Kontynuator tradycji Czasopisma utworzonego w roku 1871 we Lwowie

Transkrypt

1 Patronat POLSKIE TOWARZYSTWO LEKARSKIE POLSKI KOMITET ZIELARSKI AMBASADOR FARMACJI ISSN Vol. XVIII Rok za³o enia 1992 Nr 3 (207) Marzec 2011 Punktacja: Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy szego: 6 pkt Index Copernicus Wydawnictwo Farmapress : 10,63 pkt Kontynuator tradycji Czasopisma utworzonego w roku 1871 we Lwowie W numerze m.in. mgr Eugeniusz Jarosik Projekt nowej ustawy refundacyjnej przyjêty, dr Lubomira Wengler, dr Agnieszka Zimmermann, dr Piotr Popowski Wybrane aspekty prawne rozpowszechniania wizerunku na ³amach czasopism Informacja o leku na str. 2

2 PREDUCTAL MR (Trimetazidini dihydrochloridum), tabletki o zmodyfikowanym uwalnianiu, 35 mg SK AD Jedna tabletka o zmodyfikowanym uwalnianiu zawiera 35 mg trimetazydyny dichlorowodorku (Trimetazidini dihydrochloridum). WSKAZANIA DO STOSOWANIA W kardiologii: d³ugotrwa³e leczenie choroby niedokrwiennej serca zapobieganie napadom d³awicy piersiowej, w skojarzeniu z innymi lekami. W otolaryngologii: leczenie œlimakowo-przedsionkowych zaburzeñ wywo³anych niedokrwieniem, takich jak zawroty g³owy, szumy uszne, niedos³uch. DAWKOWANIE I SPOSÓB PODAWANIA Zwykle stosuje siê 35 mg trimetazydyny dichlorowodorku 2 razy na dobê: po 1 tabletce rano i wieczorem, podczas posi³ków; tabletkê nale y popiæ szklank¹ wody. U pacjentów w podesz³ym wieku oraz przed zabiegiem chirurgicznym modyfikacja dawki nie jest konieczna. OSTRZE ENIA I SPECJALNE ŒRODKI OSTRO NOŒCI DOTYCZ CE STOSOWANIA Preductal MR nie jest produktem do leczenia napadów d³awicy piersiowej, ani te leczenia pocz¹tkowego niestabilnej d³awicy piersiowej lub zawa³u miêœnia sercowego. Nie nale y stosowaæ produktu w okresie poprzedzaj¹cym hospitalizacjê ani te na jej pocz¹tku. W przypadku napadu d³awicy piersiowej nale y rozwa yæ wykonanie koronarografii oraz dostosowaæ sposób leczenia (leczenie farmakologiczne i mo liwoœæ wykonania rewaskularyzacji). Trimetazydyna jest wydalana g³ównie przez nerki, w zwi¹zku z czym u pacjentów z umiarkowan¹ niewydolnoœci¹ nerek (klirens kreatyniny > 15 ml/min), nale y w razie potrzeby odpowiednio zmniejszyæ dawkê leku. CI A I LAKTACJA Z powodu bezpieczeñstwa nie zaleca siê stosowania leku w czasie ci¹ y. Ze wzglêdu na brak odpowiednich badañ nie zaleca siê stosowania leku w okresie karmienia piersi¹. DZIA ANIA NIEPO DANE W rzadkich przypadkach stwierdzono wystêpowanie niewielkich zaburzeñ ze strony przewodu pokarmowego w postaci nudnoœci, wymiotów. PODMIOT ODPOWIEDZIALNY ANPHARM Przedsiêbiorstwo Farmaceutyczne S.A. ul. Annopol 6B, Warszawa Wyprodukowano we wspó³pracy z SERVIER. POZWOLENIE NA DOPUSZ- CZENIE DO OBROTU WYDANE PRZEZ MINISTRA ZDROWIA NR 8461 Produkt leczniczy wydawany na receptê. Adres korespondencyjny: Servier Polska Sp. z o.o., Warszawa, ul. Jana Kazimierza 10, tel. (22) , fax (22) Internet: info@pl.netgrs.com ( ) PRZECIWWSKAZANIA Nadwra liwoœæ na trimetazydynê lub któr¹kolwiek substancjê pomocnicz¹ produktu Preductal MR. U chorych z ciê k¹ niewydolnoœci¹ nerek i klirensem kreatyniny poni ej 15 ml/min nie nale y stosowaæ produktu Preductal MR. Ze wzglêdu na brak odpowiednich danych nie nale y stosowaæ produktu Preductal MR u pacjentów z ciê k¹ niewydolnoœci¹ w¹troby.

3 VOL XVIII Nr 3 (207) ISSN Rok 2011 KONTYNUATOR TRADYCJI CZASOPISMA UTWORZONEGO w ROKU 1871 we LWOWIE Punktacja: Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy szego 6 pkt Indeks Copernicus: Wydawnictwo Farmapress 10,63 pkt Niezale ny Ogólnopolski Miesiêcznik Farmaceutyczno-Medyczny dla Aptekarzy, Farmaceutów, Lekarzy, Producentów i Dystrybutorów Leków Wydawca, Redaktor Naczelny: Wiktor Szukiel tel. kom Pe³nomocnik Wydawcy Z-ca Redaktora Naczelnego: Jadwiga Szymañska tel. kom , tel. (22) Honorowy z-ca Redaktora Naczelnego: mgr prawa Barbara Jendryczko Honorowy z-ca Redaktora Naczelnego: dr n. farm. Marek Jêdrzejczak Sekretarz Redakcji: Bogdan Ostrowski RADA NAUKOWA prof. dr hab. n. farm. Kazimierz G³owniak kierownik Katedry i Zak³adu Farmakognozji z Pracowni¹ Roœlin Leczniczych, Uniwersytet Medyczny w Lublinie przewodnicz¹cy prof. dr Benito del Castillo Garcia cz³onek Narodowej Akademii Farmaceutycznej w Hiszpanii prof. dr hab. n. farm. Roman Kaliszan cz³. koresp. PAN i PAU kierownik Katedry i Zak³adu Biofarmacji i Farmakodynamiki, Gdañski Uniwersytet Medyczny prof. dr hab. n. farm. Wincenty Kwapiszewski honorowy prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego prof. dr hab. n. farm. S³awomir Lipski Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii prof. dr hab. n. farm. Maciej Paw³owski kierownik Katedry Chemii Farmaceutycznej, Uniwersytet Jagielloñski, Collegium Medicum prof. dr hab. n. med. Jerzy Woy-Wojciechowski prezes Polskiego Towarzystwa Lekarskiego dr hab. n. farm. Anita Magowska kierownik Katedry i Zak³adu Historii Nauk Medycznych, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu dr n. farm. Roman Duda Okrêgowa Izba Aptekarska w Kielcach dr n. farm. Jerzy Jambor prezes Polskiego Komitetu Zielarskiego w Poznaniu dr n. farm. Marek Jêdrzejczak wyk³adowca farmakologii na Uniwersytecie Jana Kochanowskiego dr n. farm. Jerzy azowski cz³onek Miêdzynarodowej Federacji Farmaceutycznej (FIP) Pomys³ artystyczny i koncepcja typograficzna Bogdan Ostrowski Opracowanie graficzno-techniczne i korekta Zespó³ Redakcja zastrzega sobie prawo adiustacji i skracania nades³anych tekstów. Publikacje w Czasopiœmie Aptekarskim nie mog¹ byæ kopiowane w adnej formie ani adnymi metodami mechanicznymi lub elektronicznymi, ³¹cznie z wykorzystaniem systemów przechowywania i odtwarzania informacji bez pisemnej zgody wydawcy, Wydawnictwa Farmapress. Realizacja Wydania Biuro Wydawcy i Redakcji: Zofia Soborowska ul. Obarowska 23/2, Warszawa Box 81 tel , fax 24 h cza@cza.pl Kolporta i prenumerata: tel Prenumerata roczna 200 z³, pó³roczna 120 z³ Wp³aty nale y dokonywaæ na konto: Adres strony WWW Czasopisma Aptekarskiego : Czasopismo Aptekarskie ukazuje siê tylko w prenumeracie. Za treœæ tekstów promocyjnych, reklam, og³oszeñ, insertów Redakcja nie odpowiada. Nak³ad nie przekracza egz. Tytu³ i znak s³owno-graficzny prawnie zastrze ony. Œwiadectwo ochronne nr i nr wydane przez Urz¹d Patentowy RP Copyright by FARMAPRESS Projekt nowej ustawy refundacyjnej przyjêty (...) Wprowadzono ca³kowity zakaz reklamy aptek i ich dzia³alnoœci. By³ to od wielu lat jeden z g³ównych postulatów samorz¹du aptekarskiego. Dokonuj¹c zmian w przepisach obowi¹zuj¹cych (rozdzia³ 9), w ustawie z dnia 6 wrzeœnia 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z póÿn. zm.) zmieniono art. 94a i nadano mu brzmienie: Art. 94a. 1. Zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich dzia³alnoœci. Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. 1a. Zabroniona jest reklama placówek obrotu pozaaptecznego i ich dzia³alnoœci odnosz¹ca siê do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych. 2. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy w zakresie dzia³alnoœci reklamowej aptek, punktów aptecznych i placówek obrotu pozaaptecznego. 3. W razie stwierdzenia naruszenia przepisu ust. 1 lub 1a wojewódzki inspektor farmaceutyczny nakazuje, w drodze decyzji, zaprzestanie prowadzenia takiej reklamy 4. Decyzji, o której mowa w ust. 3, nadaje siê rygor natychmiastowej wykonalnoœci. Zmieniono art. 129b i nadano mu brzmienie: 129b. 1. Kto prowadzi reklamê apteki lub punktu aptecznego lub ich dzia³alnoœci, podlega grzywnie. 2. Kto prowadzi reklamê placówek obrotu pozaaptecznego odnosz¹c¹ siê do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych, podlega grzywnie. W trakcie dalszych prac parlamentarnych przedstawiciele samorz¹du aptekarskiego bêd¹ zdecydowanie domagaæ siê uwzglêdnienia uwag i propozycji zg³oszonych przez Naczeln¹ Radê Aptekarsk¹ do projektu ustawy refundacyjnej, które dotychczas nie zosta³y przyjête przez pos³ów, w tym: rezygnacji z obowi¹zku zawierania umów miêdzy aptekami a Narodowym Funduszem Zdrowia jako warunku wydawania przez nie leków refundowanych, wprowadzenia trybu odwo³awczego od ustaleñ kontrolerów NFZ dotycz¹cych spraw zwi¹zanych z refundacj¹, zmiany przewidzianego w projekcie ustawy sposobu publikowania wykazów produktów refundowanych (w art. 35 obwieszczenie ministra zdrowia musi byæ zast¹pione rozporz¹dzeniem ministra zdrowia), odpowiedzialnoœci osób uprawnionych do wystawiania recept na leki refundowane za recepty wystawiane niezgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami prawa. (Tytu³ pochodzi od redakcji) mgr Eugeniusz Jarosik Szerzej na str niniejszego wydania CzA

4 TREŒÆ SPRAWY ZAWODU Wybiórka w pigu³ce 6 Eugeniusz Jarosik Projekt nowej ustawy refundacyjnej przyjêty 11 PRAWO Lubomira Wengler, Agnieszka Zimmermann, Piotr Popowski Wybrane aspekty prawne rozpowszechniania wizerunku na ³amach czasopism 15 NIEZWYK E BIOGRAFIE NIEZWYK YCH FARMACEUTEK Anita Magowska Bohaterki farmaceutycznego zawodu 24 NAUKA I PRAKTYKA Bogdan Ostrowski Dialog w chorobie 31 Pawe³ Zajdel, Anna Weso³owska, Krzysztof Kamiñski, Katarzyna Kolasa, Maciej Paw³owski Kierunki poszukiwañ leków przeciwdepresyjnych stan obecny i przysz³oœæ 33 Bogumi³ A. Kiss, Adam Wroñski, Ludmi³a Kaczmarska Rola farmaceutów w profilaktyce oraz diagnostyce grzybic skóry i paznokci 44 Dariusz Nowak ród³a naturalnych przeciwutleniaczy w ywnoœci i ich wp³yw na zdrowie 53 Fragment obrazu olejnego Joanny Kosutth Jerzy Jambor Imbir lekarski w kuchni i aptece 60 Kolejny test z jêzyka angielskiego pt. Spotkania z angielskim autorstwa Jolanty Suchockiej-Strysko i Christophera A. Strysko uka e siê w kwietniowym wydaniu Czasopisma Aptekarskiego.

5

6 SPRAWY ZAWODU WYBIÓRKA W PIGU CE Rynek farmaceutyczny w styczniu 2011 roku Jak podaje firma PharmaExpert Sp. z o.o., w styczniu 2011 roku wartoœæ rynku farmaceutycznego wynios³a 2,3 mld z³ i by³a wy sza o 9,2% ni w analogicznym okresie ub.r. W styczniu br. rynek farmaceutyczny zanotowa³ wzrost sprzeda y o 193 mln z³ w porównaniu do stycznia 2010 r. Najwiêkszy wzrost osi¹gn¹³ segment leków refundowanych, dla którego wartoœæ sprzeda y zwiêkszy³a siê o 76 mln z³ i osi¹gnê³a wartoœæ 986 mln z³ (wzrost o 8,4%). Zbli ony wzrost do leków refundowanych zanotowa³ segment sprzeda y odrêcznej, którego wartoœæ sprzeda y zwiêkszy³a siê o 73 mln z³ (+9,1%) wzglêdem analogicznego okresu ub. r. Natomiast segment leków pe³nop³atnych na receptê wzrós³ o 43 mln z³ i wyniós³ 426 mln z³ (o 11,3% wiêcej ni w ub.r.), co bior¹c pod uwagê dotychczasowe wyniki dla tego segmentu, stanowi du y wzrost. W tym samym okresie sprzeda odrêczna wszystkich preparatów sprzedawanych bez recepty w aptece siêgnê³a 884 mln z³ i by³a wiêksza o 9,1% ni przed rokiem. Œrednio statystyczna apteka osi¹gnê³a w styczniu wartoœæ sprzeda y na poziomie 173 tys. z³ (licz¹c w cenach detalicznych brutto), tj. o 9,1% wiêcej ni przed rokiem. Œrednia cena detaliczna leku sprzedawanego w aptece wynosi³a 15,73 z³ (wzrost o 1,1% vs styczeñ 2010), œrednia cena detaliczna leków z list refundacyjnych 27,12 z³ (spadek o 0,8% vs styczeñ 2010), zaœ œrednia cena detaliczna produktów bez recepty (OTC) 10,00 z³ (wzrost o 1,2% vs styczeñ 2010). W styczniu br. refundacja leków przez NFZ osi¹gnê³a wartoœæ 655 mln z³, tj. o 0,8% wiêcej ni w analogicznym okresie 2010 r. Poziom wspó³p³acenia pacjentów za leki refundowane w styczniu br. wyniós³ 33,6% i by³ to najwy szy udzia³ we wspó³p³aceniu pacjentów za leki refundowane od maja 2008 r. Porównuj¹c wyniki stycznia do grudnia 2010 r., komentuje prezes PharmaExpert Piotr Kula nale y zauwa yæ, i ca³y rynek farmaceutyczny odnotowa³ spadek o 7,5% (190 mln z³), przy czym najwiêkszy dotyczy³ segmentu leków refundowanych, co mia³o zwi¹zek z wprowadzonymi pod koniec ub.r. zmianami na wykazach leków refundowanych. Wartoœæ sprzeda y leków refundowanych wzglêdem grudnia ub. r. spad³a o 114 mln z³ (-10,3%). O po³owê mniejszy spadek, g³ównie z uwagi na trwaj¹cy w styczniu wzrost zachorowañ na grypê i przeziêbienia, mia³ segment sprzeda y odrêcznej, której wartoœæ zmala³a o 55 mln z³ (-5,8%). Najmniejszy spadek wartoœci sprzeda y dotkn¹³ segment leków pe³nop³atnych na receptê, który zanotowa³ spadek o 22 mln z³ (-4,9%). Fundacja Hasco-Lek rozstrzygnê³a V edycjê konkursu na najlepsze prace magisterskie i doktorskie obejmuj¹ce nowe odkrycia oraz innowacje w dyscyplinach farmaceutycznych i pokrewnych. Celem konkursu by³o wy³onienie najlepszych nades³anych prac, a tak e promocja ich autorów i dokonanych przez nich odkryæ z zakresu farmacji, biotechnologii, medycyny i chemii w aspekcie ich zastosowañ w przemyœle farmaceutycznym. Na konkurs wp³ynê³o kilkadziesi¹t prac, które zosta³y ocenione przez komisjê w sk³adzie: prof. dr hab. Piotr Sobota Wydzia³ Chemii Uniwersytetu Wroc³awskiego przewodnicz¹cy komisji; dr Stanis³aw Han prezes PPF Hasco-Lek S.A. i kierownik Zak³adu Farmacji Przemys³owej Akademii Medycznej we Wroc³awiu cz³onek komisji; mgr farm. Katarzyna Bodalska wiceprezes Fundacji Hasco-Lek i wyk³adowca Zak³adu Farmacji Przemys³owej Akademii Medycznej 6 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011

7 SPRAWY ZAWODU Najlepsze prace doktorskie we Wroc³awiu cz³onek komisji; mgr farm. Jolanta Stañczak Wiceprezes PPF Hasco-Lek S.A. cz³onek komisji. Opinia przewodnicz¹cego komisji prof. dr hab. Piotra Soboty Prace doktorskie i magisterskie, zg³oszone na konkurs, wykonane zosta³y na uniwersytetach, politechnikach i w instytutach Polskiej Akademii Nauk oraz we wspó³pracy z zagranicznymi oœrodkami naukowymi. Ogromny kapita³ wiedzy, zawarty w nades³anych pracach jest oryginalny, nowoczesny i zawiera istotne elementy nowoœci naukowej. Ocena obejmowa³a poziom naukowy, innowacyjnoœæ, kreatywnoœæ oraz mo liwoœci zastosowania w przemyœle farmaceutycznym i jemu pokrewnych. Tematyk¹ nades³anych prac doktorskich by³y badania opornoœci patogenów na czynniki antygrzybiczne, wytwarzanie nanocz¹steczek srebra o w³aœciwoœciach antybakteryjnych, nowej szczepionki przeciwgrypowej, zagadnienia zwi¹zane z projektowaniem i modelowaniem receptorów w poszukiwaniu nowych oryginalnych leków oraz opracowania nowej generacji dodatków paszowych zawieraj¹cych makroalgi morskie i s³odkowodne. Natomiast prace magisterskie to szerokie spektrum ró norodnych badañ: otrzymywanie mikrokapsu³ek z biodegradowalnych polimerów przeznaczonych do zamykania leków, opracowanie strategii terapeutycznej dla przewlek³ej bia³aczki, nowej generacji hybrydowych leków kardiologicznych oraz miniaturyzacji aparatury medycznej. W kategorii prac doktorskich zwyciê y³a praca Wp³yw Saccharomyces boulardii na czynniki wirulencji Candidia albicans autorstwa Anny Murzyn z Uniwersytetu Wroc³awskiego. W nagrodê laureatka otrzyma 6000 z³. Drugie miejsce oraz 4000 z³ nagrody, otrzyma Antonina Naskalska z Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk, która napisa³a pracê pod tytu³em Zastosowanie wektora bia³kowego, dodekahedronu adenowirusa jako platformy dla szczepionki przeciwgrypowej. Na trzecim miejscu uplasowa³a siê praca pod tytu³em Aktywnoœæ nanoform srebra w uk³adach biologicznych Anny Kêdziory z Instytutu Genetyki i Mikrobiologii Uniwersytetu Wroc³awskiego. W nagrodê otrzyma 3000 z³. Najlepsze prace magisterskie W kategorii prac magisterskich pierwsze miejsce zajê³a Agnieszka Herok za pracê Otrzymywanie i charakterystyka polimerowych mikrocz¹steczek z heparyn¹ i papain¹, wykonan¹ na Wydziale Farmaceutycznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W nagrodê laureatka otrzyma 4000 z³. Komisja postanowi³a przyznaæ ex aequo drugie miejsce dla Anity Ko uch z Uniwersytetu Œl¹skiego za pracê Po³¹czenia witaminy B12 ze zwi¹zkami o potencjalnym znaczeniu terapeutycznym i Katarzyny Osytek z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, autorki pracy Po³¹czenie witaminy B12 ze zwi¹zkami o potencjalnym znaczeniu terapeutycznym. Pani Katarzyna oraz pani Anita w nagrodê otrzymaj¹ po 2500 z³. Trzecie miejsce nie zosta³o przyznane, ale komisja postanowi³a wyró niæ jeszcze dwie prace magisterskie: Opracowanie i charakterystyka polimerowych mikrocz¹steczek z nitrozoglutanionem Micha³a Piotrowskiego z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i Formulacja mikro eli pektynowych z zastosowaniem technik mikroprzep³ywowych do inkapsulacji i kontrolowanego uwalniania nanocz¹steczek Marty Siek z Wydzia³u Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Kardyna³a Stefana Wyszyñskiego w Warszawie. CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207)

8 SPRAWY ZAWODU ASA Znana telewizyjna dziennikarka Agata M³ynarska zosta³a laureatk¹ presti- owej nagrody Gwiazdy Dobroczynnoœci, przyznanej w styczniu 2011 roku przez Akademiê Rozwoju Filantropii w Polsce oraz Newsweek Polska za ca³okszta³t dzia³alnoœci charytatywnej. Otrzyma³a tak e Order Uœmiechu oraz wspó³tworzy³a Wielk¹ Orkiestrê Œwi¹tecznej Pomocy. Wspó³pracuje z Towarzystwem Nasz Dom, z Warszawskim Hospicjum dla Dzieci, a tak e ju od ponad 6 lat pomaga wraz z Fundacj¹ Dzieciêca Fantazja spe³niaæ marzenia nieuleczalnie chorych dzieci z ca³ego kraju. Jest tak e Ambasadork¹ Fundacji Przyjació³ka. Czynnie promuje zdrowy tryb ycia i pokazuje na w³asnym przyk³adzie, e kobieta na ka dym etapie ycia mo e byæ piêkna, szczêœliwa i spe³niona. Rozpoczê³a realizacjê programu dla kobiet pod nazw¹ Onaonaona-piêkne strony kobiety, w ramach którego powstanie internetowa platforma komunikacji oraz cykl warsztatów na temat zdrowia i urody kobiet dojrza³ych. Niedawno za³o y³a fundacjê ONA dla zdrowia kobiety, która bêdzie siê zajmowa³a propagowaniem profilaktyki zdrowotnej i zdrowego stylu ycia. LaciBios femina 7 lutego br. podczas konferencji prasowej w Warszawie zosta³a zaprezentowana nowa ods³ona pierwszego na rynku polskim doustnego probiotyku, dbaj¹cego o zdrowie intymne kobiety. Ogólnopolsk¹ kampaniê wspiera Agata M³ynarska, która wraz z firm¹ ASA rozpoczyna akcjê edukacyjn¹ i prozdrowotn¹. Wed³ug danych Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w pochwie doros³ej, zdrowej kobiety bytuje ok. 100 gatunków mikroorganizmów (bakterie tlenowe, beztlenowe oraz dro d e). Jeœli dojdzie do podwy szenia ph pochwy i zniszczenia kwaœnej bariery, nastêpuje gwa³towne namna anie szczepów bakterii beztlenowych, w du ej mierze odpowiedzialnych za wywo³anie zapalenia dróg rodnych. Postêpy w profilaktyce schorzeñ ginekologicznych oraz holistyczne podejœcie do funkcjonowania organizmu ko- Odpowiadaj¹c na potrzeby kobiet, szczególnie m³odych, które dopiero oswajaj¹ w³asne cia³o i wkraczaj¹ w ycie intymne, firma ASA producent doustnego probiotyku ginekologicznego LaciBios femina, og³asza rok 2011 rokiem profilaktyki i leczenia stanów zapalnych pochwy u nastolatek. Rok 2011 bêdzie zatem obfitowa³ w wiele aktywnoœci, podczas których doœwiadczeni specjaliœci wska ¹ m³odym dziewczynom, jak skutecznie dbaæ o zdrowie intymne i jak zabezpieczyæ siê przed dysfunkcjami uk³adu moczowo-p³ciowego. biety, a zw³aszcza powi¹zañ miêdzy uk³adem pokarmowym, moczowo-p³ciowym i odpornoœciowym, doprowadzi³y do opracowania formu³y doustnych probiotyków ginekologicznych wygodnych w stosowaniu i poprawiaj¹cych komfort kuracji. Jednym z nich jest rekomendowany jest przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne LaciBios femina. To wyj¹tkowy, pierwszy na polskim rynku doustny probiotyk ginekologiczny dbaj¹cy o zdrowie intymne nowoczesnej kobiety. Zawiera kompozycjê 2 starannie dobranych, o naukowo udokumentowanym dzia³aniu szczepów bakterii probiotycznych o prozdrowotnym dzia³aniu na florê bakteryjn¹ uk³adu moczowo-p³ciowego. Skutecznie i nowoczeœnie wzmacnia, odbudowuje i chroni naturaln¹ mikroflorê dróg p³ciowych kobiety. Nieodzowny przy: antybiotykoterapii, w trakcie stosowania antykoncepcji, w okresie ci¹ y i karmienia piersi¹ a tak e podczas wyjazdów i korzystania z basenu. LaciBios femina skutecznoœæ, komfort i wygoda zamkniête w ma³ej kapsu³ce. Dbanie o zdrowie jest wa ne o ka dej porze roku, poniewa niezale nie od pogody organizm cz³owieka wymaga w³aœciwej, dostosowanej do aktualnych potrzeb pielêgnacji. Ka dego dnia, z uwag¹ nale y ws³uchiwaæ siê w sygna³y p³yn¹ce z cia³a i jak najpe³niej dbaæ o formê. 8 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011

9

10 wiat Kardiologii i Diabetologii to pierwszy Program Opieki Farmaceutycznej w aptekach wiat Zdrowia. To ogólnopolski program partnerski aptek wiat Zdrowia i producentów dzia aj cych na rzecz ochrony zdrowia w Polsce. Program powsta na bazie wytycznych EuroPharm Forum Stowarzyszenia Europejskich Organizacji Farmaceutycznych i Biura Regionu Europejskiego wiatowej Organizacji Zdrowia (WHO) przy cis ej wspó pracy z IDF (International Diabetic Federation). Wytyczne te zawarte s w Deklaracji z St. Vincent (SVD). Masz chore SERCE? Nie czekaj! Program Opieki Farmaceutycznej wiat Kardiologii i Diabetologii to d ugofalowy program oparty na wytycznych WHO skupia si na edukacji, profilaktyce i prewencji: pomaga pacjentom skuteczniej walczy z chorob wspiera indywidualne apteki w zetkni ciu z du ymi sieciami farmaceutycznymi buduje partnerstwo apteka i producenci wspólnie anga uj si w dzia ania edukacyjne Edukacja i profilaktyka to: mniejsza liczba zgonów i powik a pochorobowych u pacjentów poprawa komfortu ycia pacjenta bezpieczna farmakoterapia promowanie zdrowego stylu ycia wiat Kardiologii i Diabetologii wiat Zdrowia to profesjonalne wsparcie Apteki i Pacjenta.

11 ISSN Vol. XVIII Rok za³o enia 1992 Nr 3 (207) Marzec 2011 Punktacja: Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wy szego: 6 pkt Index Copernicus: Wydawnictwo Farmapress : 10,63 pkt Czasopismo Aptekarskie : 4,15 pkt Kontynuator tradycji Czasopisma utworzonego w roku 1871 we Lwowie PROJEKT NOWEJ USTAWY REFUNDACYJNEJ PRZYJÊTY mgr Eugeniusz Jarosik Biuro Prasowe Naczelnej Izby Aptekarskiej nia@nia.org.pl 17 lutego 2011 r. zakoñczy³a prace sejmowa podkomisja nadzwyczajna do rozpatrzenia rz¹dowego projektu ustawy o refundacji leków, œrodków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego i wyrobów medycznych. Podkomisja, której przewodniczy³ pose³ Andrzej Orzechowski (PO), uwzglêdni³a wiele postulatów samorz¹du aptekarskiego, przyjmuj¹c poprawki popierane przez Naczeln¹ Izbê Aptekarsk¹. Pracami zespo³u przedstawicieli Naczelnej Izby Aptekarskiej uczestnicz¹cego w posiedzeniach podkomisji kierowa³ prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej Grzegorz Kucharewicz. W posiedzeniach podkomisji brali udzia³: wiceprezesi NRA Marek Jêdrzejczak i Krzysztof Przystupa, a tak e Anna Go³dyn, cz³onek NRA i prezes Okrêgowej Rady Aptekarskiej w Kaliszu. We wszystkich posiedzeniach podkomisji Biuro Prawne NIA reprezentowa³ radca prawny Krzysztof Baka. W ostatnich posiedzeniach podkomisji uczestniczy³ podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Adam Fronczak, reprezentuj¹c stronê rz¹dow¹. Podkomisja wprowadzi³a wiele istotnych zmian w projekcie ustawy o refundacji leków, œrodków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobów medycznych, które w znacz¹cy sposób wp³yn¹ na funkcjonowanie rynku aptecznego w Polsce. 1. W art. 5 ust. 7 nadano nowe brzmienie, a dotychczasowy ust. 7 oznaczono jako ust. 8: 7. Apteka zobowi¹zana jest stosowaæ odp³atnoœæ wynikaj¹c¹ z ustawy. Dotychczasowy przepis nie zak³ada³ koniecznoœci stosowania odp³atnoœci wynikaj¹cej z ustawy, co w konsekwencji nie wyeliminowa³oby obni ania op³at rycza³towych lub innych form odp³atnoœci, a wiêc tzw. sprzeda y jednogroszowych czy jednoz³otówkowych i dalszej gry rynkowej odp³atnoœci¹ za leki refundowane. 2. W art. 6 ust. 4 zmieniono tabelê mar detalicznych. (tabela na str. 12) Poprawka zawieraj¹ca propozycjê nowej, korzystniejszej od pierwotnego projektu tabeli mar detalicznych zg³oszona zosta³a przez pos³a Aleksandra Sopliñskiego (PSL). W imieniu rz¹du popar³ j¹ minister Adam Fronczak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia. Poprawka wraz z ca³ym art. 6 przyjêta zosta³a w ostatnim dniu pracy podkomisji nadzwyczajnej po przeanalizowaniu przez rz¹d skutków wprowadzenia tej zmiany. Strona rz¹dowa nie zgodzi³a siê na inn¹ propozycjê tabeli mar, równie zg³oszon¹ przez pos³a Sopliñskiego, o której przyjêcie prosili przedstawiciele Naczelnej Rady Aptekarskiej. Niemniej jednak zaakceptowana przez rz¹d i przyjêta przez pos³ów podkomisji

12 SPRAWY ZAWODU w art. 6. tabela mar detalicznych jest korzystniejsza dla aptekarzy od tej, która znalaz³a siê projekcie ustawy skierowanym przez Radê Ministrów do Sejmu RP. 3. W art. 39 dodano normê wskazuj¹c¹, e podmiot prowadz¹cy aptekê zawieraæ bêdzie umowê z Narodowym Funduszem Zdrowia na wydawanie leku, œrodka spo ywczego specjalnego przeznaczenia ywieniowego oraz wyrobu medycznego na receptê, zwan¹ dalej umow¹ na realizacjê recept, na czas nieokreœlony. 4. W art. 39 dodano ust. 8, zawieraj¹cy delegacjê dla ministra zdrowia do okreœlenia w rozporz¹dzeniu ogólnych warunków umów na realizacjê recept, a tak e ramowego wzoru umowy na realizacjê recept. Wzoru umowy nie bêdzie okreœla³ prezes NFZ, ale minister zdrowia. 5. W art. 40 wykreœlono ust. 4, przewiduj¹cy obowi¹zek podmiotu prowadz¹cego aptekê, który zawar³ umowê na realizacjê recept, zapewnienia aptece œrodków finansowych, o których mowa w ust. 1 pkt 6 (zwrot refundacji), w celu zabezpieczenia zwrotu refundacji oraz zap³acenia ewentualnych kar umownych, o których mowa w art. 39 ust. 2 pkt W art. 41 ust. 1 zwrot Apteka ma obowi¹zek posiadaæ ten lek zast¹piono zwrotem Apteka ma obowi¹zek zapewniæ dostêpnoœæ do takiego leku. Po zmianie art. 41 ust. 1 stanowiæ bêdzie, e: osoba wydaj¹ca leki, œrodki spo ywcze specjalnego przeznaczenia ywieniowego, wyroby medyczne objête refundacj¹ ma obowi¹zek poinformowaæ œwiadczeniobiorcê o mo liwoœci nabycia leku objêtego refundacj¹, innego ni lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie miêdzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania ró - nic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze œrodków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie. Apteka ma obowi¹zek zapewniæ dostêpnoœæ do takiego leku. 7. W art. 42 zmieniono ust. 5, przyjmuj¹c, e apteki przekazuj¹ do w³aœciwego oddzia³u wojewódzkiego Funduszu uzgodnione zestawienie zbiorcze w formie pisemnej stanowi¹ce podstawê refundacji. Zrezygnowano z okreœlania zestawienie zbiorcze w formie papierowej stanowi¹ce fakturê. W konsekwencji zmieniono art. 42 ust. 10, art. 43 ust. 1, art. 43 ust. 3 i art. 43 ust W art. 46 ust. 3 postanowiono, e nie mo - na stosowaæ adnych form zachêty odnosz¹cych siê do leków, œrodków spo ywczych specjalnego przeznaczenia ywieniowego lub wyrobów medycznych podlegaj¹cych refundacji ze œrodków publicznych, w szczególnoœci kierowanych do œwiadczeniobiorców, przedsiêbiorców oraz ich 12 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011

13 SPRAWY ZAWODU Bogdan Ostrowski Zgodnie z projektem nowej ustawy refundacyjnej wprowadzi siê ca³kowity zakaz reklamy aptek i ich dzia³alnoœci. Do tej pory nikt nie porafi³ odpowiedzieæ na pytanie, czy prezentowana przez nas powierzchnia reklamowa ok. 700 m 2 jest reklam¹ apteki?! CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207)

14 SPRAWY ZAWODU pracowników lub osób uprawnionych, w tym: sprzeda y uwarunkowanej, upustów, rabatów, bonifikat, pakietów i uczestnictwa w programach lojalnoœciowych, darowizn, nagród, prezentów, upominków, niespodzianek, wycieczek, loterii, losowañ, wszelkich form u yczeñ, transakcji wi¹zanych, u³atwieñ, zakupów lub us³ug sponsorowanych, wszelkiego rodzaju talonów, bonów oraz innych niewymienionych z nazwy korzyœci. W projekcie przewidywano, e tylko przedsiêbiorcy nie mog¹ stosowaæ wy ej wymienionych zachêt. 9. W art. 47 dodano przepis przewiduj¹cy karê pieniê n¹ za stosowanie innych odp³atnoœci i dop³at ni wynikaj¹ce z ustawy. 10. Wprowadzono ca³kowity zakaz reklamy aptek i ich dzia³alnoœci. By³ to od wielu lat jeden z g³ównych postulatów samorz¹du aptekarskiego. Dokonuj¹c zmian w przepisach obowi¹zuj¹cych (rozdzia³ 9), w ustawie z dnia 6 wrzeœnia 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz.U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271, z póÿn. zm.) zmieniono art. 94a i nadano mu brzmienie: Art. 94a. 1. Zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich dzia³alnoœci. Nie stanowi reklamy informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego. 1a. Zabroniona jest reklama placówek obrotu pozaaptecznego i ich dzia³alnoœci odnosz¹ca siê do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych. 2. Wojewódzki inspektor farmaceutyczny sprawuje nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy w zakresie dzia³alnoœci reklamowej aptek, punktów aptecznych i placówek obrotu pozaaptecznego. 3. W razie stwierdzenia naruszenia przepisu ust. 1 lub 1a wojewódzki inspektor farmaceutyczny nakazuje, w drodze decyzji, zaprzestanie prowadzenia takiej reklamy 4. Decyzji, o której mowa w ust. 3, nadaje siê rygor natychmiastowej wykonalnoœci. Zmieniono art. 129b i nadano mu brzmienie: 129b. 1. Kto prowadzi reklamê apteki lub punktu aptecznego lub ich dzia³alnoœci, podlega grzywnie. 2. Kto prowadzi reklamê placówek obrotu pozaaptecznego odnosz¹c¹ siê do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych, podlega grzywnie. W trakcie dalszych prac parlamentarnych przedstawiciele samorz¹du aptekarskiego bêd¹ zdecydowanie domagaæ siê uwzglêdnienia uwag i propozycji zg³oszonych przez Naczeln¹ Radê Aptekarsk¹ do projektu ustawy refundacyjnej, które dotychczas nie zosta³y przyjête przez pos³ów, w tym: rezygnacji z obowi¹zku zawierania umów miêdzy aptekami a Narodowym Funduszem Zdrowia jako warunku wydawania przez nie leków refundowanych wprowadzenia trybu odwo³awczego od ustaleñ kontrolerów NFZ dotycz¹cych spraw zwi¹zanych z refundacj¹ zmiany przewidzianego w projekcie ustawy sposobu publikowania wykazów produktów refundowanych (w art. 35 obwieszczenie ministra zdrowia musi byæ zast¹pione rozporz¹dzeniem ministra zdrowia) odpowiedzialnoœci osób uprawnionych do wystawiania recept na leki refundowane za recepty wystawiane niezgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami prawa. (Tytu³ pochodzi od redakcji) Adres do korespondencji: Eugeniusz Jarosik rzecznik prasowy Naczelnej Izby Aptekarskiej Warszawa, ul. D³uga 16 tel , CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011

15 PRAWO WYBRANE ASPEKTY PRAWNE ROZPOWSZECHNIANIA WIZERUNKU NA AMACH CZASOPISM dr n. prawn. Lubomira WENGLER 1, dr n. farm., mgr prawa Agnieszka ZIMMERMANN 1, dr n. med. Piotr POPOWSKI 2 1 Zak³ad Prawa Medycznego Gdañskiego Uniwersytetu Medycznego, 2 Zak³ad Zdrowia Publicznego Gdañskiego Uniwersytetu Medycznego agnieszkazimmermann@gumed.gda.pl POJÊCIE WIZERUNKU Wizerunek stanowi dobro osobiste przys³uguj¹ce wy³¹cznie osobie fizycznej, stosownie do art. 23 Kodeksu cywilnego [1]. Podlega on ochronie niezale nie od tego, czy wskutek pos³u enia siê nim w sposób bezprawny (bez zgody zainteresowanego) przez osobê trzeci¹ dosz³o do naruszenia innych dóbr osobistych cz³owieka, takich jak czeœæ czy godnoœæ [2]. Osoba prawna nie dysponuje tego rodzaju dobrem, choæ inne dobra osobiste mog¹ byæ jej przez prawo przyznane. Ochronê wizerunku zapewnia tak e ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zwana dalej Prawem autorskim [3]. Ustawa ta w opinii S¹du Apelacyjnego w Krakowie, gwarantuje ochronê wy³¹cznej kompetencji osoby portretowanej do decydowania o rozpowszechnianiu jej wizerunku. Dobrem chronionym jest autonomia ka dej osoby w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznoœciach jej wizerunek mo e byæ rozpowszechniony. W konsekwencji dla oceny naruszenia tego dobra nie jest donios³e ustalenie, jakie inne interesy ni tylko ochrona w³asnej autonomii uzasadniaj¹ odmowê osoby portretowanej udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie jej wizerunku [4]. Zdaniem S¹du nadto: Osoba przedstawiona na zdjêciu fotograficznym (lub innym materialnym noœniku jej wizerunku) mo e dowolnie ograniczyæ zakres zezwolenia na jego rozpowszechnianie: zezwoliæ na publikacjê tylko w oznaczonym czasopiœmie i/lub tylko w zwi¹zku z oznaczonymi okolicznoœciami (np. w zwi¹zku z okreœlonym tekstem artyku³u prasowego), wyznaczyæ granice czasowe publikacji itp... [4]. Ustawodawca, u ywaj¹c terminu wizerunek w art. 81 Prawa autorskiego, jednoczeœnie go nie zdefiniowa³. Próby stworzenia takiej definicji podjê³a siê zatem doktryna prawa. Mimo licznych wysi³ków nie powsta³a jedna, zaakceptowana przez jej przedstawicieli definicja tego terminu [5]. I tak wed³ug J. Barty i R. Markiewicza oznacza wytwór niematerialny, który za pomoc¹ œrodków plastycznych przedstawia rozpoznawaln¹ podobiznê danej osoby (lub danych osób). Obok klasycznych portretów malarskich zdaniem autorów s¹ to tak e fotografie i karykatury [6]. Wizerunkiem jest równie CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207)

16 PRAWO tzw. artystyczna (s³u ¹ca prezentowaniu innej postaci), je eli równoczeœnie co jest regu³¹ umo liwia odbiorcom identyfikacje osoby kreuj¹cej tê postaæ [6]. Z kolei J. Balcarczyk, dokonuj¹c szerokiego przegl¹du stanowisk odnoœnie powy szego terminu w literaturze, przyjmuje, e podstawowym wyznacznikiem wizerunku jest mo liwoœæ przypisania mu przymiotu rozpoznawalnoœci. Osoba uprawniona do wizerunku w celu skutecznego podnoszenia zarzutu bezprawnego naruszenia jej prawa do wizerunku musi wykazaæ, e rozpowszechniana jest (ma byæ) rzeczywiœcie jej podobizna i e jest ona w niej rozpoznawalna. Wynika to z funkcji identyfikacyjnej i informacyjnej, jakie pe³ni wizerunek i ze wzglêdu na które jest chroniony [5]. Autorka powy szych stwierdzeñ uznaje przy tym za najpe³niej oddaj¹c¹ charakter oraz cechy analizowanego dobra definicjê stworzon¹ przez T. Grzeszak, wed³ug której wizerunkiem jest skonkretyzowane ustalenie obrazu fizycznego cz³owieka, zdatne do zwielokrotniania i do rozpowszechniania [5]. Na potrzeby niniejszego opracowania przyjmuje siê równie tê definicjê. W kontekœcie przyjêtego przez J. Balcarczyk wyznacznika wizerunku warto przedstawiæ wyrok S¹du Apelacyjnego w Warszawie, w którym s³usznie stwierdzi³ on, e z art. 81 Prawa autorskiego nie wynika, aby do naruszenia dóbr osobistych osoby, której wizerunek rozpowszechniono, mog³o dojœæ tylko wtedy, gdy wizerunek ten jest rozpoznawalny dla ogó³u odbiorców [7]. Z kolei na aprobatê zas³uguje tak e wyrok S¹du Najwy szego, w którym orzek³ on, e Wskazanie w czasopiœmie osoby pozornie zamaskowanej, a w rzeczywistoœci rozpoznawalnej, mo e stygmatyzowaæ j¹ oraz najbli sze jej osoby i powodowaæ ostracyzm w krêgu spo³ecznym, z którym pokrzywdzony wi¹ e swoje ycie, aktywnoœæ spo³eczn¹ oraz zawodow¹, uzupe³niaj¹c tym samym o dodatkowe treœci pojêcie wizerunku [8]. Poza zakresem prezentowanego artyku³u pozostan¹ poruszane przez doktrynê prawa autorskiego zagadnienia tzw. maski artystycznej, wizerunku dÿwiêkowego (g³osu), wizerunku piœmienniczego, wizerunku wspólnego i zbiorowego, a tak- e karykatury. ROZPOWSZECHNIANIE WIZERUNKU Nie ulega w¹tpliwoœci, niezale nie od prezentowanych w doktrynie ró norodnych ujêæ wizerunku, e zamieszczenie w czasopiœmie zdjêcia prezentuj¹cego osobê fizyczn¹ stanowi jeden z przyk³adów jego rozpowszechniania. Rozpowszechnianiem wizerunku jest bowiem jego publiczne udostêpnianie. Zakres ochrony wizerunku w sposób szczegó- ³owy okreœla Prawo autorskie. Stosownie do art. 81 Prawa autorskiego rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Istnieje bogate orzecznictwo odnosz¹ce siê do zagadnienia zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku. I tak zdaniem S¹du Apelacyjnego w Warszawie Zgoda osoby na publikowanie jej wizerunku winna byæ wyra ona wprost, aczkolwiek w dowolnej formie, jednak zgody tej nie mo na domniemywaæ. Jednoczeœnie S¹d ten uzna³, e Rozpowszechnianie wizerunku okreœlonej osoby jako elementu akcydentalnego w filmie nie wymaga zezwolenia, albowiem usuniêcie wizerunku tej osoby nie zmienia charakteru filmu ani te sposobu przedstawienia jego problematyki [9]. Podobne stanowisko zaj¹³ S¹d Apelacyjny we Wroc³awiu, który podkreœli³, e Zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku mo e byæ udzielone w dowolnej formie, ale zgoda musi byæ zawsze niew¹tpliwa. Niewystarczaj¹ce jest np. przekonanie dziennikarza o tym, e skoro prowadzi³ z dan¹ osob¹ rozmowê i przedstawi³ siê s³u bowo, to rozmówca powinien domyœlaæ siê, e jego zdjêcie zostanie wykorzystane [10]. Udzielenie wywiadu nie jest bowiem to same z wyra eniem zgody na publikacjê fotografii. Zezwolenie na rozpowszechnienie wizerunku powinno wyznaczaæ granice czasowe czy ograniczenia do oznaczonych okolicznoœci (np. ograniczenia tekstu artyku³ów prasowych czy te pism tematycznych) [11]. Osoba udzielaj¹ca zgody musi mieæ pe³n¹ œwiadomoœæ nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale tak e miejsca i czasu publikacji oraz zestawienia z innymi wizerunkami i towarzysz¹cego komentarza [12]. Podsumowuj¹c zatem, mamy w oœwiadczeniu zgody wskazaæ, kto, gdzie i kiedy mo e rozpowszechniaæ nasz wizerunek i w jakim kontekœcie. Je eli zdjêciu bêdzie towarzyszy³ komentarz, 16 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011

17 PRAWO powinniœmy go tak e uzgodniæ. Udzielona zgoda nie musi byæ bezwzglêdnie wyra ona na piœmie, forma ustna jest tak e dopuszczalna, jednak e ze wzglêdów dowodowych bezpieczniej jest j¹ spisaæ. Zgodê mo emy wyraziæ na jednokrotne wykorzystanie wizerunku, na wykorzystanie tylko w okreœlonych mediach (np. tylko w czasopiœmie, tylko w internecie) czy tylko w zwi¹zku z okreœlonym tematem. W przypadku rozpowszechniania wizerunku dziecka niezbêdne jest udzielenie zgody przez oboje rodziców. W sytuacji, gdy wykonywane jest zdjêcie osoby obejmuj¹ce jej udzia³ w pracach okreœlonego zespo³u, kryteria uzyskania zgody na eksponowanie wizerunku wielu osób (w zasadzie zespo³u) winny byæ inne ni w sytuacji, gdy eksponowane jest zdjêcie portretowe jednej osoby [13]. W okreœlonych w Prawie autorskim okolicznoœciach zezwolenie na rozpowszechnianie wizerunku jest zbêdne. I tak, je eli osoba otrzyma³a umówion¹ zap³atê za pozowanie, to przy braku wyraÿnego zastrze enia zezwolenie nie jest wymagane. Ustawodawca zwalania jednoczeœnie z obowi¹zku uzyskiwania zgody w przypadku rozpowszechniania wizerunku: 1) osoby powszechnie znanej, je eli wizerunek wykonano w zwi¹zku z pe³nieniem przez ni¹ funkcji publicznych, w szczególnoœci politycznych, spo³ecznych, zawodowych; 2) osoby stanowi¹cej jedynie szczegó³ ca³oœci takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. Pojêcie osoby powszechnie znanej nie zosta³o zdefiniowane w Prawie autorskim. W jednym z wyroków S¹d Najwy szy przyj¹³ bardzo szeroki zakres tego terminu, uznaj¹c, i grono osób powszechnie znanych obejmuje osoby, które wprost lub w sposób dorozumiany godz¹ siê na podawanie do publicznej wiadomoœci wiedzy o swoim yciu. Nie s¹ to jednak tylko aktorzy, piosenkarze lub politycy, lecz tak e osoby prowadz¹ce inn¹ dzia³alnoœæ, na przyk³ad gospodarcz¹ lub spo³eczn¹ [14]. Nale y zgodziæ siê przy tym ze stanowiskiem S¹du Apelacyjnego w Warszawie, w którym podkreœlono, e Rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej wymaga dwóch warunków. Po pierwsze, wizerunek powinien byæ wykonany w zwi¹zku z pe³nieniem wymienionych w tym przepisie funkcji i po drugie, rozpowszechnienie wykonanego w takich warunkach wizerunku musi pozostawaæ w zwi¹zku z pe³nieniem przez sportretowanego wymienionych funkcji. Zastrze enie drugie nie wynika wprost z przepisu, jest wynikiem wyk³adni celowoœciowej tego przepisu [15]. Ratio legis zwolnienia z obowi¹zku uzyskiwania zezwolenia w drugiej z podanych wy ej sytuacji sprowadza siê do umo liwienia sprawowania przez media ich funkcji informacyjno-sprawozdawczej oraz dokumentacyjnej [5]. Prawo do ochrony wizerunku wygasa wraz ze œmierci¹ osoby fizycznej. Do roszczeñ w przypadku rozpowszechniania wizerunku osoby na nim przedstawionej bez jej wymaganego prawem zezwolenia stosuje siê odpowiednio art. 78 ust. 1 Prawa autorskiego (mo na ¹daæ zaniechania dzia³ania, mo na ¹daæ, by dope³niono czynnoœci potrzebnych do usuniêcia powsta³ych skutków, w szczególnoœci z³o enia publicznie oœwiadczenia o odpowiedniej treœci i formie a tak e uzyskaæ sumê pieniê n¹ tytu³em zadoœæuczynienia za doznan¹ krzywdê lub za ¹daæ uiszczenia okreœlonej sumy na wskazany cel spo- ³eczny). Nie mo na roszczeñ tych dochodziæ po up³ywie dwudziestu lat od œmierci osoby, której wizerunku u yto. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku nie oznacza wy³¹czenia roszczenia osoby udzielaj¹cej tej zgody z tytu³u naruszenia dóbr osobistych, okreœlonych przez art. 23 Kodeksu cywilnego. Takie roszczenie mo e powstaæ np. w przypadku Wizerunek osoby uznawany jest przez polskie prawo cywilne za dobro osobiste. Z tego wzglêdu wizerunek podlega ochronie prawnej. Zdarza siê, e autorzy artyku³ów naukowych przysy³anych do redakcji czasopism opatruj¹ je zdjêciami przedstawiaj¹cymi osobê lub grupê osób. W ka - dej takiej sytuacji przed wydawc¹ zostaje postawione trudne zadanie ustalenia, czy ma prawo do rozpowszechniania dorêczonego mu zdjêcia. Autor przed nades³aniem zdjêcia winien wiêc badaæ Ÿród³o jego pochodzenia i ustaliæ czy nie ma ono charakteru utworu. CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207)

18 PRAWO publikacji zdjêcia osoby w pejoratywnym kontekœcie. Pokrzywdzonemu z tytu³u naruszenia jego prawa do wizerunku przys³uguj¹ uprawnienia opisane w art. 24 Kc (mo na ¹daæ zaniechania dzia³ania, mo na ¹daæ dope³nienia czynnoœci potrzebnych do usuniêcia powsta³ych skutków, w szczególnoœci ¹daæ z³o enia oœwiadczenia odpowiedniej treœci lub formy, mo na ¹daæ zadoœæuczynienia pieniê nego lub wp³aty pieniê - nej na wskazany cel spo³eczny). PRAWA AUTORSKIE DO FOTOGRAFII Zdjêcia mog¹ byæ traktowane jako utwór, tzn. przejaw dzia³alnoœci twórczej o indywidualnym charakterze wtedy stanowi¹ przedmiot prawa autorskiego. Znaczenia dla ochrony prawnej utworu fotograficznego ma technika, w jakiej zosta³ on utrwalony (analogowa czy cyfrowa), noœnik, na jakim jest utrwalony, czy rozdzielczoœæ, w jakiej utwór fotograficzny jest udostêpniany. Powy sze nie oznacza, e ka de zdjêcie bêdzie mieæ charakter utworu, lecz tylko takie, które sprosta okreœlonym ustawowo wymaganiom. W szczególnoœci nale y zgodziæ siê z twierdzeniem, e taka fotografia, która zosta³a wykonana w ramach zwyk³ej czynnoœci fotografowania, mo liwej do powtórzenia przez innego fotografa, nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego [16]. Zdarza siê jednak, i to niestety nader czêsto, e powstaj¹ w¹tpliwoœci co do charakteru prawnego konkretnego dzie³a, a sugestie p³yn¹ce z doktryny i orzecznictwa, o czym jeszcze dalej, nie s¹ na tyle jednoznaczne, by móc na ich podstawie dokonaæ prawid³owej kwalifikacji prawnej. W literaturze przedmiotu podkreœla siê, e utwór stanowi niematerialne dobro prawne, które powinno byæ odró niane od przedmiotu materialnego (materialnego noœnika okreœlanego te jako corpus mechanicum), na którym zazwyczaj jest ono utrwalone... [6]. Nie ka de dzie³o zatem ma wymiar utworu, ale tylko takie, które wykazuje okreœlone przez ustawodawcê w Prawie autorskim cechy. Utwór tworzy cz³owiek i nadaje mu charakter twórczy, tj. cechuje je kreatywnoœæ, w zwi¹zku z czym wymóg ten niekiedy nazywany jest tak e przes³ank¹ oryginalnoœci utworu. Utwór stanowi zatem nowy w stosunku do ju istniej¹cych wytwór intelektualny. Odnotowaæ nale y jednak tak e stanowisko wskazuj¹ce, e wymóg nowoœci nie jest niezbêdn¹ cech¹ twórczoœci jako przejawu intelektualnej dzia³alnoœci cz³owieka. Utworem mo e byæ kompilacja wykorzystuj¹ca dane powszechnie dostêpne, pod warunkiem e ich wybór, segregacja i sposób przedstawienia maj¹ znamiona oryginalnoœci [17, 18]. Ponadto utwór ma wymiar indywidualny, czyli jest powi¹zany w sposób nieod- ³¹czny z osobowoœci¹ konkretnego twórcy, naznaczone jest piêtnem samego autora, co czyni je niepowtarzalnym [6]. Ochron¹ prawnoautorsk¹ objêty jest wy³¹cznie sposób wyra enia. Nie s¹ ni¹ chronione odkrycia, idee, procedury, metody i zasady dzia³ania oraz koncepcje matematyczne. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chocia by mia³ postaæ nieukoñczon¹. Godzi siê zauwa yæ, zw³aszcza wobec mocno zakorzenionych w tym zakresie stereotypów w spo³eczeñstwie, e w œwietle powy szego ochrona przys³uguje twórcy niezale nie od spe³nienia jakichkolwiek formalnoœci. Brak zatem noty copyrightowej, wyra eñ typu wszystkie prawa zastrze one czy analogicznych sformu³owañ nie pozbawia podmiotu praw autorskich ochrony prawnej. Ochrona ta istnieje ex lege, czyli z mocy samego prawa. Przyjête przez ustawodawcê rozwi¹zanie, tj. objêcie dzie³a ochron¹ prawn¹ niezale nie od przejawów jakiejkolwiek aktywnoœci ze strony jego autora, stanowi ewidentnie jego wsparcie wobec przypisania mu roli s³abszego uczestnika obrotu prawnego (choæ w wielu sytuacjach nies³usznie). Z drugiej jednak strony powoduje okreœlone problemy w eksploatacji wyników pracy ludzkiej o niejasnym statusie prawnym (np. czy zdjêcie deformuj¹ce w pewnym zakresie utrwalan¹ rzeczywistoœæ jest ju utworem i podlega ochronie czy te nie). Kontrowersje napotykamy tak e w sytuacji, gdy nie wiadomo, kto jest autorem utworu (nazwanego w literaturze utworem sierocym). Sami twórcy, maj¹c do tego prawo, niekiedy rozpowszechniaj¹ swoje dzie³a anonimowo. Stwarza to trudnoœci z dotarciem do nich w przypadku powziêcia zamiaru eksploatacji dzie³, a co za tym idzie, czêsto rezygnacjê z ich upowszechniania. W przypadku podjêcia decyzji o wykorzystaniu dzie³a anonimowego i przy braku zgody autora mo na nara aæ siê 18 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011

19 ROK 2011 ROKIEM OPIEKI FARMACEUTYCZNEJ PRZYPOMINAMY Dekalog opieki farmaceutycznej wg dr n. farm. Manuela Machuca Gonzaleza, aptekarza praktyka z Sewilli w Hiszpanii zaprezentowany na XII Miêdzynarodowej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej Czasopisma Aptekarskiego i na VI Krajowym Kongresie Opieki Farmaceutycznej w Sewilli paÿdziernika 2009 roku CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207)

20 PRAWO bowiem na naruszenie praw autorskich. Powy - szy problem odnosi siê tak e do zdjêæ, zw³aszcza tych, które s¹ publikowane w internecie, a których pochodzenie i legalnoœæ wprowadzenia do tego medium s¹ co najmniej trudne do zweryfikowania. Rozpowszechnienie zdjêcia w internecie nawet przez samego autora nie oznacza, i tym samym wyrazi³ on zgodê na jego eksploatacjê przez inny podmiot w okreœlony sposób. Podkreœliæ nale y, e ustawodawca nie uzale nia uznania danego przejawu dzia³alnoœci cz³owieka za utwór od osi¹gniêtego przez jego autora okreœlonego poziomu twórczoœci. Nie istnieje wiêc ustawowo wyznaczona jakaœ progowa miara twórczoœci, której przekroczenie dopiero pozwala na ubieganie siê przez dane dzie³o o status utworu. Niespe³nienie przez dzie³o okreœlonych walorów estetycznych równie nie przekreœla mo liwoœci uznania go za przedmiot prawa autorskiego. Tak e zatem te wyniki pracy cz³owieka, które zostan¹ ocenione jako brzydkie, tj. nieodpowiadaj¹ce okreœlonej estetyce, mog¹ zostaæ uznane za przedmiot prawa autorskiego. Rozró nienie utworu chronionego prawem autorskim od pracy nieobjêtej ochron¹ prawnoautorska, czyli ustalenie statusu prawnego, jest bardzo wa ne i zarazem trudne. Problemy z tym zwi¹zane wynikaj¹ z postrzeganych niejednolicie w doktrynie prawa takich przes³anek klasyfikuj¹cych jak twórczoœæ czy indywidualizm. Ró - nica zaœ re imów prawnych odnosz¹cych siê do tych obu kategorii jest niebagatelna, zw³aszcza w przypadku rozpowszechniania utworu bez stosownego uprawnienia ze strony podmiotu praw autorskich do niego. Pewnych sugestii mo na poszukiwaæ zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie, choæ analiza ich dorobku wcale nie daje pewnoœci co do w³aœciwych dróg interpretacji, zw³aszcza przy zmiennych tendencjach orzeczniczych czy zró nicowanych pogl¹dach doktryny. Orzecznictwo uznawa³o za przedmiot prawa autorskiego m.in.: kolekcjê afiszy lub og³oszeñ, katalogi, rozk³ady kolejowe, ksi¹ ki kucharskie, wzory i formularze (...), informator o porcie (...), instrukcjê obs³ugiwania maszyny (...), instrukcjê bhp (...), kompozycjê z kwiatów (...), projekty dokumentacji technicznej, plany, zarysy, szkice, rysunki, modele i projekty (...), wzór zdobniczy (...), projekt jachtu (...), projekt znaku towarowego... [6]. Stosunkowo niedawno z kolei zapad³y wyroki, w których uznano, i charakter utworu maj¹ tak e: specyfikacja istotnych warunków zamówienia, Komputerowa Mapa Podzia³u Hydrologicznego Polski [19], opracowanie siatki hase³, sposób definiowania hase³ oraz kompozycja hase³ trudnych (leksemów) jako przejaw dzia³alnoœci twórczej autorów s³ownika jêzyka polskiego [20], strona internetowa [21], krótka jednostka s³owna pe³ni¹ca rolê znaku towarowego w sytuacji wykazywania przez ni¹ autonomicznej wartoœci twórczej [22]. Z kolei orzecznictwo odmówi³o przyznania statusu utworów opiniom bieg³ych rewidentów i sporz¹dzanym przez nich raportom do³¹czanym do sprawozdañ finansowych, sk³adanych urzêdom skarbowym, przyjmuj¹c, e powstaj¹ one w rezultacie zastosowania swoistej procedury urzêdowej, to zaœ wyklucza je spod ochrony Prawa autorskiego [23]. W jednym z wyroków podkreœlono nadto, e Nie ka da rejestracja zdarzenia kamer¹ stanowi utwór audiowizualny i mo e byæ traktowana jako przedmiot ochrony prawa autorskiego, a tylko wtedy, gdy wype³nia ogólne znamiona utworu. Nie wystarczy zatem, e umieszczone zostanie na kasecie zastrze enie prawa autorskiego [24]. W innym z kolei wyroku S¹d Apelacyjny w Krakowie uzna³, e Efekt twórczoœci (np. scenariusz czy wyre yserowana wypowiedÿ aktora) zredukowany do krótkiej figury retorycznej jest na tyle ogólny, e posiada wartoœæ idei. Jako taki, o walorze abstrakcyjnym i ogólnym nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego, gdy traci cechê oryginalnoœci [25]. S¹d Najwy szy w jednym ze swoich wyroków zawar³ istotn¹ wypowiedÿ w odniesieniu do fotografii. Orzek³ mianowicie, e fotografia mo e stanowiæ przedmiot prawa autorskiego, o ile jednoczeœnie stanowi przejaw dzia³alnoœci twórczej o indywidualnym charakterze. Zdaniem S¹du Tak sformu³owana definicja zak³ada, e przejaw dzia³alnoœci twórczej wtedy mo e byæ uznany za utwór, gdy nosi piêtno w³aœciwe danej jednostce, znamiona odró niaj¹ce go od innych. Je eli jednak w czynnoœciach fotografowania nie mieszcz¹ siê elementy twórcze, lecz odtwórcze, to 20 CZASOPISMO APTEKARSKIE Nr 3 (207) 2011