Prawo upadłościowe i naprawcze. Dr Anna Rachwał 2014/2015

Transkrypt

1 Prawo upadłościowe i naprawcze Dr Anna Rachwał 2014/2015

2 Prawo upadłościowe i naprawcze upadłość likwidacyjna 4. Skutki ogłoszenia upadłości dla zobowiązań upadłego i. Zasada równego zaspokojenia * przekształcenie zobowiązań * lista wierzytelności (sporządzenie, zaskarżanie) i. Prawo opcji syndyka ii.umowy szczególne

3 skutki ogłoszenia upadłości dla zobowiązań upadłego Spółka z o.o. Zderzak produkuje części do samochodów. Zawarła ze spółką akcyjną Auto umowę, zgodnie z którą miała r. dostarczyć spółce Auto określoną ilość zderzaków, montowanych w samochodzie produkowanym przez spółkę Auto za cenę ; spółka Auto zapłaciła zaliczkę w wysokości Zgodnie z umową w wypadku niewykonania przez Zderzak zobowiązania, kara umowna wynosi W celu wykonania zlecenia, spółka Zderzak zawarła umowę sprzedaży określonej ilości stali z Hutą SA. za cenę ; zgodnie z umową zapłata ma nastąpić wyłącznie w. Huta dostarczyła stal, ale Zderzak nie zapłaciła. We wrześniu 2014 r. spółka Zderzak zaciągnęła w banku ABC pożyczkę w wysokości zł, oprocentowaną na 15%, która ma zostać zwrócona jednorazowo r. Spółka Zderzak nie zapłaciła spółce z o.o. Ochrona za ochronę fabryki w sierpniu i wrześniu 2014 r. Zgodnie z umową o ochronę na czas oznaczony do r. miesięczna opłata wynosi zł.; każda ze stron ma prawo wypowiedzenia umowy w terminie 1 miesiąca.

4 skutki ogłoszenia upadłości Dla zobowiązań upadłego r. sąd ogłosił upadłość spółki Zderzak obejmującą likwidację majątku. Spółka Auto zgłosiła wierzytelność w wysokości z tytułu kary umownej; Huta SA zgłosiła wierzytelność w wysokości z tytułu zapłaty za stal na podstawie umowy sprzedaży ; Spółka Ochrona r. oświadczyła, że wypowiada umowę o ochronę i zgłosiła wierzytelność w wysokości zł z tytułu niezapłaconych opłat za r., r., r. i r. (z góry); syndyk zażądał jednak dalszego wykonywania umowy o ochronę; Bank ABC zgłosił wierzytelność w wysokości zł z tytułu niezwróconej pożyczki + odsetki do r. Czy i w jakiej wysokości te wierzytelności mogą zostać umieszczone na liście wierzytelności?

5 skutki ogłoszenia upadłości dla zobowiązań upadłego Zobowiązania niepieniężne upadłego przekształcają się w zobowiązania pieniężne (art. 91 ust. 2 PUiN) Chyba, że umowa podlega reżimowi szczególnemu (art PUiN) lub syndyk skorzystał z prawa opcji (art. 98, art. 99 PUiN) Wszystkie pieniężne zobowiązania upadłego stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości (art. 91 ust. 1 PUiN; j.w.) Przekształcenie i przyspieszona wymagalność pozostają ze sobą w ścisłym funkcjonalnym związku: przekształcenie może dotyczyć tylko roszczeń, tj. zobowiązań, które istniały w chwili ogłoszenia upadłości tak, że można tylko przesunąć termin wymagalności np. zobowiązanie do dokonania naprawy gwarancyjnej tylko o ile wada powstała przed ogłoszeniem upadłości (wyr. SN z , I CSK 114/10) Ogłoszenie upadłości nie ma wpływu na sytuację upadłego jako wierzyciela

6 Zasada równego traktowania wierzycieli (wierzytelności) Zobowiązania wierzycieli, którzy zgłosili wierzytelności umieszcza się na liście wierzytelności jako wierzytelność w walucie polskiej: przeliczenie zobowiązań niepieniężnych wg wartości z dnia ogłoszenia upadłości (art. 246 PUiN) przeliczenie w walucie obcej według kursu NBP z dnia ogłoszenia upadłości (art. 251 PUiN) redukcja zobowiązań przedwcześnie wymagalnych (art. 247 PUiN) Odsetki mogą być zaspokojone z masy upadłości tylko za okres do dnia ogłoszenia upadłości (art. 92 ust. 1 PUiN; wyjątek: wierzytelności zabezpieczone rzeczowo) Zmiany stosunków prawnych dokonane w postępowaniu upadłościowym wiążą strony także po zakończeniu, umorzeniu lub uchyleniu postępowania upadłościowego (art. 372 PUiN) Dotyczy także wierzytelności niezgłoszonych, które ulegają zmianie z mocy art. 91 PUiN [sporne]

7 Prawo opcji syndyka Umowa wzajemna niewykonana w całości przez żadną ze stron: syndyk może zażądać wykonania lub odstąpić od umowy (art. 98, 99 PUiN) druga strona może żądać złożenia oświadczenia przez syndyka w terminie 3 miesięcy; bezczynność syndyka = odstąpienie Stosunek do przepisów o przekształceniu i przyspieszonej wymagalności (lex specialis - lex generalis; odżycie umowy przez żądanie wykonania) Prawo opcji w stosunku do umów o świadczenie ciągłe lub okresowe? (jeśli tak, to ze skutkami wypowiedzenia, tj. ex nunc) Prawa osobiste i roszczenia wpisane do księgi wieczystej? (por. art. 313 PUiN i wyr. SN z , II CSK 112/11)

8 Prawo opcji syndyka Żądanie wykonania umowy: zobowiązanie będzie wykonywane zgodnie ze swoją treścią; wierzytelność masy upadłości, zaspokajana w 1 kategorii (na bieżąco) Odstąpienie od umowy: Skutek rzeczowy (wyr. SN z , I CSK 296/11 ) zgłoszenie wierzytelności z tytułu wykonania zobowiązania + poniesionych strat - w kategorii 4 (ogólnej); wierzyciel nie ma prawa domagania się zwrotu świadczenia jeżeli upadły spełnił świadczenie na podstawie umowy, od której syndyk odstąpił, syndyk może domagać się zwrotu świadczenia.

9 Umowne zabezpieczenia przed upadłością strony Nieważne są postanowienia umowy zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości (PROJEKT 14: na wypadek złożenia wniosku) zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły (art. 83 PUiN) /Nie/ dotyczy postanowień wiążących zmianę treści stosunku prawnego z innym momentem, np. dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości (?) Postanowienie umowy, której stroną jest upadły, uniemożliwiające albo utrudniające osiągnięcie celu postępowania upadłościowego jest bezskuteczne w stosunku do masy upadłości (art. 84 PUiN) nie tylko klauzule zabezpieczające przed upadłością, ale także ogólne np. utrudniające zbycie wierzytelności. Prawo opcji syndyka jako przepis szczególny wyłączający zastosowanie postanowień umownych dotyczących rozwiązania stosunku prawnego (np. dotyczących wypowiedzenia umownego)?

10 Przekształcenie zobowiązań i prawo opcji Wierzytelność Huty SA musi zostać przeliczona na walutę polską nieskuteczna klauzula efektywnej zapłaty w walucie obcej - art. 251 PUiN jako regulacja szczególna Kwotę pożyczki procentowanej (bank ABC) należy umieścić w kwocie nominalnej, ale odsetki tylko do dnia ogłoszenia upadłości (art. 92 ust. 1, art. 247 ust. 2 PUiN) Umowa dostawy ze spółką Auto: umowa wzajemna, żadna ze stron nie wykonała zobowiązania w całości (art. 98 PUiN) Prawo opcji syndyka: syndyk odstępuje od umowy; Auto nie może domagać się zwrotu zaliczki ( ), nie ma także podstaw do domagania się odszkodowania z tytułu niewykonania umowy i kary umownej ( ; sporne). Może tylko zgłosić wierzytelność z tytułu wykonania, czyli domagać się równowartości spełnionego przez siebie świadczenia (tu: ¼ ilości zamówionych części) art. 99 PUiN Umowa ze spółką Ochrona; prawo opcji/ skuteczne wypowiedzenie

11 Przekształcenie zobowiązań i prawo opcji Wierzyciel i tytuł Zgłoszenie Suma do umieszczenia na liście Kategoria Podstawa przeliczenia Huta SA; umowa sprzedaży stali Bank ABC; Umowa pożyczki Auto sp. z o.o. umowa dostawy Ochrona sp. z o.o. Umowa o ochronę zł 4 Art. 251; Kurs euro z ,228zł zł zł 4 Art. 247 ust. 2; zł+(15% za okres do ogł.upadł) zł 4 Art. 99; wartość rynkowa ¼ dostawy zł zł + 1) Opłaty za kolejne miesiące (opcja syndyka) 4 1 Zaległe opłaty Zobowiązanie masy

12 Sporządzenie i zaskarżanie listy wierzytelności Sporządzenie listy: syndyk na podstawie zgłoszeń i z urzędu (art. 236 PUiN) Sprzeciw (art. 256 PUiN): rozpatrywany przez sędziego-komisarza Wierzyciel, któremu odmówiono uznania przeciwko odmowie Wierzyciel, którego umieszczono na liście przeciwko wszystkim innym umieszczonym wierzytelnościom Upadły - przeciwko wszystkim umieszczonym wierzytelnościom Zażalenie: sąd upadłościowy Zatwierdzenie listy wierzytelności: sędzia-komisarz Opóźnione zgłoszenie lub ujawnienie wierzytelności: uzupełniająca lista wierzytelności (art , art. 262 PUiN) Po zakończeniu postępowania wyciąg z zatwierdzonej listy wierzytelności jest tytułem egzekucyjnym przeciwko upadłemu; upadły może domagać się ustalenia nieistnienia lub innego rozmiaru wierzytelności oraz pozbawienia listy wykonalności tylko, o ile wierzytelności nie uznał (art. 264 PUiN)

13 Umowy najmu (dzierżawy) nieruchomości Patryk, w stosunku do którego ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku, jest właścicielem budynku, w którym znajduje się 10 mieszkań oddanych lokatorom w najem. Syndyk, uzyskawszy zgodę sędziego komisarza, wypowiedział umowy najmu zawarte z lokatorami, w tym także Natalii. Natalia, która zawarła z Patrykiem umowę na czas nieoznaczony wskazuje, że nie zachodzi w stosunku do niej żadna z przyczyn wymienionych w art. 11 ust. 2-5 ustawy o ochronie praw lokatorów i odmawia opuszczenia mieszkania. Czy syndyk może domagać się eksmisji Natalii?

14 Umowy najmu (dzierżawy) nieruchomości Nieruchomość upadłego: wiąże strony, jeżeli przedmiot został wydany przed ogłoszeniem upadłości (art. 107 ust. 1 PUiN) ale syndyk może wypowiedzieć najem z terminem 3- miesięcznym także wtedy, gdy takie uprawnienie nie przysługiwało upadłemu (art. 109 PUiN) Ochrona wynikająca z ustawy o ochronie praw lokatorów? Skrócenie do 3 miesięcy dłuższego umownego terminu wypowiedzenia Przedmiot nie został wydany: prawo opcji syndyka Sprzedaż przedmiotu najmu w postępowaniu upadłościowym ma dla umów najmu takie same skutki, jak sprzedaż w postępowaniu egzekucyjnym: Nabywca ma prawo wypowiedzenia umowy, a jeżeli umowa została zawarta na czas oznaczony przekraczający 2 lata, nawet w formie pisemnej z datą pewną w terminie miesiąca od dnia sprzedaży z rocznym (lub krótszym umownym) terminem wypowiedzenia (art. 678 KC w zw. z art KPC)

15 Umowy najmu (dzierżawy) nieruchomości Nieruchomość osoby trzeciej: Przedmiot został upadłemu wydany przed ogłoszeniem upadłości: syndyk ma prawo wypowiedzieć umowę w terminie ustawowym lub 6- miesięcznym dla nieruchomości, w której prowadzone jest przedsiębiorstwo upadłego nawet jeśli upadły nie miał takiego uprawnienia przed terminem: na zarządzenie sędziego-komisarza, jeżeli trwanie najmu (dzierżawy) utrudnia prowadzenie postępowania prawo wypowiedzenia przez wynajmującego? Przedmiot nie został wydany upadłemu przed ogłoszeniem upadłości: każda ze stron może odstąpić w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości > bez odszkodowania

16 Umowa sprzedaży z zastrzeżeniem własności; leasing Spółka z o.o. Gawron zawarła r. ze spółką z o.o. Producent umowę sprzedaży, na podstawie której nabyła specjalistyczny samochód wykorzystywany w działalności spółki Gawron. Umowa zawierała zastrzeżenie własności samochodu na rzecz spółki Producent do czasu zapłaty całości ceny, która miała być płatna w 12 równych ratach, poczynając od r. Drugi specjalistyczny samochód spółka Gawron uzyskała na podstawie umowy leasingu (z opcją przeniesienia własności po zakończeniu umowy) zawartej ze spółką z o.o. Pomocnik r. Raty leasingowe miały być płatne przez okres 2 lat, 15 każdego miesiąca. Gawron wykonywał zobowiązania względem Producenta i Pomocnika, ale wskutek innych zaległości w płatnościach r. sąd gospodarczy ogłosił upadłość spółki Gawron. Zarówno Producent jak i Pomocnik natychmiast zażądali wydania samochodów będących ich własnością. Czy syndyk ma obowiązek je wydać?

17 Umowa sprzedaży z zastrzeżeniem własności Zastrzeżenie własności jest skuteczne względem masy upadłości, jeżeli dochowano formy pisemnej z datą pewną (art. 101 PUiN) daje prawo wyłączenia z art. 70 PUiN? Także wtedy, gdy umowa uzyskała walor daty pewnej w sposób następczy, (uchw. SN z , III CZP 33/11) Umowa sprzedaży: skoro nie doszło do przeniesienia własności i zapłaty całości ceny: prawo opcji syndyka Syndyk żąda wykonania: musi zapłacić całość ceny, a upadły nabędzie własność rzeczy z chwilą zapłaty całości ceny Sprzedawca nie ma prawa żądania wydania rzeczy (?) Syndyk odstępuje od umowy Sprzedawca może domagać się wydania rzeczy: art. 70 PUiN Syndyk może domagać się zwrotu zapłaconej części ceny

18 leasing Umowa leasingu nie podlega prawu opcji Upadłość finansującego nie ma wpływu na losy umowy (art. 114 ust. 2 PUiN) podlega tylko ogólnym regułom prawa cywilnego Upadłość biorącego w leasing: Syndyk może w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia upadłości wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym (art. 114 ust. 1 PUiN; ex nunc) Termin materialnoprawny; po jego upływie umowa wiąże strony Żądanie wyłączenia (art. 70 PUiN) jest nieskuteczne dopóki trwa umowa leasingu Jeżeli umowa wiąże strony, syndyk może z opcji nabycia przedmiotu leasingu na własność także skorzystać Finansujący może wypowiedzieć umowę leasingu na podstawie przepisów KC

19 Upadłość komisanta Spółka z o.o. Wartburg prowadziła komis samochodowy r. przyjęła w komis samochód Tadeusza; r. zawarła umowę sprzedaży samochodu Tadeusza z Wojciechem. Zgodnie z umową Wojciech zapłacił 50% ceny przy zawarciu umowy, a pozostała część ceny miała zostać zapłacona w 6 równych miesięcznych ratach; samochód miał zostać odebrany r. Sąd ogłosił upadłość likwidacyjną spółki Wartburg r. Jakie roszczenia przysługują Tadeuszowi i Wojciechowi? Co może w tej sytuacji zrobić syndyk ustanowiony w postępowaniu upadłościowym spółki Wartburg? Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2014/2015

20 Upadłość komisanta Umowa sprzedaży samochodu z Wojciechem: umowa wzajemna niewykonana w całości prawo opcji syndyka (art. 98 PUiN) Jeżeli syndyk zażąda wykonania, musi również wydać samochód Umowa komisu: od umów zlecenia/ komisu, w których upadły jest przyjmującym zlecenie/ komisantem można odstąpić z dniem ogłoszenia upadłości (art. 102 ust. 2 PUiN) Odstąpienie komitenta: żądanie zwrotu przedmiotu oddanego w komis znajdującego się w masie upadłości (art. 70 PUiN); skuteczne o ile nie została zawarta umowa sprzedaży lub syndyk od niej odstąpił Jeżeli została już zawarta skuteczna umowa sprzedaży: prawo wyłączenia (art. 70 PUiN) obejmuje świadczenie wzajemne uzyskane przez upadłego (jeżeli umowa sprzedaży została zawarta po ogłoszeniu upadłości art. 71 PUiN, jeżeli przed - wynika to z istoty powiernictwa) Odstąpienie syndyka: zasada pierwszego oświadczenia / pierwszeństwo uprawnień syndyka (odstąpienie na podstawie art. 98 czy art. 102 PUiN?)

21 Inne umowy szczególne Wygaśnięcie z mocy prawa: Umowy zaufania : zlecenie lub komis udzielone przez upadłego (art. 102 ust. 1 PUiN), umowa agencyjna (art. 103 PUiN) Kredyt i pożyczka, jeżeli przedmiot nie został wydany lub w zakresie niewydanych środków (art. 105, art. 111 PUiN; + odszkodowanie kredytodawcy) Umowy dotyczące przedmiotów podlegających sprzedaży w postępowaniu upadłościowym: użyczenie, jeżeli przedmiot nie został wydany (art. 104 PUiN), zarządzanie papierami wartościowymi (art. 102 ust. 1 PUiN), przechowanie i udostępnienie skrytek sejfowych (art. 113 PUiN) Pozostają w mocy: Umowa rachunku bankowego i rachunku papierów wartościowych (art. 112 PUiN) Umowa obowiązkowego ubezpieczenia majątkowego (art. 115 PUiN) Inne ubezpieczenia (majątkowe nieobowiązkowe, osobowe): prawo opcji syndyka