcja 1 - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA. Pod obszarem z treścią poszczególnych instrukcji wstawiono stopkę składającą się z trzech pól: pole z nazwą wybranego przycisku, pole z przyciskami do przewijania stron podręcznika (instrukcji) w przód i w tył, pole z numeracją stron danej instrukcji.
21 20 Tomasz Huścio, Adam Radziejewski Rys Zadania - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA Pod obszarem z treścią poszczególnych zadań znajdują się: przyciski do przewijania stron podręcznika w przód i w tył, menu z przyciskami umożliwiającymi przejście do pozostałych zadań, pole informujące, z której instrukcji pochodzi przedstawione zadanie. Rys Procedury - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA.
22 Multimedialny podręcznik programowania w Visual Basic for Applications 21 Po kliknięciu na wybraną procedurę otwiera się strono z jej opisem (rysunek 2.8). Pod obszarem z treścią wstawiono stopkę, która zawiera pola analogiczne jak w instrukcjach podręcznika. Rys Procedura Ankieter - strona multimedialnego podręcznika WirtualVBA. Podsumowanie Program WirtualVBA przeznaczony jest dla uczniów, studentów oraz osób, które chcą poznać zasady programowania w Visual Basic. Ze względu na dobrą przejrzystość oraz intuicyjne menu z łatwością mogą z niego korzystać osoby młodsze a także osoby niemające dużego doświadczenia w obsłudze komputera. Program oprócz podstaw teoretycznych z dziedziny programowania w VBA zawiera zestaw ćwiczeń do każdej lekcji, rozwiązania do tych ćwiczeń oraz zestaw procedur stosowanych przy programowaniu w Visual Basic. W przyszłości można modyfikować jego strukturę poprzez dodanie nowych stron (np. z dodatkowymi ćwiczeniami), zadań oraz procedur.
23 22 Tomasz Huścio, Adam Radziejewski Literatura 1. Radziejewski A., 2005, Multimedialny podręcznik programowania w Visual Basic for Applications, praca inżynierska WSA, Łomża. 2. Keating J., Fig Leaf Software, 2002, Flash MX Vademecum profesionalisty, Wydawnictwo Helion, Gliwice. 3. Sanders B., 2001, Flash ActionScript f/x, Wydawnictwo Helion, Gliwice. 4. Bargieł D., 2002, Flash MX Ćwiczenia praktyczne, Wydawnictwo Helion, Gliwice. 5. Czasopismo design Extra! Flash nr 04/2003. Abstract The paper describes the computer program WirtualVBA. A WirtualVBA is a multimedia textbook concerning programming in Visual Basic. Apart from theoretical bases of programming in Visual Basic, computer program WirtualVBA comprises set of exercises with answers to each lesson. Usage of the principle of the interaction enables assimilating knowledge of programming in Visual Basic faster and more effective. dr inż. Tomasz Huścio Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
24 Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński Streszczenie W artykule przedstawiono istotę pracy w wirtualnej pracowni programowalnych systemów sterowania. Proces tworzenia oraz analiza działania programowalnych systemów sterowania z wykorzystaniem wirtualnej pracowni staje się bardziej obrazowy i interesujący. Wykorzystanie zasady interaktywności umożliwia projektantowi układów ze sterownikami programowalnymi (PLC) szybsze i skuteczniejsze (baz konieczności posiadania elementów) sprawdzenie poprawności ich działania. Słowa kluczowe: wirtualna pracownia, interaktywność, Wprowadzenie Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania jest interaktywnym programem multimedialnym, którego zasadniczym przeznaczeniem jest wspomaganie procesu nauczania w zakresie programowalnych sterowników PLC (Programmable Logic Controllers). Wirtualna pracownia może być przeznaczony dla uczniów i studentów szkół technicznych w zakresie przedmiotu programowalne systemy sterowania. Program z powodzeniem można wykorzystać w realizacji ćwiczeń na zajęciach laboratoryjnych oraz do samodzielnego przygotowania studenta do ćwiczeń laboratoryjnych. Pomimo, iż program ten może istnieć samodzielnie, z założenia jest elementem dopełniającym pracę studenta w pracowni rzeczywistej. Treść programu jest zgodna z tematyką przedmiotu programowalnych systemów sterowania realizowanych w Wyższej Szkole Agrobiznesu w Łomży. Oprócz podstawowych informacji teoretycznych, dotyczących budowy i działania sterowników, dostarcza studentowi także wiedzy na temat języków programowania sterowników oraz programu VersaPro niezbędnego do programowania sterowników. Najważniejszą część programu stanowi zestaw ćwiczeń laboratoryjnych oraz przykładowe zadania symulujące
25 24 Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński pracę sterownika w wybranych układach. Materiał przedstawiony w programie oparty jest na programowalnym sterowniku VersaMax Nano firmy GeFanuc. Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania została opracowana w programie Flash MX firmy Macromedia (aktualnie Adobe). Oprogramowanie Flash MX z wewnętrznym językiem programowania ActionScript tworzy środowisko programistyczne do tworzenia interaktywnych animacji, które reagują na działania użytkownika. Dzięki wykorzystaniu oprogramowania Flash MX wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania zajmuje tylko 3,83 MB w pamięci na dysku twardym komputera. Prezentacja wirtualnej pracowni programowalnych systemów sterowania Na rysunku 2.1 przedstawiono interfejs wirtualnej pracowni. Wirtualne pracownia programowalnych systemów sterowania podzielona jest na moduły, które zawierają: - podstawowe informacje wprowadzające studenta w tematykę danego zagadnienia, - ćwiczenia wstępne, przygotowujące ogólnie do pracy w laboratorium, - ćwiczenia będące symulacją zadań wykonywanych w realnie istniejącym laboratorium. Rys Interfejs wirtualnej pracowni programowalnych systemów sterowania.
26 Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania 25 Wirtualna pracownia składa się z następujących modułów: 1. Teoria - moduł zawiera podstawy teoretyczne z zakresu programowalnych systemów sterowania. Informacje podzielone są na trzy logiczne części, dostępne z poziomu menu podrzędnego (rysunek 2.2): - Budowa - w której przedstawiono budowę sterownika, - Działanie - w której ukazano sposób działania sterownika, - VersaMax Nano - w której przedstawiono sterownik VersaMax z grupy Nano. Rys Interfejs wirtualnej pracowni moduł Teoria. 2. Ćwiczenia - moduł zawiera zestaw ćwiczeń laboratoryjnych, pogrupowanych tematycznie (rysunek 2.3): - Ćwiczenie nr 1 - Funkcje logiczne (rysunek 2.4), - Ćwiczenie nr 2 - Układy pamięciowe, - Ćwiczenie nr 3 - Układy czasowe, - Ćwiczenie nr 4 - Liczniki, - Ćwiczenie nr 5 - Funkcje matematyczne, - Ćwiczenie nr 6 - Operacje na bitach.
27 26 Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński Rys Interfejs wirtualnej pracowni moduł Ćwiczenia. Rys Wirtualna pracownia Ćwiczenie nr 1: Funkcje logiczne. Wszystkie ćwiczenia laboratoryjne zawierają informacje podstawowe, wprowadzające studenta w tematykę danego ćwiczenia, przykłady oraz zadania do samodzielnego opracowania.
28 Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania 27 Przejście do dalszej lub powrót do wcześniejszej części lekcji możliwy jest po wciśnięciu przycisków nawigacyjnych. Powrót do głównego menu wirtualnej pracowni następuje po wciśnięciu przycisku Menu. 3. Języki - moduł dotyczy języków programowania sterowników (rysunek 2.5). W tej części programu przedstawione zostały następujące języki: - drabinkowy (rysunek 2.6), - listy instrukcji. Rys Interfejs wirtualnej pracowni moduł Języki.
29 28 Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński Rys Wirtualna pracownia lekcja Język drabinkowy. 4. VersaPro - moduł zawiera podstawowe informacje na temat programu VersaPro służącego do programowania sterowników (rysunek 2.7). Rys Interfejs wirtualnej pracowni moduł VersaPro.
30 Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania Symalacja - moduł zawiera aplikację MiniSterCadJP, która umożliwia symulację działania sterownika. Moduł zawiera trzy części (rysunek 2.8).: - Funkcje logiczne, - Liczniki, - Operacje bitowe. MiniSterCad jest częścią programu, w której użytkownik może sam wprowadzać dane niezbędne do zaprogramowania sterownika w odpowiednim układzie i poprzez symulację wyciągnąć odpowiednie wnioski. Użytkownik może wprowadzać lub modyfikować dane dotyczące: adresów wejść i wyjść sterownika, wartości zadanej licznika (PV), rodzaju licznika, rodzaju funkcji logicznych oraz rodzaju operacji bitowych. Rys Interfejs wirtualnej pracowni moduł Symulacja. Przykładowa symulacja działania układu ze sterownikiem programowalnym przeprowadzona w wirtualnej pracowni Na rysunku 3.1 przedstwiono interfejs użytkownika aplikacji MiniSterCadJP z lekcją do symulacji układu z wykorzystaniem instrukcji licznika.
31 30 Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński Rys Interfejs MiniSterCadJP lekcja Liczniki. Symulacja zostanie przeprowadzona zgodnie z podanym programem sterującym, zapisanym w języku drabinkowym. Symulację działania układu należy poprzedzić wypełnieniem określonych pól: Wartość PV w celu przypisania do sterownika wartości zadanej licznika (liczba całkowita), Typ licznika do wyboru licznik zliczający w dół - DNCTR i licznik zliczający w górę -UPCTR, Adres wejściowy P1 w celu określenia, który z przycisków sterownika ma być aktywny (adres %I0001 odpowiada przyciskowi pierwszemu, adres %I0002 odpowiada przyciskowi drugiemu, itd. do %I0006), Adres wyjściowy L1 w celu określenia, która lampka na panelu kontrolnym ma się zapalić gdy klikniemy na określony przycisk tyle razy ile wynosi wartość zadana PV (adres %Q0001 odpowiada pierwszej lampce, adres %Q0002 odpowiada drugiej lampce, itd. do %Q0004), W celu przeprowadzenia symulacji działania programowalnego systemu sterowania należy wcisnąć przycisk Programuj sterownik.
32 Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania 31 Po tej operacji wciskamy określony przycisk na panelu kontrolnym i sprawdzamy czy lampka zapali się zgodnie z podanym programem sterującym. Wizualizacja zliczania ile razy wciśnięto przycisk jest możliwa dzięki zmianie wartości bieżącej licznika widocznej w programie sterującym (liczba całkowita pod nazwą licznika LICZ_1). Natomiast wciśnięcie przycisku oraz zapalenie lampki sygnalizowane jest sygnałem świetlnym poprzez zmianę koloru przycisku lub lampki (rysunek 3.2). Rys Symulacja działania układu w programie MiniSterCadJP lekcja Liczniki. Podsumowanie Wirtualne laboratorium jest elementem coraz częściej wykorzystywanym w edukacji. Wirtualne laboratorium pozwala na samodzielne istnienie eksperymentalnych stanowisk dydaktycznych związanych z praktycznym wykonywaniem dowolnych procesów technicznych (fizycznych), które przebiegają w naturalnych warunkach. Takie laboratorium powinno wzorować się na dwóch typach programów. 1. Programy przygotowujące do pracy w laboratorium (zawierające część teoretyczną - podręczniki wirtualne, ćwiczenia wstępne, testy sprawdzające wiedzę. 2. Programy symulujące ćwiczenia laboratoryjne wykonywane w rzeczywistym laboratorium na rzeczywistych elementach oraz w konkretnych ustalonych
33 32 Tomasz Huścio, Janusz Pawczyński warunkach pracy przez osoby wykonujące dane doświadczenie. [Półjanowicz, Citko 2005] Wirtualną pracownię programowalnych systemów sterowania z powodzeniem można zaliczyć do nowej generacji multimedialnych interaktywnych metod nauczania. Dzięki możliwościom programu Flash MX i wbudowanemu językowi skryptowemu ActionScript wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania jest w pełni interaktywnym programem multimedialnym, wyróżniającym się atrakcyjną grafiką i animacją. Wirtualne laboratorium dostarcza studentom podstawowej wiedzy z zakresu programowania sterowników oraz przygotowuje do pracy w rzeczywistej pracowni z fizycznym sprzętem. Wykorzystanie zasady interaktywności umożliwia szybsze i skuteczniejsze przyswajanie wiedzy. Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania może być w przyszłości rozbudowany o dodatkowe elementy zgodnie z wymogami przyszłych użytkowników. Literatura 1. Pawczyński J., 2005, Wirtualna Pracownia Programowalnych Systemów Sterowania, praca inżynierska WSA, Łomża 2. Półjanowicz W., Citko U., 2005, Wykorzystanie wirtualnych laboratoriów w edukacji studentów, VII Ogólnopolskie Forum SNTI Gdynia, Keating J., Fig Leaf Software, 2002, Flash MX Vademecum profesionalisty, Wydawnictwo Helion, Gliwice 4. Sanders B., 2001, Flash ActionScript f/x, Wydawnictwo Helion, Gliwice 5. Bargieł D., 2002, Flash MX Ćwiczenia praktyczne, Wydawnictwo Helion, Gliwice Abstract The paper describes the Virtual laboratory of the programmable control systems. A creation process and analysis of the working of the programmable control systems is more vivid and interesting. Usage of the principle of the interaction enables a designer of
34 Wirtualna pracownia programowalnych systemów sterowania 33 the systems with programmable logic controllers, faster and more effective checking of the working correctness of the systems, and eliminates necessity of possession of the elements. dr inż. Tomasz Huścio Wyższa Szkoła Agrobiznesu w Łomży
35 Figury geometryczne - oprogramowanie do nauki geometrii Tomasz Huścio, Łukasz Kobyliński Streszczenie W artykule przedstawiono program komputerowy Figury geometryczne, który może być multimedialną pomocą do nauki geometrii w szkołach podstawowych i gimnazjalnych. Program oprócz podstaw teoretycznych dotyczących podstawowych płaskich i przestrzennych figur geometrycznych zawiera moduł do obliczeń ich pól, obwodów i objętości. Wykorzystanie zasady interaktywności umożliwia szybszą i skuteczniejszą naukę geometrii. Słowa kluczowe: multimedialny podręcznik, interaktywność, Wprowadzenie Figury geometryczne jest interaktywnym programem multimedialnym, którego zasadniczym przeznaczeniem jest wspomaganie procesu nauczania w zakresie nauki geometrii w szkołach podstawowych i gimnazjalnych. Program z powodzeniem można wykorzystać w realizacji ćwiczeń na lekcjach matematyki oraz do samodzielnego przygotowania ucznia do lekcji. Z założenia program Figury geometryczne jest elementem dopełniającym pracę ucznia na lekcjach matematyki. Program, oprócz podstawowych informacji teoretycznych o figurach płaskich i przestrzennych, umożliwia uczniom także przeprowadzanie obliczeń obwodu, pola powierzchni i objętości wybranych figur geometrycznych. Program Figury geometryczne został opracowany w programie Flash MX firmy Macromedia (aktualnie Adobe). Oprogramowanie Flash MX z wewnętrznym językiem programowania ActionScript tworzy środowisko programistyczne do tworzenia interaktywnych animacji, które reagują na działania użytkownika. Dzięki wykorzystaniu oprogramowania Flash MX program zajmuje tylko 1,24 MB w pamięci na dysku twardym komputera.
EKSTRAKCJA CECH TWARZY ZA POMOCĄ TRANSFORMATY FALKOWEJ
Janusz Bobulski Instytut Informatyki Teoretycznej i Stosowanej Politechnika Częstochowska ul. Dąbrowskiego 73 42-200 Częstochowa januszb@icis.pcz.pl EKSTRAKCJA CECH TWARZY ZA POMOCĄ TRANSFORMATY FALKOWEJ
LABORATORIUM AKUSTYKI MUZYCZNEJ. Ćw. nr 12. Analiza falkowa dźwięków instrumentów muzycznych. 1. PODSTAWY TEORETYCZNE ANALIZY FALKOWEJ.
LABORATORIUM AKUSTYKI MUZYCZNEJ. Ćw. nr 1. Analiza falkowa dźwięków instrumentów muzycznych. 1. PODSTAWY TEORETYCZNE ANALIZY FALKOWEJ. Transformacja falkowa (ang. wavelet falka) przeznaczona jest do analizy
uzyskany w wyniku próbkowania okresowego przebiegu czasowego x(t) ze stałym czasem próbkowania t takim, że T = t N 1 t
4. 1 3. " P r ze c ie k " w idm ow y 1 0 2 4.13. "PRZECIEK" WIDMOWY Rozważmy szereg czasowy {x r } dla r = 0, 1,..., N 1 uzyskany w wyniku próbkowania okresowego przebiegu czasowego x(t) ze stałym czasem
SPOSOBY POMIARU KĄTÓW W PROGRAMIE AutoCAD
Dr inż. Jacek WARCHULSKI Dr inż. Marcin WARCHULSKI Mgr inż. Witold BUŻANTOWICZ Wojskowa Akademia Techniczna SPOSOBY POMIARU KĄTÓW W PROGRAMIE AutoCAD Streszczenie: W referacie przedstawiono możliwości
Teoria sygnałów Signal Theory. Elektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Teoria sygnałów Signal Theory A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE STUDIÓW
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Informatyka Rodzaj przedmiotu: moduł specjalności obowiązkowy: Inżynieria oprogramowania, Sieci komputerowe Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium MODELOWANIE I SYMULACJA Modelling
IMPLEMENTATION OF THE SPECTRUM ANALYZER ON MICROCONTROLLER WITH ARM7 CORE IMPLEMENTACJA ANALIZATORA WIDMA NA MIKROKONTROLERZE Z RDZENIEM ARM7
Łukasz Deńca V rok Koło Techniki Cyfrowej dr inż. Wojciech Mysiński opiekun naukowy IMPLEMENTATION OF THE SPECTRUM ANALYZER ON MICROCONTROLLER WITH ARM7 CORE IMPLEMENTACJA ANALIZATORA WIDMA NA MIKROKONTROLERZE
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: CYFROWE UKŁADY STEROWANIA DIGITAL CONTROL SYSTEMS Kierunek: MECHATRONIKA Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na kierunku Mechatronika Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium Forma studiów: stacjonarne
1. Cel ćwiczenia. 2. Podłączenia urządzeń zewnętrznych w sterowniku VersaMax Micro
1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest zaprojektowanie sterowania układem pozycjonowania z wykorzystaniem sterownika VersaMax Micro oraz silnika krokowego. Do algorytmu pozycjonowania wykorzystać licznik
Egzamin / zaliczenie na ocenę*
WYDZIAŁ PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW TECHNIKI Zał. nr 4 do ZW 33/01 KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim CYFROWE PRZETWARZANIE SYGNAŁÓW Nazwa w języku angielskim DIGITAL SIGNAL PROCESSING Kierunek studiów
Zmiany fazy/okresu oscylacji Chandlera i rocznej we współrzędnych bieguna ziemskiego.
Strona 1 z 38 Zmiany fazy/okresu oscylacji Chandlera i rocznej we współrzędnych bieguna ziemskiego. Alicja Rzeszótko alicja@cbk.waw.pl 2 czerwca 2006 1 Omówienie danych 3 Strona główna Strona 2 z 38 2
Tomasz Tobiasz PLAN WYNIKOWY (zakres podstawowy)
Tomasz Tobiasz PLAN WYNIKOWY (zakres podstawowy) klasa 3. PAZDRO Plan jest wykazem wiadomości i umiejętności, jakie powinien mieć uczeń ubiegający się o określone oceny na poszczególnych etapach edukacji
Podstawy Przetwarzania Sygnałów
Adam Szulc 188250 grupa: pon TN 17:05 Podstawy Przetwarzania Sygnałów Sprawozdanie 6: Filtracja sygnałów. Filtry FIT o skończonej odpowiedzi impulsowej. 1. Cel ćwiczenia. 1) Przeprowadzenie filtracji trzech
SPIS TREŚCI WSTĘP... 8 1. LICZBY RZECZYWISTE 2. WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE 3. RÓWNANIA I NIERÓWNOŚCI
SPIS TREŚCI WSTĘP.................................................................. 8 1. LICZBY RZECZYWISTE Teoria............................................................ 11 Rozgrzewka 1.....................................................
Podstawy Automatyki. wykład 1 (26.02.2010) mgr inż. Łukasz Dworzak. Politechnika Wrocławska. Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji (I-24)
Podstawy Automatyki wykład 1 (26.02.2010) mgr inż. Łukasz Dworzak Politechnika Wrocławska Instytut Technologii Maszyn i Automatyzacji (I-24) Laboratorium Podstaw Automatyzacji (L6) 105/2 B1 Sprawy organizacyjne
PROGRAMOWALNE STEROWNIKI LOGICZNE
PROGRAMOWALNE STEROWNIKI LOGICZNE I. Wprowadzenie Klasyczna synteza kombinacyjnych i sekwencyjnych układów sterowania stosowana do automatyzacji dyskretnych procesów produkcyjnych polega na zaprojektowaniu
Analiza i projektowanie oprogramowania. Analiza i projektowanie oprogramowania 1/32
Analiza i projektowanie oprogramowania Analiza i projektowanie oprogramowania 1/32 Analiza i projektowanie oprogramowania 2/32 Cel analizy Celem fazy określania wymagań jest udzielenie odpowiedzi na pytanie:
MATeMAtyka 3. Propozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych. Zakres podstawowy i rozszerzony
Agnieszka Kamińska, Dorota Ponczek MATeMAtyka 3 Propozycja przedmiotowego systemu oceniania wraz z określeniem wymagań edukacyjnych Zakres podstawowy i rozszerzony Wyróżnione zostały następujące wymagania
W naukach technicznych większość rozpatrywanych wielkości możemy zapisać w jednej z trzech postaci: skalara, wektora oraz tensora.
1. Podstawy matematyki 1.1. Geometria analityczna W naukach technicznych większość rozpatrywanych wielkości możemy zapisać w jednej z trzech postaci: skalara, wektora oraz tensora. Skalarem w fizyce nazywamy
Sterowniki programowalne Programmable Controllers. Energetyka I stopień Ogólnoakademicki. przedmiot kierunkowy
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Sterowniki programowalne Programmable Controllers
Wymagania edukacyjne z matematyki w klasie III gimnazjum
Wymagania edukacyjne z matematyki w klasie III gimnazjum - nie potrafi konstrukcyjnie podzielić odcinka - nie potrafi konstruować figur jednokładnych - nie zna pojęcia skali - nie rozpoznaje figur jednokładnych
Algorytmy sztucznej inteligencji
Algorytmy sztucznej inteligencji Dynamiczne sieci neuronowe 1 Zapis macierzowy sieci neuronowych Poniżej omówione zostaną części składowe sieci neuronowych i metoda ich zapisu za pomocą macierzy. Obliczenia
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Podstawy Informatyki Basic Informatics Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Rodzaj przedmiotu: ogólny Poziom studiów: studia I stopnia forma studiów: studia stacjonarne Rodzaj
Laboratorium przez Internet w modelu studiów inżynierskich
Laboratorium przez Internet w modelu studiów inżynierskich Remigiusz Rak Marcin Godziemba-Maliszewski Andrzej Majkowski Adam Jóśko POLITECHNIKA WARSZAWSKA Ośrodek Kształcenia na Odległość Laboratorium
Diagnostyka obrazowa
Diagnostyka obrazowa Ćwiczenie szóste Transformacje obrazu w dziedzinie częstotliwości 1 Cel ćwiczenia Ćwiczenie ma na celu zapoznanie uczestników kursu Diagnostyka obrazowa z podstawowymi przekształceniami
Podstawy elektroniki i miernictwa
Podstawy elektroniki i miernictwa Kod modułu: ELE Rodzaj przedmiotu: podstawowy; obowiązkowy Wydział: Informatyki Kierunek: Informatyka Poziom studiów: pierwszego stopnia Profil studiów: ogólnoakademicki
1. Opis okna podstawowego programu TPrezenter.
OPIS PROGRAMU TPREZENTER. Program TPrezenter przeznaczony jest do pełnej graficznej prezentacji danych bieżących lub archiwalnych dla systemów serii AL154. Umożliwia wygodną i dokładną analizę na monitorze
Politechnika Wrocławska, Wydział Informatyki i Zarządzania. Modelowanie
Politechnika Wrocławska, Wydział Informatyki i Zarządzania Modelowanie Zad Wyznacz transformaty Laplace a poniższych funkcji, korzystając z tabeli transformat: a) 8 3e 3t b) 4 sin 5t 2e 5t + 5 c) e5t e
Systemy Wbudowane. Założenia i cele przedmiotu: Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi: Opis form zajęć
Systemy Wbudowane Kod przedmiotu: SW Rodzaj przedmiotu: kierunkowy ; obowiązkowy Wydział: Informatyki Kierunek: Informatyka Specjalność (specjalizacja): - Poziom studiów: pierwszego stopnia Profil studiów:
Wydział Elektryczny Katedra Telekomunikacji i Aparatury Elektronicznej. Instrukcja do zajęć laboratoryjnych z przedmiotu:
Politechnika Białostocka Wydział Elektryczny Katedra Telekomunikacji i Aparatury Elektronicznej Instrukcja do zajęć laboratoryjnych z przedmiotu: Architektura i Programowanie Procesorów Sygnałowych Numer
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI 2016/2017 (zakres podstawowy) klasa 3abc
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z MATEMATYKI 2016/2017 (zakres podstawowy) klasa 3abc 1, Ciągi zna definicję ciągu (ciągu liczbowego); potrafi wyznaczyć dowolny wyraz ciągu liczbowego określonego wzorem ogólnym;
Elektrotechnika I stopień Ogólno akademicki. kierunkowy (podstawowy / kierunkowy / inny HES)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013
Rozkład materiału z matematyki dla II klasy technikum zakres podstawowy I wariant (38 tyg. 2 godz. = 76 godz.)
Rozkład materiału z matematyki dla II klasy technikum zakres podstawowy I wariant (38 tyg. godz. = 76 godz.) I. Funkcja i jej własności.4godz. II. Przekształcenia wykresów funkcji...9 godz. III. Funkcja
8. Analiza widmowa metodą szybkiej transformaty Fouriera (FFT)
8. Analiza widmowa metodą szybkiej transformaty Fouriera (FFT) Ćwiczenie polega na wykonaniu analizy widmowej zadanych sygnałów metodą FFT, a następnie określeniu amplitud i częstotliwości głównych składowych
LABORATORIUM ELEKTROTECHNIKI POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ TRANSPORTU KATEDRA LOGISTYKI I TRANSPORTU PRZEMYSŁOWEGO NR 1 POMIAR PRZESUNIĘCIA FAZOWEGO Katowice, październik 5r. CEL ĆWICZENIA Poznanie zjawiska przesunięcia fazowego. ZESTAW
Politechnika Warszawska
Politechnika Warszawska Wydział Elektryczny Laboratorium Teletechniki Skrypt do ćwiczenia T.02. Woltomierz RMS oraz Analizator Widma 1. Woltomierz RMS oraz Analizator Widma Ćwiczenie to ma na celu poznanie
KOŁO MATEMATYCZNE LUB INFORMATYCZNE - klasa III gimnazjum, I LO
Aleksandra Nogała nauczycielka matematyki w Gimnazjum im. Macieja Rataja w Żmigrodzie olanog@poczta.onet.pl KONSPEKT ZAJĘĆ ( 2 godziny) KOŁO MATEMATYCZNE LUB INFORMATYCZNE - klasa III gimnazjum, I LO TEMAT
Zastosowanie procesorów AVR firmy ATMEL w cyfrowych pomiarach częstotliwości
Politechnika Lubelska Wydział Elektrotechniki i Informatyki PRACA DYPLOMOWA MAGISTERSKA Zastosowanie procesorów AVR firmy ATMEL w cyfrowych pomiarach częstotliwości Marcin Narel Promotor: dr inż. Eligiusz
WYMAGANIE EDUKACYJNE Z MATEMATYKI W KLASIE II GIMNAZJUM. dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą celującą
1. Statystyka odczytać informacje z tabeli odczytać informacje z diagramu 2. Mnożenie i dzielenie potęg o tych samych podstawach 3. Mnożenie i dzielenie potęg o tych samych wykładnikach 4. Potęga o wykładniku
ANALIZA SEMANTYCZNA OBRAZU I DŹWIĘKU
ANALIZA SEMANTYCZNA OBRAZU I DŹWIĘKU obraz dr inż. Jacek Naruniec Analiza Składowych Niezależnych (ICA) Independent Component Analysis Dąży do wyznaczenia zmiennych niezależnych z obserwacji Problem opiera
INFORMATYKA TECHNICZNA Badanie możliwości wykorzystania języka AutoLISP i środowiska VisualLISP w systemie CAx
INFORMATYKA TECHNICZNA Badanie możliwości wykorzystania języka AutoLISP i środowiska VisualLISP w systemie CAx 1. WPROWADZENIE Program AutoCAD ma wielu użytkowników i zajmuje znaczące miejsce w graficznym
Zapisywanie algorytmów w języku programowania
Temat C5 Zapisywanie algorytmów w języku programowania Cele edukacyjne Zrozumienie, na czym polega programowanie. Poznanie sposobu zapisu algorytmu w postaci programu komputerowego. Zrozumienie, na czym
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Obliczenia symboliczne Symbolic computations Kierunek: Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy w ramach treści wspólnych z kierunkiem Informatyka Rodzaj zajęć: wykład,
Zakres na egzaminy poprawkowe w r. szk. 2013/14 /nauczyciel M.Tatar/
Zakres na egzaminy poprawkowe w r. szk. 2013/14 /nauczyciel M.Tatar/ MATEMATYKA Klasa III ZAKRES PODSTAWOWY Dział programu Temat Wymagania. Uczeń: 1. Miara łukowa kąta zna pojęcia: kąt skierowany, kąt
Przetwarzanie sygnałów z zastosowaniem procesorów sygnałowych - opis przedmiotu
Przetwarzanie sygnałów z zastosowaniem procesorów sygnałowych - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Przetwarzanie sygnałów z zastosowaniem procesorów sygnałowych Kod przedmiotu 06.5-WE-EP-PSzZPS
Elektrotechnika II Stopień (I stopień / II stopień) Ogólno akademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013
Przedmiotowy system oceniania z informatyki
Przedmiotowy system oceniania z informatyki Przedmiotowy system oceniania został skonstruowany w oparciu o następujące dokumenty: Rozporządzenie MEN z dnia 7 września 2004 roku w sprawie zasad oceniania,
WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE
WYRAŻENIA ALGEBRAICZNE Wyrażeniem algebraicznym nazywamy wyrażenie zbudowane z liczb, liter, nawiasów oraz znaków działań, na przykład: Symbole literowe występujące w wyrażeniu algebraicznym nazywamy zmiennymi.
Zastosowanie Informatyki w Medycynie
Zastosowanie Informatyki w Medycynie Dokumentacja projektu wykrywanie bicia serca z sygnału EKG. (wykrywanie załamka R) Prowadzący: prof. dr hab. inż. Marek Kurzyoski Grupa: Jakub Snelewski 163802, Jacek
Przetwarzanie sygnałów biomedycznych
Przetwarzanie sygnałów biomedycznych dr hab. inż. Krzysztof Kałużyński, prof. PW Człowiek- najlepsza inwestycja Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
SCENARIUSZ LEKCJI. Wielomiany komputerowe wykresy funkcji wielomianowych
Autorzy scenariusza: SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: ENERGETYKA Rodzaj przedmiotu: kierunkowy ogólny Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE C1. Zapoznanie studentów z własnościami
Definicja i własności wartości bezwzględnej.
Równania i nierówności z wartością bezwzględną. Rozwiązywanie układów dwóch (trzech) równań z dwiema (trzema) niewiadomymi. Układy równań liniowych z parametrem, analiza rozwiązań. Definicja i własności
Scenariusz lekcyjny Obliczanie pierwiastków dowolnego stopnia i stosowanie praw działań na pierwiastkach. Scenariusz lekcyjny
Scenariusz lekcyjny Data: 25 wrzesień 2012 rok. Klasa: I c liceum ogólnokształcące (profil bezpieczeństwo wewnętrzne). Czas trwania zajęć: 45 minut. Nauczany przedmiot: matematyka. Program nauczania: program
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Mechatronika Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności: systemy sterowania Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium UKŁADY AUTOMATYKI PRZEMYSŁOWEJ Industrial Automatics Systems
Laboratorium Komputerowe Systemy Pomiarowe
Jarosław Gliwiński, Łukasz Rogacz Laboratorium Komputerowe Systemy Pomiarowe ćw. Zastosowania wielofunkcyjnej karty pomiarowej Data wykonania: 06.03.08 Data oddania: 19.03.08 Celem ćwiczenia było poznanie
SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Projektowanie rozwiązania prostych problemów w języku C++ obliczanie pola trójkąta
SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:
Podstawy OpenCL część 2
Podstawy OpenCL część 2 1. Napisz program dokonujący mnożenia dwóch macierzy w wersji sekwencyjnej oraz OpenCL. Porównaj czasy działania obu wersji dla różnych wielkości macierzy, np. 16 16, 128 128, 1024
WYKORZYSTANIE PORTALU DYDAKTYCZNEGO W NAUCE JĘZYKÓW PROGRAMOWANIA
WYKORZYSTANIE PORTALU DYDAKTYCZNEGO W NAUCE JĘZYKÓW PROGRAMOWANIA Plan wystąpienia Wprowadzenie Zdalne nauczanie języków programowania Cele i przyjęte rozwiązania Przykładowe elementy kursów Podsumowanie
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE C1. Podniesienie poziomu wiedzy studentów z inżynierii oprogramowania w zakresie C.
KARTA KURSU. Mathematics
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Matematyka Mathematics Kod Punktacja ECTS* 4 Koordynator Dr Maria Robaszewska Zespół dydaktyczny dr Maria Robaszewska Opis kursu (cele kształcenia) Celem kursu jest zapoznanie
SCENARIUSZ LEKCJI. Streszczenie. Czas realizacji. Podstawa programowa
SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:
Poniżej przedstawiony został podział wymagań na poszczególne oceny szkolne:
Prosto do matury klasa d Rok szkolny 014/015 WYMAGANIA EDUKACYJNE Wyróżnione zostały następujące wymagania programowe: konieczne (K), podstawowe (P), rozszerzające (R), dopełniające (D) i wykraczające
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: MODELOWANIE I ANALIZA SYSTEMÓW INFORMATYCZNYCH Modeling and analysis of computer systems Kierunek: Informatyka Forma studiów: Stacjonarne Rodzaj przedmiotu: Poziom kwalifikacji: obowiązkowy
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Inżynieria Biomedyczna Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy moduł kierunkowy ogólny Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium GRAFIKA KOMPUTEROWA Computer Graphics Forma studiów: studia
PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO OPIS PRZEDMIOTU. Sieci i sterowniki przemysłowe
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Sieci i sterowniki przemysłowe Wydział Instytut/Katedra Kierunek Specjalizacja/specjalność Wydział Matematyki, Fizyki i Techniki Instytut Mechaniki i Informatyki
Zygmunt Wróbel i Robert Koprowski. Praktyka przetwarzania obrazów w programie Matlab
Zygmunt Wróbel i Robert Koprowski Praktyka przetwarzania obrazów w programie Matlab EXIT 2004 Wstęp 7 CZĘŚĆ I 9 OBRAZ ORAZ JEGO DYSKRETNA STRUKTURA 9 1. Obraz w programie Matlab 11 1.1. Reprezentacja obrazu
Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod Nazwa Nazwa w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Programy grafiki rastrowej,
Definicje. Algorytm to:
Algorytmy Definicje Algorytm to: skończony ciąg operacji na obiektach, ze ściśle ustalonym porządkiem wykonania, dający możliwość realizacji zadania określonej klasy pewien ciąg czynności, który prowadzi
Wprowadzenie do programowania w języku Visual Basic. Podstawowe instrukcje języka
Wprowadzenie do programowania w języku Visual Basic. Podstawowe instrukcje języka 1. Kompilacja aplikacji konsolowych w środowisku programistycznym Microsoft Visual Basic. Odszukaj w menu startowym systemu
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Informatyka Rodzaj przedmiotu: moduł specjalności obowiązkowy: Inżynieria oprogramowania, Programowanie aplikacji internetowych Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU
Metody numeryczne. materiały do wykładu dla studentów. 7. Całkowanie numeryczne
Metody numeryczne materiały do wykładu dla studentów 7. Całkowanie numeryczne 7.1. Całkowanie numeryczne 7.2. Metoda trapezów 7.3. Metoda Simpsona 7.4. Metoda 3/8 Newtona 7.5. Ogólna postać wzorów kwadratur
Przedmowa Wykaz oznaczeń Wykaz skrótów 1. Sygnały i ich parametry 1 1.1. Pojęcia podstawowe 1 1.2. Klasyfikacja sygnałów 2 1.3.
Przedmowa Wykaz oznaczeń Wykaz skrótów 1. Sygnały i ich parametry 1 1.1. Pojęcia podstawowe 1 1.2. Klasyfikacja sygnałów 2 1.3. Sygnały deterministyczne 4 1.3.1. Parametry 4 1.3.2. Przykłady 7 1.3.3. Sygnały
ZMODYFIKOWANY Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia
ZP/ITS/11/2012 Załącznik nr 1a do SIWZ ZMODYFIKOWANY Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia Przedmiotem zamówienia jest: Przygotowanie zajęć dydaktycznych w postaci kursów e-learningowych przeznaczonych
Sterowniki Programowalne (SP)
Sterowniki Programowalne (SP) Wybrane aspekty procesu tworzenia oprogramowania dla sterownika PLC Podstawy języka funkcjonalnych schematów blokowych (FBD) Politechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i
Egzamin / zaliczenie na ocenę*
WYDZIAŁ PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW TECHNIKI Zał. nr 4 do ZW 33/01 KARTA PRZEDMIOTU Nazwa w języku polskim SYSTEMY I SIECI KOMPUTEROWE W MEDYCYNIE Nazwa w języku angielskim: COMPUTER SYSTEMS AND NETWORKS IN
JĘZYKI PROGRAMOWANIA STEROWNIKÓW
JĘZYKI PROGRAMOWANIA STEROWNIKÓW dr inż. Wiesław Madej Wstęp Języki programowania sterowników 15 h wykład 15 h dwiczenia Konsultacje: - pokój 325A - środa 11 14 - piątek 11-14 Literatura Tadeusz Legierski,
Pomiar drogi koherencji wybranych źródeł światła
Politechnika Gdańska WYDZIAŁ ELEKTRONIKI TELEKOMUNIKACJI I INFORMATYKI Katedra Optoelektroniki i Systemów Elektronicznych Pomiar drogi koherencji wybranych źródeł światła Instrukcja do ćwiczenia laboratoryjnego
Katalog wymagań programowych na poszczególne stopnie szkolne. Matematyka. Poznać, zrozumieć
Katalog wymagań programowych na poszczególne stopnie szkolne Matematyka. Poznać, zrozumieć Kształcenie w zakresie podstawowym. Klasa 3 Poniżej podajemy umiejętności, jakie powinien zdobyć uczeń z każdego
Tematy lekcji zajęć komputerowych klasa 5b grupa 1 i grupa 2
Tematy lekcji zajęć komputerowych klasa 5b grupa 1 i grupa 2 1 Program nauczania. Przedmiotowy system oceniania. Regulamin pracowni komputerowej. - 7 punktów regulaminu potrafi powiedzieć, czego się będzie
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: PROGRAMOWANIE INTERAKTYWNEJ GRAFIKI KOMPUTEROWEJ Kierunek: Informatyka Rodzaj przedmiotu: moduł specjalności obowiązkowy: Programowanie aplikacji internetowych Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium
Definicja. x(u)h (u t)e i2πuf du. F x (t,f ;h) = Krótko czasowa transformata Fouriera Ciągłą transformata falkowa
Definicja Krótko czasowa transformata Fouriera(STFT) może być rozumiana jako seria transformat Fouriera wykonanych na sygnale okienkowanym, przy czym położenie okienka w czasie jest w ramach takiej serii
Komputerowe systemy pomiarowe. Dr Zbigniew Kozioł - wykład Mgr Mariusz Woźny - laboratorium
Komputerowe systemy pomiarowe Dr Zbigniew Kozioł - wykład Mgr Mariusz Woźny - laboratorium 1 - Cel zajęć - Orientacyjny plan wykładu - Zasady zaliczania przedmiotu - Literatura Klasyfikacja systemów pomiarowych
PRAWO OHMA DLA PRĄDU PRZEMIENNEGO
ĆWICZENIE 53 PRAWO OHMA DLA PRĄDU PRZEMIENNEGO Cel ćwiczenia: wyznaczenie wartości indukcyjności cewek i pojemności kondensatorów przy wykorzystaniu prawa Ohma dla prądu przemiennego; sprawdzenie prawa
Osiągnięcia ponadprzedmiotowe
W rezultacie kształcenia matematycznego uczeń potrafi: Osiągnięcia ponadprzedmiotowe Umiejętności konieczne i podstawowe czytać teksty w stylu matematycznym wykorzystywać słownictwo wprowadzane przy okazji
Wymagania edukacyjne z zajęć komputerowych w klasie 5
Wymagania edukacyjne z zajęć komputerowych w klasie 5 Ocena dopuszczajaca:uczeń Ocena dostateczna:uczeń Ocena dobra: uczeń Ocena bardzo dobra:uczeń Ocena celująca: uczeń zna zasady bezpiecznej pracy z
Stabilność. Krzysztof Patan
Stabilność Krzysztof Patan Pojęcie stabilności systemu Rozważmy obiekt znajdujący się w punkcie równowagi Po przyłożeniu do obiektu siły F zostanie on wypchnięty ze stanu równowagi Jeżeli po upłynięciu
LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE. Ćwiczenie nr 3 Temat: Wyznaczenie ogniskowej soczewek za pomocą ławy optycznej.
LABORATORIUM FIZYKI PAŃSTWOWEJ WYŻSZEJ SZKOŁY ZAWODOWEJ W NYSIE Ćwiczenie nr 3 Temat: Wyznaczenie ogniskowej soczewek za pomocą ławy optycznej.. Wprowadzenie Soczewką nazywamy ciało przezroczyste ograniczone
Podstawy programowania.
Kod przedmiotu: PPR Podstawy programowania. Rodzaj przedmiotu: kierunkowy; obowiązkowy Wydział: Informatyki Kierunek: Informatyka Specjalność (specjalizacja): - Poziom studiów: pierwszego stopnia Profil
Z-ZIP2-303z Zagadnienia optymalizacji Problems of optimization
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 0/03 Z-ZIP-303z Zagadnienia optymalizacji Problems of optimization A. USYTUOWANIE
Sreszczenie. Słowa kluczowe: sterowanie, poziom cieczy, regulator rozmyty
Ewa Wachowicz Katedra Systemów Sterowania Politechnika Koszalińska STEROWANIE POZIOMEM CIECZY W ZBIORNIKU Z WYKORZYSTANIEM REGULATORA ROZMYTEGO Sreszczenie W pracy omówiono układ regulacji poziomu cieczy,
ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI
1 ĆWICZENIE 15 BADANIE WZMACNIACZY MOCY MAŁEJ CZĘSTOTLIWOŚCI 15.1. CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest poznanie podstawowych właściwości wzmacniaczy mocy małej częstotliwości oraz przyswojenie umiejętności
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Jednostki obliczeniowe w zastosowaniach mechatronicznych Kierunek: Mechatronika Rodzaj przedmiotu: dla specjalności Systemy Sterowania Rodzaj zajęć: Wykład, laboratorium Computational
1.1. Rachunek zdań: alternatywa, koniunkcja, implikacja i równoważność zdań oraz ich zaprzeczenia.
1. Elementy logiki i algebry zbiorów 1.1. Rachunek zdań: alternatywa, koniunkcja, implikacja i równoważność zdań oraz ich zaprzeczenia. Funkcje zdaniowe. Zdania z kwantyfikatorami oraz ich zaprzeczenia.
WYBÓR PUNKTÓW POMIAROWYCH
Scientific Bulletin of Che lm Section of Technical Sciences No. 1/2008 WYBÓR PUNKTÓW POMIAROWYCH WE WSPÓŁRZĘDNOŚCIOWEJ TECHNICE POMIAROWEJ MAREK MAGDZIAK Katedra Technik Wytwarzania i Automatyzacji, Politechnika
P R Z E T W A R Z A N I E S Y G N A Ł Ó W B I O M E T R Y C Z N Y C H
W O J S K O W A A K A D E M I A T E C H N I C Z N A W Y D Z I A Ł E L E K T R O N I K I Drukować dwustronnie P R Z E T W A R Z A N I E S Y G N A Ł Ó W B I O M E T R Y C Z N Y C H Grupa... Data wykonania
Laboratorum 2 Badanie filtru dolnoprzepustowego P O P R A W A
Laboratorum 2 Badanie filtru dolnoprzepustowego P O P R A W A Marcin Polkowski (251328) 15 marca 2007 r. Spis treści 1 Cel ćwiczenia 2 2 Techniczny i matematyczny aspekt ćwiczenia 2 3 Pomiary - układ RC
Elektronika i Telekomunikacja I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013
PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: NAPĘDY I STEROWANIE PNEUMATYCZNE MASZYN PNEUMATIC DRIVE AND CONTROL OF MACHINES Kierunek: MECHATRONIKA Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na specjalności: PROJEKTOWANIE SYSTEMÓW MECHANICZNYCH
Pomiary i analiza biosygnałów
Pomiary i analiza biosygnałów dr hab. inż. Andrzej Dobrowolski dr hab. inż. Jacek Jakubowski dr hab. inż. Marek Kuchta Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie Instytut Systemów Elektronicznych Wydziału