Prawo międzynarodowe publiczne

Transkrypt

1 Akademia Prawa Jacek Barcik Tomasz Srogosz Prawo międzynarodowe publiczne Wydawnictwo C. H. Beck

2 Akademia Prawa Prawo miêdzynarodowe publiczne

3 W sprzeda y: M. Ahlt, M. Szpunar PRAWO EUROPEJSKIE, wyd. 4 Podrêczniki Prawnicze M. Kenig-Witkowska (red.), R. Ostrihansky, A. azowski PRAWO INSTYTUCJONALNE UE, wyd. 3 Podrêczniki Prawnicze P. Filipek, B. KuŸniak PRAWO MIÊDZYNARODOWE PUBLICZNE. TESTY. KAZUSY. TABLICE, wyd. 3 Repetytoria C. H. Beck E. Ca³a-Wacinkiewicz PODSTAWY SYSTEMU PRAWA MIÊDZYNARODOWEGO. PYTANIA. TESTY. TABLICE Repetytoria C. H. Beck M. Herdegen PRAWO EUROPEJSKIE, wyd. 2 Akademia Prawa

4 Prawo miêdzynarodowe publiczne Jacek Barcik Tomasz Srogosz Wydawnictwo C. H. Beck Warszawa 2007

5 Poszczególne rozdzia³y opracowali: Jacek Barcik: 1, 3, 6, 8, 13, 15, Tomasz Srogosz: 2, 4, 5, 7, 9 12, 14, 16 Redakcja: Iwona Duda Wydawnictwo C. H. Beck 2007 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Gen. Zaj¹czka 9, Warszawa Sk³ad i ³amanie: Wydawnictwo C. H. Beck Drukarnia: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN

6 Spis treœci Spis treœci s. Nb. Wstêp... Wykaz skrótów... Wykaz literatury i zbiorów dokumentów... XIII XV XXI Rozdzia³ 1. Zagadnienia ogólne Definicja prawa miêdzynarodowego Pochodzenie nazwy Prawo miêdzynarodowe publiczne a prawo miêdzynarodowe prywatne Przestrzeñ operacyjna prawa miêdzynarodowego Prawo miêdzynarodowe jako system prawa Ró nice miêdzy prawem miêdzynarodowym a prawem wewnêtrznym Sankcje w prawie miêdzynarodowym Przedmiot regulacji i cele prawa miêdzynarodowego Problem uniwersalnego charakteru prawa miêdzynarodowego Periodyzacja historii prawa miêdzynarodowego I. Antecedencje II. Okres klasycznego prawa miêdzynarodowego III. Okres wspó³czesny Rozdzia³ 2. Podstawowe zasady prawa miêdzynarodowego Pojêcie zasad podstawowych Katalog zasad podstawowych I. Zasady wyrzeczenia siê si³y, poszanowania integralnoœci terytorialnej pañstw oraz nienaruszalnoœci granic II. Zasada pokojowego za³atwiania sporów miêdzynarodowych III. Zasada nieingerencji w sprawy wewnêtrzne i zewnêtrzne pañstwa IV. Zasada wspó³dzia³ania pañstw zgodnie z KNZ V. Zasada równouprawnienia i samostanowienia narodów VI. Zasada suwerennej równoœci V

7 Spis treœci VII. Zasada wykonywania przez pañstwa zobowi¹zañ w dobrej wierze VIII. Zasada poszanowania praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci Rozdzia³ 3. Prawo miêdzynarodowe a prawo krajowe Zagadnienia teoretyczne Prawo miêdzynarodowe w polskim porz¹dku prawnym I. Zwyczaj miêdzynarodowy II. Umowy miêdzynarodowe Prawo miêdzynarodowe w porz¹dkach konstytucyjnych wybranych pañstw Rozdzia³ 4. ród³a prawa miêdzynarodowego Normy prawa miêdzynarodowego Katalog Ÿróde³ Umowa miêdzynarodowa I. Prawo traktatów II. Pojêcie umowy miêdzynarodowej III. Rodzaje umów miêdzynarodowych IV. Budowa umowy miêdzynarodowej V. Zawieranie umów miêdzynarodowych VI. Rejestracja i og³oszenie umowy miêdzynarodowej VII. Zastrze enia VIII. Wejœcie w ycie umowy miêdzynarodowej IX. Tymczasowe stosowanie umów miêdzynarodowych X. Przestrzeganie umów miêdzynarodowych XI. Stosowanie umów miêdzynarodowych XII. Interpretacja umów miêdzynarodowych XIII. Poprawki i modyfikacja umów miêdzynarodowych XIV. Niewa noœæ, wygaœniêcie i zawieszenie dzia³ania umów miêdzynarodowych XV. Konflikt zbrojny a umowa miêdzynarodowa Zwyczaj Wi¹ ¹ce i prawotwórcze uchwa³y organów organizacji miêdzynarodowych Akty jednostronne pañstw Rozdzia³ 5. Podmioty prawa miêdzynarodowego Pojêcie podmiotowoœci prawnomiêdzynarodowej Pañstwo I. Pojêcie pañstwa II. Rodzaje pañstw III. Powstanie i upadek pañstwa IV. To samoœæ i ci¹g³oœæ prawnomiêdzynarodowa pañstwa V. Sukcesja pañstw Organizacja miêdzynarodowa I. Pojêcie II. Podmiotowoœæ organizacji miêdzynarodowych III. Rodzaje organizacji miêdzynarodowych IV. Funkcje organizacji miêdzynarodowych V. Struktura organizacji miêdzynarodowych (administracja miêdzynarodowa) VI

8 Spis treœci VI. Funkcjonariusze miêdzynarodowi Stolica Apostolska (Watykan) Suwerenny Zakon Kawalerów Maltañskich Naród walcz¹cy o niepodleg³oœæ Strona wojuj¹ca i powstañcy Osoby fizyczne Osoby prawne Rozdzia³ 6. Uznanie w prawie miêdzynarodowym Definicja i przedmiot uznania Formy i rodzaje uznania Uznanie przedwczesne i opóÿnione Brak obowi¹zku uznania Uznanie pañstwa Konsekwencje uznania pañstwa Uznanie rz¹du Uznanie za stronê wojuj¹c¹ i powstañców Rozdzia³ 7. Terytorium Klasyfikacja terytoriów Sk³ad terytorium pañstwowego Zwierzchnictwo terytorialne Nabycie terytorium pañstwowego Granica pañstwowa Terytoria zale ne Rozdzia³ 8. Miêdzynarodowe prawo morza Zagadnienia wstêpne Podzia³ obszarów morskich I. Obszary wchodz¹ce w sk³ad pañstwa nadbrze nego Morskie wody wewnêtrzne Morze terytorialne Wody archipelagowe II. Obszary podlegaj¹ce ograniczonym prawom suwerennym pañstwa nadbrze nego Morska strefa przyleg³a Strefa wy³¹cznego rybo³ówstwa/wy³¹czna strefa ekonomiczna Szelf kontynentalny III. Obszary niepozostaj¹ce pod jurysdykcj¹ pañstwa nadbrze nego Morze otwarte Dno mórz poza granicami jurysdykcji pañstwowej Cieœniny i kana³y morskie Rozstrzyganie sporów Rozdzia³ 9. Miêdzynarodowe prawo cieków wodnych Rozwój norm prawa miêdzynarodowego dotycz¹cych cieków wodnych Rzeki miêdzynarodowe Rozdzia³ 10. Miêdzynarodowe prawo lotnicze i kosmiczne Kwestia granicy przestrzeni powietrznej i przestrzeni kosmicznej Miêdzynarodowe prawo lotnicze VII

9 Spis treœci I. Pojêcie i Ÿród³a II. Zasada zwierzchnictwa pañstwa w przestrzeni powietrznej III. Statki powietrzne IV. System chicagowsko-bilateralny V. System warszawsko-montrealski VI. System tokijsko-hasko-montrealski Miêdzynarodowe prawo kosmiczne I. Pojêcie i Ÿród³a II. Status prawny przestrzeni kosmicznej i cia³ niebieskich III. Status prawny obiektów kosmicznych oraz osób wysy³anych w przestrzeñ kosmiczn¹ i na cia³a niebieskie IV. Wspó³praca miêdzynarodowa w badaniu i pokojowym wykorzystaniu kosmosu Rozdzia³ 11. Obszary podbiegunowe Antarktyka Arktyka Rozdzia³ 12. Ludnoœæ Obywatelstwo I. Pojêcie i Ÿród³a II. Ogólne zasady dotycz¹ce obywatelstwa III. Nabycie i utrata obywatelstwa IV. Podwójne lub wielorakie obywatelstwo V. Obywatelstwo UE Cudzoziemcy Rozdzia³ 13. Ochrona praw cz³owieka w prawie miêdzynarodowym Definicja i znaczenie praw cz³owieka Uniwersalny system ochrony praw cz³owieka I. Prawa cz³owieka w KNZ II. Powszechna Deklaracja Praw Cz³owieka III. Pakty Praw Cz³owieka IV. Inne umowy powszechne w zakresie ochrony praw cz³owieka i instytucje ONZ wyspecjalizowane w tym zakresie Regionalne systemy ochrony praw cz³owieka I. System ochrony praw cz³owieka na kontynencie europejskim Ochrona praw cz³owieka w ramach RE Europejska konwencja o ochronie praw cz³owieka i podstawowych wolnoœci Klauzule limitacyjne i derogacja zobowiazañ Europejski Trybuna³ Praw Cz³owieka Ochrona praw jednostki w systemie prawnym Wspólnot Europejskich Karta Praw Podstawowych UE Agencja Praw Podstawowych UE Ochrona praw cz³owieka a przyst¹pienie WE do EKPC Prawa cz³owieka w Traktacie ustanawiaj¹cym Konstytucjê dla Europy Organizacja Bezpieczeñstwa i Wspó³pracy w Europie Wspólnota Niepodleg³ych Pañstw VIII

10 Spis treœci II. Interamerykañski system ochrony praw cz³owieka III. Afrykañski system ochrony praw cz³owieka IV. Arabski system ochrony praw cz³owieka Rozdzia³ 14. Prawo miêdzynarodowe karne Pojêcie prawa miêdzynarodowego karnego Zbrodnie miêdzynarodowe a przestêpstwa o charakterze miêdzynarodowym Wspó³praca miêdzynarodowa w zapobieganiu i zwalczaniu przestêpczoœci Jurysdykcja karna Ekstradycja Azyl Pomoc prawna w sprawach karnych Przekazanie i przejêcie œcigania Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeñ karnych Prawo norymberskie Rozdzia³ 15. Prawo dyplomatyczne i konsularne Zagadnienia wstêpne Organy wewnêtrzne Organy zewnêtrzne I. Sta³e misje dyplomatyczne Pojêcie dyplomacji Zarys historii dyplomacji ród³a prawa dyplomatycznego Ustanawianie stosunków dyplomatycznych Klasy szefów misji dyplomatycznej Funkcje misji dyplomatycznych Personel misji dyplomatycznej Przywileje i immunitety dyplomatyczne Przywileje i immunitety rzeczowe Nietykalnoœæ pomieszczeñ misji Zwolnienie misji od op³at i podatków dotycz¹cych pomieszczeñ misji i dokonywanych czynnoœci urzêdowych Nietykalnoœæ archiwów i dokumentów misji Prawo porozumiewania siê misji z pañstwem wysy³aj¹cym Prawo u ywania flagi i god³a pañstwowego pañstwa wysy³aj¹cego Zwolnienie misji od wszelkich op³at celnych, podatków i innych pokrewnych nale noœci z wyj¹tkiem op³at za sk³adowanie, przewóz i podobne us³ugi Przywileje i immunitety osobowe Nietykalnoœæ przedstawicieli dyplomatycznych Immunitet jurysdykcyjny Zwolnienie z op³at i podatków Zakres osobowy, czasowy i miejscowy przywilejów i immunitetów Obowi¹zki przedstawicieli dyplomatycznych Korpus dyplomatyczny IX

11 Spis treœci 11. Zakoñczenie pe³nienia funkcji dyplomatycznych II. Misje specjalne III. Przedstawicielstwa handlowe IV. Przedstawicielstwa przy organizacjach miêdzynarodowych V. Misje wojskowe VI. Urzêdy konsularne Pojêcie i Ÿród³a prawa konsularnego Zarys historyczny Ustanawianie stosunków konsularnych Klasy kierowników urzêdów konsularnych Funkcje konsularne Personel konsularny Przywileje i immunitety konsularne Przywileje i immunitety rzeczowe Przywileje i immunitety osobowe Korpus konsularny Konsul honorowy Zakoñczenie funkcji konsularnych Rozdzia³ 16. Wybrane organizacje miêdzynarodowe (ONZ, RE) Organizacja Narodów Zjednoczonych I. Wprowadzenie II. ONZ a system Narodów Zjednoczonych III. Karta Narodów Zjednoczonych IV. Cele ONZ V. Cz³onkostwo VI. Organy Zgromadzenie Ogólne Rada Bezpieczeñstwa Rada Gospodarcza i Spo³eczna Rada Powiernicza Miêdzynarodowy Trybuna³ Sprawiedliwoœci Sekretariat Reforma ONZ Rada Europy I. Wprowadzenie II. Statut RE i konwencje statutowe III. Cele RE IV. Cz³onkostwo V. Organy Komitet Ministrów Zgromadzenie Parlamentarne Sekretariat Organy wyspecjalizowane VI. Dorobek traktatowy Rozdzia³ 17. Odpowiedzialnoœæ w prawie miêdzynarodowym Odpowiedzialnoœæ pañstwa za naruszenie prawa miêdzynarodowego I. Koncepcje odpowiedzialnoœci w prawie miêdzynarodowym II. Przes³anki odpowiedzialnoœci III. Zakres odpowiedzialnoœci pañstwa X

12 Spis treœci IV. Zbrodnie i delikty miêdzynarodowe V. Okolicznoœci wy³¹czaj¹ce odpowiedzialnoœæ VI. Formy odpowiedzialnoœci VII. Odpowiedzialnoœæ organizacji miêdzynarodowych VIII. Opieka dyplomatyczna Odpowiedzialnoœæ pañstwa za czyny niezabronione Odpowiedzialnoœæ osób fizycznych za naruszenie prawa miêdzynarodowego Klasyfikacja trybuna³ów miêdzynarodowych Odpowiedzialnoœæ osób prawnych za naruszenie prawa miêdzynarodowego Rozdzia³ 18. Pokojowe za³atwianie sporów miêdzynarodowych Zagadnienia ogólne Dyplomatyczne œrodki za³atwiania sporów miêdzynarodowych I. Negocjacje II. Mediacja III. Dobre us³ugi IV. Komisje œledcze V. Koncyliacja S¹dowe œrodki za³atwiania sporów miêdzynarodowych I. Arbitra miêdzynarodowy II. S¹dy miêdzynarodowe Rozstrzyganie sporów przez ONZ Rozdzia³ 19. U ycie si³y w stosunkach miêdzynarodowych Ius ad bellum I. Zakaz u ycia si³y w perspektywie historycznej II. Zakaz u ycia si³y w œwietle KNZ III. Wyj¹tki od zakazu u ycia si³y Prawo do samoobrony Samoobrona a represalia zbrojne Prawo do samoobrony w dobie wojny z terroryzmem Definicja terroryzmu. Prawnomiêdzynarodowe regulacje antyterrorystyczne Problemy zwi¹zane ze stosowaniem samoobrony wobec aktów terroryzmu Akcja zbrojna w celu utrzymania miêdzynarodowego pokoju i bezpieczeñstwa U ycie si³y a prawo do samostanowienia Interwencja Interwencja humanitarna Ius in bello I. Geneza i rozwój miêdzynarodowego prawa humanitarnego II. ród³a miêdzynarodowego prawa humanitarnego III. Zasady miêdzynarodowego prawa humanitarnego IV. Nowe tendencje w miêdzynarodowym prawie humanitarnym Redefinicja pojêcia konfliktu zbrojnego i obszaru wojny Kontrowersje co do statusu kombatanta Problem dzieci o³nierzy Kwestia najemnictwa XI

13 Spis treœci 5. Zmniejszaj¹ce siê znaczenie neutralnoœci Zmiana koncepcji okupacji Próby ograniczenia i eliminacji niektórych rodzajów uzbrojenia V. Miêdzynarodowy Komitet Czerwonego Krzy a VI. Egzekwowanie Miêdzynarodowego Prawa Humanitarnego Indeks rzeczowy XII

14 Wstêp Oddawany do r¹k czytelników podrêcznik napisany zosta³ g³ównie z myœl¹ o studentach prawa i administracji. Zawiera on przystêpn¹ i klarown¹ analizê zagadnieñ prawa miêdzynarodowego. W podrêczniku znajduj¹ siê równie liczne odniesienia do praktyki stosunków miêdzynarodowych oraz przyk³ady w formie fragmentów aktów prawnych i orzecznictwa s¹dów miêdzynarodowych. Nawi¹zano tak e do najnowszych trendów w prawie miêdzynarodowym (interwencja humanitarna, miêdzynarodowe prawo karne, zwalczanie terroryzmu, reforma ONZ, rozwój systemów ochrony praw cz³owieka itd.). Podrêcznik mo e okazaæ siê zatem pomocn¹ lektur¹ tak e dla studentów politologii i stosunków miêdzynarodowych. Jego zadaniem jest bowiem poszerzanie wiedzy na temat procesów zachodz¹cych we wspó³czesnym œwiecie, zwi¹zanych m.in. z globalizacj¹. Podczas pisania podrêcznika wykorzystano literaturê polsk¹ oraz obcojêzyczn¹. Ka dy rozdzia³ zaczyna siê od proponowanej literatury, która mo e uzupe³niæ wiedzê czytelnika na wybrany temat. Sk³adamy serdeczne podziêkowania Pani Profesor Genowefie Grabowskiej za opiekê naukow¹. Czêstochowa Katowice, czerwiec 2007 r. Jacek Barcik Tomasz Srogosz XIII

15

16 Wykaz skrótów 1. ród³a prawa EKPC... Wykaz skrótów Europejska Konwencja Praw Cz³owieka sporz¹dzona w Rzymie r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EKS... Europejska Karta Spo³eczna podpisana w Turynie r. (Dz.U. z 1999 r. Nr 8, poz. 67) HRA... Human Rights Act KC... Kodeks cywilny KK... Kodeks karny KNZ... Karta Narodów Zjednoczonych z r. (Dz.U. z 1947 r. Nr 23, poz. 90 ze zm.) Konstytucja RP. ustawa z r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KoPM... Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza sporz¹dzona w Montego Bay r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 59, poz. 543) KPP UE... Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej KWPT... Konwencja wiedeñska o prawie traktatów sporz¹dzona w Wiedniu r. (Dz.U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439) KWPT z 1986 r... Konwencja wiedeñska o prawie traktatów w stosunkach miêdzy pañstwami i organizacjami miêdzynarodowymi albo miêdzy organizacjami miêdzynarodowymi sporz¹dzona w Wiedniu r. (United Nations publication, Sales No. E.94.V.5) KWSD... Konwencja wiedeñska o stosunkach dyplomatycznych sporz¹dzona w Wiedniu r. (Dz.U. z 1965 r. Nr 37, poz. 232) KWSK... Konwencja wiedeñska o stosunkach konsularnych sporz¹dzona w Wiedniu r. (Dz.U. z 1982 r. Nr 13, poz. 98) MPPGSiK... Miêdzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Spo³ecznych i Kulturalnych otwarty do podpisu w Nowym Jorku r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169) XV

17 Wykaz skrótów MPPOiP... Miêdzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) NATO... Pakt Pó³nocnoatlantycki sporz¹dzony w Waszyngtonie r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 87, poz. 970) PDPC... Powszechna Deklaracja Praw Cz³owieka i Obywatela uchwalona r. w Pary u TUE... Traktat o Unii Europejskiej z r. TWE... Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ z r. 2. Organy i organizacje ASEAN... Stowarzyszenie Narodów Azji Po³udniowo-Wschodniej ECHR... European Court of Human Rights ETS... Europejski Trybuna³ Sprawiedliwoœci ICAO... Miêdzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego ICJ... International Court of Justice IMO... Miêdzynarodowa Organizacja Morska ITS... Iracki Trybuna³ Specjalny KBWE... Konferencja Bezpieczeñstwa i Wspó³pracy w Europie KPM ONZ... Komisja Prawa Miêdzynarodowego ONZ MKCK... Miêdzynarodowy Komitet Czerwonego Krzy a MTK... Miêdzynarodowy Trybuna³ Karny MTKJ... Miêdzynarodowy Trybuna³ Karny ds. by³ej Jugos³awii MTKR... Miêdzynarodowy Trybuna³ Karny dla Rwandy MTPM... Miêdzynarodowy Trybuna³ Prawa Morza MTS... Miêdzynarodowy Trybuna³ Sprawiedliwoœci MTW... Miêdzynarodowy Trybuna³ Wojskowy NSA... Naczelny S¹d Administracyjny NZ... Narody Zjednoczone OBWE... Organizacja Bezpieczeñstwa i Wspó³pracy w Europie ODM... Organizacja Dna Morskiego OECD... Organizacja Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju OJA... Organizacja Jednoœci Afrykañskiej ONZ... Organizacja Narodów Zjednoczonych OPA... Organizacja Pañstw Amerykañskich OWP... Organizacja Wyzwolenia Palestyny PCIJ... Permanent Court of International Justice RB ONZ... Rada Bezpieczeñstwa ONZ RE... Rada Europy RGS ONZ... Rada Gospodarcza i Spo³eczna ONZ SN... S¹d Najwy szy STA... Sta³y Trybuna³ Arbitra owy STSL... Specjalny Trybuna³ dla Sierra Leone STSM... Sta³y Trybuna³ Sprawiedliwoœci Miêdzynarodowej TK... Trybuna³ Konstytucyjny XVI

18 Wykaz skrótów UA... Unia Afrykañska UE... Unia Europejska WE... Wspólnota Europejska WHO... Œwiatowa Organizacja Zdrowia ZO ONZ... Zgromadzenie Ogólne ONZ 3. Czasopisma AJIL... American Journal of International Law An. UMCS... Annales Universitatis Mariae Curie-Sk³odowska AU... Acta Universitatis Lodziensis AUWr... Acta Universitatis Wratislaviensis BSP... Bia³ostockie Studia Prawnicze CPH... Czasopismo Prawno-Historyczne Dz.U.... Dziennik Ustaw EP... Edukacja Prawnicza GA... Gubernaculum et Administratio. Zeszyty Naukowe Instytutu Administracji Wy szej Szko³y Pedagogicznej w Czêstochowie GP... Gazeta Prawna GSP... Gdañskie Studia Prawnicze GW... Gospodarka Wodna Jur.... Jurysta KPP... Kwartalnik Prawa Publicznego KSM... Krakowskie Studia Miêdzynarodowe MEiP... Myœl Ekonomiczna i Prawna M.P.... Monitor Polski NP... Nowe Prawo PA... Postêpy Astronautyki Pal.... Palestra PCIJ Publ.... Permanent Court of International Justice Publications PE... Przegl¹d Europejski PiP... Pañstwo i Prawo PL... Przegl¹d Legislacyjny PM... Prawo Morskie PP... Problemy Praworz¹dnoœci PPD... Polski Przegl¹d Dyplomatyczny PPE... Przegl¹d Prawa Europejskiego PPK... Przegl¹d Prawa Karnego PPUW... Przegl¹d Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego Prok. i Pr.... Prokuratura i Prawo PSM... Przegl¹d Stosunków Miêdzynarodowych PZ... Przegl¹d Zachodni R. Pr.... Radca Prawny RNP... Roczniki Nauk Prawnych RPEiS... Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny RzZN... Rzeszowskie Zeszyty Naukowe SBA... Studia Bia³ostockie (Administracja) XVII

19 Wykaz skrótów SE... Studia Europejskie SES... Studia Ekonomiczno-Spo³eczne SI... Studia Iuridica SM... Sprawy Miêdzynarodowe SP... Studia Prawnicze StM... Stosunki Miêdzynarodowe TRPC... Toruñskie Roczniki Praw Cz³owieka UNRIAA... United Nations Reports of International Arbitration Awards UNTS... United Nations Treaty Series WPP... Wojskowy Przegl¹d Prawniczy Zb. Orz.... Zbiór Orzeczeñ ZNASW... Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnêtrznych ZNUMK... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Miko³aja Kopernika w Toruniu ZNUSz... Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciñskiego (Prawo) 4. Inne APP... Agencja Praw Podstawowych art.... artyku³ BiH... Boœnia i Hercegowina CPA... Koalicyjna W³adza Tymczasowa ds.... do spraw IGC... Rada Zarz¹dzaj¹ca Iraku itd.... i tak dalej KPM... Komisja Prawa Miêdzynarodowego lit.... litera m.in.... miêdzy innymi MPH... Miêdzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych MSZ... Ministerstwo Spraw Zagranicznych nast.... nastêpny (-a, -e) niepubl... niepublikowany (-a, -e) np.... na przyk³ad Nr... numer orz.... orzeczenie pkt... punkt por.... porównaj pt.... pod tytu³em r.... rok red.... redakcja rozp.... rozporz¹dzenie RPA... Republika Po³udniowej Afryki s.... strona t.... tom tekst jedn.... tekst jednolity tj.... to jest tzw.... tak zwany (-a, -e) ust... ustêp XVIII

20 Wykaz skrótów WNP... Wspólnota Niepodleg³ych Pañstw wyr.... wyrok z.... zeszyt zob.... zobacz ze sprost.... ze sprostowaniem ze zm.... ze zmianami ZSRR... Zwi¹zek Socjalistycznych Republik Radzieckich XIX