Obowiązek rejestracji stron internetowych o tematyce sportowej

Transkrypt

1 156 Jakub Kosowski Obowiązek rejestracji stron internetowych o tematyce sportowej Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z r. (IV KK 174/2007) obowiązek rejestracji dotyczy także dzienników i czasopism rozpowszechnianych za pośrednictwem Internetu, a więc również stron internetowych o tematyce sportowej. W artykule omówiono problematykę obowiązku umieszczania w widocznym miejscu danych wskazanych w art. 27 Ustawy Prawo prasowe (nazwy i adresu wydawcy, adresu redakcji, nazwiska redaktora naczelnego). Sformułowane w nim wnioski wskazują na konieczność wprowadzenia odpowiednich zmian w ustawie Prawo prasowe z 1984 r., dostosowujących ją do współczesnych realiów funkcjonowania mediów elektronicznych. SŁOWA KLUCZOWE: prawo prawo prasowe media elektroniczne obowiązek rejestracji stron internetowych. Wstęp 1 Z Wydziału Prawa i Administracji UMCS w Lublinie. 2 IV KK 174/2007, opublikowane: Program LEX nr Prokuratura i Prawo 2007, nr 12, poz. 11. W postanowieniu z dnia 26 lipca 2007 r. 2 Sąd Najwyższy stwierdził, iż wymagana jest rejestracja w sądzie okręgowym dziennika lub czasopisma rozpowszechnianego za pośrednictwem Internetu. W przypadku nierespektowania tego obowiązku zarówno osoby fizyczne, jak i inne podmioty prowadzące strony internetowe mogą narazić się na odpowiedzialność karną. Ostatnie lata to bardzo dynamiczny rozwój stron internetowych związków sportowych, klubów czy też sportowców. Powstaje więc pytanie, czy wykładnia przepisów dokonana przez Sąd Najwyższy obliguje wymienione podmioty do rejestracji prowadzonych stron? Sąd Najwyższy wskazał na obowiązek rejestracji dziennika bądź czasopisma rozpowszechnianego za pośrednictwem Inter- Sport Wyczynowy 2008, nr 7-9/

2 Obowiązek rejestracji stron internetowych o tematyce sportowej 157 netu. 3 Punktem wyjścia do dalszych rozważań musi być więc zdefiniowanie tych pojęć. Art. 7 ust. 2 pkt. 2 Ustawy Prawo prasowe 4 stanowi, iż dziennikiem jest ogólnoinformacyjny druk periodyczny lub przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu, ukazujący się częściej niż raz w tygodniu. Czasopismo natomiast to druk ukazujący się nie częściej niż raz w tygodniu, lecz nie rzadziej niż raz w roku, a ponadto przekaz za pomocą dźwięku oraz dźwięku i obrazu. Powyższe definicje, sformułowane jeszcze w 1984 r., trudno odnieść do stron internetowych. Sąd Najwyższy zwrócił jednak uwagę, że słowo prasa określa także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazu, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania. Ustawodawca, stosując określenie powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, pozwolił zakwalifikować jako prasę informacje rozpowszechniane za pomocą Internetu. 5 3 Sąd Najwyższy słusznie uznał, że to nie Internet jest prasą, lecz można mówić o prasie w Internecie (rozpowszechnianej za jego pomocą). Podobnie: E. Nowińska [w:] J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak (red.), Prawo mediów, Warszawa 2005, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, s Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, Dz. U. z 1984 r., nr 5, poz. 24 z późniejszymi zmianami, zwana dalej Ustawą. 5 M. Wojtasik, Naruszanie dóbr osobistych w Internecie. Radca Prawny 2001, nr 6, s ; J. Barta, R. Markiewicz, Internet a prawo, Kraków 1998, TAiWPN Universitas, s. 35; E. Nowińska, op. cit., s. 95. J. Barta, R. Markiewicz [w:] J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak (red.), op. cit., s. 189; M. Ożóg [w:] Strony internetowe bezspornie mieszczą się więc w pojęciu prasa. Z pewnością strony internetowe nie są drukiem periodycznym, choć mogą spełniać kryterium periodyczności, 6 a więc powstawać regularnie, co pewien czas, to nie można zakwalifikować ich jako druki. Słownik języka polskiego 7 definiuje druk jako sporządzenie odbitek tekstu lub ilustracji z formy drukarskiej. Strony internetowe, w szczególności o tematyce sportowej, mogą być natomiast przekazem za pomocą dźwięku lub dźwięku i obrazu. Dotyczy to przede wszystkim relacji z imprez sportowych zamieszczanych w formie wideo. Kryteria ustawowe nie będą spełnione, jeżeli E. Traple (red.) Prawo reklamy i promocji. Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis s Por. S. Wikariak, Strony internetowe nie muszą być rejestrowane. Rzeczpospolita z r. Odmiennie: I. Wiszniewska, Polskie prawo reklamy. Warszawa 1998, Wydawnictwo Scholar, s Por. J. Sobczak, Prawo prasowe. Komentarz. Warszawa-Poznań 1992, Polski Dom Wydawniczy Ławica, s Jak podkreśla M. Ożóg, sam fakt, iż w portalu zachodzi wymiana informacji na skutek ich nieustającej dezaktualizacji lub dodawane są nowe aktualniejsze informacje i że proces ten odbywa się codziennie lub nawet zachodzi w trybie ciągłym, nie wystarcza do uznania, że w tego rodzaju działaniach mamy do czynienia z elementem periodyczności (M. Ożóg, op. cit., s Podobnie: J. Barta, R. Markiewicz, Rejestracja e-dzienników i czasopism. Rzeczpospolita z r.). 7 S. Dubisz (red.) Uniwersalny słownik języka polskiego. Tom 1, Warszawa 2003, Wydawnictwo Naukowe PWN, s Podobnie: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego. Tom II, Warszawa 1965, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, s. 391.

3 158 Jakub Kosowski zawarte na nich będą jedynie informacje w formie tekstowej (obraz). 8 Jeżeli natomiast będą znajdować się na nich przekazy w formie dźwięku i obrazu, to powstanie konieczność jej rejestracji w sądzie okręgowym. Wydaje się, że nie będzie możliwe ominięcie kryteriów ustawowych poprzez wprowadzenie możliwości pobierania plików wideo z serwera. W dalszym ciągu bowiem strona internetowa będzie zawierała przekaz za pomocą dźwięku i obrazu. W sytuacji, kiedy dziennik lub czasopismo rozpowszechniane za pośrednictwem Internetu będą odpowiednikami, tytułu prasowego ukazującego się w formie drukowanej, pojawia się pytanie o konieczność rejestracji przekazu rozpowszechnianego za pomocą Internetu, w przypadku rejestracji wersji drukowanej. Rejestracja prasy internetowej 8 Tak: Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z r., I ACa 601/98, Apelacja. OSA 1999, nr 3, poz. 26. Art. 20 Ustawy przewiduje wymóg rejestracji dziennika lub czasopisma w sądzie okręgowym, właściwym miejscowo dla siedziby wydawcy. Zaniedbanie obowiązku rejestracji powoduje, iż wydawca popełnia przestępstwo określone w art. 45, zagrożone karą grzywny albo ograniczenia wolności. W przypadku rejestracji dziennika lub czasopisma rozpowszechnianego za pomocą Internetu należy wyróżnić trzy sytuacje. Po pierwsze, gdy nie posiada drukowanego odpowiednika. Wówczas, zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego r., niezbędne będzie jego zarejestrowanie w sądzie okręgowym. 9 Przypadek ten dotyczy m. in. stron internetowych o tematyce sportowej nie będących odpowiednikami gazet (np. strony lig profesjonalnych, związków i klubów sportowych, sportowców). Druga sytuacja ma miejsce, gdy dziennik lub czasopismo w wersji elektronicznej stanowi wierny odpowiednik jego formy drukowanej. Wydaje się, iż nie będzie tutaj wymagana odrębna re- 9 Przed wydaniem postanowienia Sądu Najwyższego z r., J. Barta i R. Markiewicz (J. Barta, R. Markiewicz [w:] J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak (red.), op. cit., s Podobnie: S. Wikariak, op. cit.) zauważyli, iż art. 20 ustawy wiąże rejestrację z wydawaniem dziennika lub czasopisma, zaś przy rozpowszechnianiu prasy przez Internet nie ma miejsca na wydawanie, przynajmniej w dotychczasowym znaczeniu tego pojęcia. Trudno jednak zgodzić się z taką argumentacją, z uwagi na zróżnicowane znaczenia słowa wydać/wydawać i potrzebę ochrony odbiorcy (czytelnika). Słownik Języka Polskiego definiuje to słowo zarówno jako ogłoszenie w formie publikacji (wydrukowanie), jak i wprowadzenie na rynek, czy też obwieszczenie, powiadomienie, ogłoszenie, ukazanie, zaprezentowanie (Szerzej zob.: S. Dubisz (red.) Uniwersalny słownik języka polskiego. Tom 4. Warszawa 2003, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 574; W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego. Tom IX, Warszawa 1967, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, s ; J. Karłowicz, J. Kryński, W. Niedźwiedzi, Słownik Języka Polskiego. Tom Siódmy, Warszawa 1919, Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 835). Ponadto, cytowani powyżej autorzy stanowczo odrzucili obowiązek rejestracji, gdy owe materiały nie miałyby cech prasy lub przynajmniej dziennika/czasopisma.

4 Obowiązek rejestracji stron internetowych o tematyce sportowej 159 jestracja, jeżeli są opatrzone tym samym tytułem. 10 J. Barta i R. Markiewicz słusznie postulowali de lege ferenda, aby w rejestrze zamieszczana była adnotacja o rozpowszechnianiu dziennika lub czasopisma za pośrednictwem Internetu. 11 Trzecia, najbardziej skomplikowana, dotyczy rozpowszechniania za pośrednictwem Internetu dziennika lub czasopisma nie stanowiącego wiernego odpowiednika formy drukowanej. Na stronie internetowej informacje są uaktualniane (zmieniane) częściej niż raz w tygodniu i różnią się w znacznym stopniu od zawartych w wydaniu drukowanym. Może więc dojść do sytuacji, że w formie drukowanej będzie ukazywało się czasopismo, zaś zgodnie z kryteriami ustawowymi, w formie elektronicznej dziennik. Powstaje więc pytanie, czy wystarczy rejestracja czasopisma jako druku periodycznego, czy niezbędna jest odrębna rejestracja formy elektronicznej (dziennika)? J. Barta i R. Markiewicz zwrócili uwagę, iż wynikający ze specyfiki Internetu fakt otwarcia możliwości dostępu do innych, uzupełniających źródeł informacji, czy skorzystania z jakiejś usługi nie stanowi jeszcze dostatecznie mocnego argumentu do zakwestionowania tożsamości prasy i traktowania edycji elektronicznej jako dalszy swoisty, 10 Podobnie: J. Barta, R. Markiewicz [w:] J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak (red.), op. cit., s. 190; M. Zaremba, op. cit., s. 75. Por. Uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 26 lipca 2007 r., IV KK 174/2007, opublikowane: Program LEX nr , Prokuratura i Prawo 2007, nr 12, poz J. Barta, R. Markiewicz [w:] J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak (red.), op. cit., s powszechnie udostępniany egzemplarz. 12 Według nich powyższy pogląd nie odnosi się do sytuacji, gdy mamy do czynienia z zasadniczymi różnicami w zawartości obu edycji. 13 Sąd Apelacyjny w Warszawie uznał, iż nie jest możliwe zarejestrowanie dwóch identycznych tytułów prasowych, dopuszczalne jest natomiast zarejestrowanie pisma o tytule podobnym lub zbliżonym do już zarejestrowanego. 14 Tym samym nie jest możliwe zarejestrowanie identycznych tytułów jednego wydawanego w formie drukowanej, a drugiego rozpowszechnianego za pośrednictwem Internetu. Sąd Najwyższy 15 stwierdził, iż tytuł prasowy musi się różnić od już istniejącego, co nie znaczy, że tytuły nie mogą być podobne w niektórych elementach. Ponadto Sąd Najwyższy 16 uznał, iż 12 Ibidem, s Ibidem. 14 Szerzej zob.: Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z r., I ACa 216/95, OSA 1999, nr 10, poz. 42; Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z r., I ACa 1034/97, OSA 1999, nr 11-12, poz. 55. Por. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z r., I ACa 848/99, OSA 2000, z. 10, poz. 43, Postanowienie Sądu Najwyższego z r., III CKN 443/97, OSNC 1998, nr 5, poz. 88. Podobnie I. Dobosz, op. cit., s Por. J. Sobczak, Prawo prasowe. Podręcznik akademicki. Warszawa 2000, Oficyna Wydawnicza Muza S.A., s Postanowienie Sądu Najwyższego z r., I CKN 1344/2000, LEX nr Podobnie: J. Sobczak, Ustawa Prawo prasowe. Komentarz. Warszawa 1999, Oficyna Wydawnicza Muza S.A., s. 285; E. Nowińska, op. cit., s. 98; Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z r., I ACr 21/93, Przegląd Sądowy 1994, nr 4, poz. 29.

5 160 Jakub Kosowski stopień podobieństwa nie może wprowadzać przeciętnego czytelnika w błąd. W kontekście powyższych poglądów niemożliwa wydaje się rejestracja tytułów prasowych w wyniku dodania słów np. miesięcznik (przy wersji drukowanej) i dziennik (w wersji elektronicznej). Dla rejestracji niezbędna wydaje się odpowiednia modyfikacja tytułu prasowego dziennika wydawanego za pośrednictwem Internetu, aby dostatecznie różnił się od tytułu w formie drukowanej. Modyfikacja nazwy jest ponadto konieczna w związku z ochroną istniejącego już tytułu prasowego. Całkowita rezygnacja z takiej ochrony mogłaby prowadzić do rejestracji dziennika lub czasopisma (niekoniecznie rozpowszechnianego za pośrednictwem Internetu) przez podmiot konkurencyjny. Obowiązek wynikający z art. 27 Ustawy Obowiązek umieszczania w widocznym i zwyczajowo przyjętym miejscu: 1) nazwy i adresu wydawcy lub innego właściwego organu, 2) adresu redakcji oraz imienia i nazwiska redaktora naczelnego, 3) miejsca i daty wydania, 4) nazwy zakładu wykonującego dany druk prasowy, 5) międzynarodowego znaku informacyjnego, 6) bieżącej numeracji, wynikający z art. 27 Ustawy, dotyczy druków periodycznych, serwisów agencyjnych, innych podobnych druków prasowych, nagrań radiowych oraz telewizyjnych oraz kronik filmowych. Nie odnosi się on do dzienników lub czasopism rozpowszechnianych za pośrednictwem Internetu, stanowiących przekaz za pomocą dźwięku lub dźwigu i obrazu. Odmienne stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z r., wskazując na obowiązek umieszczania w widocznym miejscu nazwy i adresu wydawcy, a także imienia i nazwiska redaktora naczelnego. Sąd Najwyższy zauważył przy tym, iż z natury rzeczy nie jest konieczne wskazywanie miejsca wydania oraz międzynarodowego znaku informacyjnego (ISSN International Standard Serial Number). Zdaniem Sądu numer ISSN dotyczy jedynie wydawnictw okazujących się drukiem. Powyższa kwestia jest niezwykle istotna, gdyż art. 49 Ustawy wprowadza odpowiedzialność karną za naruszenie omawianego obowiązku grzywnę lub karę ograniczenia wolności. Z pewnością w odniesieniu do prasy rozpowszechnianej za pośrednictwem Internetu należałoby wprowadzić obowiązek wskazywania nazwy i adresu wydawcy oraz nazwiska redaktora naczelnego dane umożliwiające kontakt z osobą odpowiedzialną za prowadzenie strony. 17 Ułatwi to dochodzenie ewentualnych roszczeń np. za naruszenie dóbr osobistych. Nie należy jednak zapominać, iż obecne brzmienie art. 27 Ustawy nie na- 17 W przypadku stron internetowych o tematyce sportowej postulat ten jest w znacznej części realizowany, np. w odniesieniu do stron związków sportowych, lig profesjonalnych, czy też klubów sportowych. Mam tutaj na myśli podanie siedziby biura takiego podmiotu wraz z danymi kontaktowymi, czy też osób wchodzących w skład organu reprezentacji.

6 Obowiązek rejestracji stron internetowych o tematyce sportowej 161 kłada takiego obowiązku w odniesieniu do prasy internetowej. Wykładnia rozszerzająca przepisów prawa karnego nie ma uzasadnienia. 18 Tym samym w obecnym stanie prawnym nie jest możliwe pociągnięcie do odpowiedzialności podmiotu, który zaniecha wykonania obowiązku z art. 27 Ustawy w odniesieniu do prasy internetowej. Podsumowanie Elektroniczne wydania dzienników lub czasopism należy uznać za prasę w rozumieniu ustawy. Tym samym po stronie podmiotu odpowiedzialnego za prowadzenie tejże strony spoczywa szereg obowiązków. Rejestracja w sądzie okręgowym, przykładowo, ma na celu, aby odbiorca (Czytelnik) chcący 18 Szerzej zob.: T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej. Warszawa 2002, s. 59; J. Giezek [w:] M. Bojarski (red.), Prawo karne materialne. Cześć ogólna i szczególna. Warszawa 2004, s. 58; K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne. Warszawa 1997, s ; M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys systemowego ujęcia. Warszawa 1995, s ; M. Zaremba, op. cit., s. 75; Por. S. Wikariak, op. cit.; J. Barta, R. Markiewicz, Rejestracja e-dzienników i czasopism. Rzeczpospolita z r. domagać się sprostowania, mógł ustalić redaktora naczelnego i adres redakcji. Jak wskazałem powyżej, wykładnia językowa tego przepisu art. 27 nie pozwala na penalizowanie naruszenia zawartego w nim obowiązku w odniesieniu do prasy rozpowszechnianej za pomocą Internetu. W kontekście wielu wątpliwości, jakie wywołuje obowiązek rejestracji e-dzienników i czasopism, a także ponoszenie odpowiedzialności karnej w związku z jego niedopełnieniem, J. Barta i R. Markiewicz 19 słusznie postulują dokonanie niezbędnych zmian w Ustawie Prawo prasowe, która była tworzona ponad 20 lat temu i dalece odbiega dzisiejszej rzeczywistości z dynamicznie rozwijającymi się mediami elektronicznymi. Do czasu wprowadzenia zmian, mając na uwadze postanowienie Sądu Najwyższego z r., uznać należy za celowe przeanalizowanie kryteriów ustawowych w odniesieniu do prowadzonej strony internetowej i w przypadku ich spełnienia, dokonania sądowej rejestracji. To proste techniczne posunięcie pozwoli uniknąć problemów natury prawno-karnej. 19 J. Barta, R. Markiewicz, po. cit..