Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ: CLAUDE BUFFIER SJ
|
|
- Daria Wróblewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ROCZNIKI FILOZOFICZNE Tom LVI, numer KS. STANISŁAW JANECZEK * Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KOMISJI EDUKACJI NARODOWEJ: CLAUDE BUFFIER SJ W najlepszej dot d syntezie dokona Komisji Edukacji Narodowej (KEN) za jeden z podstawowych wyró ników specyfiki dydaktyki tej instytucji o wiatowej uznano obok wpływu fizjokraty Françoisa de Quesnaya w etyce dominacj filozofii Étienne a Bennot de Condillaca, w szczególno ci w zakresie preferencji jego metody analitycznej 1. Cho Komisja zamówiła u niego podr cznik logiki 2, to przecie, mimo pochwał, jakie otrzymał w Towarzystwie do Ksi g Elementarnych, nie został on wydany w j zyku polskim, chocia w okresie funkcjonowania Komisji dokonano przynajmniej dwóch jego przekładów 3. Dzieło Condillaca nie było bowiem typowym podr cznikiem logiki, ale raczej traktatem epistemologicznym, obejmuj cym w pierwszym rz dzie psychologi i teori poznania, a tak e elementy Ks. dr hab. STANISŁAW JANECZEK, prof. KUL Katedra Historii Filozofii w Polsce na Wydziale Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II; adres do korespondencji: Al. Racławickie 14, Lublin; janeczek@kul.lublin.pl 1 A. J o b e r t, La Commision d Education Nationale en Pologne ( ), Paris 1941; cyt. według polskiego wydania: Komisja Edukacji Narodowej w Polsce ( ). Jej dzieło wychowania obywatelskiego, przeł. M. Chamcówna, Wrocław 1979, s. 29, É. C o n d i l l a c, La Logique ou les premiers développements de l art de penser, Paris 1780; to w wydaniu : Œuvres philosophiques de Condillac, t. 2, red. G. Le Roy, Paris 1948, s ; polski przekład: Logika czyli pierwsze zasady sztuki my lenia, dzieło elementarne... na danie bywszej Komisji Edukacyjnej Narodowej dla szkół publicznych napisane i od niej aprobowane, a teraz z przydatkiem niektórych obja nie i przypisów przez Jana Znosk z francuskiego na polski j zyk przeło one, Wilno 1802, ; to w wydaniu współczesnym: red. T. Kotarbi ski, Warszawa Zob. A. J o b e r t, Une correspondence polonaise de Condillac, Revue d histoire moderne 1936, t. 11, s Zob. T. K o t a r b i s k i, Wst p, [w:] É. C o n d i l l a c. Logika czyli pierwsze zasady sztuki my lenia s. XVII-XIX.
2 Access via CEEOL NL Germany 84 KS. STANISŁAW JANECZEK metodologii nauk. T. Kotarbi ski słusznie pisze o podr czniku logiki Condillaca, e nie mógł on spełnia funkcji wła ciwych podr cznikowi logiki, Condillac bowiem nie tylko odrzuca pewn form logiki (scholastyczn ), ale tak e logik jako tak, a wi c okre lan od czasów Kanta jako dyscyplina formalna. Z logik ł czy to uj cie jedynie wspólnota zada stawianych logice, usiłuj c bowiem odpowiedzie na pytanie: jak my le?, prezentuje sztuk my lenia, skupia si bowiem na radach dotycz cych umiej tnej pracy umysłu 4. W cz ci I Condillac przedstawia bowiem natur metody analitycznej, do czego wykorzystuje syntetycznie potraktowane rozwa ania dotycz ce działa umysłu w aspekcie genetyczno-strukturalnym. W cz ci II omawia techniki stosowania tej metody, uto samianej z analiz j zykow, poj t jako synonim rozumowania, a wi c w równej mierze traktowan jako metoda odkrycia i nauczania. Mo na si za jej nauczy, na laduj c natur odsłanian przez sensualistyczn epistemologi 5. Analiza zalece Komisji w zakresie dydaktyki logiki, przy całym krytycyzmie wobec logiki scholastycznej, z jej preferencj sylogistyki, pokazuje, e KEN była du o ostro niejsza w reformie nauczania logiki 6. Lektura pism Condillaca miała by tylko jednym z punktów odniesienia praktyki dydaktycznej 7. Zalecano za przede wszystkim wykorzystanie eklektycznych pod- 4 Tam e, s. XIX-XX. 5 Zob. w szerszym kontek cie: S. J a n e c z e k, Logika czy epistemologia? Historycznofilozoficzne uwarunkowania nowo ytnej koncepcji logiki, Lublin 2003, s Na temat logiki w dydaktyce KEN zob. zwłaszcza: T. K w i a t k o w s k i, Logika w programie szkół Komisji Edukacji Narodowej, [w:] Ze studiów nad Komisj Edukacji Narodowej i szkolnictwem na Lubelszczy nie. Rozprawy i artykuły. Lublin 1973 s (to w: t e n e, Szkice z historii logiki ogólnej, Lublin 1993, s ). Por. T. C z e o w s k i, Kilka danych o dziejach logiki w pracach Komisji Edukacji Narodowej, My l Filozoficzna 1952, nr 2, s ; D. K o z ó w n a, Miejsce logiki Condillaca w systemie unowocze niania tre ci i metod nauczania przez KEN, [w:] Komisja Edukacji Narodowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Seria 1: Nauki humanistyczno-społeczne, z. 88, Łód 1972, s Por. nadto: G. K o t l a r s k i. Przegl d osi gni logiki O wiecenia w Polsce, [w:] Studia z historii filozofii, red. J. Such, Pozna 1975, s ; S. J a n e c z e k. Logika a teoria poznania. Podr czniki logiki w Polsce w dobie reform o wieceniowych na tle europejskim, Archiwum Historii Filozofii i My li Społecznej 41 (1996), s ; O. N a r b u t t, O pierwszym polskim podr czniku logiki. Z rozwa a nad filozofi O wiecenia, Łód Por. w zakresie uwag historyków o wiaty: J. L u b i e n i e c k a, Towarzystwo do Ksi g Elementarnych, Warszawa 1960, s ; T. M i z i a, Szkoły rednie Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony, Warszawa 1975, s ; K. M r o z o w s k a, Funkcjonowanie systemu szkolnego Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony w latach , Wrocław 1985, s F. Szopowicz, wychowanek Szkoły Głównej Koronnej, w sprawozdaniu ze swej działalno ci w zakresie nauczania logiki w Wydziałowej Szkole Warszawskiej stwierdza: nauka ta
3 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 85 r czników stosowanych ju w zreformowanych szkołach pijarskich 8. Podstawowy akt normatywny, okre laj cy tre ci i sposoby nauczania w szkołach rednich, jakim był Przepis Komisji Edukacji Narodowej z 1774 r., wymienia bowiem najpierw podr czniki logiki autorstwa Clauda Buffiera, Jeana Le Clerca 9 i Antonio Genovesiego 10, nast pnie Johna Locke a i dopiero na ko cu przyszłego autora logiki zamówionej dla KEN, czyli É. Condillaca 11. Warto wi c w badaniach rodzimej kultury filozoficznej podj studia nad praktyk dydaktyczn w szkołach Komisji, które wykorzystywały ówczesne najlepsze podr czniki logiki, bardziej wywa one ni jednostronne uj cie Condillaca. Istotn pozycj zajmuje w nich uj cie Clauda Buffiera, zwanego Père Buffier, zalecanego na pierwszym miejscu przez Przepis Komisji Edukacji Narodowej 12. Dokonanie tego francuskiego jezuity jest za prawie nieobecne w polskiej literaturze przedmiotu 13, mimo e budzi ono zainteresowanie szeregu badaczy 14. dawana była stosownie do dzieła elementarnego. Zob. Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie , z. 1: Raporty Szkoły Wydziałowej Warszawskiej, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1901, s Podobne wiadectwa zob. tam e, z. 2, s. 20; z. 3, s. 141; z. 4, s. 122; z. 5, s. 71; z. 8, s. 95; z. 29, s Zob. S. K o n a r s k i, Ustawy szkolne, przeł. W. Germain, Kraków 1925, s Logica sive ars ratiocinandi. Logica, Ontologia, Pneumatologia, t. 1, Amstelodami Elementorum artis logico-criticae libri V, Venetiae 1745; Varsaviae 1771; skrótem tej pozycji przeznaczonym do dydaktyki s : Institutiones logicae in usum tironum scriptae, Neapoli 1752; t e n e, La Logica per gli giovanetti, Bassano Przepis zaznacza w przypisie: Do logiki Komisja zaleca czytanie logiki p. Buffier, p. Clerc, Antonii Genuensis Elementa Artis Logico-Criticae, dzieła Loka i Condillac. Cyt. za: Ustawodawstwo szkolne za czasów KEN. Rozporz dzenia, ustawy pedagogiczne i organizacyjne ( ), wyd. J. Lewicki, Kraków 1925, s Nauczyciele logiki przed powstaniem podr cznika logiki Condillaca dysponowali nie tylko jego traktatami epistemologicznymi, zwłaszcza Essai sur l origine des connaissances humaines (T Amsterdam 1746) i Traité des sensations (Paris 1754), ale tak e uj ciem podr cznikowym w ramach Cours d études pour l instruction du prince de Parme (t. I-XVI, Parma [wła c. Paris] 1775), który zawierał Art de raisonner (t. 3) i Art de penser (t. 4). Na temat koncepcji logiki w uj ciu Locke a i Condillaca zob. J a n e c z e k, Logika czy epistemologia?, s Odpowiednio do tego zalecenia Leonard wiejkowski, s dzia ziemski, wizytuj c szkoły winnickie w województwie bracławskim, postulował sprowadzenie po cztery egzemplarze logiki Buffiera, Le Clerca oraz dzieła Locke a i Condillaca. Zob. Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie, z. 24, s Elementy twórczo ci Buffiera w zakresie jego koncepcji zdrowego rozs dku przedstawia tylko: S. Z a b i e g l i k, Krzywe zwierciadło filozofii czyli dzieje poj cia zdrowego rozs dku, Warszawa 1987, s Zob. C. S o m m e r v o g e l, Bibliothèque de la Compagnie de Jésus, t. 2, Bruxelles 1841, kol ; t. 8, Bruxelles 1898, kol ; F. K. M o n t g o m e r y, La vie et l œuvre du
4 86 KS. STANISŁAW JANECZEK Claude Buffier urodził si 25 maja 1661 r. co jest warte podkre lenia w Warszawie, z francuskich rodziców, którzy powrócili do Rouen. Zmarł 17 lub 19 maja 1737 r. w Pary u. Po nauce w kolegium jezuickim w Rouen (przedmioty j zykowe i pocz tki filozofii), w 1679 r. wst pił do jezuitów, by w latach uczy przedmiotów j zykowych w kolegiach w Amiens i Arras. Dydaktyk t kontynuował tak e w Pary u, gdzie odbywał studia filozoficzne i teologiczne. W 1693 r. powrócił jednak do Rouen, gdzie m.in. uczył teologii, z czym wi e si przypisywanie mu, niesłusznie, autorstwa pamfletu przeciw Theologia dogmatica et moralis N. Alexandre a 15, skierowanego do abpa J. N. Colberta 16, przychylnego jansenizmowi. Dla uciszenia spowodowanego tym rozgłosu przej ciowo przebywał w Bretanii i w Rzymie, by w 1700 r. przenie si na stałe do presti owego kolegium jezuickiego Louis-le-Grand w Pary u, gdzie nale ał do utalentowanej grupy scriptores i oddawał si w pierwszym rz dzie działalno ci pisarskiej. Nale ał do zało ycieli jezuickiego miesi cznika Mémoires de Trévoux 17 oraz podejmował działalno dydaktyczn. Był te bywalcem wielu znanych paryskich salonów, zwłaszcza markizy M. D. Lambert czy prezydenta de Maisons, u którego bywał Wolter, co odnotowała ówczesna prasa 18. Père Buffier, Paris 1930; J. A. V e n t o s a Á g u i l a r, El Sentido común en las obras filosóficas del P. Claude Buffier, S. I., contribución a la historia de la filosofía del sentido común, Barcelona 1957; K. S. W i l k i n s, A Study of the Works of Claude Buffier, Genève 1969; L. M a r c i l - L a c o s t e, Claude Buffier and Thomas Reid. Two Common-Sense Philosophers, Kingston T. 1-10, Paris 1694 (przedrukowywane jeszcze w latach siedemdziesi tych XVIII wieku, tak e we Włoszech, m.in. w Rzymie, czy Niemczech). Alexandre, dominikanin, profesor teologii (biblistyki) Uniwersytetu Paryskiego, jest znany tak e jako wzi ty historyk, autor Ab orbe condito ad Annum post Christum natum millesimum sexcentesimum, et in loca eiusdem insignia dissertationes historicae, chronologicae, criticae, dogmaticae In Octo Divisa Partes. Ante quidem per partes, nunc autem conjunctim & accuratius edita: Rerum novarum accessione, Scholiis, & Indicibus locupletissimis aucta, illustrata, ornata (Parisiis ; t. 1-2 obejmowały histori biblijn, a pozostałe dzieje od I do XVI wieku. W edycji dokonanej przez C. Roncaglia i J. D. Mansi w Bingii ad Rhenum w latach dzieło to obejmowało a 20 tomów, ł cznie z suplementem. Korzystano z niego tak w szkołach pijarskich, zreformowanych przez S. Konarskiego, jak te w Akademii Krakowskiej, zreformowanej przez H. Kołł taja. Zob. K o n a r s k i, Ustawy szkolne, s ; M. C h a m c ó w n a, Uniwersytet Jagiello ski w dobie Komisji Edukacji Narodowej, t. 1, Wrocław 1957, s Difficulté proposées à monseigneur l archevêque de Rouen, bmw Por. A. D e s a u l t e s, Les «Memoires de Trévoux» et de le mouvement des idées au XVIII e siècle, , Roma Na temat udziału Buffiera i innych jezuitów w paryskim yciu intelektualno-kulturalnym w dobie O wiecenia zob. C. M. N o r t h e a s t, The Parisians Jesuits and the Enlightenment , Oxford 1991, s
5 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 87 Bogate pi miennictwo Buffiera rozpoczynaj tłumaczenia na francuski przede wszystkim literatury religijnej, a nast pnie własne opracowania z tego zakresu, przeznaczone głównie dla młodzie y, w których przedstawił optymistyczn wizj człowieka, ilustrowan przykładami cnoty, w tym tak e osób wieckich (np. L. de Sales) 19. Podstawowy zr b jego dokona stanowi jednak dzieła przeznaczone do u ytku dydaktycznego 20, pocz wszy od symptomatycznego dla pó niejszej twórczo ci epistemologiczno-logicznej Examen des prejugés vulgaires, pour disposer l esprit à juger sainement et précisément de tout (Paris 1704). Popularno przyniosły mu uj cia gramatyki francuskiej: Grammaire françoise sur un plan nouveau pour en rendre les principes plus clairs et la pratique plus aisée (Paris 1709) 21, retoryki: Traité philosophique et pratique d eloquence (Paris 1728) i poetyki: Traité philosophique et practique de poésie (Paris 1728). Wł cza si tym w aktualny podówczas spór nowo ytników ze staro ytnikami 22, by dostrzegaj c racje obydwu stron, opowiedzie si jednak za przekonaniem, e mo na przewy szy dokonania staro ytne. Sław przyniosły mu jednak przede wszystkim opracowania z zakresu historii i geografii, gdy po studiach dotycz cych 19 Sentiments chrétiens sur les principales vérités de la religion, Paris 1718; Exercises de la piété chrétienne, Paris 1724; Histoire du Nouveau Testament, Paris 1719; La vie du comte Louis de Sales, frère de S. François de Sales, Paris 1708; wreszcie publikowane 30 razy i tłumaczone na włoski: La vita del Conte Luigi di Sales, fratello di S. Francesco di Sales, Bologna Na temat literatury pedagogicznej Buffiera zob. G. C o m p a y r é, Histoire critique des doctrines de l éducation en France depuis le seizième siècle, t. 2, Paris , s ; G. S n y d e r s. La pédagogie en France aux dix-septième et dix-huitième siècles, Paris 1965, s , 103. Por. S. J a n e c z e k, Edukacja o wieceniowa a szkoła tradycyjna. Z dziejów kultury intelektualnej i filozoficznej, Lublin 2008, s Gramatyk t przetłumaczono na j zyk angielski (A French Grammar on a New Plan, London 1734), włoski (Novissima Gramamatica Francese ridotta assai più utili, Venezia 1751) i hiszpa ski (Grammaire française sur un plan nouveau, 1734) oraz wydano z gramatyk niemieck (Nouveelle et parfaite grammaire royale françoise et allemande, Berlin 1738). 22 W XVII wieku ujawnił si szerszy spór o znaczenie dziedzictwa kultury staro ytnej dla kultury nowo ytnej w formie tzw. Querelle des Anciens et des Modernes. Zob. I. S t a s i e w i c z, Pogl dy na nauk w Polsce okresu O wiecenia na tle ogólnoeuropejskim, Wrocław 1967, s Por. H. R i g a u l t, Histoire de la querelle des anciens et des modernes, New York 1963 (reprint wyd. Paris 1859); La Querelle des Anciens et des Modernes. XVII e XVIII e siècles. Red. A.-M. Lecoq. Paris 2001; Ch. G r e l l, Le dix-huitième siècle et l antiquité en France , t. 1-2, Oxford 1995; H. R. J a u s s, Ästhetische Normen und geschichtliche Reflexion in der Querelle des anciens et modernes, München 1964; P. K. K a p i t z a, Ein bürgerlicher Krieg in der gelehrten Welt. Zur Geschichte der Querelle des Anciens et des Modernes in Deutschland, München 1981; Th. P a g o, Johann Christoph Gottsched und die Rezeption der Querelle des Anciens et des Modernes in Deutschland, Frankfurt am Main 1989; München 2003.
6 88 KS. STANISŁAW JANECZEK dziejów Sycylii i Neapolu oraz Hiszpanii (np. Abregé de l histoire d Espagne, par demandes et par résponses. Paris 1704), opublikował wielokrotnie modyfikowane uj cia podr cznikowe, pocz wszy od Pratique de la mémoire artificelle, pour apprendre et pour retenir aisément la chronologie, et l histoire universelle (t Paris ), zawieraj cego histori biblijn i powszechn oraz Francji i Ko cioła, rozwijan m.in. w Introduction à l histoire des maisons souveraines de l Europe (Paris 1717) i Histoire chronologique du dernier siècle, où l on trouvera des dates de tout ce qui s est fait de plus considérable dans les quatre parties du monde depuis l an 1600 jusqu à présent (Paris 1715), przedstawiaj c histori najnowsz. Jest tak e autorem podr cznika geografii: Géographie universelle en vers artificiels, exposez dans toutes les méthodes différentes qui peuvent abréger l étude et faciliter l usage de cette science (Paris 1715), rozbudowanego w zakresie geografii fizycznej w Nouveau Traité de la sphère, exposé en différentes méthodes (Paris 1738) 23. Na twórczo ci filozoficznej skoncentrował si Buffier w przedostatnim etapie swej działalno ci, pocz wszy od zwi zanych z pismami j zykowymi Les principes du raisonement exposés en deux logiques nouvelles avec des remarques sur les Logiques qui ont eu le plus de réputation de notre temps (Paris 1714). Dzisiaj najwy ej ceniony jest za Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements, où l on examine le sentiment des philosophes de ce temps, sur les premières notions des choses (Paris 1724) oraz jego popularn wersj w formie Élémens de métaphysique, à la porte de tout le monde (Paris 1725), którymi zapocz tkował tzw. filozofi zdrowego rozs dku, upowszechnian jednak głównie za spraw szkoły szkockiej T. Reida 24. Ostatni etap jego twórczo ci obejmuje pi miennictwo z zakresu filozofii społecznej: Traité de la société civile, et du moyen de se rendre heureux, en contribuant au bonheur des personnes avec qui l on vit (Paris 1726) i apologetycznej: Exposition des preuves les plus sensibles de la véritable reli- 23 Pisma te zebrano w Nouveaux éléments d histoire et de géographie (Paris 1726) oraz tłumaczono m.in. na polski (Sposób łatwy nauczania i pami tania dziejów powszechnych, przeł. M. Ko ciełkowski, t. 1-2, Pozna ) i hiszpa ski (Nuevos elementos de la historia universal, sagrada, y profana, de la esfera, y geografía con un breve compendio de la historia de España, y Francia, Barcelona 1771). 24 First Truths and the Origin of Our Opinions, Explained: With an Enquiry into the Sentiments of Modern Philosophers... Translated from the French of Père Buffier. To which is Prefixed a Detection of the Plagiarism, Concealment, and Ingratitude of the Doctors Reid, Beattie, and Oswald, London 1780.
7 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 89 gion (Paris 1732). ladem ówczesnej praktyki zebrał wi kszo swoich prac w formie uj cia kursorycznego jako Cours de sciences sur des principes nouveaux et simples, pour former la langage, l esprit et le cœur dans l usage ordinaire de la vie 25, zawieraj cego nadto m.in. rozwa ania z zakresu metodologii nauk i metodyki nauczania (Discours sur l étude et sur la méthode des sciences). Dokonanie filozoficzne Buffiera ma pierwszorz dne znaczenie dla francuskiego O wiecenia 26. Wynika to z faktu, e był on jednym z pierwszych popularyzatorów pogl dów J. Locke a na gruncie francuskim. Nic wi c dziwnego, e zasłu ył na pochwał Woltera, prominentnego ucznia paryskiego kolegium Ludwika Wielkiego, ale przecie niech tnego sk din d jezuitom, który w Le siècle de Louis XIV wł czył Buffiera do Catalogue de la plupart des écrivains, uznaj c jego metafizyk za mo liw do zaakceptowania przez Locke a ( philosophie raisonable ) 27. Jego idee były charakterystyczne dla autorów współpracuj cych z Wielk Encyklopedi Francusk Paris 1732; reprint: Cours de sciences. Sur des principes nouveaux et simples pour fromer le langage, l esprit et le cœur, dans l usage ordinaire de la vie, suivi de Homère en arbitrage, Genève Cours de sciences znajdował si we wszystkich głównych bibliotekach XVIII wieku. Zob. J. A. V. A g u i l a r, El Sentido común en las obras filosóficas del P. Claude Buffier S.I., Barcelona 1957, s. 17. Korzystam z paryskiego wydania Cours de sciences sur des principes nouveaux et simples, pour former la langage, l esprit et le cœur dans l usage ordinaire de la vie z 1732 r. w odniesieniu do nast puj cych prac: Grammaire françoise sur un plan nouveau, s ; Traité philosophique et pratique d éloquence, s ; Traité philosophique et pratique de poésie, s ; Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements, s ; Traité des premières veritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, s ; Éléments de métaphysique, à la porte de tout le monde, s ; Examen des préjugez vulgaires, pour disposer l esprit à juger sainement et précisément de tout, s ; Traité de la société civile, et du moyen de se rendre heureux, en contribuant au bonheur des personnes avec qui l on vit, s ; Exposition des preuves les plus sensibles de la véritable religion, avec analyse succincte et suivie, s ; Éclaircissements des difficultez, proposées sur divers traitez de ce cours de science; Discours sur l étude et sur la méthode des sciences, tam e s Pisma Buffiera zostały te wydane w formie dzieł zebranych: Œuvres philosophiques du Père Buffier de la compagnie de Jésus avec notes et introduction par Francisque Bouillier, Paris W. Risse odnosi t ocen jego twórczo ci logicznej w Logik der Neuzeit, t. 2: , Stuttgart 1970, s Il y a dans ses traites de métaphysique des morceaux que Locke n aurait pas désavoués; et c est le seul jésuite qui ait mis une philosophie raisonnable dans ses ouvrages (Le siècle de Louis XIV, Berlin 1784 s. 566). Por. M a r c i l - L a c o s t e, Claude Buffier and Thomas Reid, s. 11; W i l k i n s, A Study of the Works of Claude Buffier, s Por. F. A. K a f k e r, The Encyclopdists as a Group. A Collective Biography of the Authors of the Encyclopédie, Oxford 1996; t e n e, The Encyclopdists as Induviduals. A Biographical Dictionary of the Authors of the Encyclopédie, Oxford 1988.
8 90 KS. STANISŁAW JANECZEK tak dalece, e utrzymuje si, i Cours de sciences ilustruje wiele wła ciwo ci okre lanych pó niej jako ruch encyklopedystów. Poniewa jednak ten otwarty na współczesne pr dy my lowe jezuita dbał o zachowanie ortodoksji religijnej, st d zrozumiałe jest, e nie pisał do Encyklopedii. Jednak wiele idei Buffiera jest rozpoznawalnych, nawet w detalach, w samej Encyklopedii. Takie artykuły jak Common sense czy Internal sentiment maj by wr cz literalnie takie same jak w Encyklopedii i w Buffiera Traité, z wyj tkiem mo e przecinków lub okre lonych lub nieokre lonych rodzajników. Dotyczy to ponadto tak wa nych dla wykładu epistemologii artykułów jak: Agir, Appréhension, Connaissance, Liberté, Logique, Premiers principes, Propriété, Raisonnement, Sens, Vérité, Vraisemblable, Division, Identité, Naturel 29. Nic w tym dziwnego, skoro Buffier nie tylko propaguje przetworzony empiryzm Locke a, ale tak e Newtonowsk metod w filozofii naturalnej, krytykuje za filozofi racjonalistyczn : des démonstrations de géometrie et non pas des choses éfectives; des spéculations et non des réalitez 30. Problematyka logiczna zawarta jest przede wszystkim według tytulatury Cours de sciences w Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, jako wła ciwej logice, oraz w pierwszej cz ci Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements, któr Buffier traktuje jako prawdziw metafizyk, cho w dobie jej powszechnej krytyki okre li j jako jedynie mo liw ( dopuszczaln ) 31. W tej drugiej bowiem pracy ladem uj charakterystycznych dla filozofii podmiotu, nakazuj cych rozpoczyna wła ciwe filozofowanie od krytycznej refleksji nad poznaniem Buffier formułuje epistemologiczny fundament wszelkiej wiedzy, jakim s pierwsze prawdy ( premières vérités ), odkrywane za pomoc swoi cie rozumianego zmysłu wspólnego ( sens commun ). Poprzedzaj one wykład metafizyki koncentruj cej si na naturze bytu i jego rodzajach, podejmuj c m.in. kwesti istnienia Boga jako podstawowej première vérité. 29 Zob. M a r c i l - L a c o s t e, Claude Buffier and Thomas Reid, s. 13. Zob. szerzej: W i l - k i n s, A Study of the Works of Claude Buffier, s , ; M o n t g o m e r y, La vie et l œuvre du Père Buffier, s ; P. H e r m a n d, Les idées morales de Diderot, Paris 1923; reprint: Hildesheim 1972, s O tym, e wiele artykułów w Encyclopédie było dosłownie kopiowanych bez zaznaczenia nazwiska Buffiera, wiadcz opinie współczesnych tej edycji, np. A. Sabatiera de Castres (Les Trois siècles de notre littérrature, t. 1, Amsterdam 1772, s. 190). Zob. J. L o u g h, Essays on the Encyclopédie of Diderot and d Alembert, London 1968, s. 304, 331, Éléments de métaphysique, à la porte de tout le monde, [w:] Cours de sciences, kol C est une vraie métaphysique, mais plausible (C. B u f f i e r, Plan general de cours de sciences, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol. XI-XII).
9 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 91 Rozwa ania te s sformułowane w kontek cie potrzeby przełamania Kartezja skiej wersji sceptycyzmu metodycznego, gwałtownie krytykowanego przez jezuitów, którzy uznawali go za zagro enie dla racjonalnych podstaw wiatopogl du chrze cija skiego 32. Kolejne, nieporównanie krótsze cz ci metafizyki koncentruj si na problematyce duszy i natury ciała, by w ko cu zarysowa rol pierwszych prawd w fizyce, medycynie, prawie i teologii. W podstawowym traktacie epistemologicznym, jakim jest Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, Buffier akcentuje (zgodnie z tradycj Kartezja sk ) zarówno rol naturalnego wyposa enia logicznego, jak i prymat wiedzy materialnej nad formaln, gdy w przypadku fałszywych przesłanek nie pomo e prawidłowy mechanizm wnioskowania 33. Dostrzega jednak znaczenie logiki w zakresie wiedzy wykraczaj cej poza zakres pierwszych prawd, a wi c w operacji wyprowadzania jednych prawd z drugich, czyli w teorii rozumowa 34. Nic wi c dziwnego, e umieszcza wła ciwy traktat logiczny Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement po okre leniu natury i zakresu pierwszych prawd, a wi c po metafizyce. Z logik stanowi ona integraln cało w dochodzeniu do prawdy, co zdradza wspólna po cz ci tytulatura obu wymienionych dzieł, gdy obydwa s traktatami o prawdzie 35. Od strony formalnej wła ciwe uj cie logiki Buffiera odznacza si, charakterystyczn dla metodyki nowo ytnej, dbało ci o przyst pno tego podr cznika, który ma przypomina rozmowy O wielo ci wiatów Bernarda 32 O ile jezuici odrzucali metafizyk Kartezjusza, to korzystali cz sto z jego dorobku w zakresie fizyki. Zob. A. D e s a u l t e s, Les «Memoires de Trévoux» et de le mouvement des idées au XVIII e siècle , Roma 1956 s. 2-18; G. S o r t a i s, Le cartésianisme chez les Jésuites français au XVII e et au XVIII e siècle, Paris 1929, s Por. krytyk Kartezjusza przeprowadzon przez J. Gengella, który dopatrywał si w jego epistemologii, zakładaj cej metodyczne w tpienie, drogi do ateizmu, a w antropologii materializmu, co podj ł w Eversio atheismi (Brunsbergae 1716), Gradus ad atheismum (Brunsbergae 1717) i De immortalitate animae veritas (Calissiae 1727). Zob. F. B a r g i e ł, Problem ateizmu i nie miertelno ci duszy ludzkiej w pracach Jerzego Gengella SJ ( ). Rocznik Wydziału Filozoficznego TJ w Krakowie 1989, s ; t e n e, Geneza i przyczyny niewiary według Jerzego Gengella SJ ( ), tam e 1990, s ; t e n e, Jerzego Gengella SJ ( ) rozprawa o nie miertelno ci duszy ludzkiej, Forum Philosophicum 4 (1999), s W zakresie krytyki tradycyjnej logiki sformułowanej przez Kartezjusza w perspektywie budowania uniwersalnej metody, która przede wszystkim miała słu y celom odkrywczym, zob. J a n e c z e k, Logika czy epistemologia?, s C. B u f f i e r, Plan general de cours de sciences, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol. XII-XIV. 35 T e n e, Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol
10 92 KS. STANISŁAW JANECZEK le Bovier de Fontenelle a 36. Nic wi c dziwnego, e w Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement akcentuje rol pierwszego z dwóch wykładów logiki zawartych w tym traktacie. W pierwszym bowiem przypadku posługuje si form listów, a nast pnie rozwija to syntetyczne uj cie w cz ci drugiej, trzykrotnie obszerniejszej, pod pretekstem wyja nienia trudno ci, które mogłyby si zrodzi przy lekturze cz ci pierwszej. Spłaciwszy dług wobec ducha epoki, nakazuj cego obsesyjnie wr cz zabiega o wzgl dy czytelnika, Buffier nie rezygnuje w ten sposób z gruntowno ci wykładu, charakterystycznej dla uj nowo ytnego arystotelizmu chrze cija skiego. Specyfik pogl dów logicznych Buffiera w warstwie merytorycznej okre la ju jego stosunek do tradycji. Rozwi zanie to wydaje si tkwi we współczesnych mu dyskusjach epistemologicznych, cho autor, co nie dziwi u jezuity, zdradza znajomo scholastyki, o której wyra a si w sposób wywa- ony. W sposób charakterystyczny dla nowo ytnych uj eklektycznych umieszcza swoje rozwi zanie na tle analizy popularnych podówczas rozwa a z zakresu historii filozofii 37. Praktyka ta ujawnia si w Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement 38, gdzie omawia kolejno logik J. Le Clerca, A. Arnaulda i P. Nicole a 39, uj cie P. Gassendiego 40 i logik szkoln, czyli scholastyczn 41. Nie inaczej jest w Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements 42, gdzie przedstawia kolejno uj cie R. Descartesa, J. Locke a, N. Malebranche a, 36 Entretiens sur la pluralité des mondes, Paris 1686; przekład polski: Rozmowy o wielo ci wiatów, Warszawa Por. np. styl uprawiania logiki w innym uj ciu spotykanym w polskich szkołach w dobie KEN, jakim był podr cznik J. A. Borrelly ego. S. J a n e c z e k. Koncepcja dydaktyki logiki w uj ciu Jeana Alexisa Borrelly ego na tle o wieceniowych reform szkolnych, Archiwum Historii Filozofii i My li Społecznej 2006, nr 50-51, s ; t e n e, Koncepcja dydaktyki logiki w uj ciu Jeana Alexisa Borrelly ego, [w:] Philosophia rationis magistra vitae, red. J. Bremer, R. Janusz, t. 2, Kraków 2005, s B u f f i e r, Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol La Logique, ou l art de penser, Paris 1662; przekład polski: Logika, czyli sztuka my lenia, przeł. S. Rohmanowa, Warszawa Institutio logica (wyd. kryt. wersji z Opera omnia, t. 1, Lugduni 1658, z przekładu H. Jones, Assen 1981); polski przekład: Logika, przeł. L. Chmaj, L. Joachimowicz, Warszawa 1964) 41 Zob. syntetyczne uj cie: J a n e c z e k. Logika czy epistemologia?, s B u f f i e r, Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol
11 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 93 Le Clerca. J. P. de Crousaza 43 i P. S. Régis 44. W obu przypadkach zawsze w sposób wywa ony, dostrzegaj c plusy i minusy recenzowanego dzieła, po podaniu mniej lub bardziej ogólnych uwag odno nie do celu przedło enia, struktury, zale no ci od innych uj czy warto ci dydaktycznych ustosunkowuje si do poszczególnych sformułowa tak ci le logicznych, jak i dotycz cych kontekstu kulturowego (np. krytyka naturalistycznej koncepcj religii Le Clerca). Zwraca zwłaszcza uwag stosunek do tradycji scholastycznej. O ile jak Kartezjusz podkre la jej walory w uczeniu sztuki dyskusji, to nie satysfakcjonuje go przygotowanie do zdobywania prawdy. Jednak s dzi, e logika i inne działy filozofii scholastycznej zasłu yły sobie na szacunek tak dalece, i stwierdza, e niewiele jest rzeczy w odniesieniu do zasad nowej filozofii, które by nie były przedstawiane w scholastyce, i to w sposób uporz dkowany i dokładny 45. Stwierdzenia te s tym wa niejsze, e autor uto samia si z tradycj nowo ytn, chwal c np. Kartezjusza za przedstawienie przeszkód w osi gni ciu prawdy, a uj cie Locke a uznaj c za pierwsz analiz operacji esprit humain 46. Nic dziwnego, e chwali kartezja sk, cho eklektyczn Logik z Port-Royal jako dzieło godne szacunku, zwłaszcza za starania w uwolnieniu dydaktyki logiki od kwestii błahych oraz za odniesienia logiki do aktywno ci naukowej lub praktyki yciowej, co było obce tradycyjnej logice. Ta jednak zasługuje na szczególny szacunek od trzydziestu lub czterdziestu lat dzi ki rywalizacji nowych filozofów. Przyjmuje wi c form okre lan jako philosophia recentiorum, stanowi 43 Système de Réflexion qui peuvent contribuer à la netteté et à l étendue de nos connaissances, ou Nouvel Essai de Logique, Amsterdam 1712; to jako: La logique, ou système de réflexions, qui peuvent contribuer à la netteté et l étendue de nos connaissances réflexions, t. 1-3, Amsterdam 1720; Logicae systema, t. 1-2, Genevae 1724; przekład angielski, dokonany przez J. Henleya: A New Treatise of the Art of Thinking; or, a Compleat System of Reflections, concerning the Conduct and Improvement of the Mind, t. 1-2, London 1724; Observations critiques sur l abrégé de la logique de Mr. Wolff, Genève 1744; Examen du pyrrhonisme ancien und moderne, Den Haag Zob. R i s s e, Die Logik der Neuzeit, t. 2, s ; W. S. H o w e l l, Eigteenth-Century British Logic and Rhetoric. Princeton 1971 s Système de philosophie, contenant la logique, la métaphysique, la physique et la morale, t. 1-3, Paris 1690; Cours entier de philosophie ou système général selon les principes de M. Descartes, contenant la logique, la métaphysique, la physique, et la morale, t. 1-3, Amsterdam 1691 (przedruk: New York 1970). Zob. R i s s e, Die Logik der Neuzeit, t. 2, s B u f f i e r, Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol T e n e, Traité des premières véritez, et de la source de nos jugements, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol
12 94 KS. STANISŁAW JANECZEK bowiem przejaw eklektycznego wł czania do arystotelizmu chrze cija skiego nowo ytnych dokona filozoficznych i naukowych 47. Kurs logiki jest dla Buffiera elementem kształcenia, które winno obejmowa wszystkie wymiary ludzkiej aktywno ci, a wi c w zakresie wymowy, ducha ( esprit ), okre lanego tak e jako umysł ( intelligence 48 czy entendement ) 49, oraz serca, co traktuje jednak e, w duchu O wiecenia, jako rodek zapewniaj cy osi gni cie szcz cia i doskonało ci 50. Je li za zwróci si uwag na akcentowanie roli samo wiadomo ci w zakresie posiadanych sprawno ci w wymiarze poznawczym czy wolitywno-emocjonalnym 51, to zrozumiałe staje si eksponowanie przez niego wiedzy kształc cej inteligencj (metafizyka i logika) w odró nieniu od wiedzy dotycz cej faktów, a wi c bazuj cej tylko na pami ci (prawo, fizyka, historia). Nic wi c dziwnego, e lekcewa y fizyk, która nie ma owych warto ci kształc cych, nie odkrywa tak e przyczyn natury (nie jest wi c filozoficzna), nadto nie odznacza si pewno ci oraz jest nowa i trudna. Zaleca jednak nauk historii, która słu y wychowaniu moralnemu poszerzaj c pole osobistego do wiadczenia. Doceniaj c za rol geometrii dla jej walorów analitycznych, uznaje j jednak za dyscyplin o charakterze specjalistycznym i nie u yteczn dla ycia codziennego 52. Jednocze nie odró nia ladem Kartezjusza od tak poj tej wiedzy racjonalnej wiedz objawion, akcentuj c wszak e racjonalny charakter chrze cija stwa 53. Na te rozwa ania metodologiczne nale y jednak patrze wyj tkowo ostro nie, formułowane s one bowiem w perspektywie dydaktyki szkolnictwa redniego, a nadto program ten w gruncie rzeczy słu y usankcjonowaniu zmieniaj cego si powoli jezuickiego Ratio studiorum, które stopniowo rozszerzyło dydaktyk j zykow o przedmioty humanistyczne 54, a bardziej opornie wprowadzało matematyk i eksperymentalne 47 T e n e, Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol , 884. Zob. S. J a n e c z e k, Czym była o wieceniowa philosophia recentiorum. Kwartalnik Filozoficzny 26 (1998), z. 1, s B u f f i e r, Plan général de cours de sciences, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol. XIII-XIV. 49 T e n e, Discours sur l étude et sur la méthode des sciences, [w:] t e n e, Cours des sciences, kol [ ] savoir, de former le langage, l esprit et le cœur, ce qui méne de soi-même à la fin essentielle de toutes choses; qui est de nous rendre heureux et parfaits, autant que le permet la condition humaine (tam e, kol. 1475). 51 Tam e, kol Tam e, kol Zob. W i l k i n s, A Study of the Works of Claude Buffier, s Na znaczenie historii w kształceniu jezuickim wskazywał wpływowy podr cznik metodyczny J. Jouvancy (Juventius) De ratione discendi et docendi (1703), za którym poszła praktyka
13 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 95 przyrodoznawstwo, cho ju co najmniej od pocz tku drugiego wier wiecza XVIII w. nie brak wiadectw nauczania i tych dyscyplin 55. Odpowiednio do przedstawionego wy ej przedło enia historycznego, Buffier w duchu nowo ytnym koncentruje si na praktycznych, bo epistemologicznych zadaniach logiki. Logika ma umo liwia prawidłowe my lenie, co poci ga za sob ograniczenie do minimum teorii rozumowa, która jednak zdominuje wykład pierwszego członu podr cznika logiki. Wła ciwa problematyka epistemologiczna, zwi zana z nauk o ideach, ich genezie, rodzajach, ich j zykowym wyra eniu oraz bł dach poznawczych zostanie podj ta przez drug cz tego traktatu. Buffier, nie wyró niaj c w aspekcie merytorycznym poszczególnych cz ci logiki co jest charakterystyczne tak dla scholastycznych, jak i eklektycznych podr czników logiki podtrzyma tak e jej tradycyjny schemat, omawiaj c, po propedeutycznym rozwa eniu jej natury i cz ci, problematyk idei, s du i rozumowania, z wyakcentowaniem sylogistyki. Jednocze nie uwa a, e układ ten obejmuje operacje, do których niektórzy (nie wskazuje ródła) chcieliby sprowadzi poznanie, czyli porównywanie, w tpienie i metod, albowiem np. ta ostatnia sprowadza si do s dzenia i rozumowania 56. Epistemologiczny rys tej logiki wyra a si w preferencji pierwszej operacji logicznej, czyli percepcji i jej rezultatu jakimi s idee, które dostarczaj tre ci poznawczych, podstawow bowiem funkcj idei jest reprezentowanie rzeczy, którego warto pierwszorz dnie decyduje o warto ci poznania 57. Podobn interpretacj mo na znale w odniesieniu do analizy natury s du i rozumowania, które dalekie s od interpretacji formalnej, gdy Buffier akcentuje ich rol w tworzeniu definicji słu cych do wyra enia realnych stanów rzeczy (atrybutów) 58, st d te to prawdziwo przesłanek decyduje o prawdziwo ci wniosku 59. dydaktyczna we wszystkich krajach Europy. Zob. wraz z dokumentacj na temat uj cia historii Buffiera w: K. P u c h o w s k i, Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej , Gda sk 1999, s F. de D a i n v i l l e, L enseignement scientifique dans les collèges des jésuites, [w:] Enseignement et diffusion des sciences en France au XVIII e siècle, red. R. Taton, Paris 1964; t e n e, L enseignement des mathématiques dans les collèges des jésuites de France du XVI e au XVIII e siècle, Revue d histoire des sciences 7 (1954), s. 6-21, B u f f i e r, Traité des premières véritez de conséquence, ou les principes du raisonnement, [w:] t e n e, Cours de sciences, kol Tam e, kol , Tam e, kol. 755, 758, Nous avons dit que cette troisiéme opération est un jugement, qui ce tire d un autre jugement... par un artifice quon apelle Silogisme... C est un discours composé de trois propositions
14 96 KS. STANISŁAW JANECZEK * Analiza przepisów KEN, a nade wszystko jej praktyki dydaktycznej wskazuje, e szkolnictwo polskie ostatniego wier wiecza XVIII wieku odbiegało od jednostronnego doktrynerstwa É. Condillaca, który z kursu logiki czynił traktat z zakresu epistemologii. wiadczy o tym m.in. zalecany przez t instytucj o wiatow podr cznik C. Buffiera, postaci wa nej dla o wieceniowych reform szkolnych w szkolnictwie jezuickim we Francji. Sformułował on eklektyczne uj cie logiki charakterystyczne dla kultury logicznej O wiecenia. Wzbogaca bowiem podr cznik logiki o problematyk epistemologiczn, ale chroni go przed wyrugowaniem logiki formalnej, co chyba ostatecznie nie było w interesie władz KEN, skoro powstrzymały si jednak od wydania polskiego tłumaczenia redukcjonistycznego uj cia Condillaca. BIBLIOGRAFIA A r n a u l d A., N i c o l e P. : La Logique, ou l art de penser, Paris 1662 (pol.: Logika, czyli sztuka my lenia, przeł. S. Rohmanowa, Warszawa 1958). B a r g i e ł F.: Geneza i przyczyny niewiary według Jerzego Gengella SJ ( ). Forum Philosophicum 4 (1999), s Jerzego Gengella SJ ( ) rozprawa o nie miertelno ci duszy ludzkiej, Forum Philosophicum 4 (1999), s Problem ateizmu i nie miertelno ci duszy ludzkiej w pracach Jerzego Gengella SJ ( ), Rocznik Wydziału Filozoficznego TJ w Krakowie 1989, s B u f f i e r C. : Cours de sciences sur des principes nouveaux et simples, pour former la langage, l esprit et le cœur dans l usage ordinaire de la vie, Paris 1732 (reprint Genève 1971). C h a m c ó w n a M.: Uniwersytet Jagiello ski w dobie Komisji Edukacji Narodowej, t. 1, Wrocław C o m p a y r é G. : Histoire critique des doctrines de l éducation en France depuis le seizième siècle, t. 2, Paris C o n d i l l a c É. : La Logique ou les premiers développements de l art de penser. Paris 1780 (cyt. według wyd.: Œuvres philosophiques de Condillac, t. 2, red. G. Le Roy, Paris 1948, s ; pol.: Logika czyli pierwsze zasady sztuki my lenia, dzieło elementarne... na danie bywszej Komisji Edukacyjnej Narodowej dla szkół publicznych napisane i od niej aprobowane, a teraz z przydatkiem niektórych obja nie i przypisów przez Jana Znosk z francuskiego na polski j zyk przeło one, Wilno 1802, ; to w wyd. współczesnym: red. T. Kotarbi ski, Warszawa 1952). Cours d études pour l instruction du prince de Parme, t. I-XVI, Parma [wła c. Paris] C r o u s a z J. P. : Système de Réflexion qui peuvent contribuer à la netteté et à l étendue de nos connaissances, ou Nouvel Essai de Logique, Amsterdam disposées de telle sorte, que si l on reconçoit pour vraies, les deux premières; on est obligé aussi de reconoître la troisième pour vraie (tam e, kol ).
15 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 97 C z e o w s k i T.: Kilka danych o dziejach logiki w pracach Komisji Edukacji Narodowej, My l Filozoficzna 1952, nr 2, s D a i n v i l l e F.- L enseignement des mathématiques dans les collèges des jésuites de France du XVI e au XVIII e siècle, Revue d histoire des sciences 7 (1954), s. 6-21, L enseignement scientifique dans les collèges des jésuites, [w:] Enseignement et diffusion des sciences en France au XVIII e siècle, red. R. Taton, Paris D e s a u l t e s A.: Les «Memoires de Trévoux» et de le mouvement des idées au XVIII e siècle , Roma F o n t e n e l l e B.: Entretiens sur la pluralité des mondes. Paris 1686 (pol.: Rozmowy o wielo ci wiatów, Warszawa 1765). G a s s e n d i P.: Institutio logica (wyd. kryt. wersji z Opera omnia, t. 1, Lugduni 1658 z przekł. H. Jones. Assen 1981; pol.: Logika, przeł. L. Chmaj, L. Joachimowicz, Warszawa 1964). G e n o v e s i A.: Elementorum artis logico-criticae libri V, Venetiae 1745 (Varsaviae 1771). G r e l l Ch.: Le dix-huitième siècle et l antiquité en France , t. 1-2, Oxford H e r m a n d P.: Les idées morales de Diderot, Paris 1923 (reprint Hildesheim 1972). J a n e c z e k S.: Czym była o wieceniowa philosophia recentiorum. Kwartalnik Filozoficzny 26 (1998), z. 1, s Edukacja o wieceniowa a szkoła tradycyjna. Z dziejów kultury intelektualnej i filozoficznej. Lublin Koncepcja dydaktyki logiki w uj ciu Jeana Alexisa Borrelly ego, [w:] Philosophia rationis magistra vitae, red. J. Bremer, R. Janusz, t. 2, Kraków 2005, s Koncepcja dydaktyki logiki w uj ciu Jeana Alexisa Borrelly ego na tle o wieceniowych reform szkolnych, Archiwum Historii Filozofii i My li Społecznej 2006, nr 50-51, s Logika a teoria poznania. Podr czniki logiki w Polsce w dobie reform o wieceniowych na tle europejskim, Archiwum Historii Filozofii i My li Społecznej 41 (1996), s Logika czy epistemologia? Historycznofilozoficzne uwarunkowania nowo ytnej koncepcji logiki, Lublin J a u s s H. R.: Ästhetische Normen und geschichtliche Reflexion in der Querelle des anciens et modernes, München J o b e r t A.: La Commision d Education Nationale en Pologne ( ). Paris 1941 (pol.: Komisja Edukacji Narodowej w Polsce ( ). Jej dzieło wychowania obywatelskiego, przeł. M. Chamcówna, Wrocław 1979). Une correspondance polonaise de Condillac, Revue d histoire moderne 1936, t. 11, s K a f k e r F. A.: The Encyclopdists as a Group. A Collective Biography of the Authors of the Encyclopédie, Oxford The Encyclopdists as Induviduals. A Biographical Dictionary of the Authors of the Encyclopédie, Oxford K a p i t z a P. K.: Ein bürgerlicher Krieg in der gelehrten Welt. Zur Geschichte der Querelle des Anciens et des Modernes in Deutschland, München Komisja Edukacji Narodowej i jej szkoły w Koronie , red. T. Wierzbowski, Warszawa K o n a r s k i S.: Ustawy szkolne, przeł. W. Germain, Kraków K o t a r b i s k i T.: Wst p, [w:] É. C o n d i l l a c, Logika czyli pierwsze zasady sztuki my lenia, red. T. Kotarbi ski, Warszawa 1952, s. VII-XXV. K o t l a r s k i G.: Przegl d osi gni logiki O wiecenia w Polsce, [w:] Studia z historii filozofii, red. J. Such, Pozna 1975, s K o z ó w n a D.: Miejsce logiki Condillaca w systemie unowocze niania tre ci i metod nauczania przez KEN, [w:] Komisja Edukacji Narodowej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1: Nauki humanistyczno-społeczne, z. 88, Łód 1972, s
16 98 KS. STANISŁAW JANECZEK K w i a t k o w s k i T.: Logika w programie szkół Komisji Edukacji Narodowej, [w:] Ze studiów nad Komisj Edukacji Narodowej i szkolnictwem na Lubelszczy nie. Rozprawy i artykuły, Lublin 1973, s (to w: T. Kwiatkowski, Szkice z historii logiki ogólnej, Lublin 1993, s ). La Querelle des Anciens et des Modernes. XVII e XVIII e siècles, red. A.-M. Lecoq, Paris L e C l e r c J.: Logica sive ars ratiocinandi. Logica, Ontologia, Pneumatologia, t. 1, Amstelodami L o u g h J.: Essays on the Encyclopédie of Diderot and d Alembert, London L u b i e n i e c k a J.: Towarzystwo do Ksi g Elementarnych, Warszawa M a r c i l - L a c o s t e L.: Claude Buffier and Thomas Reid. Two Common-Sense Philosophers, Kingston M i z i a T.: Szkoły rednie Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony, Warszawa M o n t g o m e r y F. K.: La vie et l œuvre du Père Buffier, Paris M r o z o w s k a K.: Funkcjonowanie systemu szkolnego Komisji Edukacji Narodowej na terenie Korony w latach , Wrocław N a r b u t t O.: O pierwszym polskim podr czniku logiki. Z rozwa a nad filozofi O wiecenia, Łód N o r t h e a s t C. M.: The Parisians Jesuits and the Enlightenment , Oxford P a g o Th.: Johann Christoph Gottsched und die Rezeption der Querelle des Anciens et des Modernes in Deutschland, Frankfurt am Main 1989; München P u c h o w s k i K.: Edukacja historyczna w jezuickich kolegiach Rzeczypospolitej , Gda sk R é g i s P. S.: Système de philosophie, contenant la logique, la métaphysique, la physique et la morale, t. 1-3, Paris R i g a u l t H. : Histoire de la querelle des anciens et des modernes, New York 1963 (reprint wyd. Paris 1859). R i s s e W.: Logik der Neuzeit, t. 2: , Stuttgart S n y d e r s G.: La pédagogie en France aux dix-septième et dix-huitième siècles, Paris S o m m e r v o g e l C.: Bibliothèque de la Compagnie de Jésus, t. 1-10, Bruxelles S o r t a i s G.: Le cartésianisme chez les Jésuites français au XVII e et au XVIII e siècle, Paris S t a s i e w i c z I.: Pogl dy na nauk w Polsce okresu O wiecenia na tle ogólnoeuropejskim, Wrocław Ustawodawstwo szkolne za czasów KEN. Rozporz dzenia, ustawy pedagogiczne i organizacyjne ( ), wyd. J. Lewicki, Kraków V e n t o s a Á g u i l a r J. A.: El Sentido común en las obras filosóficas del P. Claude Buffier, S.I., contribución a la historia de la filosofía del sentido común, Barcelona W i l k i n s K. S.: A Study of the Works of Claude Buffier, Genève Z a b i e g l i k S.: Krzywe zwierciadło filozofii czyli dzieje poj cia zdrowego rozs dku, Warszawa ON THE HISTORY OF THE DIDACTICS OF LOGIC IN THE SCHOOLS OF THE COMMISSION FOR NATIONAL EDUCATION: CLAUDE BUFFIER S.J. S u m m a r y The studies on the history of logic in the Polish schools of the Commission for National Education in the period of the Enlightenment that have been published up to date evaluate the educational practice with respect to its accordance to Condillac s work. His textbook was indeed
17 Z DZIEJÓW DYDAKTYKI LOGIKI W SZKOŁACH KEN: CLAUDE BUFFIER SJ 99 ordered by the Commission for its schools, and it was also evaluated highly, but it was not published in the Polish language. From the rules of the Commission and its didactic practice, which made use of a series of the most eminent eclectic textbooks on logic then functioning in the European school, we can deduce that the Commission must have evaluated Condillac s book as too one-sided. Aside to his approach, there functioned in the then Polish school a number of other studies. The Commission exposed a textbook written by the French Jesuit, Claude Buffier, in the first place. Despite the fact that he was close to modern solutions, e.g. Descartes and Locke s, nevertheless he showed respect for scholastic tradition. Accordingly, he presented a group of solutions well-known from the traditional approaches. He only emphasised, in the modern spirit, how important is the veracity of the premises of syllogism as the fundamental condition for the veracity of the conclusion. It follows that the role of the theory of reasoning was limited and at the same time the value of epistemological problems was stressed. Summarised and translated by Rev. Stanisław Janeczek Słowa kluczowe: historia filozofii nowo ytnej, historia logiki, historia o wiaty, Claude Buffier. Key words: history of modern philosophy, history of logic, history of education, Claude Buffier. Information about Author: Rev. Prof. Dr STANISŁAW JANECZEK Chair of History of Polish Philosophy, Faculty of Philosophy, The John Paul II Catholic University of Lublin; address for correspondence: Al. Racławickie 14, PL Lublin; janeczek@kul.lublin.pl
Wniosek o przyznanie zasiłku szkolnego
(adresat) Wniosek o przyznanie zasiłku szkolnego 1. Wnioskodawca. Nazwisko i imi Dane wnioskodawcy (czy jest to rodzic, dyrektor szkoły lub pełnoletni ucze ) 2. Dane o uczniu. Nazwisko i imi ucznia Nazwisko
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 27 października 2009 r.
Dz.U.2009.184.1436 11-12-10 zm. Dz.U.2011.254.1526 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 27 października 2009 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko
Bardziej szczegółowoI. POSTANOWIENIE OGÓLNE
Załącznik do Zarządzenia Nr 26/2015 Rektora UKSW z dnia 1 lipca 2015 r. REGULAMIN ZWIĘKSZENIA STYPENDIUM DOKTORANCKIEGO Z DOTACJI PODMIOTOWEJ NA DOFINANSOWANIE ZADAŃ PROJAKOŚCIOWYCH NA UNIWERSYTETCIE KARDYNAŁA
Bardziej szczegółowoRegulamin przyznawania stypendiów doktorskich pracownikom Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
Regulamin przyznawania stypendiów doktorskich pracownikom Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego 1 Niniejszy regulamin został wprowadzony w oparciu o 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa
Bardziej szczegółowoZASADY REKRUTACJI UCZNIÓW DO LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. WOJSKA POLSKIEGO W NOWYM DWORZE MAZOWIECKIM NA ROK SZKOLNY 2015/2016
ZASADY REKRUTACJI UCZNIÓW DO LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. WOJSKA POLSKIEGO W NOWYM DWORZE MAZOWIECKIM NA ROK SZKOLNY 2015/2016 I. PODSTAWA PRAWNA 1. Ustawa z dnia 7 września 1991r o systemie oświaty.
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z religii Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Przechlewie
Przedmiotowy system oceniania z religii Szkoła Podstawowa im. Janusza Korczaka w Przechlewie I. Formy oceniania ucznia. Pomiar osiągnięć ucznia odbywa się w całym procesie katechizacji za pomocą następujących
Bardziej szczegółowoOd redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.
Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.
Bardziej szczegółowo, ZOJA KUCA *
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LVI, zeszyt 7 2008 ZOJA KUCA *. -, 3 - : 1901-1917, 1917-1922, - -, 1922-1964 1,,.,,.,,,,,,,, 2...,,, -,, -.,, 3. MGR ZOJA KUCA doktorantka Katedry Literatury Rosyjskiej w Instytucie
Bardziej szczegółowoOgólnopolska konferencja Świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynków komunalnych. Oświetlenie publiczne. Kraków, 27 września 2010 r.
w sprawie charakterystyki energetycznej budynków oraz postanowienia przekształconej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Ogólnopolska konferencja Świadectwa charakterystyki energetycznej
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 27 października 2009 r.
Dz.U.2009.184.1436 2011.12.10 zm. Dz.U.2011.254.1526 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ 1) z dnia 27 października 2009 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko
Bardziej szczegółowoProcedura uzyskiwania awansu zawodowego na stopień nauczyciela mianowanego przez nauczycieli szkół i placówek
Data publikacji : 10.01.2011 Procedura uzyskiwania awansu zawodowego na stopień nauczyciela mianowanego przez nauczycieli szkół i placówek Procedura uzyskiwania awansu zawodowego na stopień nauczyciela
Bardziej szczegółowoRozdział 1 Postanowienia ogólne
Załącznik do zarządzenia Rektora nr 59 z dnia 20 lipca 2015 r. REGULAMIN PRZYZNAWANIA ZWIĘKSZENIA STYPENDIUM DOKTORANCKIEGO Z DOTACJI PROJAKOŚCIOWEJ ORAZ ZASADY PRZYZNAWANIA STYPENDIUM DOKTORANCKIEGO W
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 3/2015 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 z dnia 29 kwietnia 2015 r.
Uchwała Nr 3/2015 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie zatwierdzenia Systematyki kryteriów wyboru projektów
Bardziej szczegółowoSZKOLNY ZESTAW PROGRAMÓW NAUCZANIA. SZKOŁA PODSTAWOWA W UJANOWICACH Rok szkolny 2008/2009
SZKOLNY ZESTAW PROGRAMÓW NAUCZANIA SZKOŁA PODSTAWOWA W UJANOWICACH Rok szkolny 2008/2009 I. Cele ogólne Szkolny zestaw programów nauczania to jeden z elementów programu szkoły służący do urzeczywistniania
Bardziej szczegółowoHarmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem
Harmonogramowanie projektów Zarządzanie czasem Zarządzanie czasem TOMASZ ŁUKASZEWSKI INSTYTUT INFORMATYKI W ZARZĄDZANIU Zarządzanie czasem w projekcie /49 Czas w zarządzaniu projektami 1. Pojęcie zarządzania
Bardziej szczegółowoZamawiający potwierdza, że zapis ten należy rozumieć jako przeprowadzenie audytu z usług Inżyniera.
Pytanie nr 1 Bardzo prosimy o wyjaśnienie jak postrzegają Państwo możliwość przeliczenia walut obcych na PLN przez Oferenta, który będzie składał ofertę i chciał mieć pewność, iż spełnia warunki dopuszczające
Bardziej szczegółowoKancelaria Radcy Prawnego
Białystok, dnia 30.03.2007 r. OPINIA PRAWNA sporządzona na zlecenie Stowarzyszenia Forum Recyklingu Samochodów w Warszawie I. Pytania: 1. Czy zakaz ponownego użycia przedmiotów wyposażenia i części, ujętych
Bardziej szczegółowo- 70% wg starych zasad i 30% wg nowych zasad dla osób, które. - 55% wg starych zasad i 45% wg nowych zasad dla osób, które
Oddział Powiatowy ZNP w Gostyninie Uprawnienia emerytalne nauczycieli po 1 stycznia 2013r. W związku napływającymi pytaniami od nauczycieli do Oddziału Powiatowego ZNP w Gostyninie w sprawie uprawnień
Bardziej szczegółowoREGULAMIN PRZEPROWADZANIA OCEN OKRESOWYCH PRACOWNIKÓW NIEBĘDĄCYCH NAUCZYCIELAMI AKADEMICKIMI SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE
Załącznik do zarządzenia Rektora nr 36 z dnia 28 czerwca 2013 r. REGULAMIN PRZEPROWADZANIA OCEN OKRESOWYCH PRACOWNIKÓW NIEBĘDĄCYCH NAUCZYCIELAMI AKADEMICKIMI SZKOŁY GŁÓWNEJ HANDLOWEJ W WARSZAWIE 1 Zasady
Bardziej szczegółowoPortretowanie zdolności i ich rozwój. Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Portretowanie zdolności i ich rozwój Projekt współfinansowany z Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Jeśli chcesz nauczyć Jasia matematyki, to musisz znać matematykę i Jasia ks.
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA DLA UCZESTNIKÓW ZAWODÓW ZADANIA
INSTRUKCJA DLA UCZESTNIKÓW ZAWODÓW 1. Zawody III stopnia trwają 150 min. 2. Arkusz egzaminacyjny składa się z 2 pytań otwartych o charakterze problemowym, 1 pytania opisowego i 1 mini testu składającego
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Bardziej szczegółowoAnaliza wyników egzaminu gimnazjalnego przeprowadzonego w roku szkolnym 2011/2012 w części z języka francuskiego
Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego przeprowadzonego w roku szkolnym 2011/2012 w części z języka francuskiego Egzamin gimnazjalny z języka francuskiego miał formę pisemną i został przeprowadzony 26
Bardziej szczegółowoDokumenty regulujące kwestie prawne związane z awansem zawodowym. ustawa z dnia 15 lipca 2004 r.
Dokumenty regulujące kwestie prawne związane z awansem zawodowym ustawa z dnia 15 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Karta a oraz o zmianie niektórych innych ustaw 1) ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII DLA KLAS IV VI
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z HISTORII DLA KLAS IV VI SPIS TREŚCI: 1. Cel oceny 2. Formy oceniania 3. Ogólne kryteria oceniania uczniów z historii 4. Zasady poprawiania ocen 5. Ustalenia końcowe 6. Kontrakt
Bardziej szczegółowoZESTAWIENIE UWAG. na konferencję uzgodnieniową w dn. 7.06.2011 r. poświęconą rozpatrzeniu projektu. rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów
ZESTAWIENIE UWAG na konferencję uzgodnieniową w dn. 7.06.2011 r. poświęconą rozpatrzeniu rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie współdziałania Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Szefa
Bardziej szczegółowoZarządzenie nr 91/2016 Wójta Gminy Zielonki z dnia 21 kwietnia 2016 roku
O-KRS-490-1/16 Zarządzenie nr 91/2016 Wójta Gminy Zielonki z dnia 21 kwietnia 2016 roku w sprawie ogłoszenia konkursu na kandydata na stanowisko Dyrektora Przedszkola Samorządowego w Zielonkach Na podstawie:
Bardziej szczegółowoJÓZEF W. BREMER WPROWADZENIE DO LOGIKI
JÓZEF W. BREMER WPROWADZENIE DO LOGIKI Wydawnictwo WAM Kraków 2006 Spis tre ci Przedmowa Jana Wole skiego 9 Wst p 11 1 Logika i jej rozumienie 17 1.1 Teksty wprowadzaj ce...................... 17 1.1.1
Bardziej szczegółowoREGULAMIN REKRUTACJI KANDYDATÓW do klas pierwszych X Liceum Ogólnokształcącego im. Przemysła II w Poznaniu na rok szkolny 2011/2012
REGULAMIN REKRUTACJI KANDYDATÓW do klas pierwszych X Liceum Ogólnokształcącego im. Przemysła II w Poznaniu na rok szkolny 2011/2012 Uchwała Rady Pedagogicznej nr 10/10/11 z dnia 17 lutego 2011 REGULAMIN
Bardziej szczegółowo,,Nie bój się matematyki - Program zajęć wyrównawczych z matematyki dla uczniów klas VI Szkoły Podst. nr 5 w Nowym Dworze Maz.
1,,Nie bój się matematyki - Program zajęć wyrównawczych z matematyki dla uczniów klas VI Szkoły Podst. nr 5 w Nowym Dworze Maz. Wstęp Program zajęć wyrównawczych został napisany z myślą o uczniach klas
Bardziej szczegółowoStrategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania).
Strategia rozwoju kariery zawodowej - Twój scenariusz (program nagrania). W momencie gdy jesteś studentem lub świeżym absolwentem to znajdujesz się w dobrym momencie, aby rozpocząć planowanie swojej ścieżki
Bardziej szczegółowoFilozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych
Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych 2011-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych:
Bardziej szczegółowoWYNIKI EGZAMINU MATURALNEGO W 2009 ROKU
Wydzia Bada i Analiz OKE w Krakowie WYNIKI EGZAMINU MATURALNEGO W 2009 ROKU WST PNE INFORMACJE DLA TRZECH WOJEWÓDZTW PO O ONYCH NA TERENIE DZIA ANIA OKE W KRAKOWIE Egzamin maturalny w 2009 roku organizowany
Bardziej szczegółowoDlaczego kompetencje?
Dlaczego kompetencje? Kompetencje to słowo, które słyszymy dziś bardzo często, zarówno w kontekście konieczności wykształcania ich u uczniów, jak i w odniesieniu do naszego osobistego rozwoju zawodowego.
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2014/2015 Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych Kierunek studiów:
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr 15/19/2015 ZARZĄDU POWIATU W WĄBRZEŹNIE z dnia 11 marca 2015 r.
UCHWAŁA Nr 15/19/2015 ZARZĄDU POWIATU W WĄBRZEŹNIE z dnia 11 marca 2015 r. w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na prowadzenie rehabilitacji osób niepełnosprawnych w różnych typach placówek -
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR 19/46/15 ZARZĄDU POWIATU DZIERŻONIOWSKIEGO. z dnia 30 kwietnia 2015 r.
UCHWAŁA NR 19/46/15 ZARZĄDU POWIATU DZIERŻONIOWSKIEGO z dnia 30 kwietnia 2015 r. w sprawie ogłoszenia konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Dzierżoniowie Na podstawie
Bardziej szczegółowoREGULAMIN OTWIERANIA I PRZEPROWADZANIA PRZEWODÓW DOKTORSKICH NA WYDZIALE ZARZĄDZANIA GWSH. Postanowienia ogólne
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Rektora z dnia 02.06.2014r. Tekst jednolity REGULAMIN OTWIERANIA I PRZEPROWADZANIA PRZEWODÓW DOKTORSKICH NA WYDZIALE ZARZĄDZANIA GWSH 1. Postanowienia ogólne 1. Niniejszy
Bardziej szczegółowoKontrakt Terytorialny
Kontrakt Terytorialny Monika Piotrowska Departament Koordynacji i WdraŜania Programów Regionalnych Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, 26 pażdziernika 2012 r. HISTORIA Kontrakty wojewódzkie 2001
Bardziej szczegółowoAKADEMIA MUZYCZNA IM. I.J. PADEREWSKIEGO W POZNANIU WYDZIAŁ INSTRUMENTALNY
AKADEMIA MUZYCZNA IM. I.J. PADEREWSKIEGO W POZNANIU WYDZIAŁ INSTRUMENTALNY Moduł/Przedmiot: Literatura specjalistyczna Instrumenty historyczne Kod modułu: xxx Koordynator modułu: wykł. Henryk Kasperczak
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Troszynie
Koncepcja pracy Szkoły Podstawowej im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Troszynie na lata 2014-2019 Koncepcja pracy szkoły została opracowana w oparciu o: 1. Ustawę o systemie oświaty z dnia 7 września 1991
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA ETYKA: LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA ETYKA: LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE OPRACOWAŁ: mgr Marcin Szymański Zespół Szkół Ogólnokształcących w Opolu Podstawa prawna: -Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu
Bardziej szczegółowoW przypadku kandydatów do klasy o ukierunkowaniu politechnicznym brane będą pod uwagę oceny z następujących przedmiotów: a) matematyka b) fizyka
Szczegółowe warunki rekrutacji Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Władysława Broniewskiego w Strzelcach Opolskich w roku szkolnym 2016/2017 opracowany na podstawie: Ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoJakie są te obowiązki wg MSR 41 i MSR 1, a jakie są w tym względzie wymagania ustawy o rachunkowości?
Jakie są te obowiązki wg MSR 41 i MSR 1, a jakie są w tym względzie wymagania ustawy o rachunkowości? Obowiązki sprawozdawcze według ustawy o rachunkowości i MSR 41 Przepisy ustawy o rachunkowości w zakresie
Bardziej szczegółowoKRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII. Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą.
KRYTERIUM WYMAGAŃ Z RELIGII Uczeń otrzymujący ocenę wyższą spełnia wymagania na ocenę niższą. KLASA III Ocena dopuszczająca -Wie, dlaczego należy odprawiać I piątki miesiąca. -Wie, że słowo Boże głoszone
Bardziej szczegółowoZAANGA OWANIE PRACOWNIKÓW W PROJEKTY INFORMATYCZNE
ZAANGA OWANIE PRACOWNIKÓW W PROJEKTY INFORMATYCZNE LESZEK MISZTAL Politechnika Szczeci ska Streszczenie Celem artykułu jest przedstawienie metody rozwi zania problemu dotycz cego zaanga owania pracowników
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 12. PRZEDMIOTOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA 3 Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia (symbol)
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: GEOGRAFIA POLITYCZNA 2. KIERUNEK: POLITOLOGIA 3. POZIOM STUDIÓW: I STOPNIA 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I/1 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 2 6. LICZBA GODZIN: 30 CA 7. TYP PRZEDMIOTU
Bardziej szczegółowoOrganizacja awansu zawodowego nauczycieli W ZESPOLE SZKÓŁ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W GŁOGOWIE
Organizacja awansu zawodowego nauczycieli W ZESPOLE SZKÓŁ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI W GŁOGOWIE I. POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 1. Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa bez bliższego określenia o : 1) Szkole
Bardziej szczegółowoPROGRAM ZAPEWNIENIA I POPRAWY JAKOŚCI AUDYTU WEWNĘTRZNEGO
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr 103/2012 Burmistrza Miasta i Gminy Skawina z dnia 19 czerwca 2012 r. PROGRAM ZAPEWNIENIA I POPRAWY JAKOŚCI AUDYTU WEWNĘTRZNEGO MÓDL SIĘ TAK, JAKBY WSZYSTKO ZALEśAŁO OD
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓ OWA PROCEDURA ZG ASZANIA I WYBORU TEMATU PROJEKTU BADAWCZEGO NA STUDIACH DOKTORANCKICH REALIZOWANYCH W WYDZIALE MECHANICZNYM
Za cznik do Uchwa y Rady Wydzia u Mechanicznego nr 01/01/2013 z dnia 17.01.2013r. SZCZEGÓ OWA PROCEDURA ZG ASZANIA I WYBORU TEMATU PROJEKTU BADAWCZEGO NA STUDIACH DOKTORANCKICH REALIZOWANYCH W WYDZIALE
Bardziej szczegółowoProcedura nadawania uprawnień do potwierdzania Profili Zaufanych w Urzędzie Gminy w Ryjewie
WÓJT GMINY RYJEWO Załącznik Nr 2 do Zarządzenia Nr 13/15 Wójta Gminy Ryjewo z dnia 20 lutego 2015 roku w sprawie zmiany treści zarządzenia Nr 45/14 Wójta Gminy Ryjewo z dnia 30 czerwca 2014 roku w sprawie
Bardziej szczegółowoWyższego z dnia 9 października 2014 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz. U. 2014, poz. 1370).
UCHWAŁA Nr 37/2015 Senatu Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie z dnia 26 marca 2015 r. w sprawie wprowadzenia wytycznych dotyczących projektowania programów studiów oraz planów i programów
Bardziej szczegółowoANALIZA EGZAMINU MATURALNEGO. w LVI Liceum Ogólnokształcącym im. Leona Kruczkowskiego w Warszawie
ANALIZA EGZAMINU MATURALNEGO w LVI Liceum Ogólnokształcącym im. Leona Kruczkowskiego w Warszawie ROK SZKOLNY 7/8 WSTĘP Egzamin maturalny w roku szkolnym 7/8 w LVI Liceum Ogólnokształcącym im. Leona Kruczkowskiego
Bardziej szczegółowoPROGRAM NR 2(4)/T/2014 WSPIERANIE AKTYWNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ
PROGRAM NR 2(4)/T/2014 WSPIERANIE AKTYWNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ IMiT 2014 1 1. CELE PROGRAMU Program ma na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych artystów tańca oraz doskonalenie kadry pedagogicznej i badawczo-naukowej
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. 1) (tekst jednolity)
Dz.U.98.21.94 1998.09.01 zm. Dz.U.98.113.717 art. 5 1999.01.01 zm. Dz.U.98.106.668 art. 31 2000.01.01 zm. Dz.U.99.99.1152 art. 1 2000.04.06 zm. Dz.U.00.19.239 art. 2 2001.01.01 zm. Dz.U.00.43.489 art.
Bardziej szczegółowoZASADY REKRUTACJI KANDYDATÓW DO XVIII LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. JANA ZAMOYSKIEGO NA ROK SZKOLNY 2016/2017
XVIIILO.4310.5.2016 XVIII LO im. Jana Zamoyskiego ZASADY REKRUTACJI KANDYDATÓW DO XVIII LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. JANA ZAMOYSKIEGO NA ROK SZKOLNY 2016/2017 I. Podstawa prawna 1. Ustawa z dnia 7 września
Bardziej szczegółowoSYSTEM FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH W POLSCE
SYSTEM FINANSOWANIA NIERUCHOMOŚCI MIESZKANIOWYCH W POLSCE Wstęp Rozdział 1 przedstawia istotę mieszkania jako dobra ekonomicznego oraz jego rolę i funkcje na obecnym etapie rozwoju społecznego i ekonomicznego.
Bardziej szczegółowoWNIOSEK. o przyjęcie ucznia do klasy pierwszej ogólnodostępnej publicznego gimnazjum 1
Załącznik nr 4 do Zarządzenia Nr RKA.0050.33.2016 Burmistrza Łomianek z dnia 1 marca 2016 r. Imiona i Nazwiska wnioskodawców rodziców kandydata Adres do korespondencji w sprawach rekrutacji Dyrektor Gimnazjum
Bardziej szczegółowoRegulamin rekrutacji
S t r o n a 1 Regulamin rekrutacji do Liceum Ogólnokształcącego Towarzystwa Salezjańskiego w roku szkolnym 2016/2017 Podstawa prawna: Ustawa o systemie oświaty Dz. U. z 2014 poz. 7 i 811 oraz z 2015 r.
Bardziej szczegółowoZASADY REKRUTACJI UCZNIÓW
ZASADY REKRUTACJI UCZNIÓW DO 3-LETNIEGO LVI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO im. LEONA KRUCZKOWSKIEGO W WARSZAWIE w roku szkolnym 2014 / 2015 Rozdział I PODSTAWA PRAWNA Art.1 Ustawa z dnia 6 grudnia 2013 r. o
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 267/2011 Prezydenta Miasta Kalisza z dnia 1 czerwca 2011 r.
Zarządzenie Nr 267/2011 Prezydenta Miasta Kalisza z dnia 1 czerwca 2011 r. w sprawie ogłoszenia konkursów na kandydatów na stanowiska dyrektorów publicznych szkół, w których upływa okres powierzenia stanowiska
Bardziej szczegółowoROZPORZ DZENIE MINISTRA KULTURY I SZTUKI. z dnia 9 marca 1999 r.
Dz.U.99.41.419 ROZPORZ DZENIE MINISTRA KULTURY I SZTUKI z dnia 9 marca 1999 r. w sprawie wymaga kwalifikacyjnych uprawniaj cych do zajmowania okre lonych stanowisk w bibliotekach oraz trybu stwierdzania
Bardziej szczegółowoPOWANIA W PRZEWODACH DOKTORSKICH NA WYDZIALE ZARZ
REGULAMIN POSTĘPOWANIA W PRZEWODACH DOKTORSKICH NA WYDZIALE ZARZĄDZANIA I ADMINISTRACJI UNIWERSYTETU HUMANISTYCZNO-PRZYRODNICZEGO JANA KOCHANOWSKIEGO W KIELCACH Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 14 marca
Bardziej szczegółowoRegulamin rekrutacji do Gimnazjum w Chwaliszewie na rok szkolny 2016/2017
Regulamin rekrutacji do Gimnazjum w Chwaliszewie na rok szkolny 2016/2017 Podstawa prawna: 1. Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2015 r. poz. 2156 z późn zm.) 2. Rozporządzenie
Bardziej szczegółowoRegulamin rekrutacji do Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 4 na rok szkolny 2016/2017
Regulamin rekrutacji do Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 4 na rok szkolny 2016/2017 1 1. O przyjęciu kandydata do klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej: zasadniczej szkoły zawodowej, liceum ogólnokształcącego
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowe zasady oceniania. zgodne z Wewnątrzszkolnymi Zasadami Oceniania. obowiązującymi w XLIV Liceum Ogólnokształcącym.
Przedmiotowe zasady oceniania zgodne z Wewnątrzszkolnymi Zasadami Oceniania obowiązującymi w XLIV Liceum Ogólnokształcącym. Przedmiot: biologia Nauczyciel przedmiotu: Anna Jasztal, Anna Woch 1. Formy sprawdzania
Bardziej szczegółowoKsiądz Profesor Mieczysław Lubański : bibliografia (1994-2004). Studia Philosophiae Christianae 40/2, 9-12
Ksiądz Profesor Mieczysław Lubański : bibliografia (1994-2004). Studia Philosophiae Christianae 40/2, 9-12 2004 Studia P h ilosophiae C h ristianae U K SW 40(2004)2 KSIĄDZ PROFESOR MIECZYSŁAW LUBAŃSKI
Bardziej szczegółowoKielce, dnia 8 czerwca 2016 r. Poz. 1798 UCHWAŁA NR XXVIII/167/16 RADY MIEJSKIEJ W KUNOWIE. z dnia 31 maja 2016 r.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚWIĘTOKRZYSKIEGO Kielce, dnia 8 czerwca 2016 r. Poz. 1798 UCHWAŁA NR XXVIII/167/16 RADY MIEJSKIEJ W KUNOWIE z dnia 31 maja 2016 r. w sprawie zatwierdzenia Lokalnego Programu
Bardziej szczegółowoNAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W ŁODZI ul. Kilińskiego 210, 90-980 Łódź 7 tel. 683-11-00 (fax) 683-11-29 skr. poczt. 243
Łódź, dnia grudnia 2007 r. NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W ŁODZI ul. Kilińskiego 210, 90-980 Łódź 7 tel. 683-11-00 (fax) 683-11-29 skr. poczt. 243 P/07/079 LLO-410-34-01/07 P a n Krzysztof CHOJNIAK
Bardziej szczegółowoOPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
Załącznik nr 9 do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012z dnia 14 grudnia 2011 r. Druk DNiSS nr PK_IIIF OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Andragogika Kod przedmiotu: 117 Rodzaj
Bardziej szczegółowoProcedura działania Punktu Potwierdzającego Profile Zaufane epuap w Urzędzie Miejskim w Łabiszynie
Załącznik do Zarządzenia Nr 120.16.2014 Burmistrza Łabiszyna z dnia 25 kwietnia 2014 r. Procedura działania Punktu Potwierdzającego Profile Zaufane epuap w Urzędzie Miejskim w Łabiszynie ""BSES Spis treści
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO I ETAP EDUKACYJNY- KLASY I-III
PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA ANGIELSKIEGO I ETAP EDUKACYJNY- KLASY I-III I TREŚCI NAUCZANIA KLASA I SZKOŁY PODSTAWOWEJ Język obcy nowożytny. Wspomaganie dzieci w porozumiewaniu się z osobami,
Bardziej szczegółowoKolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych
Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych Kierunek studiów: studia międzykierunkowe Rodzaj studiów: jednolite pięcioletnie studia magisterskie lub studia I stopnia (w zależności
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XXXIX/247/06 Rady Gminy Firlej z dnia 12 pa dziernika 2006r.
UCHWAŁA Nr XXXIX/247/06 Rady Gminy Firlej z dnia 12 pa dziernika 2006r. w sprawie Programu Współpracy Gminy Firlej z Organizacjami Pozarz dowymi oraz innymi podmiotami okre lonymi w ustawie o po ytku publicznym
Bardziej szczegółowoTwierdzenie Bayesa. Indukowane Reguły Decyzyjne Jakub Kuliński Nr albumu: 53623
Twierdzenie Bayesa Indukowane Reguły Decyzyjne Jakub Kuliński Nr albumu: 53623 Niniejszy skrypt ma na celu usystematyzowanie i uporządkowanie podstawowej wiedzy na temat twierdzenia Bayesa i jego zastosowaniu
Bardziej szczegółoworeferent prawny w Drugim Wydziale Kontroli Zamówień Departamentu Kontroli Doraźnej
Ogłoszenie o pracę Stanowisko Email Telefon Fax Data składania 2016-03-31 Data wygaśnięcia 2016-03-31 Tagi Województwo Powiat Gmina Miasto Ulica Numer budynku 17 referent prawny w Drugim Wydziale Kontroli
Bardziej szczegółowoGdańsk, dnia 13 listopada 2014 r. Poz. 3763 UCHWAŁA NR L/327/14 RADY POWIATU TCZEWSKIEGO. z dnia 28 października 2014 r. Tczewskiego.
DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO Gdańsk, dnia 13 listopada 2014 r. Poz. 3763 UCHWAŁA NR L/327/14 RADY POWIATU TCZEWSKIEGO z dnia 28 października 2014 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania
Bardziej szczegółowoZarządzenie Nr 12 /SK/2010 Wójta Gminy Dębica z dnia 06 kwietnia 2010 r.
Zarządzenie Nr 12 /SK/2010 Wójta Gminy Dębica z dnia 06 kwietnia 2010 r. w sprawie określenia i wdrożenia audytu wewnętrznego w Urzędzie Gminy Dębica oraz jednostkach organizacyjnych Gminy Dębica. Na podstawie
Bardziej szczegółowoKatolicki Uniwersytet. Jana Pawła II
Katolicki Uniwersytet L u b e l s k i Jana Pawła II FILOZOFIA TEORETYCZNA /filozofia STUDIA FILOZOFIA w KUL przygotowuje do samodzielnych i dojrzałych decyzji życiowych. Rozpoczęcie studiowania od FILOZOFII
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU. Wydział Pedagogiki i Psychologii. Instytut Psychologii. Psychologia. jednolite studia magisterskie. Stacjonarne
OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Seminarium monograficzno teoretyczne : Psychologia twórczości - wspomagania rozwoju czynności poznawczych u dzieci Wydział Wydział Pedagogiki i Psychologii
Bardziej szczegółowoJAK OCENIAĆ, BY WSPIERAĆ ROZWÓJ UCZNIA
JAK OCENIAĆ, BY WSPIERAĆ ROZWÓJ UCZNIA Jak oceniać, by wspierać rozwój ucznia PLAN PREZENTACJI: 1. Wstęp 2. Atmosfera w szkole 3. Zajęcia edukacyjne 4. Ocenianie ucznia 5. Współpraca w szkole 6. Współpraca
Bardziej szczegółowoREGULAMIN REKRUTACJI UCZNIÓW/SŁUCHACZY DO ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH I OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. KAZIMIERZA WIELKIEGO W BUSKU-ZDROJU
do Statutu ZSTiO REGULAMIN REKRUTACJI UCZNIÓW/SŁUCHACZY DO ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH I OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. KAZIMIERZA WIELKIEGO W BUSKU-ZDROJU 2 Wstęp Zasady rekrutacji uczniów regulują: - Rozporządzenie
Bardziej szczegółowoRZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER CYFRYZACJI
Warszawa, dnia 22 grudnia 2015 r. RZECZPOSPOLITA POLSKA MINISTER CYFRYZACJI Anna Streżyńska DI-WRP.0210.14.2015 Pani Justyna Duszyńska Sekretarz Komitetu Rady Ministrów ds. Cyfryzacji Szanowna Pani Sekretarz,
Bardziej szczegółowoJak pomóc dziecku w n auc u e
Jak pomóc dziecku w nauce O jakości uczenia i wychowania dzieci decydują: nauczyciele, sami uczniowie i rodzice. Każdy z nich jest tak samo ważny. Jaka jest rola rodziców? Bez ich aktywności edukacja dziecka
Bardziej szczegółowowspółfinansowany w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
U M O W A nr RP -.. o dofinansowanie bezrobotnemu podjęcia działalności gospodarczej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007-2013 Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich Działanie 6.2
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012
Załącznik Nr 2 do Uchwały Nr 161/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 20 grudnia 2012 Objaśnienia przyjętych wartości do Wieloletniej Prognozy Finansowej Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2013-2028 1.
Bardziej szczegółowoKomentarz do prac egzaminacyjnych w zawodzie technik administracji 343[01] ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE
Komentarz do prac egzaminacyjnych w zawodzie technik administracji 343[01] ETAP PRAKTYCZNY EGZAMINU POTWIERDZAJĄCEGO KWALIFIKACJE ZAWODOWE OKE Kraków 2012 Zadanie egzaminacyjne zostało opracowane
Bardziej szczegółowoStanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Warszawa, 16 maja 2016 r. Stanowisko Rzecznika Finansowego i Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawie interpretacji art. 49 ustawy o kredycie
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ
WYDZIAŁ ARCHITEKTURY POLITECHNIKI GDAŃSKIEJ Zasady dyplomowania na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej dla studiów II stopnia na kierunku Architektura i urbanistyka przyjęty przez Radę Wydziału
Bardziej szczegółowoREGULAMIN dokonywania okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w Miejskim Przedszkolu Nr 5 w Ciechanowie.
REGULAMIN dokonywania okresowych ocen kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w Miejskim Przedszkolu Nr 5 w Ciechanowie. 1 1. Okresowym ocenom kwalifikacyjnym podlegają pracownicy zatrudnieni
Bardziej szczegółowoArchiwum Prac Dyplomowych
Archiwum Prac Dyplomowych Instrukcja dla studentów Ogólna procedura przygotowania pracy do obrony w Archiwum Prac Dyplomowych 1. Student rejestruje pracę w dziekanacie tej jednostki uczelni, w której pisana
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ
WYMAGANIA EDUKACYJNE SPOSOBY SPRAWDZANIA POSTĘPÓW UCZNIÓW WARUNKI I TRYB UZYSKANIA WYŻSZEJ NIŻ PRZEWIDYWANA OCENY ŚRÓDROCZNEJ I ROCZNEJ Anna Gutt- Kołodziej ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI Podczas pracy
Bardziej szczegółowoLICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE
Zespół Szkół Nr 2 im. Emilii Plater w roku szkolnym 2013/2014 proponuje następujące kierunki kształcenia: LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE klasa dziennikarska (rozszerzone przedmioty: historia, wiedza o społeczeństwie)
Bardziej szczegółowoPROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów
I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie
Bardziej szczegółowoWydawnictwo WAM Wyższa Szkoła Filozoficzno Pedagogiczna Ignatianum
3 Stanisław Litak Historia wychowania Tom 1. Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej Wydane III poszerzone i uzupełnione Wydawnictwo WAM Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum Kraków 2009 Wydanie
Bardziej szczegółowoPROCEDURA AWANSU ZAWODOWEGO NA STOPIEŃ NAUCZYCIELA MIANOWANEGO W ZESPOLE SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH NR 1 W KATOWICACH
PROCEDURA AWANSU ZAWODOWEGO NA STOPIEŃ NAUCZYCIELA MIANOWANEGO W ZESPOLE SZKÓŁ INTEGRACYJNYCH NR 1 W KATOWICACH Opracowano na podstawie następujących aktów prawnych: - rozdział 3a Karty Nauczyciela, ustawa
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR VIII/43/2015 r. RADY MIASTA SULEJÓWEK z dnia 26 marca 2015 r.
UCHWAŁA NR VIII/43/2015 r. RADY MIASTA SULEJÓWEK z dnia 26 marca 2015 r. w sprawie określenia regulaminu otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego z zakresu wychowania przedszkolnego oraz
Bardziej szczegółowo2. Kwalifi kacje nauczycieli do prowadzenia zaj edukacyjnych z zakresu kszta cenia ogólnego oraz nauczania religii okre laj odr bne przepisy.
Rozporz dzenie Ministra Kultury w sprawie kwalifi kacji wymaganych od nauczycieli szkó artystycznych i placówek kszta cenia artystycznego z dnia 26 lutego 2002 r. (Dz. U. Nr 14, poz. 135) Na podstawie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr XXIV/178/05 RADY GMINY WARLUBIE z dnia 29 listopada 2005 r.
UCHWAŁA Nr XXIV/178/05 RADY GMINY WARLUBIE z dnia 29 listopada 2005 r. w sprawie przyj cia na 2006 rok programu współpracy Gminy Warlubie z organizacjami pozarz dowymi oraz z innymi podmiotami prowadz
Bardziej szczegółowoDokumentacja nauczyciela mianowanego ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego
Dokumentacja nauczyciela mianowanego ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego warsztaty: Dokumentowanie awansu na stopień nauczyciela dyplomowanego opracowanie: E. Rostkowska Wojewódzki Ośrodek
Bardziej szczegółowo