Wpływ zewnętrznych impulsów kapitałowych na gospodarkę Polski ilościowa analiza siły integracji giełd światowych w latach

Transkrypt

1 Krzysztof Piech Wpływ zewnętrznych impulsów kapitałowych na gospodarkę Polski ilościowa analiza siły integracji giełd światowych w latach Sytuacja finansowa w kraju może mieć znaczący wpływ na kondycję jego sfery realnej. Zgodnie z poglądami wielu ekonomistów, kryzys finansowy lub walutowy może wyprzedzać pojawienie się, a więc i wywoływać kryzys gospodarczy. Przy czym zauważyć należy, że nie dzieje się tak w każdym przypadku i że również kryzys gospodarczy może wieść do kryzysu walutowego. Prac na temat wpływu kryzysu walutowego na sytuację gospodarczą jest mniej, niż w przypadku ich przyczyn. Literatura na temat konsekwencji kryzysów finansowych może być podzielona na dwie grupy: 1. opracowania dotyczące skutków kryzysu w danym kraju, w tym: oparte na podejściu ilościowym (dzięki dostępowi do dokładnych danych) oraz oparte na podejściu jakościowym (przy wykorzystaniu wiedzy nt. przebiegu wydarzeń nie zawartej w oficjalnych źródłach); 2. analizy przekrojowe, biorące próbkę nawet do 2 krajów i okres ponad 2 lat, przy czym przez poczynione założenia i tendencje do uogólnień (wszystkie kryzysy traktowane są jako jednakowe), nie są wolne od ograniczeń; standardowa procedura to analiza (zwykle graficzna) zachowania zmiennych makroekonomicznych w tzw. oknie kryzysu (ang. crisis window), tj. przed i po kryzysie, a następnie porównuje się średnie wyniki przed, w trakcie i po kryzysie. 1 Przykład analizy skutków wpływu kryzysów finansowych na przebieg dynamiki tempa realnego PKB wybranych krajów zaprezentowany został na rys Por. M. Błaszkiewicz, W. Paczyński, The Economic and Social Consequences of Financial Crises, [in:] M. Dąbrowski (ed.), Currency Crises in Emerging Markets Selected Comparative, CASE, Warsaw 21, s. 14.

2 Rysunek 1. Dynamika realnego PKB wybranych krajów (w %) w zależności od roku wystąpienia kryzysu walutowego t-3 t-2 t-1 t t+1 t+2 t+3 Meksyk Czechy Argentyna Azja - ś rednia Objaśnienia: t rok wystąpienia kryzysu finansowego (Meksyk 1995 r., Argentyna 1995 r., kraje azjatyckie i Czechy 1997 r.) 2. Azja średnia średnia ważona realnego PKB Filipin, Indonezji, Korei, Malezji, Tajlandii. 3 Źródło: oblicz. i oprac. wł. na podst.: World Economic Outlook Database, IMF, Washington, May 21. Jak więc widać (rys. 1), wystąpienie kryzysu finansowego (często wywołanego kryzysem walutowym) ma duże konsekwencje w sferze realnej. Z zaprezentowanej próbki jedynie ośmiu krajów, spadek PKB zazwyczaj trwał jeden rok (choć zauważyć należy, że był to znaczny spadek). 4 Było tak w przypadku Azji Wschodniej, Meksyku i Argentyny 5 głównie dzięki znacznej pomocy międzynarodowych instytucji finansowych. Czechy natomiast doświadczyły 3-letniego kryzysu gospodarczego. 6 Wynika z tego stylizowany fakt (który ma też potwierdzenie w literaturze 7 ), że w roku kryzysu walutowego PKB maleje. 2 Wzięto rok 1995, gdyż kryzys walutowy rozpoczął się dopiero 2 grudnia 1994 r. i nie mógł jeszcze w 1994 r. przełożyć się na sferę realną. Konsekwencje w sferze realnej wystąpiły w Azji w wartościach rocznych dopiero w 1998 r., gdyż kryzys walutowy rozpoczął się w drugiej połowie 1997 r. (i za rok t obrano 1997 ). Kryzys walutowy w Czechach rozpoczął się w maju 1994 r., a w Argentynie na początku 1995 r. 3 Autor zastosował tu lepszą miarę, niż np. średnia arytmetyczna średnią ważoną. Technika obliczeń uwzględniała tempo realnego PKB wymienionych krajów i ważona była udziałem wzajemnego stosunku ich PKB według parytetu siły nabywczej. Podobne obliczenia zastosowane do innych grup krajów i porównane do oficjalnych wartości podawanych przez MFW (w World Economic Outlook ) w pełni potwierdziły opracowaną i przyjętą technikę obliczeń. 4 W literaturze taki przebieg PKB często nazywany jest V-shape crisis, ze względu na kształt przebiegu realnego PKB zbliżony do litery v. Jest on taki zwłaszcza po kryzysie walutowym, ale jeśli kraj wpada w recesję lub kryzys gospodarczy w wyniku następstwa faz cyklu koniunkturalnego, taki kształt przebiegu realnego PKB należało by nazwać U-shape crisis (takie zjawisko powinno obecnie się rozpoczynać w Polsce, stąd nadzieje na szybkie poprawienie w naszym kraju wyników makroekonomicznych są mało uzasadnione). 5 Można zwrócić uwagę na bardzo podobny kształt przebiegu PKB w Argentynie do Meksyku. Jednym z możliwych wyjaśnień jest fakt, że kryzys (tequila crisis) w Meksyku przeniósł się do Argentyny (co zyskało w literaturze nazwę tequila effect). 6 Konsekwencje w sferze realnej wystąpiły w Azji w wartościach rocznych dopiero w 1998 r., gdyż kryzys

3 Wpływ na PKB nie jest jedynym, ważnym skutkiem kryzysu finansowego. Znaczące mogą być też (również częściowo wskutek wystąpienia kryzysu gospodarczego) efekty społeczne, jak np. spadek płac realnych, wzrost bezrobocia, czy nawet wzrost śmiertelności. 8 W obecnych czasach, tzw. zjawisko regionalizacji i globalizacji obejmuje również rynki finansowe i kapitałowe. Zwłaszcza te ostatnie, na których decydującą często rolę pełnią czynniki psychologiczne, wykazują duży stopień wzajemnego powiązania. Było tak w przypadku tzw. tequila crisis a także kryzysu azjatyckiego. W dalszych częściach artykułu rozważone zostanie, czy podobne zjawisko może wystąpić w Polsce. Jeśli bowiem odpowiedź byłaby twierdząca, można by w przypadku pogorszenia się sytuacji zewnętrznej oczekiwać negatywnego jej wpływu na gospodarkę Polski. W artykule skoncentruję się jednak wyłącznie na aspekcie integracji finansowej rynku polskiego z zagranicą a dokładniej mówiąc na zależności indeksów na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie od wybranych indeksów giełd zagranicznych. Można by przypuszczać, na podstawie doniesień prasowych, że występuje zjawisko naśladowania przez indeksy Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie, zachowań indeksów innych giełd, w tym zwłaszcza nowojorskich. Jest to o tyle ważne, że wraz z ich spadkiem, obniżały się będą również kursy akcji w Polsce. Za główną przyczynę spadku indeksów giełdowych na całym świecie należy uznać załamanie na giełdzie w Nowym Jorku, w tym szczególnie indeksu NASDAQ. walutowy rozpoczął się w drugiej połowie 1997 r. (w Meksyku w grudniu 1994 r., w Czechach w maju 1994 r., w Argentynie na początku 1995 r.). 7 Przykładowo zgodnie z wnioskami Milesi-Ferrettiego i Razina, kryzysy walutowe są zazwyczaj związane są z wystąpieniem gwałtownego spadku produktu, natomiast zwrot w obrotach bieżących nie. Por. G.M. Milesi- Ferretti, A. Razin, Current Account Reversals and Currency Crises: Empirical Regularities, [in:] P. Krugman (ed.), Currency Crises, University of Chicago Press, Chicago 2, s Przy czym gospodarki otwarte na handel wydają się wyglądać lepiej po kryzysie walutowym. Ibidem, s Naukowcy, po przeanalizowaniu kryzysów w Meksyku w latach 8. i 9. odkryli dowody na to, że kryzysy gospodarcze wpływają na śmiertelność. Dzieje się to przez zredukowanie dochodów i możliwie że przez zwiększenie obciążenia sektora medycznego. Przykładowo w czasie ostatniego kryzysu ( ), stopa śmiertelności była ok. 5-7% wyższa w latach kryzysu w porównaniu do okresu bezpośrednio go poprzedzającego. Oznaczało to,4% wzrostu śmiertelności w grupie osób starszych oraz,6% wzrostu w śmiertelności osób bardzo młodych. Zob. D. Cutler, F. Knaul, R. Lozano, O. Méndez, B. Zurita, Financial crisis, health outcomes and aging: Mexico in the 198s and 199s, NBER Working Papers no. 7746, June 2.

4 Rysunek 2. Miesięczna, średnia wartość indeksu NASDAQ Composite XI '98 II VI X I ' III ' V ' VII ' IX ' XI ' I '1 III '1 V '1 VII '1 IX '1 Objaśnienia: średnia obliczona na podstawie dziennych wartości indeksu na zamknięciu. Źródło: oblicz. i oprac. wł. na podst. danych Reuters DataLink. W przeciągu roku wartość indeksu NASDAQ spadła o połowę. We wrześniu 21 r. powrócił do poziomu sprzed dwóch lat. Bessa w Nowym Jorku przełożyła się na inne giełdy technologiczne (rys. 3). W przypadku indeksu Nouveau Marche (Francja) w ciągu roku odnotowano ponad 3-krotny spadek jego wartości. Czynnikiem sprzyjającym spadkom tych giełd była globalizacja produkcji IT, a co za tym idzie, spadek wydatków na te produkty, szybko rozprzestrzenił się na cały świat. Rysunek 3. Miesięczna, średnia wartość wybranych indeksów giełdowych 35 3 Techmark 35 3 Nouveau Marche XI ' I '1 III '1 V '1 VII '1 IX '1 XI ' XII ' I '1 II '1 III '1 IV '1 V '1 VI '1 VII '1 VIII '1 IX ' Dow Jones Composite NYSE I ' V ' IX ' I '1 V '1 IX '1 XII '98 II V XI III ' VI ' IX ' XII ' III '1 VI '1 IX '1

5 FTSE DAX I ' V ' IX ' I '1 V '1 IX '1 I ' V ' IX ' I '1 V '1 IX ' CAC Nikkei I ' V ' IX ' I '1 V '1 IX '1 X V ' IX ' I '1 V '1 IX '1 Objaśnienia i źródło: patrz rys. 2. Spadek na giełdach objął nie tylko spółki nowoczesnych technologii, tzw. TMT (od: Telecommunication, Media, Information Technology) lub też nazywane firmami nowej ekonomii, ale również bardziej tradycyjne (choć w znacznie mniejszym stopniu), jak np. Dow Jones, NYSE, FTSE, DAX, CAC, Nikkei (rys. 3). Znacznie spadła również wartość indeksu S&P 5. 9 Jednakże samo stwierdzenie, że zmiany wartości indeksów giełd nowojorskich przełożyły się na zmiany wartości innych indeksów giełdowych świata, może nie być wystarczające i należy je zweryfikować empirycznie w sposób obiektywny ilościowy. Jest to możliwe przy zastosowaniu prostych metod, np. analizy korelacji. Metoda ta umożliwia również dokonanie porównań siły wzajemnych powiązań. W tym celu obliczone zostały współczynniki korelacji pomiędzy miesięcznymi, średnimi wartościami wybranych indeksów 9 Zgodnie z obliczeniami Kollera i Williamsa, spadek ten w okresie od 1 stycznia 2 r. do 31 marca 21 r. (z poziomu 1469 do 1256), spowodowany był trzema czynnikami: 1. wzrostem długookresowych stóp procentowych i oczekiwanej inflacji w 11%, 2. spadkiem luki pomiędzy megacap stocks (co jest mierzone, jako zmiana w rozstępie pomiędzy średnią a medianą współczynnika cena do zysk spółek S&P 5), a resztą indeksu w 5%, 3. innymi czynnikami (kombinacja wpływu bańki, prostotą modelu, niedokładności pomiaru) w 55%. Wzrost w przewidywanych zarobkach przyczynił się do zmniejszenia spadku o 16%. T. Koller, Z. Williams, What happened to the bull market?, The McKinsey Quarterly no. 4/21.

6 znaczących giełd świata, a wartościami wybranych indeksów GPW w Warszawie, a także przeprowadzony został niezbędny tu test istotności współczynnika korelacji. 1 Z przedstawionych (tab. 1.) wyników obliczeń wynika, że najsłabiej zintegrowane z innymi indeksami giełdowymi są japoński Nikkei 225 oraz nowojorski Dow Jones Composite Average, pomiędzy którymi nie występuje żadne powiązanie, w kategoriach miesięcznych w ciągu badanych trzech lat. Oba indeksy warszawskie wykazały czego należało się spodziewać bardzo duże powiązanie. Tabela 1. Tablica korelacyjna dla miesięcznych, średnich wartości wybranych indeksów giełdowych świata i Polski FTSE DAX Nikkei 225 CAC 4 NYSE DJCA Techmark Nouveau Marche NASDAQ WIG TechWIG FTSE 1, DAX,568 1, Nikkei 225,721,441 1, CAC 4,576,968,336 1, NYSE,793,683,32,766 1, DJCA,611,421,134,522,895 1, Techmark,981,954,848,955,783,65 1, N. Marche,977,944,844,959,767,572,992 1, NASDAQ,771,832,83,759,576,265,917,937 1, WIG,744,881,713,799,659,429,937,931,97 1, TechWIG,847,962,859,884,38 -,472,976,985,913,939 1, Objaśnienia: do obliczeń wzięte zostały miesięczne wartości średnie, obliczone na podstawie dziennych wartości danego indeksu na zamknięciu. W większości przypadków użyto danych z okresu wrzesień 1998 r. sierpień 21 r. (oprócz: TechWIG od stycznia 2 r., Nouveau Marche i Techmark od listopada 2 r.). Pogrubiono współczynniki korelacji istotne na poziomie 5%, podkreślono na poziomie 1%. Źródło: oblicz. i oprac. wł. na podst. danych Reuters DataLink. 1 Przy obraniu wartości miesięcznych (a nie dziennych, jako podstawy obliczeń ewentualnych związków korelacyjnych), możliwe staje się wyciąganie wniosków na temat przenoszenia nie tyle zachowań

7 W dalszej kolejności przebiegi indeksów wykazywały duże podobieństwo do niemieckiego DAX (pamiętać należy o krótszych szeregach czasowych dwóch indeksów technologicznych Techmark i Nouveau Marche), przy czym związek WIG u z DAX był mniejszy, niż z NASDAQ, ale w przypadku związków TechWIG u było odwrotnie. Ponadto przebieg WIG wykazywał największe podobieństwo spośród rozpatrywanych indeksów do NASDAQ a (bez indeksów technologicznych). Było ono nieco mniejsze, niż w przypadku podobieństwa TechWIG u do NASDAQ a, ale i tak zadziwiająco wysokie. Oznacza to, że główny indeks giełdy warszawskiej zachowywał się nie tak, jak bardziej stabilne indeksy głównych giełd świata, ale jak poddany gorączce spekulacyjnej rynek NASDAQ. Dość duże (choć używając tego słowa należy pamiętać o niezbyt licznej długości szeregu czasowego, obejmującego 36 wartości) wartości współczynnika korelacji otrzymane zostały również w przypadku podobieństwa WIG u do francuskiego CAC 4, czy nieco mniejsze do brytyjskiego FTSE oraz japońskiego Nikkei. Przy czym mogły tu wystąpić związki pozorne. Przyjąć można, że giełdy amerykańskie mają duży wpływ na pozostałe, ale te z kolei oddziaływają również (choć zapewne z mniejszą siłą) na indeksy nowojorskie. Można więc mówić o współzależności wartości indeksów giełdowych, z pewną przewagą wpływu giełd amerykańskich. Wbrew tym zjawiskom ekonomicznym, obliczenia wykazały stosunkowo niższe podobieństwo przebiegu DJCA do pozostałych, niż indeksów kontynentalnej Europy między sobą (DAX,42, CAC 4,52). Przy czym indeksy amerykańskie wykazywały większą zbieżność z FTSE. A więc powiązania kapitałowe przebiegają podobnie, jak powiązania realne, tj. gospodarka Stanów Zjednoczonych wykazuje większą synchronizację z gospodarką Wielkiej Brytanii. Natomiast gospodarka Japonii w przypadku rynków kapitałowych bardziej zbliżona jest do Wielkiej Brytanii (FTSE,721), a także do NASDAQ (ale już nie do DJCA i dopiero na 1-procentowym poziomie istotności z NYSE). Mimo dość małej liczebności szeregów czasowych zachodnioeuropejskich indeksów technologicznych, co powodowało wyższe wartości współczynników korelacji, test wykazał, że ich podobieństwo do innych indeksów było istotne statystycznie. Oznacza to, że można mówić o występowaniu korelacji pomiędzy nimi a innymi indeksami giełdowymi. Ponadto oba te indeksy (Techmark i Nouveau Marche) wykazywały znaczną zbieżność do siebie (współczynnik korelacji aż,992). Indeksy te wykazywały największe podobieństwo do spekulacyjnych, często krótkotrwałych (dobowych, kilkudniowych), ale nieco trwalszych ruchów kapitału

8 FTSE; ale również TechWIG oraz w mniejszym stopniu WIG, były podobne w swoim przebiegu do Techmark i Nouveau Marche. Kolejny raz potwierdziło to, że giełdy warszawskie, a szczególnie indeks TechWIG, wykazywały podobną dynamikę swoich wartości, co pozostałe indeksy technologiczne. Dość ciekawy jest wynik obliczeń dla DJCA i TechWIG (ale nie WIG). Wystąpił między nimi związek korelacyjny o wartości ujemnej. Oznacza to, że dodatnim zmianom na DJCA towarzyszą spadki TechWIG, a spadki w Nowym Jorku pociągać mogą za sobą wzrost wartości TechWIG. Wytłumaczenie tego może być za pomocą związków pośrednich: dla sfinansowania wzrostów na NASDAQ, które początkowo przynosiły dużą stopę zwrotu, inwestorzy często pozbywali się swoich aktywów, tworzących indeks DJCA, a przy spadkach na NASDAQ przenosili swoje udziały w bezpieczniejsze papiery wartościowe tradycyjnych spółek starej ekonomii. 11 Wiedząc o dużym związaniu GPW w Warszawie do NASDAQ, tłumaczyć to w pewnym stopniu może ujemny związek z DJCA. Kolejnym wyjaśnieniem może być przenoszenie się inwestorów z Warszawy do Nowego Jorku, gdy wartość DJCA rosła, co mogło być spowodowane spadkami na NASDAQ. Powyżej zostały zaprezentowane obliczenia pomiędzy poziomami indeksów. Można jednak przeprowadzić analizę opartą na bardziej wrażliwych zależnościach, biorąc za podstawę obliczeń stopy zmian średnich, miesięcznych indeksów. A zatem nie będzie rozpatrywane podobieństwo przebiegu wartości indeksów, ale podobieństwo przebiegu ich względnych zmian (procentowych) pomiędzy poszczególnymi okresami. Wnioski zatem dotyczyć będą ewentualnych związków nie pomiędzy samymi giełdami, ale pomiędzy skalą wahań na nich, być może wywołanych czynnikami zewnętrznymi. A więc zbadane zostanie nie tylko to, czy występuje samo zjawisko przenoszenia się wartości indeksów giełdowych, co zostało uczynione powyżej, ale też, czy przenosi się siła zmian (wyrażona procentowo) pomiędzy głównymi giełdami świata, a także giełdą warszawską. międzynarodowego. 11 Przy czym zauważyć należy, że nie były to ruchy na tyle silne, by można było mówić o takiej ujemnej zależności. Ponadto dochodziło do tego jeszcze inne zachowanie: wraz ze spadkami na NASDAQ, utracono zaufanie również do innych giełd, a więc wycofywano się z nich. Powyższe uzasadnienie logiczne potwierdzają obliczenia: nie stwierdzono występowania korelacji pomiędzy DJCA a NASDAQ (zaistniała by ona przy obraniu współczynnika istotności na poziomie 15%).

9 Tabela 2. Tablica korelacyjna pomiędzy stopami zmian miesięcznych, średnich wartości wybranych indeksów giełdowych świata i Polski FTSE DAX Nikkei 225 CAC 4 NYSE DJCA Techmark Nouveau Marche NASDAQ WIG TechWIG FTSE 1, DAX,593 1, Nikkei 225,438,527 1, CAC 4,65,817,68 1, NYSE,791,492,438,529 1, DJCA,554,31,293,281,865 1, Techmark,79,595,37,677,843,719 1, N. Marche,86,64,519,8,934,832,94 1, NASDAQ,681,812,526,761,536,252,725,772 1, WIG,526,824,4,593,417,34,57,678,661 1, TechWIG,358,814,54,79,19 -,32,544,724,71,842 1, Objaśnienia: patrz tab. 1. Szeregi czasowe krótsze o jedną obserwację. Źródło: patrz tab. 1. Jak więc widać (tab. 2), najbardziej zintegrowanym wskaźnikiem giełdowym z pozostałymi indeksami, jeśli chodzi o podobieństwo ich względnej skali zmian, był FTSE i NYSE (istotne związki z wszystkimi indeksami z tab. 2, za wyjątkiem TechWIG). A zatem można by się spodziewać, przy uwzględnieniu, że są to indeksy giełd o dużym znaczeniu dla rynków kapitałowych świata (w przeciwieństwie np. do WIG-u, który również wykazywał dość duże podobieństwo siły zmian do innych indeksów), że będą one miały decydujące znaczenie przy oddziaływaniu na inne giełdy. Można też uwzględnić nie tyle ilość występujących istotnych związków korelacyjnych, co ich siłę. Obliczając proste średnie arytmetyczne otrzymujemy następujące wyniki (tab. 3). Tabela 3. Średnia współczynników korelacji wybranych indeksów FTSE DAX Nikkei 225 CAC 4 NYSE DJCA NASDAQ,53,57,415,531,522,365,51 Źródło: oblicz. wł. na podst. tab. 2.

10 Tak więc widzimy, że najbardziej zintegrowane indeksy giełd światowych (nie były brane pod uwagę nowopowstałe indeksy technologiczne, a także WIG, ze względu na ich mniejsze znaczenie dla światowego rynku kapitałowego) z innymi to CAC4 i FTSE, a także NYSE oraz NASDAQ i DAX. Od tej grupy odstają Nikkei i DJIA. Zauważyć należy, że istotne współczynniki korelacji wystąpiły w znacznej większości analizowanych przypadków (tab. 2), a także średnie ich wartości nieznacznie się różniły. Oznacza to, że występuje współzależność skali zmian indeksów giełdowych na świecie. Jednakże, ponieważ siła tych związków nie była na ogół zbyt duża (tab. 2, tab. 3), oznacza to, że również czynniki wewnętrzne danego kraju, a nie tylko przenoszenie impulsów kapitałowych, miały znaczenie dla kształtowania się wahań wybranych indeksów giełdowych. Spośród ważniejszych różnic, w porównaniu do poprzednich obliczeń (tab. 1), dotyczących Polski, zauważyć można (tab. 2) brak korelacji WIG u z Techmarkiem, a także znaczne czego należało się spodziewać ogólne osłabienie siły związków korelacyjnych. Okazało się ponadto, że największy wpływ na jego procentową wielkość zmian ma niemiecka giełda (DAX), a na drugim miejscu NASDAQ. Zatem wszelkie spadki na DAX i NASDAQ odbijały się w znacznym stopniu na negatywnych zmianach warszawskich kursów akcji. Jeśli chodzi o TechWIG, to nie można stwierdzić występowania żadnej zależności pomiędzy stopą jego zmian a stopą zmian NYSE, a także nie można uznać, że występowała korelacja jego stóp zmian ze stopami zmian FTSE i Techmark (przy obranym poziomie istotności). Osłabł negatywny wpływ DJCA na TechWIG. Indeksem, którego przebieg stóp zmian najbardziej podobny był do TechWIG, a więc mogącym mieć (z punktu widzenia statystycznego) i w rzeczywistości mającym (z punktu widzenia uzasadnienia ekonomicznego) wpływ na niego, była dynamika stóp zmian WIG u. W dalszej kolejności był to, podobnie jak wcześniej, frankfurcki DAX, a po nim NASDAQ. Większe niż powszechnie się uważa związanie zmian TechWIG u z indeksem giełdy niemieckiej, a nie NASDAQ, również może być spowodowane podobieństwem DAX do NASDAQ i jego wpływie na giełdę niemiecką. Zauważyć też można, że spośród pozostałych indeksów technologicznych giełd, większy wpływ na skalę zmian TechWIG u miała giełda francuska, niż Techmark. Powyższe rozważania prowadzą do poparcia tezy artykułu, że sytuacja zewnętrzna ma wpływ na kondycję polskiej gospodarki poprzez przenoszenie impulsów finansowych, a także kapitałowych (giełdowych). Oznacza to, że w przypadku pogorszenia się koniunktury giełdowej w niektórych, najbardziej rozwiniętych krajach, istotnie wpłynie to na tempo zmian indeksów na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Sytuacja taka zachodzi

11 obecnie już od drugiej połowy 2 r. (USA). Spadek indeksów giełdowych w Stanach Zjednoczonych doprowadził tam do m.in. znacznego spadku bogactwa (welfare), a co za tym idzie konsumpcji i oczekiwań wobec przyszłego rozwoju tej gospodarki. A więc odnotowywane obecnie w Stanach Zjednoczonych znaczny spadek tempa wzrostu gospodarczego, a nawet spadek produktu krajowego brutto (w trzecim kwartale 21 r. aż o 1,1%) wywołany był ponownie (jak to już wielokrotnie w historii gospodarczej tego kraju występowało) znacznymi spadkami indeksów giełdowych. Spowolnienie wzrostu gospodarczego świata w tej gospodarce doprowadziło do rozpoczęcia w 21 r. kolejnej, światowej recesji gospodarczej. Możliwość wystąpienia takiej sytuacji udało się przewidzieć autorowi po przeprowadzeniu analizy ponad 15-letniej historii gospodarczej świata w zakresie jej wahań koniunktury i wyników finansowych w marcu 1999 r.. Co więcej powyżej potwierdzone zostało, że sytuacja zewnętrzna może istotnie wpływać na stan rynku kapitałowego w Polsce. Przy czym nie jest to oczywiście jedyny kanał wpływu sytuacji zewnętrznej na gospodarkę naszego kraju, a jedynie taki, przez który impulsy zewnętrzne przenoszone są w najszybszy sposób. Nie jest to też najważniejszy kanał wpływu. W przypadku bardziej rozwiniętych krajów kapitalistycznych, gdzie kapitalizacja giełd może przekraczać nawet 1% PKB danego kraju, spadki wartości ich głównych indeksów, prowadzą do znacznego wpływu na pogorszenie się wyników sfery realnej gospodarki. Przykładowo jeśli chodzi o sam sektor nowoczesnych technologii, pod koniec 2 r., a więc już po znaczących spadkach, kapitalizacja firm TMT na giełdach w Stanach Zjednoczonych wyniosła ok. 43% PKB, co stanowiło ok. 1/3 ogólnej ich kapitalizacji. W Europie i Japonii udział ten był w granicach 2-25%, a więc również bardzo dużo. Natomiast mniej na rynkach wschodzących Azji i Ameryki Łacińskiej (udział najczęściej poniżej 1%). 12 Warto odnotować, że spadki rynkowej kapitalizacji giełd różniły się znaczne: od jedynie 2% w Argentynie, do aż 32% w Japonii. 13 Tak więc pod koniec 2 r. i w 21 r., kiedy spadki na giełdzie amerykańskiej przeniosły się na inne kraje i wpłynęły na ich wyniki makroekonomiczne. Kapitalizacja giełdy warszawskiej nie była jednak zbyt duża, a przynajmniej nie na tyle, żeby jej znaczny spadek mógł poważniej zakłócić wyniki sfery realnej. Mimo to można mówić o przenoszeniu się zewnętrznych impulsów kapitałowych do Polski. Natomiast główne kanały oddziaływania otoczenia na polski rynek kapitałowy dotyczyły Stanów Zjednoczonych i Niemiec. 12 World Economic Outlook, IMF, Washington, May 21, s Ibidem, s. 61.