Materiały szkoleniowe z tematu pn. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

Transkrypt

1 Materiały szkoleniowe z tematu pn. POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

2 Program szkolenia: POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE Dzień I rejestracja uczestników (kawa, herbata, woda, soki, słodki poczęstunek) 10:00-12:00 szkolenie 1. Administracja, prawo administracyjne, stosunek administracyjnoprawny, postępowanie administracyjne. 2. Zasady postępowania ich znaczenie i zastosowanie w procesie administracyjnym. 3. Uczestnicy postępowania administracyjnego: organ administracji, strona, pełnomocnik strony, podmioty na prawach strony. 4. Terminy, doręczenia ich znaczenie w postępowaniu: sposób liczenia terminu w postępowaniu administracyjnym, doręczenie zwykłe, zastępcze, fikcja doręczenia. 12:00-12:15 przerwa kawowa (kawa, herbata, woda, soki, słodki poczęstunek) 12:15-14:00 szkolenie 1. Wszczęcie postępowania: z urzędu, na wniosek, pisma, terminy załatwienia spraw administracyjnych. 2. Postępowanie dowodowe: środki dowodowe, fakty znane z urzędu i fakty powszechnie znane, okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia, prawa i obowiązki uczestników postępowania w postępowaniu dowodowym. 14:00-15:00 przerwa obiadowa 1

3 15:00-17:00 szkolenie 1. Rozprawa 2. Wezwania, protokoły, adnotacje, 3. Postanowienia, ugoda, decyzja. Dzień II rozpoczęcie II dnia szkolenia (kawa, herbata, woda, soki, słodki poczęstunek) 09:00-11:00 szkolenie 1. Odwołania, zażalenia: terminy, warunki formalne, samokontrola, postępowanie przed organem II instancji, rozstrzygnięcia organu odwoławczego. 2. Zawieszenie postępowania i umorzenie postępowania przesłanki, forma. 11:00-11:15 przerwa kawowa (kawa, herbata, woda, soki, słodki poczęstunek) 11:15-13:00 szkolenie 1. Koszty postępowania 2. Wyjątki od zasady trwałości decyzji - nadzwyczajne środki eliminacji decyzji z obrotu prawnego: wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, zmiana lub uchylenie decyzji ostatecznej, stwierdzenie wygaśnięcia decyzji. 13:00-14:00 przerwa obiadowa 14:00-16:00 szkolenie 1. Zaświadczenia. 2. Skargi i wnioski. 2

4 3. Przykłady: studium przypadku nr 1 - analiza stanu faktycznego przy zastosowaniu regulacji dotyczących zagadnień: zdolność do czynności prawnych, sposób załatwienia wniosku skierowanego do organu niewłaściwego, zasady postępowania. studium przypadku nr 2 - analiza stanu faktycznego przy zastosowaniu regulacji dotyczących zagadnień: pełnomocnik w postępowaniu, doręczenia, odwołanie, niedopuszczalność odwołania, studium przypadku nr 3 - analiza stanu faktycznego przy zastosowaniu regulacji dotyczących zagadnień: doręczenie, strony postępowania, pełnomocnik, decyzja ostateczna, wznowienie postępowania. 3

5 Skrypt Postępowanie administracyjne 1

6 Spis treści Wykaz skrótów... 3 I. Wstęp... 4 II. Postępowanie administracyjne Zasady postępowania Organ administracji Strona Podmioty na prawach strony Terminy Doręczenia Wszczęcie postępowania Postępowanie dowodowe Rozprawa Wezwanie Protokoły Postanowienia Ugoda Decyzja Odwołania, zażalenia Zawieszenie postępowania Umorzenie postępowania Koszty postępowania III. Wyjątki od zasady trwałości decyzji nadzwyczajne środki eliminacji decyzji administracyjnej z obrotu prawnego Wznowienie postępowania Stwierdzenie nieważności decyzji Zmiana lub uchylenie decyzji ostatecznej Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji, uchylenie decyzji warunkowe IV. Zaświadczenia V. Skargi i wnioski VI. Bibliografia

7 Wykaz skrótów kpa - ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U z 2000 r. nr 98 poz.1071 ze zm.), kc- ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. nr 16 poz. 93 ze zm), ustawa i.d.p.p. ustawa z dnia 17 listopada 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. nr 64 poz.565 ze zm.) ustawa o opłacie ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U nr 225 poz 1635 ze zm.) 3

8 Ustrój Rzeczpospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej (art. 10 ust. Konstytucji RP) Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji RP) I. Wstęp administracja publiczna, prawo administracyjne, stosunek administracyjnoprawny, postępowanie administracyjne Aby zrozumieć naturę postępowania administracyjnego należy najpierw zapoznać się z cechami charakterystycznymi administracji i norm prawnych, które tę dziedzinę regulują. Administracja publiczna - przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspakajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społecznościach 1. Prawo administracyjne zespół norm regulujący działalność administracyjną 2 : - ustrojowe określa strukturę oraz zasady funkcjonowania administracji publicznej; - materialne określa prawa i obowiązki organów administracji publicznej i obywateli; - procesowe reguluje postępowanie administracyjne. Stosunek administracyjnoprawny - stosunek prawny regulowany przez normy prawa administracyjnego. Powstaje wskutek zaistnienia przesłanek faktycznych lub określonych faktów prawnych. Stosunek administracyjnoprawny charakteryzuje się nierównorzędnością jego podmiotów - organ administracji publicznej jednostronnie kształtuje sytuację prawną stron. Stosunek administracyjnoprawny może mieć charakter materialny tzn. powstać na skutek zaistnienia stanu faktycznego lub faktu prawnego, wyczerpującego przesłanki wskazane w normach prawa administracyjnego materialnego. W wyniku jego zaistnienia, w momencie wszczęcia postępowania administracyjnego powstaje stosunek administracyjnoprawny o charakterze procesowym. Pochodną stosunku procesowego jest z kolei stosunek administracyjnoprawny egzekucyjny. Jego istota polega na konieczności bezwzględnego podporządkowania się decyzji organu administracji publicznej wydanej w celu wykonania prawa. 1 Jan Boć (red.), Prawo Administracyjne Wydawnictwo Kolonia Limited, Wrocław 2001, s Tamże, s

9 Postępowanie administracyjne - regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administrujące oraz inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności procesowych podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnej. II. Postępowanie administracyjne Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000r. Nr 98, poz ze zm.) reguluje postępowanie: przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych; przed innymi organami państwowymi oraz przed innymi podmiotami, gdy są one powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwiania spraw określonych w pkt 1; w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami, o których mowa w pkt 2; w sprawach wydawania zaświadczeń; w sprawie skarg i wniosków przed organami państwowymi, organami jednostek samorządu terytorialnego oraz przed organami organizacji społecznych. 1. Zasady postępowania Zasada legalizmu (art. 6 kpa) organy administracyjne działają na podstawie przepisów prawa. Przez przepisy prawa rozumie się tutaj ogół regulacji prawnych obowiązujących w państwie, ze szczególnym naciskiem na przepisy kompetencyjne procesowe i materialnoprawne. Na mocy przepisów prawa powołuje się organy, które działają w ramach i według reguł stworzonych przez ustawodawcę. Jeśli przepis prawa wskazując na sposób podejmowania rozstrzygnięcia przez organ posługuje się terminami niedookreślonymi np. zasady współżycia społecznego, słuszny interes obywateli itp. organ rozstrzyga w ramach tzw. uznania administracyjnego (luz decyzyjny). Uznanie administracyjne nie oznacza dowolności. Ramy swobody wyznaczają ogólne zasady postępowania i orzecznictwo. 5

10 Zasada prawdy obiektywnej (art. 7 kpa) ukierunkowuje postępowanie organów oraz wyznacza cel postępowania administracyjnego. Jej rozwinięcie znajdujemy w postępowaniu dowodowym. Zasada wyrażania interesu społecznego i interesu obywateli (art. 7 kpa) zasada wyznaczająca ogólny kierunek działania organów, ramy stosowania innych zasad postępowania. Zasada pogłębiania zaufania do organów Państwa (art. 8 kpa) zachowanie zasady należy analizować na tle konkretnej sprawy. Stosowana wg reguł wskazanych w przepisach prawa materialnego; Zasada informowania stron (art. 9 kpa) znosi w postępowaniu administracyjnym ogólną zasadę ignotantia iuris nocet (nieznajomość prawa szkodzi). Zobowiązuje organy administracyjne do udzielania informacji o przepisach prawa materialego i procesowego, mających zastosowanie w sprawie w której toczy się postępowanie. Nie należy jej mylić z doradztwem prawnym. Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu (art. 10 kpa) organy administracyjne mają obowiązek zapewnić stronom czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić im wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Postępowanie, w którym strona nie mogła nie z własnej winy brać udziału jest wadliwe (przesłanka wznowienia postępowania). Od tej zasady można odstąpić tylko w obliczu zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, niepowetowanej szkody materialnej lub w związku z wyraźnym zapisem ustawowym. Zasada przekonywania (art. 11 kpa) pierwszeństwo przekonywania nad przymusem. Organy administracji powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Łączy się z zasadą pogłębiania zaufania. Nakłada na organy obowiązek starannego i pełnego uzasadnienia rozstrzygnięcia. Zasada szybkości i prostoty postępowania (art. 12 kpa) zasada ekonomii procesowej. Organy administracyjne powinny działać w sprawie możliwie wnikliwie 6

11 i szybko, posługując się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Zasada ugodowego załatwiania spraw (art. 13 kpa) sprawy, w których uczestniczą strony o spornych interesach, mogą być załatwione w drodze ugody sporządzonej przed organem administracji. Ugoda zatwierdzona przez organ jako zgodna z obowiązującym prawem ma moc decyzji. Zasada pisemności (art. 14 kpa) postępowanie jest dokumentowane; nawet ustnie załatwiona spraw musi zostać udokumentowana. Zasada dwuinstancyjności (art. 15 kpa) postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Organ odwoławczy rozpoznaje sprawę od początku, sprawdzając czy postępowanie organu I instancji było prawidłowe. Zasada trwałości decyzji (art. 16 kpa) decyzję ostateczną może wzruszyć tylko właściwy organ, w trybie wskazanym przepisami, o ile spełnione zostaną przesłanki ustawowe. Prawo do sądu - decyzje i niektóre postanowienia są poddawane kontroli niezawisłego sądu pod względem ich zgodności z prawem. Sąd posiada kompetencję do uchylania zaskarżonych aktów lub stwierdzenia ich nieważności. 2. Organ administracji Organ administracyjny podmiot (człowiek lub grupa ludzi) wyodrębniony w strukturze administracji, wyposażony we władztwo administracyjne oraz posiadający kompetencje do realizacji powierzonych mu zadań 3. Organ wyższego stopnia organ strukturalnie wyodrębniony i kompetencyjnie nadrzędny nad organem niższego stopnia. Organy administracyjne działają na podstawie przydanych prawem kompetencji. Kompetencje administracyjne prawem przypisane właściwości organów administracyjnych; uprawnienia, zadania i obowiązki organów przewidziane prawem administracyjnym. Organy administracyjne z urzędu przestrzegają swojej właściwości. Jej 3 Jan Boć (red.), Prawo Administracyjne, Wydawnictwo Kolonia Limited, Wrocław 2001, s

12 naruszenie jest poważnym uchybieniem skutkującym nieważnością aktu administracyjnego wydanego przez organ niewłaściwy. Właściwość organu - instytucja prawa procesowego - fakt posiadania kompetencji organu do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Wyróżnia się trzy rodzaje właściwości: rzeczową określa rodzaj spraw rozstrzyganych przez organ, miejscową określa zasięg terytorialny kompetencji organu, funkcjonalną (instancyjną) określa kompetencje do czynności procesowych. Właściwość rzeczową wskazują przepisy prawa materialnego i ustawy kompetencyjne. Organami wyższego stopnia w rozumieniu kodeksu postępowania administracyjnego są: w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - samorządowe kolegia odwoławcze, w stosunku do wojewodów właściwi w sprawie ministrowie, w stosunku do innych organów państwowych, odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością, w stosunku do organów organizacji społecznych odpowiednie organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością. Przepisy kpa normują również sposób ustalania właściwości miejscowej. Zgodnie z art. 19 kpa właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się: w sprawach dotyczących nieruchomości według miejsca jej położenia. Jeżeli nieruchomość położona jest na obszarze właściwości dwóch lub więcej organów, orzekanie należy do organu, na którego obszarze znajduje się jej większa część, w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy według miejsca, w którym zakład pracy jest lub ma być prowadzony, w innych sprawach według miejsca zamieszkania 4 (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu według miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju. W przypadku braku możliwości ustalenia właściwości w powyższy sposób, o właściwości decyduje miejsce zdarzenia powodującego wszczęcie postępowania, a jeśli takiego miejsca nie można również ustalić, właściwość należy do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. 4 art. 27 k.c. miejscem zamieszkania jest miejscowość, w której osoba fizyczna przebywa z wolą stałego pobytu. 8

13 Jeśli pomiędzy organami wyniknie spór o właściwość w sprawie, o właściwości rozstrzygają organy wskazane w art. 22 kpa. Do czasu rozstrzygnięcia sporu, organ na którego obszarze wynikła sprawa podejmuje tylko czynności niecierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu. 3. Strona Strona każdy, którego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne również te, które nie posiadają osobowości prawnej. Postępowanie administracyjne posługuje się również pojęciami właściwymi dla prawa cywilnego takimi jak zdolność prawna, zdolność do czynności prawnej. W art. 30 kpa odsyła wprost do kodeksu cywilnego w kwestiach kryteriów oceny tych cech. Dla przypomnienia: Osoba fizyczna to każdy człowiek. Zdolność prawną (czyli zdolność do tego by być podmiotem praw i obowiązków) każdy człowiek nabywa z chwilą urodzenia. Zdolność do czynności prawnych czyli zdolność do tego by nabywać prawa i zaciągać zobowiązania osoba fizyczna nabywa stopniowo: po ukończeniu 13 roku życia (o ile jej nie ubezwłasnowolniono) nabywa ograniczoną zdolność do czynności prawnych, a po uzyskaniu pełnoletniości pełną zdolność do czynności prawnych. Poza tym, pełną zdolność do czynności prawnych nabywa kobieta, która jest niepełnoletnia, jednak wstąpi w związek małżeński. Osobą prawną jest Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy prawa przyznają osobowość prawną. Zgodnie z przepisami regulującymi postępowanie administracyjne osoba fizyczna nie posiadająca pełnej zdolności do czynności prawnych działa przez swojego przedstawiciela ustawowego, a osoba prawna i jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej przez swoich ustawowych lub statutowych przedstawicieli. Strona może działać w postępowaniu przez pełnomocnika, chyba że charakter czynności wymaga jej osobistego udziału. Pełnomocnik - w postępowaniu administracyjnym pełnomocnikiem może być jedynie osoba fizyczna, która posiada zdolność do czynności prawnych. 9

14 W regulującym tę kwestię art. 33 kpa nie wskazano wyraźnie zakresu zdolności do czynności prawnych pełnomocnika, jednakże w kwestii tej wypowiadają się sądy administracyjne wskazując, iż chodzi tu o pełną zdolność do czynności prawnych 5. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie lub zgłoszone do protokołu. Pełnomocnik składa do akt sprawy dokument pełnomocnictwa lub jego urzędowo poświadczony odpis 6. Kodeks wskazuje, iż tzw. pełnomocnik profesjonalny (adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy) może sam uwierzytelnić odpis pełnomocnictwa. Od r. obowiązuje również zapis, iż organ, którego wątpliwości budzi podpis strony widniejący na pełnomocnictwie, może zwrócić się do strony o poświadczenie tego podpisu. Od momentu przedłożenia organowi pełnomocnictwa, pełnomocnik wstępuje w miejsce strony w postępowaniu. 4. Podmioty na prawach strony Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby występować z żądaniem wszczęcia postępowania lub dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu jeśli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji lub przemawia za tym interes społeczny. Przepis art kpa nakłada na organ obowiązek poinformowania organizacji społecznej o wszczęciu postępowania w sprawie dotyczącej innego podmiotu, jeśli uzna, że może ona być zainteresowana udziałem w tym postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe lub interes społeczny. Prokurator może żądać wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Prokurator może też brać udział w każdym stadium już toczącego się postępowania w celu zapewnienia, aby postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem. Jeśli postępowanie zostało zakończone, prokuratorowi służy prawo zgłoszenia sprzeciwu w sytuacji gdy kpa lub przepisy szczególne dopuszczają wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji. Udział prokuratora w postępowaniu administracyjnym regulują przepisy Działu IV kpa. 5 Patrz. np. wyrok NSA V SA/2502/01. 6 Art. 1 ust. 2 pkt a ustawy z dnia r. o opłacie skarbowej (dalej zwana ustawa o opłacie) przewiduje wniesienie opłaty skarbowej od każdego dokumentu stwierdzającego pełnomocnictwo. 10

15 Rzecznik Praw Obywatelskich - może zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi Terminy Jeśli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Koniec terminu następuje z upływem ostatniego z wyznaczonej liczby dni. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Podobnie oblicza się terminy obliczone w miesiącach, z zastrzeżeniem, że gdyby takiego dnia nie było termin upływa w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni 8. Do zachowania terminu wystarcza, aby pismo zostało wysłane w formie dokumentu elektronicznego, nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, złożone w polskim urzędzie konsularnym, przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej, członka załogi statku morskiego kapitanowi statku, przez osobę pozbawioną wolności złożone w administracji zakładu karnego. Jeśli naruszono termin bez winy strony, a jest on przywracalny, należy wnieść o przywrócenie terminu dokonując jednocześnie czynności, do której termin przysługuje. O przywrócenie terminu wnosi się w ciągu 7 dni od ustania przyczyny uchybienia terminu. 6. Doręczenia Doręczenie ma doniosłe znaczenie w postępowaniu administracyjnym. Od skuteczności doręczenia zależy skuteczność wezwań, wejście do obrotu prawnego aktów administracyjnych, rozpoczęcie biegu terminów procesowych. Organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, swoich pracowników, lub przez inne upoważnione osoby lub organy. Doręczenie następuje za pomocą środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 7 Art. 14 ust. 6 Ustawy z dnia r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2001, nr 14, poz. 141 ze zm.) 8 W postępowaniu administracyjnym sobota nie jest dniem wolnym od pracy (Ustawa z dnia r. o dniach wolnych od pracy, Dz. U. z 1951 r., nr 4, poz. 28 ze zm.) 11

16 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną 9, jeżeli strona lub inny uczestnik postępowania: wystąpił do organu administracji publicznej o doręczenie albo wyraził zgodę na doręczenie mu pism za pomocą tych środków. Pisma doręcza się stronie. Jeśli strona działa przez przedstawiciela pisma doręcza się temu przedstawicielowi. Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. W sprawie wszczętej na skutek podania złożonego przez dwie lub więcej stron pisma doręcza się wszystkim stronom, chyba że w podaniu wskazały jedną jako upoważnioną do odbioru pism. W toku postępowania strony oraz ich przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej o każdej zmianie swego adresu. Jeśli tego nie zrobią doręczenie pisma pod dotychczasowym adresem ma skutek prawny. Zgodnie z art. 42 kpa, pisma doręcza się osobom fizycznym w ich mieszkaniu lub miejscu pracy. Pisma mogą być doręczane również w lokalu organu administracji publicznej, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. W razie niemożności doręczenia pisma w wyżej wskazany sposób określony, a także w razie koniecznej potrzeby, pisma doręcza się w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie. Jednostkom organizacyjnym i organizacjom społecznym doręcza się pisma w lokalu ich siedziby do rąk osób uprawnionych do odbioru pism. Doręczenie zastępcze polega na powierzeniu przesyłki osobie, która zobowiązuje się do przekazania korespondencji adresatowi. Podmioty za pomocą, których można dokonać doręczenia zastępczego oraz postępowanie w takiej sytuacji wskazuje art. 43 kpa. W przypadku nieobecności adresata pismo doręcza się, za pokwitowaniem, dorosłemu domownikowi, sąsiadowi lub dozorcy domu, ale tylko pod warunkiem, że osoby te podjęły się oddania pisma adresatowi. O doręczeniu pisma sąsiadowi lub dozorcy zawiadamia się adresata, umieszczając zawiadomienie w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy to nie jest możliwe, w drzwiach mieszkania. Fikcja doręczenia polega na przyjęciu z mocy prawa skutku doręczenia, pomimo, iż korespondencja nie trafi do rąk adresata. Powyżej wspomniano, iż niezgłoszenie przez pełnomocnika lub stronę w trakcie postępowania nowego adresu skutkuje skutecznym doręczeniem pod adres dotychczasowy. Inne wypadki fikcji opisują przepisy art. 44 i art. 47 kpa. I tak, jeśli nie można zastosować doręczenia zastępczego poczta przechowuje pismo przez okres czternastu dni w swojej placówce pocztowej - w przypadku doręczania 9 Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204, ze zm.) 12

17 pisma przez pocztę. Pismo składa się na okres czternastu dni w urzędzie właściwej gminy (miasta) - w przypadku doręczania pisma przez pracownika urzędu gminy (miasta) lub upoważnioną osobę lub organ. Zawiadomienie o pozostawieniu pisma wraz z informacją o możliwości jego odbioru w terminie siedmiu dni, licząc od dnia pozostawienia zawiadomienia na poczcie lub w urzędzie gminy, umieszcza się w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie jest to możliwe, na drzwiach mieszkania adresata, jego biura lub innego pomieszczenia, w którym adresat wykonuje swoje czynności zawodowe. Można też je umieścić w widocznym miejscu przy wejściu na posesję adresata. W przypadku niepodjęcia przesyłki w tym terminie, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż czternaście dni od daty pierwszego zawiadomienia. Doręczenie uważa się za dokonane z upływem 14 dnia od dnia pierwszego awizowania, a pismo pozostawia się w aktach sprawy. Jeżeli adresat odmawia przyjęcia pisma przesłanego mu przez pocztę lub inny organ albo w inny sposób, pismo zwraca się nadawcy z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i datą odmowy. Pismo wraz z adnotacją włącza się do akt sprawy. W tym przypadku również, uznaje się, że pismo doręczone zostało w dniu odmowy jego przyjęcia przez adresata. Odbiór korespondencji potwierdza się podpisem ze wskazaniem daty doręczenia. Jeżeli odbierający pismo uchyla się od potwierdzenia doręczenia lub nie może tego uczynić, doręczający sam stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje osobę, która odebrała pismo i przyczynę braku jej podpisu. W przypadku doręczenia pisma za pomocą środków komunikacji elektronicznej doręczenie jest skuteczne, jeżeli w terminie 7 dni od dnia wysłania pisma organ administracji publicznej otrzyma potwierdzenie doręczenia pisma. W razie nieotrzymania takiego potwierdzenia organ doręcza pismo w sposób określony w przepisach niniejszego rozdziału dla pisma w formie innej niż forma dokumentu elektronicznego. W celu doręczenia dokumentu w formie dokumentu elektronicznego organ administracji publicznej, przesyła na adres elektroniczny adresata informację zawierającą: wskazanie, że adresat może odebrać dokument w formie dokumentu elektronicznego; wskazanie adresu elektronicznego, z którego adresat może pobrać dokument i pod którym powinien dokonać potwierdzenia doręczenia dokumentu; pouczenie dotyczące sposobu odbioru dokumentu, a w szczególności sposobu identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie teleinformatycznym organu administracji publicznej oraz informacji o wymogu podpisania urzędowego poświadczenia odbioru w sposób wskazany w art. 20a ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne. W sposób określony w tej ustawie następuje 13

18 doręczenie dokumentu w formie dokumentu elektronicznego do podmiotu publicznego przez elektroniczną skrzynkę podawczą tego podmiotu. 7. Wszczęcie postępowania Przepisy prawa materialnego wskazują sposób wszczęcia postępowania administracyjnego. Zapis ustawy decyduje, czy postępowanie może być wszczęte tylko z urzędu, tylko na wniosek strony, czy też zarówno z urzędu jak i z wniosku zainteresowanego podmiotu. Wszczęcie postępowania z urzędu przepisy prawa obligują organ administracji publicznej do wszczęcia postępowania w określonej sprawie niezależnie od woli stron postępowania. W tym celu organ wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania, które aby odniosło skutek prawny, musi być prawidłowo doręczone. Postępowanie jest wszczęte z chwilą doręczenia postanowienia stronie. Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody postępowanie umorzyć. Wszczęcie postępowania na wniosek strona może żądać wszczęcia postępowania w sprawie indywidualnej. Dniem wszczęcia takiego postępowania będzie dzień, w którym żądanie doręczono organowi. O wszczęciu postępowania z urzędu lub na żądanie jednej ze stron należy zawiadomić wszystkie osoby będące stronami w sprawie. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione drogą elektroniczną jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej. Konsekwencją zasady pisemności jest to, iż żądanie wszczęcia postępowania powinno być wyrażone pismem, lub złożone ustnie do protokołu. Podania - zgodnie z art. 63 kpa żądania, wyjaśnienia, odwołania i zażalenia 10 mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie, za pomocą telefaksu lub ustnie do protokołu, a także za pomocą innych środków komunikacji elektronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej utworzoną na podstawie ustawy z dnia Zgodnie z art. 1 ust 1 ustawy o opłacie wniesienie podań w sprawach indywidualnych z zakresu administracji rządowej podlega opłacie skarbowej. 14

19 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne 11. Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych. Podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Gdy podanie wnosi osoba, która nie może lub nie umie złożyć podpisu, podanie lub protokół podpisuje za nią inna osoba przez nią upoważniona, czyniąc o tym wzmiankę obok podpisu. Podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo ust. 2 ustawy i.d.p.p (profil zaufany) oraz zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru. Brak podpisu jest brakiem formalnym, który uniemożliwia skuteczne wszczęcie postępowania. Dopiero po jego ewentualnym uzupełnieniu organ będzie mógł podjąć czynności urzędowe. Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania. Przepisy prawa mogą wskazywać inne elementy niezbędne podania, których brak uniemożliwi skuteczne wszczęcie postępowania. Jeżeli podanie nie czyni zadość wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania. Od momentu wszczęcia postępowania w sprawie administracyjnej rozpoczyna bieg termin do załatwienia sprawy. Ustanowione przepisami prawa terminy do załatwienia sprawy administracyjnej są konsekwencją zasady ekonomii procesowej. Mają zapewnić dynamikę postępowania i przeciwdziałać jego przewlekłości. Jeśli strona wniesie swoje żądanie do organu niewłaściwego w sprawie, a organ właściwy można ustalić, żądanie to będzie przekazane do organu właściwego (obowiązek poinformowania strony). Odesłanie wniosku możliwe jest jedynie wtedy, gdy organu właściwego nie można ustalić, lub gdy sprawa dotyczy sprawy w której właściwy jest sąd powszechny. Jeżeli podanie dotyczy kilku spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ administracji publicznej, do którego podanie wniesiono, rozpoznaje sprawę należącą do jego właściwości. Równocześnie zawiadamia wnoszącego podanie, że w sprawach innych powinien wnieść odrębne podanie do właściwego organu. 11 Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. z 2005 r., nr 64, poz. 565) - w dalszej części zwana ustawą i.d.p.p. 15

20 Wszczęcie postępowania powoduje, iż rozpoczyna bieg termin do załatwienia sprawy. Terminy wyznaczone przez przepisy prawa dla załatwienia spraw administracyjnych wynikają z zasady ekonomii procesowej. Maja na celu zdynamizowanie postępowania i zapobieżenie jego przewlekłości. Terminy do załatwienia spraw administracyjnych - określone są przede wszystkim w Rozdziale 7 kpa Załatwianie spraw. Organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. I tak, sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane albo znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ. Powinny być rozpatrzone niezwłocznie. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej - nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, zaś w postępowaniu odwoławczym - w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Terminy te mogą ulec skróceniu mocą ustawy, lub na polecenie organów wyższego stopnia. Faktyczny czas załatwienia sprawy może być jednak dłuższy od wskazanych w powyższych regulacjach. Umożliwia to regulacja art. 35 i 36 kpa. Pierwszy z nich art. 35 kpa stwierdza, iż do terminów załatwienia spraw nie wlicza się terminów przewidzianych w przepisach prawa dla dokonania określonych czynności, okresów zawieszenia postępowania oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy strony albo z przyczyn niezależnych od organu. Drugi art. 36 kpa pozwala termin do załatwienia sprawy wydłużyć, pod warunkiem zawiadomienia o tym fakcie stron postępowania, wyjaśnienia przyczyn zwłoki i wskazania nowego terminu zakończenia postępowania. Obowiązek ten ciąży na organie nawet, jeśli przyczyna wydłużenia postępowania nie jest zależna od organu. Jeśli organ nie zawiadomi o przyczynie wydłużenia postępowania w sposób określony w art. 36 kpa, stronie służy zażalenie na załatwienie sprawy w terminie. Jeśli organ, zdaniem strony, mimo upływu czasu nie podejmuje oczekiwanych czynności strona może złożyć skargę na postępowanie organu w trybie art. 227 kpa. 8. Postępowanie dowodowe Organ administracyjny ma obowiązek ustalenia stanu faktycznego sprawy (zasada prawdy obiektywnej). W tym celu obowiązany jest wyczerpująco zebrać materiał dowodowy. Organ winien więc określić, z punktu widzenia przesłanek norm prawnych 16

21 mających zastosowanie w konkretnym przypadku, jakie okoliczności mają istotne znaczenie w sprawie, czy wymagają przeprowadzenia dowodu i jakiego rodzaju powinien to być dowód. Wnioski dowodowe może również składać strona, jednak to organ decyduje, czy dowód ten powinien być przeprowadzony, czy też nie wniesie on nic nowego do sprawy. Ocena czy dana okoliczność jest udowodniona jest dokonywana przez organ na podstawie całokształtu materiału dowodowego zebranego w sprawie (zasada swobodnej oceny dowodów art. 80 kpa). Dowód - jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Jeżeli przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji, organ administracji publicznej odbiera od strony, na jej wniosek, oświadczenie złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania (art. 75 kpa). Fakty powszechnie znane, fakty znane z urzędu - fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie (art kpa). Okoliczności istotne okoliczności niezbędne do podjęcia rozstrzygnięcia, odpowiadające przesłankom wskazanym w przepisie prawa mającym zastosowanie w sprawie. Organ w trakcie postępowania dowodowego ma obowiązek zapewnić stronie możliwość ustosunkowania się do dowodów. W tym celu ustawa nakazuje zawiadamiać stronę w odpowiednim terminie o miejscu i czasie przeprowadzenia dowodu, przydaje stronie prawo do uczestnictwa w przeprowadzeniu dowodu, zadawania pytań, wnoszenia własnych wniosków dowodowych. Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możność wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Organy administracji publicznej mogą odstąpić od tej zasady tylko w przypadkach, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną (art. 81 w związku z art. 10 kpa). 17

22 9. Rozprawa Postępowanie wyjaśniające organu może mieć formę rozprawy. Rozprawa powinna być przeprowadzona obligatoryjnie w każdym przypadku, gdy: zapewni to przyśpieszenie lub uproszczenie postępowania, zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego, gdy wymaga tego przepis prawa. Rozprawa może być przeprowadzona fakultatywnie, gdy: zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron, jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin. Wśród czynności, które podejmuje organ przed rozprawą kpa wymienia: wezwanie strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów i do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawicieli albo pełnomocników, wezwanie świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę, zawiadomienie o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot - w tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału w rozprawie albo do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia. Termin rozprawy powinien być tak wyznaczony, aby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o rozprawie nastąpiły przynajmniej na siedem dni przed rozprawą. Rozprawą kieruje wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy pracownik tego organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie. Gdy postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, rozprawą kieruje przewodniczący albo wyznaczony członek organu kolegialnego. Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie, wypowiadać się co do wyników postępowania dowodowego. Kierujący rozprawą może uchylić zadawane świadkom, biegłym i stronom pytania, jeżeli nie mają one istotnego znaczenia dla sprawy. Jednakże na żądanie strony należy zamieścić w protokole osnowę treści uchylonego pytania. Instrumentami formalnymi przydanymi organom administracyjnym w celu realizacji, utrwalenia i zakomunikowania czynności procesowych są m.in. wezwania, protokoły, adnotacje i postanowienia. 18

23 10. Wezwanie Kwestie wezwań reguluje Rozdział 9 kpa. Organ administracji publicznej może wzywać osoby do udziału w podejmowanych czynnościach i do złożenia wyjaśnień lub zeznań osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy lub dla wykonywania czynności urzędowych. Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadośćuczynienie wezwaniu nie było uciążliwe. W przypadkach, w których osoba wezwana nie może stawić się z powodu choroby, kalectwa lub innej nie dającej się pokonać przeszkody, organ może dokonać określonej czynności lub przyjąć wyjaśnienie albo przesłuchać osobę wezwaną w miejscu jej pobytu, jeżeli pozwalają na to okoliczności, w jakich znajduje się ta osoba. Obowiązek osobistego stawienia się dotyczy jedynie osób w obrębie gminy lub miasta, w których one zamieszkują albo przebywają oraz gminie i mieście sąsiednim. Pomoc prawna jeśli charakter sprawy na to pozwala 12, w toku postępowania organ administracji publicznej zwraca się do właściwego terenowego organu administracji rządowej lub organu samorządu terytorialnego o wezwanie osoby zamieszkałej lub przebywającej w danej gminie lub mieście do złożenia wyjaśnień lub zeznań albo do dokonania innych czynności, związanych z toczącym się postępowaniem. Organ prowadzący postępowanie oznaczy zarazem okoliczności będące przedmiotem wyjaśnień lub zeznań albo czynności, jakie mają być dokonane. Elementy wezwania (art. 54 kpa): nazwę i adres organu wzywającego, imię i nazwisko wzywanego, w jakiej sprawie oraz w jakim charakterze i w jakim celu zostaje wezwany, czy wezwany powinien się stawić osobiście lub przez pełnomocnika, czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie, termin, do którego żądanie powinno być spełnione, albo dzień, godzinę i miejsce stawienia się wezwanego lub jego pełnomocnika, skutki prawne niezastosowania się do wezwania, podpis pracownika organu wzywającego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego lub, jeżeli dokonywane jest z użyciem dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. 12 Charakter sprawy lub czynności wymaga dokonania czynności przed organem administracji publicznej prowadzącym postępowanie - art. 53 kpa. 19

24 W sprawach niecierpiących zwłoki wezwania można dokonać również telegraficznie lub telefonicznie albo przy użyciu innych środków łączności, z podaniem elementów istotnych wezwania. Wezwanie dokonane w ten sposób powoduje skutki prawne tylko wtedy, gdy nie ma wątpliwości, że dotarło do adresata we właściwej treści i w odpowiednim terminie. 11. Protokoły Przepisy kpa nakładają na organ administracji obowiązek utrwalania na piśmie czynności procesowych mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Podstawową formą jest protokół z przeprowadzenia czynności procesowych (urzędowych). Przepis art. 67 kpa zawiera katalog otwarty czynności, które powinny być w tej formie stwierdzone: przyjęcia wniesionego ustnie podania, przesłuchania strony, świadka i biegłego, oględzin i ekspertyz dokonywanych przy udziale przedstawiciela organu administracji publicznej, rozprawy, ustnego ogłoszenia decyzji i postanowienia. W myśl art kpa protokołem stwierdza się również fakt zawarcia ugody. Protokół powinien być sporządzony tak, by wynikało z niego kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby. Aby protokół można było uznać za prawidłowy powinien zostać odczytany osobom obecnym, biorącym udział czynności, a następnie przez nie podpisany 12. Postanowienia W toku postępowania organ administracji publicznej wydaje postanowienia. Ich przedmiotem z zasady są poszczególne kwestie wynikające w toku postępowania, lecz nie rozstrzygające o istocie sprawy, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Elementy postanowienia (art. 124 kpa): oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, 20

25 pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania lub, jeżeli postanowienie wydane zostało w formie dokumentu elektronicznego, powinno być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Po dokonaniu ustaleń stanowiących o możliwości załatwienia sprawy organ wydaje rozstrzygnięcie, w którym orzeka co do istoty sprawy. Kodeks postępowania administracyjnego wskazuje na dwie formy aktów administracyjnych kończących postępowanie w sprawie i rozstrzygających co do jej istoty: ugodę i decyzję. 13. Ugoda Ugoda jest to pisemne porozumienie zawarte pomiędzy stronami postępowania administracyjnego przed organem administracyjnym prowadzącym to postępowanie, zatwierdzone przez ten organ. Przesłanki zawarcia ugody: sporny charakter sprawy wielość stron postępowania, postępowanie musi być w toku, wola stron. Elementy ugody: oznaczenie organu, przed którym została zawarta, data sporządzenia, oznaczenie stron, przedmiot i treść ugody, wzmianka o jej odczytaniu i przyjęciu, podpisy stron, podpis pracownika organu administracji publicznej, upoważnionego do sporządzenia ugody. Organ administracyjny przed zatwierdzeniem kontroluje prawidłowość jej zawarcia a następnie zatwierdza (lub nie) postanowieniem, na które służy zażalenie. Zatwierdzona ugoda zastępuje decyzję. W przypadku gdy ugoda zawarta została w toku postępowania 21

26 odwoławczego, z dniem, w którym stało się ostateczne postanowienie zatwierdzające ugodę, traci moc decyzja organu pierwszej instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w tym postanowieniu. Ugoda staje się wykonalna z dniem, w którym postanowienie o jej zatwierdzeniu stało się ostateczne. Organ administracji publicznej, przed którym została zawarta ugoda, potwierdza jej wykonalność. 14. Decyzja Organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. W myśl art. 105 kpa decyzją stwierdza się również umorzenie postępowania w sprawie ze względu na jego bezprzedmiotowość, lub gdy wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym. Elementy decyzji: oznaczenie organu administracji publicznej, data wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne tj. wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Decyzja, w stosunku, do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja. Od uzasadnienia decyzji można odstąpić, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony o ile nie jest to decyzja rozstrzygająca sporne interesy stron a także decyzja wydana na 22

27 skutek odwołania. Możliwość odstąpienia od uzasadnienia decyzji istnieje także jeśli przepisy dopuszczają takie postępowanie ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa i interes publiczny. Decyzja wiąże organ od momentu jej doręczenia stronie. Wykonalność decyzji moment od którego decyzja może być wykonana przymusowo. Wykonalne są decyzje, którym nadano rygor natychmiastowej wykonalności oraz decyzje ostateczne. Rygor natychmiastowej wykonalności - nadawany decyzji gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony. W tym ostatnim przypadku organ administracji publicznej może w drodze postanowienia zażądać od strony stosownego zabezpieczenia. Rygor natychmiastowej wykonalności może być nadany decyzji również po jej wydaniu. W tym przypadku organ wydaje postanowienie, na które służy stronie zażalenie. Strona może wykonać dobrowolnie decyzję przed terminem jej wykonalności. Wzruszalność decyzji - możliwość eliminacji lub zmiany decyzji przy użyciu zwykłych środków procesowych. Ostateczność decyzji brak możliwości podważenia jej za pomocą zwykłych środków procesowych (odwołania); możliwość eliminacji tylko przy użyciu środków nadzwyczajnych. Decyzja jest ostateczna jeśli: stanowi tak przepis ustawy, decyzja organu I instancji po bezskutecznym upływie terminu do odwołania, decyzja organu II instancji. Prawomocność decyzji decyzji nie może już wzruszyć, strona, organ, który ją wydał, czy sąd administracyjny, który ją kontrolował. 15. Odwołania, zażalenia Od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Właściwy do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy. Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie 23

28 służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Odwołanie nie wymaga szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję. Odwołanie wnosi się w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji stronie, a gdy decyzja została ogłoszona ustnie - od dnia jej ogłoszenia stronie. Przepisy szczególne mogą przewidywać inne terminy do wniesienia odwołania. Zasadą jest, iż przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu, a wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji. Pomimo, iż nie upłynął jeszcze termin do wniesienia odwołania, wykonaniu podlega decyzja: której został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, która podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy, która jest zgodna z żądaniem wszystkich stron. Autokontrola - jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję. Od nowej decyzji służy stronom odwołanie. Jeśli organ administracji publicznej, który wydał decyzję nie zmieni własnego rozstrzygnięcia w trybie wskazanym w art. 132 kpa, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie. Organ odwoławczy stwierdza w drodze postanowienia niedopuszczalność odwołania (np. odwołanie od decyzji niedoręczonej, odwołanie wniesione przez osobę niebędącą stroną) oraz uchybienie terminu do wniesienia odwołania. Postanowienie w tej sprawie jest ostateczne. Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy. Organ odwoławczy nie uwzględni jednak cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. W ramach postępowania odwoławczego organ II instancji bada sprawę od początku, analizując jakie okoliczności były istotne w sprawie, czy organ I instancji przeprowadził prawidłowo postępowanie dowodowe, oraz czy prawidłowo zastosował w sprawie przepisy 24