Zrozumieć depresję. Szkolenie dla rodzin i opiekunów osób cierpiących na depresję. Opracowała mgr Edyta Wójcik

Transkrypt

1 Zrozumieć depresję Szkolenie dla rodzin i opiekunów osób cierpiących na depresję Opracowała mgr Edyta Wójcik Szkolenie obejmuje następujące zagadnienia: I Podstawowe objawy depresji: - czynniki związane z rozwojem depresji, - podstawowe objawy depresji, - dodatkowe objawy depresji. II Problem samobójstw: - przyczyny samobójstw, - ryzyko samobójstwa w depresji, - zachowania wskazujące na możliwość popełnienia samobójstwa. III Porady dla osób sprawujących opiekę nad osobą z depresją: - znaczenie leczenia farmakologicznego, - oddziaływania niefarmakologiczne, - prawne aspekty zawarte w Ustawie O Ochronie Zdrowia Psychicznego związane z pobytem pacjenta w oddziale psychiatrycznym. - ważne telefony w Lublinie oraz w województwie lubelskim. Czym jest depresja a przygnębienie? Depresja to zaburzenie psychiczne, w którym występuje: obniżenie nastroju psychicznego oraz zmniejszenie aktywności życiowej utrzymujące się powyżej 2 tygodni. Zwykłe przygnębienie, smutek różni się od depresji tym, że utrzymuje się krótko, a mianowicie parę godzin i zasadniczo nie wpływa poważnie na wykonywanie przez osobę swoich obowiązków. Każdy z nas w tym stanie wykonuje swoje obowiązki zawodowe, domowe, rodzinne. Ponadto złego nastroju nie odczuwamy jako chorobę.

2 PODSTAWOWE OBJAWY DEPRESJI Czynniki związane z rozwojem depresji Psychologiczne: -strata osoby bliskiej (na skutek śmierci, odejście partnera), -niepowodzenia materialne (bankructwo, klęska żywiołowa), -zawody emocjonalne (zawód miłosny, konflikty rodzinne/osobiste), -zmiana środowiska (zmiana pracy, a czasami sukces, wyjazd za pracą do innego państwa lub województwa, zmiana szkoły). Biologiczne: -prawdopodobnie uwarunkowane genetyczne (depresja występuje kilka razy częściej u osób blisko spokrewnionych), -schorzenia somatyczne: nowotwory złośliwe, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, uszkodzenie nerek, wątroby, AIDS, zaburzenia hormonalne i przemiany materii (cukrzyca, nadczynność lub niedoczynność tarczycy, przytarczyc, okres porodu, przekwitania), -choroby i schorzenia układu nerwowego: choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie rozsiane, guzy mózgu, miażdżyca naczyń mózgowych, padaczka, urazy czaszki, Spowodowane zażywaniem leków i uzależnieniem: -stosowanie niektórych leków i substancji chemicznych: doustne środki antykoncepcyjne, leki p/nowotworowe, p/parkinsonowskie, p/gruźlicze, rezerpina, amfetamina, -różnego rodzaju uzależnienia: alkohol, leki, narkotyki. Społeczne: -niska pozycja społeczna, -wychowywanie dzieci przez dziadków, -separacja/rozwód rodziców, -ciężkie, wielokrotne nadużycia seksualne, -brak wsparcia społecznego/osamotnienie, -niekorzystne wydarzenia życiowe (śmierć współmałżonka, utrata pracy, stres w pracy), -patologiczna zależność od osoby nadużywającej alkohol, narkotyki. Obniżenie nastroju odczuwane jako: stan smutku, przygnębienia i zobojętnienia, niemożność odczuwania radości, szczęścia, satysfakcji. Występuje poczucie winy, bezwartościowości, samooskarżanie się o różne niepowodzenia. Następuje zmniejszenie

3 zainteresowania każdą dziedziną życia, brak energii, zwiększona męczliwość. Charakterystyczne jest nasilenie obniżenia nastroju tzw.,, dołek w godzinach rannych, a wieczorem lepsze samopoczucie. Czasami depresja przekształca się w agresję, skierowaną przeciwko sobie, bądź innym ludziom. Obniżenie aktywności życiowej, utrata zainteresowań- objawiająca się w: spowolniałym myśleniu, słabej koncentracji i osłabieniem pamięci, spowolnieniem poruszania się nawet do całkowitego zahamowania ruchowego. U niektórych chorych w miejsce zahamowania ruchowego pojawia się podniecenie ruchowe. Poza tym chorzy odczuwają utratę energii, siły. Objawy somatyczne przejawiają się w: zaburzeniach snu i czuwania, bólach głowy, zaburzeniach miesiączkowania u kobiet, zaparciach, wysychaniu błon śluzowych w jamie ustnej, osłabieniu popędu płciowego. Jeśli chodzi o zaburzenia snu i czuwania można wyróżnić 2 warianty: - pierwszy charakteryzuje się zmniejszeniem ilości snu nocnego oraz jego spłyceniem, co przejawia się we wczesnym budzeniu, snem płytkim i przerywanym; - drugi cechuje się zwiększoną potrzebą snu w ciągu dnia, natomiast sen nocny nie ulega większym zaburzeniom. Objawy dodatkowe depresji Nieracjonalne poczucie oceny rzeczywistości- pacjent negatywnie ocenia własną osobę, zdrowie, pomyślność leczenia, przyszłość, przeszłość, ma poczucie winy, kary, grzeszności. Inaczej mówiąc pojawiają się urojenia: hipochondryczne, kary, klęski, winy. Urojenia są zaburzeniami myślenia, a osoba, która doznaje wspomnianych zaburzeń jest głęboko przekonana o ich prawdziwości. Może na przykład myśleć, że choruje na poważną chorobę, że jej narządy wewnętrzne uległy zdeformowaniu, bądź są w zaniku albo, że jest winna i musi ponieść karę, nie zasługuje na uwagę ze strony najbliższych. Treść urojeń jest zawsze niezgodna z otaczającą chorego rzeczywistością. Zaburzenia sprawności intelektualnej- przejawiają się w: osłabieniu koncentracji uwagi, łatwym rozpraszaniu się, spowolniałym tempie myślenia, pojawiają się kłopoty z pamięcią.

4 Nawracające myśli rezygnacyjne- są to myśli o: odebraniu sobie życia, że nie warto żyć, o sposobie realizacji swoich zamierzeń, poczucie beznadziejności. Zaburzenia łaknienia-objawiają się: zmniejszonym apetytem, rzadko występuje zwiększenie ilości spożywanego jedzenia. Naturalnym skutkiem jest utrata masy ciała, sporadycznie tycie. Zaburzenia seksualne- przeważnie jest utrata zainteresowań sprawami seksu, obniżenie aktywności seksualnej. Lęk- lęk odczuwany jako poczucie zagrożenia, napięcia psychicznego, może ujawnić się w podnieceniu ruchowym. Lęk prawie zawsze towarzyszy depresji, jest objawem najtrudniejszym do wytrzymania, zaczyna się we wczesnych godzinach rannych :,, jest lękiem przed życiem, przed wszystkim, przed nieokreśloną przyszłością. Skutki lęku odczuwane są w ok. serca, brzucha, dają uczucie,,palenia, pieczenia skóry. PROBLEM SAMOBÓJSTW Przyczyny samobójstw: -sytuacje życiowe pozornie bez wyjścia (sytuacje konfliktowe w małżeństwie, w pracy, szkole), -zagrożenie bytu materialnego (utrata pracy, poważne trudności materialne, bądź nagła utrata środków do życia, zagrożenie pozycji zawodowej), -strata osoby bliskiej (zgon, odejście współmałżonka, dzieci), -uzależnienia (alkohol, narkotyki, lekomania), -poczucie osamotnienia, nienawiść do swojej osoby, -powielanie wzorów zachowań osób z najbliższego otoczenia, ważnych dla samobójcy (rodzic, krewny odebrał sobie życie więc chory uważa,że też może to zrobić), -przewlekłe choroby somatyczne połączone z cierpieniem i bólem, -brak celów życiowych (kryzys światopoglądowy, ideałów), -choroby psychiczne: depresja, choroba afektywna, schizofrenia, -przewlekłe zaburzenia snu.

5 Ryzyko samobójstwa w depresji: Do samobójstwa dochodzi często na początku depresji oraz w okresie ustępowania jej objawów i polepszenia samopoczucia psychicznego. Podjęcie decyzji o samobójstwie jest złożone. Duże znaczenie ma środowisko oraz realne problemy, z którymi chory nie radzi sobie. Przyczyny samobójstw w depresji to: - nawrót choroby spowodowany: >nieregularnym przyjmowaniem bądź zaprzestaniem zażywania leków p/depresyjnych, >depresją lekooporną (leki nie przynoszą spodziewanych efektów) lub przebiegającą z urojeniami, >odczuwaniem przez osobę bliską poczucia: beznadziejności, winy, osamotnienia, lęku, - uzależnienie od alkoholu, narkotyków, - przyjmowanie leków nasilających objawy depresji, - świadomość bycia chorym na depresję. Wpływ alkoholu, narkotyków, leków na ryzyko popełnienia samobójstwa: Alkohol: - wzmaga lub osłabia działanie leków p/depresyjnych, - obniża samokontrolę nad sobą, - zwiększa ryzyko samobójstwa. Narkotyki: - mogą nasilać objawy depresji, - zmniejszają działanie leków p/depresyjnych, - sporadycznie niektóre narkotyki takie jak amfetamina może wywołać podwyższony nastrój psychiczny i pobudzenie psychoruchowe. Leki, które mogą przyczynić się do nawrotu depresji: - doustne środki antykoncepcyjne, - leki p/nowotworowe, - p/parkinsonowskie, - p/gruźlicze, - rezerpina.

6 Świadomość bycia chorym na depresję W pewnym momencie osoba bliska: - zdaje sobie sprawę z choroby oraz ograniczeń wynikających z depresji, - dostrzega zmniejszone możliwości w realizacji celów życiowych, osobistych, zawodowych, - widzi różnicę pomiędzy swoim zdrowiem psychicznym a zdrowiem innych ludzi, - czasami pojawia się poczucie wstydu z powodu pobytu i leczenia w oddziale psychiatrycznym. W depresji przeważa myślenie negatywne, takie jak: - niska samoocena swojej osoby, - postrzeganie swojego losu w,,ciemnych kolorach, - poczucie beznadziejności, bezradności, - że jest się dla rodziny ciężarem. Zachowania wskazujące na możliwość popełnienia samobójstwa Każdą zapowiedź o odebraniu sobie życia zawsze należy traktować poważnie Zachowania wskazujące na możliwość popełnienia samobójstwa to: - niektóre osoby mówią wprost, że chcą odebrać sobie życie, - inni nagle zmieniają swoje zachowanie, odwiedzają osoby najbliższe bądź odwrotnie odcinają się od otoczenia, - w chorym następuje nagła poprawa nastroju, wyciszenie, spokój, - chory mówi na temat bezsensu życia i śmierci oraz rozważa sposoby popełnienia samobójstwa, - u chorego pojawiają się takie stany emocjonalne jak: lęk, niepokój psychoruchowy, bezsenność, poczucie beznadziejności, winy, rozdrażnienie, przejście ze stanu zahamowania w pobudzenie, - niektórzy ukrywają zamiar odebrania sobie życia, przekonują domowników, lekarza o poprawie zdrowia, - sporządzają testament, piszą list pożegnalny, regulują swoje zaległe sprawy, - podejmują działania typu: gromadzenie leków, przygotowanie noża, kabla, sznura.

7 PORADY DLA OSÓB OPIEKUJĄCYCH SIĘ OSOBĄ CIERPIĄCĄ NA DEPRESJĘ Znaczenie leczenia farmakologicznego Leki mające zastosowanie w leczeniu depresji można podzielić na 3 grupy: - leki p/ depresyjne, - leki stabilizujące nastrój, - leki p/ psychotyczne. Działanie leków p/depresyjnych: - poprawiają samopoczucie i nastrój, - likwidują występowanie myśli samobójczych, - minimalizują lęk, - działają uspakajająco - poprawiają aktywność psychiczną i fizyczną, - ułatwiają koncentrację i uwagę.- Działanie leków stabilizujących nastrój: - poprawiają nastrój, emocje, - polepszają aktywność psychiczną i ruchową, - wykazują działanie p/padaczkowe, - łagodzą nerwobóle, - zapobiegają nawrotom manii i depresji, - zmniejszają ryzyko nawrotu choroby i ponownego leczenia szpitalnego. Działanie leków p/psychotycznych: - pozwalają uwolnić się od przekonań, które są niezgodne z rzeczywistością (urojenia), - pomagają jaśniej myśleć, - poprawiają nastrój, - działają uspokajająco, - poprawiają aktywność psychiczną i fizyczną. Zalecenia dotyczące farmakoterapii (leczenia) Nieleczona depresja nasila się!!!!!!! Im wcześniej bliski podejmie leczenie, tym większe ma szanse na uzyskanie trwałej poprawy i zapobieżenie ewentualnym nawrotom choroby. Pierwsze oznaki działania leku są zazwyczaj odczuwalne dopiero po 2-4 tygodniach od rozpoczęcia leczenia. W związku z tym ważne jest regularne branie zaleconych leków.

8 Skuteczność działania danego leku na konkretną osobę można ocenić dopiero po 5-6 tygodniach systematycznego leczenia. Nawet po ustąpieniu objawów i poprawie samopoczucia nie wolno odstawiać leków, bo zwiększy się w ten sposób ryzyko nawrotu choroby. W razie wątpliwości należy skonsultować się ze swoim lekarzem. Po ustąpieniu objawów jeszcze przez kilka miesięcy trwa leczenie podtrzymujące. Jego rolą jest zapobieganie nawrotom choroby. Dawki leku są zmniejszane a organizm stopniowo przyzwyczaja się do samodzielnego funkcjonowania. Zalecenia w czasie przyjmowania leków p/depresyjnych: - stosować leki zgodnie z decyzją lekarza prowadzącego. Nie wprowadzać zmian w leczeniu na własną rękę, - przestrzegać terminu wizyty u lekarza, znać telefon do Poradni Zdrowia Psychicznego, - nagłe zaprzestanie zażywania leku może powodować w ciągu 2-3 dni objawy odstawienia leku, między innymi: >bóle i zawroty głowy, >złe samopoczucie i zmiana nastroju, >rozdrażnienie, >bezsenność, >nudności, wymioty, >lęk i nadpobudliwość ruchową, - w przypadku młodych kobiet należy planować ciąże i poinformować o tym psychiatrę (leki p/ depresyjne przenikają przez łożysko i mogą wpłynąć negatywnie na płód co jest bardzo ważne w pierwszych trzech miesiącach trwania ciąży), - kobiety karmiące piersią i przyjmujące leki p/ depresyjne powinny zaprzestać karmienia (leki i ich metabolity przenikają do mleka kobiecego), - w przypadku osób poruszających się samochodem bądź innym pojazdem mechanicznym należy rozważyć okresowe zaprzestanie korzystania z własnego środka lokomocji (ważne na początku leczenia lub przy przyjmowaniu dużej dawki leków), - osoby, które przyjmują lit powinny zgłaszać się na badanie poziomu litu we krwi w wyznaczonych terminach, - w czasie przyjmowania litu zwrócić uwagę na takie objawy jak: >wymioty, >biegunka, >bóle brzuch i głowy, >drżenia mięśniowe, objawy te świadczą o zatruciu litem i należy zgłosić się do lekarza.

9 Nadzór nad przyjmowaniem leków Należy pamiętać o tym, że leczenie nie kończy się z chwilą wypisania osoby bliskiej z oddziału. Prawdopodobnie leczenie będzie trwało przez pewien czas. Ważne jest regularne przyjmowanie leków zalecanych przez lekarza prowadzącego. Wskazówki pomocne w systematyczności przyjmowania leków: - po wypisaniu z oddziału, prosić o wypisanie leków w takiej ilości, która zmniejsza ryzyko przedawkowania, - dyskretnie sprawdzać zażywanie leków przez chorego, - kontrolować szafki, apteczkę domową pod kątem ilości leków (metoda mało skuteczna), - przypominać choremu o zażywaniu leków, - zawieszać karteczki z informacją o przyjęciu leku w miejscach widocznych, - można przekonać chorego, żeby przyjmował leki przy opiekunie/rodzinie, - chory powinien popijać leki wodą, sokiem. Należy obserwować czy połyka leki, - zażywanie leków,,dostosować do rozkładu zajęć w ciągu dnia, najczęściej leki można przyjmować w trakcie jedzenia posiłków, - zwrócić uwagę na objawy odstawienia leku. Objawy niepożądane stosowanych leków i sposoby zapobiegania działaniom ubocznym Każdy lek oprócz leczenia może powodować działania uboczne. Do najczęstszych objawów ubocznych należą: suchość w ustach zapobiegamy poprzez: zwilżanie wodą ust, warg, żucie gumy bezcukrowej, zwiększenie spożycia płynów; zawroty głowy łagodzimy poprzez: niegwałtowne/stopniowe wstawanie z łóżka, siedzenie przed przyjęciem postawy stojącej; senność eliminujemy krótką drzemką w ciągu dnia ale pod warunkiem, że nie spowoduje to kłopotów ze spaniem w nocy; nieostre widzenie należy poinformować o tym lekarza prowadzącego, zająć się czynnościami, które nie wymagają skupienia wzroku na konkretnym przedmiocie; zaparcia likwidujemy poprzez: aktywność fizyczną, jedzenie dużej ilości warzyw, owoców, czarnego pieczywa, kasz, picie kefiru, maślanki. Na czczo można wypić szklankę przegotowanej wody z dodatkiem soku cytrynowego, ostatecznie picie ziołowych środków przeczyszczających;

10 wysypka skórna - obserwujemy skórę i ewentualnie zgłaszamy to do lekarza; tendencje do tycia zapobiegamy poprzez: ćwiczenia fizyczne dostosowane do możliwości danej osoby oraz ograniczenia w jedzeniu; zatrzymanie moczu szczególnie narażeni są mężczyźni z przerostem gruczołu krokowego - podczas prób oddawania moczu zastosować proste sposoby typu: >odkręcenie wody w kranie, >okolicę krocza polewać ciepłą wodą, > wykonać delikatny masaż w okolicy pęcherza moczowego, >rozluźnić się. Jeśli chory nie odda moczu powyżej 12 godzin to należy zgłosić się do lekarza, prawdopodobnie zakończy się to cewnikowaniem pęcherza moczowego. Oddziaływania bez użycia leków (niefarmakologiczne) Należy zdać sobie sprawę, że każdy człowiek jest inny, niepowtarzalny, ma swoje pomysły na życie, potrzeby różniące się od pozostałych ludzi. Ważne jest to z punku widzenia opiekuna, rodziny. W kontaktach z osobą chorą na depresję należy zachowywać się: - naturalnie, - być autentycznym, szczerym w niesieniu pomocy, - obłuda, fałsz zostaną szybko,,rozszyfrowane przez chorego. W jaki sposób rozmawiać z chorym: - w trakcie rozmowy jak najwięcej: >słuchać chorego, utrzymywać kontakt wzrokowy i patrzeć w kierunku rozmówcy, potakiwać głową, >wyłączyć telewizor, radio, odłożyć gazetę, >nie planować wizyt osób trzecich, >czas przeznaczyć tylko chorego, >jeżeli jest taka potrzeba to należy milczeć razem nim, >nie oceniać, nie krytykować, >nie wyśmiewać się z faktu korzystania pomocy u psychiatry, - podczas rozmowy unikać: >odwracania się plecami do rozmówcy, >ziewania,

11 >rozglądania się, >zajmowania się w trakcie rozmowy innymi czynnościami, >zerkania na zegarek, - nie rozweselać na siłę, nie snuć planów o lepszych dniach, - unikać porównania stanu psychicznego chorego z przed choroby do aktualnego stanu, - zachęcać chorego do opisywania swoich przeżyć, emocji, jak się w danej chwili czuje, - wzmacniać w nim poczucie wartości poprzez: >ukazywanie pozytywnych cech, osiągnięć, - odradzać choremu podejmowanie ważnych decyzji życiowych typu: rozwód, sprzedaż mieszkania, zmiana pracy (pesymistycznie patrzy w przyszłość), - wspierać emocjonalne poprzez: >okazywanie zrozumienia, >dodawanie otuchy, >mówienie o wewnętrznych siłach, drzemiących w każdym człowieku. Readaptacja chorego w środowisku domowym Readaptacja oznacza ponowne przystosowanie do: - życia w swojej rodzinie, - do wykonywania obowiązków domowych, - do pracy zawodowej. Chory po powrocie ze szpitala może obawiać się zetknięcia się z problemami życia codziennego. W związku z tym należy takiej osobie pomóc, wspomagać ją w walce z chorobą. Przystosowanie chorego do życia domowego: - starać się zachowywać stały porządek dnia, - zmiany w życiu rodzinnym wprowadzać stopniowo, - zachęcać chorego do pomocy w domu ale należy uwzględnić jego możliwości do pracy w tym zakresie (daje mu to poczucie, że jest potrzebny, użyteczny, ma coś do zrobienia). Na początku można zaproponować proste prace a w miarę poprawy zdrowia bliskiego zwiększać zakres obowiązków,

12 - chwalić i dostrzegać nawet najmniejsze osiągnięcia, - dbać o wypełnienie czasu wolnego chorego ( spacery, słuchanie ulubionej muzyki, zachęcanie do czytania książek, zaplanowanie wizyty towarzyskiej, rozwijanie zainteresowań, hobby), - przypominać choremu o wizytach w Poradni Zdrowia Psychicznego i regularnym przyjmowaniu leków, - starać się unikać alkoholu w domu, - prosić chorego, żeby na pewien czas zaniechał : podróży związanych ze zmianą strefy czasowej, pracy wielozmianowej, - trzeba być wyczulonym na sygnały ze strony chorego świadczące o możliwości odebrania sobie życia: >zwrócić uwagę na wypowiadane słowa, w których przeważa tematyka śmierci, >zwrócić uwagę na stan emocjonalny chorego (bezsenność, lęk, niepokój, rozdrażnienie, pobudzenie ruchowe i psychiczne bądź nagłe wyciszenie się), >zwrócić uwagę na to co robi chory (pisanie testamentu, listu pożegnalnego, odwiedzanie znajomych, załatwianie zaległych spraw, przygotowanie sznura, większej ilości leków), >usunąć z otoczenia przedmioty niebezpieczne typu: broń palna, noże i inne przedmioty ostre lub ciężkie, - zadbać o pozytywne zmiany w sposobie życia chorego: Chory powinien: >unikać negatywnego myślenia, >dbać o regularny sen (ciepła kąpiel, ćwiczenia fizyczne po południu lub pod wieczór na świeżym powietrzu, spożywać lekką kolację na 3-4 godziny przed snem). Unikać kawy, alkoholu, papierosów, przesiadywania do późna w nocy. Zasypiać w ciemnym, cichym pokoju. Należy usunąć z sypialni zegarek, >zadbać o rozluźnienie psychiczne, nie zamartwiać się na zapas, słuchać uspakajającej muzyki, czytać uduchowioną lekturę, modlić się, >stosować regularne ćwiczenia fizyczne 30 minut 3razy w tygodniu (marsz, bieganie, jazda na rowerze, pływanie aerobik, spacer), >ćwiczyć oddychanie (pamiętaj, że oddech jest podstawą życia, należy wdychać powietrze nosem a wydychać

13 nieco energicznie przez usta wyobrażając sobie, że wydychane powietrze jest lekkie i nie napotyka żadnych przeszkód, >zadbać o swoje życie duchowe. Porady pomocne w zrozumieniu depresji: - wczuć się w sytuacje osoby cierpiącej na depresję: >starać się zrozumieć to co czuje chory, >zadać sobie pytanie: jak ja w tej sytuacji czułabym/czułbym się?, >czego oczekiwałbym/oczekiwała od najbliższych mi osób? - szukać jak najwięcej informacji na temat depresji poprzez: >oglądanie programów TV o wspomnianej tematyce, >Internet, >zadawanie pytań specjalistom, >czytanie poradników, broszurek, książek, - nie wstydzić się zwrócić o pomoc do: >lekarza, >psychologa, >pielęgniarki, >księdza, >przyjaciela/ osoby zaufanej, >grup wsparcia, - nie traktować depresji jako lenistwa, słabego charakteru, złej woli: >depresja jest chorobą, taką jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, - okazać cierpliwość i wyrozumiałość wobec chorego, czasami więcej obowiązków,,spadnie na Twoje ramiona, - opiekun powinien zadbać o swój stan emocjonalny poprzez: >wyciszenie własnych emocji, >nie obwinianie się się ani nie szukanie osoby winnej za pojawienie się choroby/ nie obarczanie winą osoby chorej!, >spotykanie się z przyjaciółmi, >dbanie o siebie czyli zachowanie równowagi między opieką a troską, >nie doprowadzanie siebie do stanu wyczerpania psychicznego.

14 W przypadku osób samotnych opiekun powinien: - jak najczęściej odwiedzać chorego, pytać w czym możemy pomóc (zrobić zakupy, wykupić leki, pomoc w dojeździe do lekarza, załatwić sprawy urzędowe, pomoc w sprzątaniu itp.), - jeżeli nie możemy odwiedzać to powinniśmy kontaktować się telefonicznie z chorym (pytać o jego samopoczucie), - zachęcać chorego do angażowania się w różne akcje społeczne, kościelne, które są zgodne z celami życiowymi tej osoby, - namawiać chorego do posiadania zwierzęcia domowego. Grupy wsparcia dla rodzin i pacjentów Źródłem wsparcia dla rodziny i bliskiego, którzy borykają się z depresją mogą być: członkowie rodziny, przyjaciele, koledzy z pracy, grupy samopomocowe i wyznaniowe, zaufani sąsiedzi oraz osoby profesjonalnie zajmujący się udzielaniem pomocy drugiemu człowiekowi. Profesjonaliści to: psycholog, psychiatra, terapeuta, pielęgniarka, pracownik socjalny. Do wizyty u psychiatry nie potrzeba skierowania od lekarza rodzinnego Także Każdy z nas może wybrać sobie przychodnię oraz psychiatrę, psychologa. Placówki pomocy społecznej, stowarzyszenia i organizacje samopomocowe: Charytatywne Stowarzyszenie Niesienia Pomocy Chorym "Misericordia" Lublin, ul. Abramowicka 2: ˇ Środowiskowy Dom Samopomocy, tel ˇ Klub Pacjenta Lubelskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego Lublin, ul. Gospodarcza 32, tel : ˇ Ośrodek Wsparcia dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi "Serce" ˇ Centrum Interwencji Kryzysowej Lubelski Regionalny Zespół Koalicji na Rzecz Zdrowia Psychicznego Lublin, ul. Mickiewicza 57, tel : ˇ Rzecznik Praw Pacjenta Instytucji Psychiatrycznej Zespół Dziennych Domów Pomocy Społecznej w Lublinie: ˇ Środowiskowy Dom Samopomocy, ul. Gospodarcza 32, tel

15 ˇ Stacja Samopomocy "Przystań", ul. Poturzyńska 1, tel Ośrodki Psychoterapii: Przychodnia Terapii Uzależnienia od Alkoholu i Współuzależnienia Lublin ul. Abramowicka 4B tel w. 373 tel Centrum Pomocy Psychologicznej i Psychoterapii Lublin, ul. Godebskiego 5/3, tel Specjalistyczna Poradnia Psychoprofilaktyki i Terapii Rodzin Lublin, ul. I Armii Wojska Polskiego 1, tel WAŻNE TELEFONY W LUBLINIE ORAZ W WOJEDZTWIE LUBELSKIM LUBELSKA INFORMACJA MEDYCZNA infolinia TELEFON ZAUFANIA TELEFON ZAUFANIA DLA NIEPEŁNOSPRAWNYCH TELEFON ZAUFANIA DLA MŁODZIEŻY Szpital Neuropsychiatryczny im. Prof. M. Kaczyńskiego Abramowicka 2, Lublin wew. 367 Samodzielny Publiczny Szpital kliniczny Nr 1 Głuska 1, Lublin Specjalistyczne Centrum Psychoneurologii Modus dla dzieci dla młodzieży Jana Sawy 8, Lublin Niepubliczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej Jankowski i Partnerzy Lekarze Juranda 9, Lublin

16 Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Specjalistyczna Medica Jutrzenki 4, Lublin Ośrodek Leczenia Uzależnień - poradnia psychoterapii Karłowicza 1, Lublin Samodzielny Akademicki Zakład Opieki Zdrowotnej Langiewicza 6A, Lublin Zakład Opieki Zdrowotnej Tehand Paganiniego 7, Lublin Niepubliczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej Psychomed Bojarska, Boguszewska - Lekarze Spółka Partnerska dla młodzieży Staszica 22, Lublin Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Specjalistyczna "Bio-Medical" sp.p. Lekarzy Weteranów 11, Lublin Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Special-Med. Sp. z.o.o. Weteranów 46, Lublin Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej w Radzyniu Podlaskim Oddział Terapii Uzależnień tel Wisznicka 111, Radzyń Podlaski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej 3-go Maja 91, Biłgoraj

17 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Piłsudskiego 30, Bychawa Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Szpitalna 53, Chełm Szpital Wojskowy z Przychodnią Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej Kolejowa 20, Dęblin Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Rynek 14, Dęblin Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Mickiewicza 2, Hrubieszów Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Sobieskiego 4, Krasnystaw wew. 557 Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Niepodległości 23, Kraśnik Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Słowackiego 7, Lubartów Opracowano na podstawie literatury i źródeł internetowych: 1.Alasdir D. Cameron., Wydanie polskie Sidorowicz S.( red.) :Psychiatria. Wydawnictwo Urban& Partner, Wrocław Depresja Stan prawny na dzień Koszewska I., Święcicki Ł.: Nie bój się lęku. PZWL, Warszawa Mochnacka I.: Samobójstwo teorie etiologiczne, ocena ryzyka, zasady postępowania i prewencji. Klinika Psychiatrii Szpitala Uniwersyteckiego

18 Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Bydgoszczy. Stan prawny na dzień Neil Nedley.: Żegnaj depresjo! Poradnik dla osób pragnących odzyskać nadzieję w beznadziei. Wydawca Fundacja Źródła Życia. Mszczonów Pużyński S.: Choroby afektywne. (w:) Bilikiewicz A(.red).: Psychiatria Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL, Warszawa Pużyński S.: Samobójstwa i zaburzenia psychiczne. (w:) Bilikiewicz A(.red).: Psychiatria. PZWL, Warszawa Wardaszko-Łyskowska H.: Doraźna pomoc psychiatryczna.(w:) Bilikiewicz A(.red).: Psychiatria. PZWL, Warszawa Wilczek-Rużyczka E.: Komunikowanie się chorym psychicznie. Wydawnictwo Czelej, Lublin Wilczek-Rużyczka E.: Opieka nad pacjentem z zaburzeniami depresyjnymi. (w:) Wilczek-Rużyczka E. (red.): Podstawy pielęgniarstwa psychiatrycznego. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007.