Tom 7, nr 4, 2011 Volume 7, no 4, Leszek Klimek 2 B D Grażyna Śmiech-Słomkowska 3

Transkrypt

1 Resorpcje korzeni po leczeniu ortodontycznym; stosunek szerokości do długości zęba Root resorption after orthodontic treatment; the dental width to length ratio Ewa Kowalska 1 A B C D E F Leszek Klimek 2 B D Grażyna Śmiech-Słomkowska 3 A E Wkład autorów: A Plan badań; B Zbieranie danych; C Analiza statystyczna; D Interpretacja danych; E Redagowanie pracy; F Wyszukiwanie piśmiennictwa Authors Contribution: A Study design; B Data Collection; C Statistical Analysis; D Data Interpretation; E Manuscript Preparation; F Literature Search 1, 3 Zakład Ortodoncji, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Department of s, Medical University of Lodz, Poland 2 Odział Materiałoznawstwa, Instytut Materiałów i Technologii, Uniwersytet Techniczny w Łodzi Division of Material Investigation, Institute of Material Science and Technology, Technical University of Lodz, Poland Streszczenie Resorpcja korzeni zębów stałych występuje nawet u osób nieleczonych ortodontycznie, jednak znacznie częściej pojawia się w korzeniach zębów przemieszczanych siłami mechanicznymi. Resorpcja korzeni zębów stałych związana z leczeniem ortodontycznym jest resorpcją zewnętrzną spowodowaną uciskiem. Celem badań Abstract In permanent teeth resorption described as the loss of root structure occurs considerably more often among mechanically shifted roots, than among roots in subjects who have not been treated orthodontically. ally induced external root resorption developes under pressure of orthodontic forces. 1 dr n. med. 2 dr hab. inż. prof. nadzw. 3 prof. dr hab. n. med. Adres do korespondencji; correspondence address: Ewa Kowalska Medical University of Lodz Department of s ul. Pomorska 251, Łódź, Poland evakol@wp.pl 185

2 była ocena częstości występowania i nasilenia resorpcji korzeni siekaczy stałych w szczęce i żuchwie po leczeniu ortodontycznym aparatami stałymi. Materiał i Metody: zdjęcia pantomograficzne 60 pacjentów ortodontycznych badano przed i po leczeniu. Oceniano występowanie resorpcji korzeni wszystkich 8 siekaczy stałych u każdej z badanych osób. Przy założeniu stałości szerokości korony zęba wprowadzono współczynnik szerokościowodługościowy, czyli stosunek pomiaru szerokości korony do długości korzenia zęba. Wielkość pomiarów podawano w pikselach. Wyniki badań wykazały, że tylko 10,83% korzeni siekaczy stałych uległo resorpcji. W wyniku procesu resorpcji współczynnik szerokościowo-długościowy uległ zwiększeniu. Nasilenie procesu resorpcji było małe w porównaniu z wynikami innych autorów i nie stanowiło zagrożenia dla utrzymania zębów w kości po leczeniu ortodontycznym. Wnioski: nie można wykluczyć, że przyczyną występowania łagodnej resorpcji było ostrożne stosowanie sił w aparatach stałych cienkołukowych. Możliwe też, że zdjęcia pantomograficzne nie zapewniają tak dokładnych wyników badań jak tomografia stożkowa o wysokiej rozdzielczości. (Forum Ortod. 2011; 7: ). Nadesłano: Przyjęto do druku: Słowa kluczowe: leczenie ortodontyczne, resorpcja korzeni zębów, zdjęcia rentgenowskie Wstęp Resorpcja korzeni zębów jako skutek uboczny leczenia ortodontycznego została rozpoznana już w latach dwudziestych ubiegłego stulecia (1). Wprowadzenie do leczenia aparatów stałych stworzyło możliwość pełnej kontroli ustawienia zębów, a zarazem większe - w porównaniu do aparatów zdejmowanych - ryzyko resorpcji korzeni zębów (2). Resorpcja korzeni zębów mlecznych jest zjawiskiem fizjologicznym, w uzębieniu stałym występuje nawet u osób nieleczonych ortodontycznie (2,3,4,5,6,7), jednak znacznie częściej pojawia się w korzeniach zębów przemieszczanych siłami mechanicznymi. Resorpcja związana z leczeniem ortodontycznym (orthodontically induced root resorption - OIRR) jest resorpcją zewnętrzną cementu korzeniowego niekiedy wraz z zębiną, spowodowaną uciskiem. W strefie ucisku dochodzi do powstania bezkomórkowego bezstrukturalnego obszaru martwicy jałowej, określanego mianem mas szklistych (8,9). Badania dowodzą, że wytworzenie mas szklistych w strefie ucisku jest nieuniknioną konsekwencją działania sił ortodontycznych (8,9). Proces resorpcji korzeni podobny jest do resorpcji kości, w której główną rolę odgrywają osteoblasty przy Aim: to evaluate the incidence and severity of root resorption in maxillary and mandibular incisors after orthodontic treatment with fixed appliances. Material and methods: pantomographs of 60 patients before and after treatment were available for study. Presence or absence of root resorption was evaluated in all 8 incisors for each studied individual. With assumption that crown width was stable, a ratio crown width to root length was introduced, and measurements were taken in pixels on computer s monitor. Results: it was found that only 10.83% of incisors roots were affected by resorption after orthodontic treatment. As a result of root shortening the width to length ratio increased. The severity of resorption was mild in comparison with findings of other authors, and was not a risk of tooth lost after orthodontic treatment. Conclusions: a possibility that mild degree of root resorption in studied group resulted from careful application forces with light wires can not be excluded. It is also possible that pantomographs are not the best records for studying root resorption so precisely as cone-beam tomography of high resolution. (Orthod. Forum 2011; 7: ). Received: Accepted: Key words: orthodontic treatment, pantomographs, root resorption Introduction Root resorption was diagnosed as a side effect of orthodontic treatment as far back as in 1920s. (1). Introducing fixed appliances into treatment allowed full control of teeth alignment, at the same time the risk of root damage increased in comparison with removable appliances (2). Beside physiological root resorption of deciduous teeth, the resorption of permanent teeth roots was described in individuals who have not been treated orthodontically (2,3,4,5,6,7), however its prevalence was much higher in mechanically shifted teeth. ally induced root resorption - OIRR is external resorption (loss of root cementum and dentin) caused by pressure. In compression zone a structureless area of aseptic necrosis arises, which is called hyalinized tissue (8,9). Studies prove that the formation of hyalinized tissue in compression zone is an inevitable consequence of orthodontic forces (8,9). Root resorption process is similar to bone resorption in which osteoblasts, cooperated by monocytes and macrophages, play the essential role. It is supposed that pressure produced by orthodontic forces causes the release of monocytes, which precedes osteolysis. 186

3 współudziale monocytów i makrofagów. Przypuszcza się, że nacisk siły ortodontycznej powoduje uwolnienie monocytów, które poprzedza proces osteolizy. Brezniak i Wasserstein badając etiologię resorpcji korzeni zębów (3) zaproponowali następujący podział czynników wywołujących resorpcję patologiczną: 1. czynniki biologiczne, 2. czynniki mechaniczne, 3. czynniki kombinowane biologiczno - mechaniczne, 4. inne. Czynniki mechaniczne inicjują proces resorpcji korzeni w wyniku lokalnego zahamowania przepływu krwi pod wpływem nacisku. Czynniki biologiczne odpowiadają za postęp procesu resorpcji, wpływają na jego przebieg, a także kontrolują fizjologiczne i morfologiczne zmiany w przyzębiu. Vlascalic i wsp. (7) wśród przyczyn resorpcji korzeni zębów wyróżnili: 1. czynniki osobnicze patient-related factors, 2. czynniki związane z leczeniem ortodontycznym treatment-related factors. Wśród czynników osobniczych dużą rolę odgrywają: predyspozycje genetyczne (10, 11), wiek (8, 12-14), płeć (13-17), rasa (14), grupy zębów ulegających resorpcji (14), cechy korzeni zębów (14, 16, 18-21). Mniejsze nasilenie resorpcji stwierdzone u pacjentów leczonych przed 11 rokiem życia wiąże się z ochronną rolą prazębiny występującej w nieukształtowanych korzeniach i większą szerokością pracementu (8, 12). Różnice w kształcie i wielkości zębów są prawdopodobnie przyczyną częstszego występowania resorpcji u Hiszpanów i innych populacji odmiany kaukaskiej w porównaniu do badanych Azjatów (14). Korzenie rozdwojone, spiczaste i przypominające kształtem butelkę ulegającą resorpcji częściej niż korzenie typowo zakończone (14, 20). Natomiast krótkie i szerokie korzenie zębów są resorbowane rzadziej w porównaniu z korzeniami długimi i wąskimi (14,16). Drugą dużą grupę czynników wpływających na resorpcję stanowią wady zgryzu, rodzaj aparatu ortodontycznego, przebieg i czas leczenia. W wadach klasy I Angle`a powikłanych stłoczeniami ryzyko wystąpienia resorpcji jest mniejsze niż w wadach klasy II z protruzją siekaczy (14, 22). Zaawansowana resorpcja może wystąpić u pacjentów z III klasą Angle`a, kiedy korzenie siekaczy górnych są przemieszczane w kierunku podniebiennym (23). Aparaty stałe stwarzają większe ryzyko wystąpienia resorpcji w stosunku do aparatów zdejmowanych ze względu na ciągłość wywieranych sił. Stwierdzono, że technika leczenia ortodontycznego może przyczyniać się do resorpcji wierzchołków korzeni przemieszczanych zębów. I tak aparaty Begga powodują dwukrotnie większą resorpcję niż aparaty edgewise (22). Jednak Parker i Harris (2) nie zaobserwowali różnic w resorpcji zębów przednich górnych po leczeniu techniką Tweeda, Begga i Rotha, zaś Brezniak and Wasserstein (3), who examined the etiology of root resorption, proposed the following division of factors causing pathological resorption: 1. biological factors, 2. mechanical factors, 3. combined biological and mechanical factors, 4. others. Mechanical factors initiate root resorption process as a result of the reduction in blood flow through compressed area under orthodontic forces. Biological factors are responsible for development of resorption, affect its progress and also control physiological and morphological changes in periodontium. According to Vlascalic et al. (7) the following causes can be distinguished: 1. patient related factors 2. treatment related factors Among patient related factors, the most important are genetic predispositions (10,11), age (8, 12,13,14), sex (13,14,15,16,17) and race (14), teeth groups, which are more often subject to resorption (14), as well as the root characteristics (14,16,18,19,20,21). Less intense resorption, diagnosed in the treated patients aged 11 years and below is associated with the protective role of pradentine (present in the roots that are not fully shaped) and wider layer of pracementum (8,12). Differences in the shape and size of teeth are probably the cause of more frequent occurrence of resorption in Spaniards and other populations of the Caucasian race as compared to the Asians included in the research (14). Dilacerated, pointed and bottle-shaped roots are much more susceptible to resorption often than roots with normal ends (14,20). Moreover, it was observed that short and wide roots are subject to resorption less often than teeth with long and narrow roots (14,16). Malocclusion, type of orthodontic appliance, course and time of treatment constitute the second large group of factors affecting resorption. In Class I occlusion with crowding, the risk of resorption is smaller than in Class II division I malocclusion (14,22). Advanced process of resorption can affect patients with Class III malocclusion, when roots of upper incisors are moved towards the palate (23). Compared to removable appliances, fixed appliances increase the risk of resorption appearance due to continuous nature of applied forces. It was ascertained that the technique of the applied orthodontic treatment may contribute to resorption of root apex in shifted teeth. Begg appliance cause twice the resorption than edgewise appliance (22). Parker and Harris (2) didn`t notice any differences in upper anterior teeth resorption between Tweed, Begg and Roth technique, while Beck and Harris (24) came to similar conclusion in relation to resorption in posterior teeth when Tweed and Begg technique were applied. 187

4 Beck i Harris (24) - techniką Tweeda i Begga. Nie stwierdzono resorpcji korzeni u pacjentów leczonych przez okres do 1,5 roku. Czas leczenia wynoszący 2-3 lata zwiększa ryzyko wystąpienia zaawansowanej resorpcji. Ryzyko wzrasta również w przypadku dwu- lub trzymiesięcznych przerw w leczeniu po sześciomiesięcznym aktywnym leczeniu (25). Stosowanie dużych sił, liczne ruchy zębów i ich duży zakres predysponują do resorpcji (27). Łuki krawężne i wyciągi elastyczne klasy II stosowane przez dłuższy czas zwiększają ryzyko resorpcji. Z kolei zastosowanie łuku niwelującego na początku leczenia zmniejsza takie ryzyko (28). Nie stwierdzono różnic w wielkości resorpcji u pacjentów leczonych stałymi aparatami ortodontycznymi z zastosowaniem zamków konwencjonalnych i samoligaturujących (29). Najczęściej resorpcji ulegają kolejno w szczęce: siekacze boczne i przyśrodkowe oraz kły; w żuchwie: kły, sieczne przyśrodkowe i boczne. W omawianym badaniu ograniczono się do oceny częstości występowania i nasilenia resorpcji korzeni stałych siekaczy górnych i dolnych po leczeniu ortodontycznym aparatami stałymi, ponieważ uważa się, że brak resorpcji w obrębie zębów siecznych (zwłaszcza górnych) świadczy o bardzo małym prawdopodobieństwie wystąpienia resorpcji w innych zębach u tego samego pacjenta. Do oceny resorpcji korzeni zębów najbardziej nadaje się tomografia stożkowa o bardzo wysokiej rozdzielczości (Cone-Beam Computed Tomography CBCT). W przeszłości badanie takie zlecano tylko u niektórych pacjentów, natomiast wszyscy mieli wykonane pantomogramy. Celem badań było uzyskanie możliwie najpełniejszych informacji o występowaniu resorpcji korzeni podczas leczenia ortodontycznego, na podstawie powszechnie dostępnej dokumentacji radiologicznej, tzn. zdjęć pantomograficznych. Materiał i metody Materiał stanowiły zdjęcia pantomograficzne 60 pacjentów w wieku od 8 do 32 lat, leczonych aparatami stałymi w Zakładzie Ortodoncji Uniwersytetu Medycznego w Łodzi w latach: Zauważono, że porównanie pomiaru liniowego jakim jest długość korzenia zęba, na dwóch zdjęciach tego samego pacjenta, czasami było niewiarygodne. Przy założeniu, że wartością nie ulegająca zmianie podczas leczenia jest szerokość korony zęba, wprowadzono współczynnik szerokości (korony) do długości (korzenia) przed i po leczeniu. Na podstawie wyselekcjonowanego materiału wyznaczono wartości współczynnika szerokościowo-długościowego przed rozpoczęciem i po zakończeniu leczenia. Współczynnik szerokościowo-długościowy liczony był według następującego wzoru: While analyzing the duration of active orthodontic treatment, no resorption was diagnosed in any of patients treated within 1.5 year time period. Two - three years lasting treatment increases the risk of progressive resorption. The risk was also increased in case of interruption in treatment for period of two or three months after six months of active treatment (25). The course of orthodontic treatment is of great importance in case of resorption (27). The application of heavy forces, numerous and large range of tooth movement predispose to resorption. The risk of resorption is also increased when rectangular archwires and class II elastics are used for long time. On the other hand application of 0,012 NiTi archwires at the beginning of treatment, decreases the risk of resorption (28). No differences concerning amount of resorption in patients treated with orthodontic appliances with conventional braces and patients treated with selfligating braces have been found (29). Resorption was frequently seen in maxillary teeth: lateral and central incisors, canines and in mandibular teeth: canines, central and lateral incisors. Presented study was limited to incidence and severity of permanent teeth root resorption in maxillary and mandibular incisors, according to generally accepted fact that absence of resorption in incisors (especially in maxilla) indicates very little probability of resorption in any other tooth in given patients. For root resorption evaluation the most reliable results offers the Cone-Beam Computed Tomography of very high resolution (30). In the past such examination was available in several patients only, while pantomograms were taken from all studied individuals. Aim of study was to obtained as much information as possible on the prevalence of root resorption after orthodontic treatment, on the basis of commonly available radiographic records, i.e. pantomograms. Materials and methods The material for the study included orthopantomograms of 60 patients aged 8 to 32 years, treated with fixed appliances from 1998 to 2008 in the Department of s of Medical University of Lodz. It was revealed that precise comparison of the root length on two radiographs taken from the same individual before and after treatment sometimes failed. With assumption that crown width is constant and can be used as reference value for root length evaluation, the width to length ratio were calculated before and after orthodontic treatment according to the following formula: crown width Ratio = root lenght Width of the crown was measured between points c and d. 188

5 współczynnik = Szerokość korony mierzona była między punktami c i d. Długość korzenia mierzono od wierzchołka radiologicznego (a) do połączenia szkliwno-cementowego (CEJ) (b) wzdłuż osi długiej zęba ilością pikseli na ekranie monitora komputera Ryc. 1. Do analizy współczynnika zastosowano program MET-ILO używany do metalografii ilościowej. Pojedyncze wartości współczynników uporządkowano w grupy, przypisując je do odpowiadających im zębów siecznych górnych i dolnych. Wyniki szerokość korony długość korzenia U 60 pacjentów oceniano po 8 siekaczy, w sumie 480 zębów. W 52 siekaczach (10,83%) stwierdzono po leczeniu ortodontycznym resorpcję korzeni. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 1. Wśród 52 dotkniętych resorpcją korzeni siekaczy znajdowało się 31 zębów szczęce oraz 21 w żuchwie, czyli zawsze w szczęce było więcej zębów z resorpcja niż w żuchwie. Częstość występowania resorpcji po stronie prawej (26) i lewej (26) była taka sama. Dla każdego zęba siecznego wyznaczono średnie wartości współczynnika w obu okresach kontrolnych oraz określono dynamikę zmian. Stosunek szerokości korony do długości korzenia przed leczeniem był bardzo wyrównany i wahał się od 0,21 do 0,25. Po leczeniu stosunek szerokości korony do długości korzenia zwiększał się, co oznacza że przy niezmienionej szerokości korony, korzenie badanych zębów uległy skróceniu. Zakres wartości wskaźnika zmienił się przyjmując wartości minimalne 0,25 a maksymalne 0,33. Dynamika zmian długości korzeni zębów wahała się dość znacznie i była największa 25,95% w siekaczu centralnym lewym szczęki, a najmniejsza w siekaczu bocznym prawym szczęki 12,8%. Length of the root was measured along the tooth longitudinal axis from the radiological apex (a) to the cemento-enamel junction (b). Above mentioned parameters are illustrated by Fig. 1. For the analysis of width to length ratio MET-ILO program, commonly used for quantitive metallography, was used. Values were measured in pixels on a computer monitor. Single ratio values were sorted into groups, assigning them to respective upper and lower incisors. results In each of 60 individuals all 8 permanent incisors were assessed, in total 480 teeth. In 52 incisors (10.83%) root resorption after orthodontic treatment was found. Results of the study are shown in Table 1. Among 52 roots affected by resorption there were 31 maxillary and 21 mandibular incisors, i.e. root resorption was more frequent in the maxilla. The frequency of root resorption on the right (26) and left (26) side was the same. For every incisor mean ratio values in both control periods were calculated, and the dynamics of changes were determined. As a result of resorption process root length decreased, therefore value of width to length ratio increased. Before treatment the width to length ratio was very similar and ranged from 0.21 to After treatment the ratio of crown width to root length increased, indicating that with unchanged crown width, roots of studied teeth became shorter. Extreme values of indices were particularly visible, where minimal change of mean ratio value was 0.25 and maximal was Dynamics of root length change ranged markedly and was the biggest in the central incisor in the maxilla (25.95%) and the smallest in lateral incisor on the right side in mandible (12.8%). siekacz incisor liczba number Stosunek szerokości do długości Width to length ratio przed before po after dynamika dynamics % tabela 1. Wartości średnie i dynamika stosunku szerokości do długości zęba table 1. mean values and dynamics of width to length ratio values szczęka maxilla ,25 0,24 0,24 0,22 0,29 0,27 0,33 0,27 14,69% 12,08% 25,95% 17,31% żuchwa mandible ,25 0,22 0,24 0,21 0,31 0,27 0,31 0,25 19,99% 16,24% 22,54% 15,44% Ogółem/Total ORTHODONTIC

6 Omówienie wyników Odsetek siekaczy z resorpcją był niewielki i wynosił 10,83% a nasilenie resorpcji po leczeniu ortodontycznym małe. Mogło to wynikać z ostrożnego stosowania sił przy użyciu cienkich drutów w początkowym okresie zdobywania doświadczenia w leczeniu aparatami stałymi. Tak niewielki ubytek długości korzeni przesuwanych zębów nie ma znaczenia klinicznego. Być może badanie z zastosowaniem CBCT wpłynęłoby na zmianę wyników, ponieważ tomografia stożkowa o bardzo wysokiej rozdzielczości pozwala wykryć większą liczbę i większe nasilenie resorpcji korzeni po leczeniu ortodontycznym niż zdjęcia pantomograficzne (30). Discussion The percentage of incisors root resorption was not numerous amounting to 10.83% of all studied teeth, and its severity after orthodontic treatment was mild. This can result from careful application of orthodontic forces with light wires at the beginning of gaining experience in fixed appliances therapy. Such small reduction in root length of moved teeth has no clinical meaning. Possible, performing study with CBCT would alter the final results of findings, because cone-beam tomography of very high resolution usually reveals more resorption in number and more advanced severity of the process than panoramic images (30). ryc. 1. Mierzenie stosunku szerokości korony do długości korzenia. A wierzchołek korzenia B połączenie szkliwno-cementowe w linii długiej osi zęba fig 1. the method of measurement of width to length ratio. a radiological apex b cementoenamel junction along the tooth longitudinal axis Piśmiennictwo / References 1. Ketcham AH. A preliminary report of an investigation of apical root resorption of permanent teeth. Int J Orthod 1927; 13: Parker RJ, Harris EF. Directions of orthodontic tooth movements associated with external apical root resorption of the maxillary central incisor. Am J Orthod Dentofac Orthop 1998; 114: Brezniak N, Wasserstein A, Root resorption after orthodontic treatment. Part 2. Literature review. Am J Orthod Dentofac Orthop 1993; 103: Counts AL, Widlak RA. General idiopathic external root resorption. J Clin Orthod 1993; 27: ORTHODONTIC

7 5. Harris EF, Robinson QC, Woods MA. An analysis causes of apical root resorption in patients not treated orthodontically. Quintessence Int 1993; 24: Snelgrove RA. Generalized idiopathic apical root resorption as an incident finding in an adolescent: A case history. Dent Update 1995; 22: Vlaskalic V, Boyd RL, Baumrind Sh. Etiology and sequelae of root resorption. Semin Orthod 1998; 4: Reitan K. Initial tissue behaviour during apical root resorption. Angle Orthod 1974; 44: Rygh P. Ultrastructural changes in pressure zones of human periodontium incident to orthodontic tooth movement. Acta Odontol Scand 1973; 31: Al-Qawasmi RA et al. Genetic predisposition to external apical root resorption. Am J Orthod Dentofac Orthop 2003; 123: Harris EF, Kineret SE, Tolley EA. A heritable component for external apical root resorption in patients treated orthodontically. Am J Orthod Dentofac Orthop 1997; 111: Linge BO, Linge L. Apical root resorption in upper anterior teeth. Eur J Orthod 1983; 5: Mc Fadden WM, Engstrom C, Anholm TM. A study of the relationship between incisor intrusion and root shortening. Am J Orthod Dentofac Orthop 1989; 96: Sameshima GT, Sinclair PM. Predicting and preventing root resorption: Part I. Diagnostic factors. Am J Orthod Dentofac Orthop 2001; 119: Linge BO, Linge L. Patient characteristics and treatment variables associated with apical root during orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop 1991; 99: Mirabella AD, Artun J. Risk factors for apical root resorption of maxillary anterior teeth in adult orthodontic patients. Am J Orthod Dentofac Orthop 1995; 108: Zhang J, Zhang W J, Wang XX, Ma SL, Chen DY. Correlation study between sex and age of patients and root resorption after orthodontic treatment. Shanghai Kou Quang Yi Xue 2005; 14: Kjaer I. Morphological characteristics of dentitions developing excessive root resorption during orthodontic treatment. Eur J Orthod 1995; 17: Levander E, Bajka R, Malmgren O. Early radiographic diagnosis of apical root resorption during orthodontic treatment: a study of maxillary incisors. Eur J Orthod 1998; 20: Levander E, Malmgren O. Evaluation of the risk of root resorption during orthodontic treatment a study of upper incisors. Eur J Orthod 1988; 10: Oyama K et al. Effects of root morphology on stress distribution at the root apex. Eur J Orthod 2007; 29: Kaley J, Phillips C, Factors related to root resorption in edgewise practice. Angle Orthod 1991; 61: Goldson L, Henrikson CO. Root resorption during Begg treatment: a longitudinal roentgenologic study. Am J Orthod 1975; 68: Beck BW, Harris E. Apical root resorption in orthodontically treated subjects: analysis of edgewise and light wire mechanics. Am J Orthod Dentofac Orthop 1994; 105: Levander E, Malmgren O, Eliasson S. Evaluation of root resorption in relation to two orthodontic treatment regimens: A clinical experimental study. Eur J Orthod 1994; 16: Baumrid Sh, Korn EL, Boyd RL. Apical root resorption in orthodontically treated adults. Am J Orthod Dentofac Orthop 1996; 110: Costopoulos G, Nanda R. An evaluation of root resorption incident to orthodontic intrusion. Am J Orthod Dentofac Orthop 1996; 109: Fuck LM, Drescher D. Force systems in the initial phase of orthodontic treatment a comparison of different levelling arch wires. J Orofac Orthop 2006; 67: Pandis N, Wasika M, Polychronopoulou A, Eliades T. External apical root resorption in patients treated with conventional and self-ligating brackets. Am J Orthod Dentofac Orthop 2008; 134: Dudic A, Giannopoulou C, Leuzinger M, Kiliaridis S. Detection of apical root resorption after orthodontic treatment using panoramic radiography and cone-beam computed tomography of super-high resolution. Am J Orthod Dentofac Orthop.2009;135: