CZASOPISMO POLSKIEGO STOWARZYSZENIA NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NR 1 (53) MARZEC 2015 ISSN

Transkrypt

1 CZASOPISMO POLSKIEGO STOWARZYSZENIA NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NR 1 (53) MARZEC 2015 ISSN

2 Konferencja podsumowująca projekt systemowy: Praca sposób na włączanie w życie osób z niepełnosprawnością intelektualną Warszawa, 22 stycznia 2015 r. SPIS TREŚCI Nr 1 (53)/ POŻEGNANIE I PAMIĘĆ Zofia Pakuła, Krystyna Mrugalska 3 AKTYWIZACJA ZAWODOWA OSÓB BEZROBOTNYCH Michał Orzechowski 5 SUPERWIZJA - DLACZEGO SUPER? Łukasz Pisarski 7 DLACZEGO JEST TRUDNO? Leszek Trzaska 9 SPÓR O NAZWĘ STOWARZYSZENIA Kazimierz Nowicki 11 ZAGADKOWE STRONY Piotr Sochalski 15 KACZKI Tomasz Czuchrowski Joanna Janocha, prezes Zarządu Głównego PSOUU podczas otwarcia konferencji 16 PUBLIKACJE I PLANY WYDAWNICZE 17 PANI GRAŻYNKO, FIOŁKI NAS POTRZEBUJĄ! Grażyna Głos 18 NOWE TECHNOLOGIE I AUTYZM Lidia Czarkowska Dyskusja panelowa Formy aktywizacji zawodowej osób z głęboką niepełnosprawnością intelektualną ; wypowiada się Zofia Pakuła, konsultant metodyczny w projekcie SAFE SURFING - INFORMACJE O PROJEKCIE Anna Kwiatkowska WARTOŚĆ CZŁOWIEKA TO JEGO BYĆ, BYĆ TAK, BY KOLEJNY CZŁOWIEK KOCHAŁ ŻYĆ Andrzej Tomczyk, Alicja Grabowska 22 WSPOMNIENIA Z RZYMU Monika i Jan Socha 24 UCIECZKA W ŚWIAT FANTAZJI Julita Torba, Beata Gumienny Fot. Archiwum PFRON Panel Zatrudnienie wspomagane szansą na zmianę postrzegania osób z niepełnosprawnością intelektualną w społeczeństwie ; prowadzi Mariusz Mituś, przewodniczący Zarządu Koła PSOUU w Jarosławiu Na okładce: Joanna Adamiak z Warsztatu Terapii Zajęciowej Koła PSOUU w Aleksandrowie Łódzkim w stroju Kaja w ogrodzie podczas Pokazu Mody EKO 2014 Więcej o przygotowaniach i samym pokazie będzie można przeczytać w następnym numerze. Fot.: Aleksandra Lewandowska

3 Drodzy Czytelnicy, wiosenny numer kwartalnika w 2015 roku otwieramy bolesnym dla nas tematem wspomnieniem o Monice Kastory Bronowskiej, wieloletniej pracowniczce PSOUU, dyrektorce Ośrod ka Wczesnej Interwencji Zarządu Głównego, która 16 grudnia 2014 roku przegrała walkę z ciężką chorobą. Jej osobę i zasługi dla Stowarzyszenia przedstawiamy w dwóch pożegnalnych tek stach Prezes Honorowej PSOUU Krystyny Mrugalskiej oraz Zofii Pakuły, byłej dyrektor Ośrodka Wczesnej Interwencji, najdłużej i najbardziej ściśle współpracującej ze śp. Moniką Kastory Bronowską. Najobszerniejszą część marcowego wydania zajmują dwa artykuły skierowane głównie do kadry placówek prowadzonych przez Stowarzyszenie, a związane wspólnym tematem, którym jest superwizja. Tym, dlaczego superwizja i samodoskonalenie profesjonalistów pracujących z osobami z niepełnosprawnością intelektualną jest ważne oraz jakie trudności sprawia uczestni czącym w niej stronom dzielą się z czytelnikami Łukasz Pisarski, kierownik WTZ Zarządu Głównego PSOUU oraz Leszek Trzaska, konsultant, trener i superwizor z wieloletnim doświadczeniem. Szeroko opisywany w poprzednich edycjach kwartalnika problem aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną uzupełniamy w bieżącym numerze o analizę uchwa lonych w ubiegłym roku zmian w ustawie o promocji zatrudnie nia i instytucjach rynku pracy. Nowe instrumenty pomagające w zdobyciu zatrudnienia poprzez kompleksowość działań oraz indywidualizację pomocy przedstawia Michał Orzechowski z Biura Zarządu Głównego PSOUU. Wielokrotnie, od chwili uchwalenia przez ONZ w grudniu 2006 roku, przedstawialiśmy na łamach Społeczeństwa dla Wszystkich potencjalny i realny wpływ Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnościami na życie osób z niepełnospraw nością intelektualną i ich rodzin w Polsce, w wielu aspektach. Tym razem publikujemy artykuł o proponowanym dostosowa niu nazwy Stowarzyszenia do zapisów Konwencji autorstwa Kazimierza Nowickiego, Elektora i Przewodniczącego Zarządu Koła PSOUU w Stargardzie Szczecińskim. Polecamy wszystkim członkom Stowarzyszenia. Polecamy Państwa uwadze także inne teksty zawarte w mar cowym numerze czasopisma: artykuł o praktykach zawodowych w Lisznie, zorganizowanych przez WTZ Koła PSOUU w Lublinie, opracowanie francuskiego artykułu o wykorzystaniu humano idalnych robotów w edukacji i rehabilitacji dzieci z autyzmem, wrażenia wychowanków i kadry gryfickiego OREW z kwestowa nia podczas ostatniego finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy oraz wspomnienie z pielgrzymki do Rzymu i spotkania z papieżem Franciszkiem grupy z Koła PSOUU w Rymanowie, autorstwa rodziców Oli i Zuzi, uczennic rymanowskiego OREW. Osobom korzystającym z artykułów w tekście łatwym do czy tania i zrozumienia polecamy zwłaszcza artykuł Tomasza Czu chrowskiego pt. Kaczki. W środku numeru znajdziecie Państwo jak zwykle wkładkę w tekście łatwym do czytania, jednak tym razem nie jest to zwykły tekst. W tym numerze rozpoczynamy publikację zadań, zagadek i krzyżówek do rozwiązywania samodzielnie albo w grupie oraz ogłaszamy konkurs. Zagadkowy Redaktor obiecuje nagrody za cie kawe prace konkursowe! Redakcja OD REDAKCJI To jest artykuł wstępny. Piszemy w nim, jakie tematy są opisywane w tym numerze czasopisma. Zapraszamy do czytania wszystkich artykułów w tekście łatwym do czytania. Te artykuły są oznaczone takim symbolem: Zwróćcie uwagę na ogłoszenie o projekcie Ogólnopolskie Centrum Porad". Centrum udziela porad i wsparcia osobom z niepełnosprawnością intelektualną. Możecie tam zadzwonić i poradzić się psychologa, doradcy zawodowego, specjalisty do spraw socjalno bytowych i prawnika. Kolejny artykuł jest o zimowych spacerach po parku i karmieniu kaczek. Na dalszych stronach przeczytacie o tym, jak bezpiecznie korzystać z Internetu i chronić swoje dane osobowe. W środku czasopisma znajdziecie wkładkę z ciekawymi zadaniami do wykonania, zagadkami i krzyżówkami. Możecie je rozwiązać samodzielnie albo poprosić o pomoc kolegów i bawić się we wspólne odgadywanie. Zagadkowy Redaktor ogłasza konkurs i czeka na Wasze prace. Na zwycięzców czekają nagrody. Ich nazwiska wydrukujemy w kolejnym numerze. Jeżeli coś jest zbyt trudne, poproście o pomoc w czytaniu.spróbujcie sami napisać ciekawy artykuł i przesłać go do nas na adres: redakcja@psouu.org.pl Wydawca: Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Adres: Warszawa, ul. Głogowa 2B Tel.: , , Fax: e mail: redakcja@psouu.org.pl Konto: Bank PEKAO SA w Warszawie Redaguje: Zespół Skład i druk: Ogłoszenia: DG GRAF, Warszawa W sprawie umieszczenia ogłoszeń prosimy o kontakt z Redakcją. Materiałów nie zamówionych Redakcja nie zwraca. W przypadku wykorzystania artykułów lub ich fragmentów prosimy o zamieszczenie informacji: źródło: SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH, nr 1 (53) MARZEC Niniejszy numer kwartalnika SPOŁECZEŃSTWO DLA WSZYSTKICH jest dofinansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

4 WSPOMNIENIE 16 grudnia 2014 roku odeszła w 52. roku życia Monika Kastory-Bronowska, po bohaterskiej walce z nieubłaganą chorobą. Pożegnać Ją na Bródnowskim Cmentarzu w Warszawie przyszły rzesze osób z całej Polski związanych ze środowiskiem Wczesnej Interwencji, szeroko pojętej rehabilitacji, z edukacją, budową systemu wspierania osób niepełnosprawnych w równoprawnym uczestnictwie w życiu społecznym, z różnymi organizacjami, placówkami, zespołami pracującymi przez ubiegłe lata nad rozwiązywaniem konkretnych problemów. Reprezentowane były Koła Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, osoby niepełnosprawne, rodzice, którym służyła pomocą, współpracownicy. Góra najpiękniejszych kwiatów będących wyrazem uczuć tych, którzy przyszli, pokryła grób. Pożegnanie i Pamięć Bóg widzi śmierć inaczej niż my. My widzimy ją jako ciemny mur, Bóg jako bramę. Walter Flex My wszyscy, którzy pozostajemy przy życiu, nie chcemy dopuszczać do siebie myśli, że ukochana osoba odchodzi w nicość. Chcemy wierzyć, że przejście przez tę bramę to wstąpie nie do krainy wiecznej szczęśliwości, gdzie nie płynie czas, gdzie nie ma już cierpienia, a dobry Bóg pozwala na wieczny spokój. Monika odeszła na zawsze. Spędziła z nami blisko trzydzieści lat. Przyszła do nas jeszcze jako studentka, potem absolwentka wydziału psychologii. Od początku z wielkim oddaniem angażowała się w pracę z osobami z niepełnosprawnością, wszystkim podawała pomocną dłoń, z życzliwością i zrozumieniem pochylała się nad ludźmi najbardziej potrzebującymi, poszkodowanymi przez los. Wyjeżdżała z nimi na turnusy wczesnej interwencji, pomagała w codziennym życiu tym, którzy pozostawali bez rodziny pod opieką domów pomocy społecznej. Jako wieloletni dyrektor rozwijała Ośrodek Wczesnej Interwencji, wprowadzając nowator skie metody pracy. To ona zainicjowała w placówce prowadzenie terapii Integracji Senso rycznej, a po zdobyciu odpowiednich kwalifikacji szkoliła przyszłych adeptów tej metody. Doceniając potrzebę współpracy z rodziną małego pacjenta, wprowadziła sesje wideotre ningu oraz sesje terapii krótkoterminowej. Zawsze kreatywna, uśmiechnięta i pełna zapału znajdowała u nas wszystkich poparcie dla swoich idei. Sprawnie organizowała pracę, dbała o personel i pełniła z oddaniem służbę. Moja przyjaciółka, młodsza koleżanka, która z wielką odpowiedzialnością przejęła kie rowanie placówką, z którą dzieliłam przez lata wiele dobrych i gorszych dni. Wspaniała osoba dbająca o swoją matkę i babcię, kochająca męża i dumna ze swojej Marty również absolwentki psychologii. Długo zmagała się z chorobą, z determinacją walczyła do końca ale walkę przegrała. Odeszła cicho w otoczeniu najbliższych, bez patosu i słowa skargi. Jeszcze wciąż mamy wrażenie, że za chwilę przyjedzie do Ośrodka i uśmiechnięta wejdzie do swojego gabinetu. Miała jeszcze tyle planów, tak wiele mieliśmy jeszcze wspólnie zrobić Pozostaje ogromny żal, że to koniec. Że historia życia zamyka się i że to nieodwołalne. My nic nie możemy już pomóc, tą drogą pójdzie samotna. Więc otul Ją ziemio. Prowadź Ją Boże przez wieczność, prosimy Cię o to. A Ty kochana Moniko, wędrując spokojna i cicha po pastwiskach nieba ulżyj cierpie niom tych wszystkich, którzy po Tobie płaczą. Zofia Pakuła B. dyrektor Ośrodka Wczesnej Interwencji Zarządu Głównego PSOUU w Warszawie Monika Kastory Bronowska była psy chologiem klinicznym i od początku swoje go zawodowego życia, jeszcze w czasie studiów jako wolontariuszka, związała się z pierwszym w Polsce i jednym z pierw szych na świecie Ośrodkiem Wczesnej Interwencji. Placówka ta została założona i była prowadzona przez zorganizowa nych rodziców. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Warszawskim w 1988 roku, przez 26 lat pracowała w OWI najpierw jako psycholog, a od 2000 roku do końca życia, to znaczy przez 14 lat, na stanowisku dyrektora. Była trzecim w 36 letniej historii placówki dyrektorem, po Krystynie Mrugal skiej i Zofii Pakule. Liczba lat pracy nie jest jedynym mier nikiem wartości wkładu Moniki Kastory Bronowskiej w rozwój OWI, i szerzej w roz wój wczesnej interwencji w całej Polsce. Jej kreatywność i zaangażowanie, wnikli wość i rzetelność podejścia, stałe poszuki wanie nowej wiedzy, sprawdzonych metod i technik, dbałość o najwyższe kwalifika cje i rozwój kadry oraz samokształcenie, formułowanie i przestrzeganie standardów, ogromny wysiłek organizacyjny, w tym wzbogacanie form terapii i usług, a także zdobywanie nowych źródeł finansowania, a zwłaszcza wysoka kultura i poziom etycz ny stosunków międzyludzkich i zarządza nia, stanowią znak jakości OWI. Ponad to, stałe udoskonalanie i unowocześnianie bazy lokalowej i wyposażenia wszystko 2 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

5 PRAWO to zaowocowało najwyższym poziomem placówki i zewnętrznymi ocenami Ośrodka, jego wiodącą pozycją wśród placówek dla małego dziecka z zabu rzeniami w rozwoju. Monika Kastory Bronowska z niespotykaną energią i profesjonalizmem angażowała się także w działania służące rozwojowi systemu Wczesnej Interwencji w Polsce. Między innymi była spiritus movens prac nad rządowym, pilotażowym progra mem pod tytułem Wczesna, wielospecjalistyczna, kompleksowa, skoordynowana i ciągła pomoc dziec ku zagrożonemu niepełnosprawnością lub niepełno sprawnemu oraz jego rodzinie. A następnie po jego zakończeniu nad rozwiązaniami systemowy mi, które mają tworzyć bezpieczne podstawy funk cjonowania wczesnej interwencji według wypraco wanych standardów w przyszłości. Trzeba też wymienić wkład Moniki Kastory Bronowskiej w kształcenie nowych kadr, współpra cę z uczelniami wyższymi i placówkami naukowy mi, popularyzację idei wczesnej interwencji, rów nież w aspekcie profilaktyki niepełnosprawności i problematyki całej rodziny. Angażowała się także w szerzenie nowego, pozytywnego, podmiotowego podejścia do ludzi z niepełnosprawnością intelek tualną i ich autonomicznego uczestnictwa w życiu społecznym. Jej osobistym wkładem w dawanie świadectwa wyznawanym wartościom było zatrud nienie w OWI, już w 2005 roku, na stanowisku szatniarza pierwszego niepełnosprawnego pra cownika, przedtem uczestnika Warsztatu Terapii Zajęciowej. Pracuje on z powodzeniem do dziś wraz ze swoim kolegą i koleżanką. Wszyscy troje są pełno prawnymi członkami ponad 70 osobowego zespołu pracowniczego OWI. Monika każdej sprawie, w którą angażowała się, poświęcała najwyższą uwagę. Była perfekcyjna i zawsze nastawiona na rozwiązywanie zadań. Koła PSOUU w Polsce, a także inne stowarzy szenia i placówki oraz Biuro Zarządu Głównego PSOUU miały w Niej zawsze gotową do współpracy, szkolenia, doradztwa i pomocy życzliwą partnerkę. Była niezmiennie lojalna wobec Polskiego Stowarzy szenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. Odejście Moniki Kastory Bronowskiej zubaża nas wszystkich i cały świat. Zabraknie Jej pogody ducha i radości życia, Jej harmonijnej osobowości, wrażliwości i umiłowania piękna, Jej mądrości i empatii, dążenia do rozumienia drugiego człowieka i szacunku dla niego. Wszyscy z powodu Jej odejścia ponosimy niepowetowaną stratę. Droga i kochana Moniko, spoczywaj w pokoju, wdzięczna pamięć o Tobie, ale także owoce Twojej pracy pozostają z nami i będą służyć ludziom. Rodzinie Mamie, Mężowi, Córce oraz dalszej Rodzinie, a także Zespołowi OWI składam wyrazy serdecznego współczucia i wsparcia. Krystyna Mrugalska Prezes Honorowa PSOUU Michał Orzechowski Biuro Zarządu Głównego PSOUU Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych zmiany w przepisach 14 marca 2014 r. Sejm RP uchwalił zmiany w ustawie o promocji zatrudnie nia i instytucjach rynku pracy akcie, który określa zadania państwa w zakre sie promocji zatrudnienia, walki z bezrobociem, a także aktywizacji zawodowej. Powyższa regulacja odgrywa dużą rolę w aktywizacji zawodowej osób z niepełno sprawnością intelektualną dostarczając instrumentów pomagających w reha bilitacji zawodowej i zdobyciu przez nich zatrudnienia. Zmiany przyjęte przez ustawodawcę mają na celu poprawę skuteczności działania służb zatrudnienia, w szczególności poprzez indywidualizację pomocy dla bezrobotnych. Pierwszą zasadniczą zmianą jest profilowanie pomocy dla bezrobotnych, które zaczyna się już na etapie rejestracji w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP) i sta nowi podstawę udzielanej pomocy. PUP dokonuje analizy sytuacji bezrobotnego i jego szans na rynku pracy, biorąc pod uwagę oddalenie bezrobotnego od rynku pracy i jego gotowość do wejścia lub powrotu na rynek pracy. W wyniku przeprowadzonej analizy Urząd ustala jeden z trzech profili pomocy: 1. Profil pomocy I pośrednictwo pracy, a także w uzasadnionych przypadkach poradnictwo zawodowe lub takie formy pomocy jak szkolenia, zwrot kosztów dojazdu do miejsca zatrudnienia (na warunkach określonych w ustawie), środki na podjęcie działalności gospodarczej, świadczenie aktywizacyjne, pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej, bony dla bezrobotnych do 30. roku życia; 2. Profil pomocy II usługi i instrumenty rynku pracy, działania aktywizacyjne zlecone przez urząd pracy oraz inne formy pomocy z wyłączeniem Programu Aktywizacja i Integracja; 3. Profil pomocy III Program Aktywizacja i Integracja, działania aktywizacyjne zlecone przez urząd pracy, programy specjalne, skierowanie do zatrudnienia wspieranego u pracodawcy lub podjęcia pracy w spółdzielni socjalnej zakła danej przez osoby prawne oraz w uzasadnionych przypadkach poradnictwo zawodowe. PUP udzielając pomocy przygotowuje każdemu bezrobotnemu indywidualny plan działania dostosowany do profilu pomocy, który zawiera: 1. Działania możliwe do zastosowania przez urząd pracy w ramach pomocy określonej w ustawie; 2. Działania planowane do samodzielnej realizacji przez bezrobotnego lub poszukującego pracy; 3. Planowane terminy realizacji poszczególnych działań; 4. Formy, planowaną liczbę i terminy kontaktów z doradcą klienta lub innym pracownikiem urzędu pracy; 5. Termin i warunki zakończenia realizacji indywidualnego planu działania. Indywidualny Plan Działania może być modyfikowany w zależności od zmiany sytuacji bezrobotnego, co powodować może zmianę profilu pomocy oraz działań z zakresu aktywizacji zawodowej. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 3

6 PRAWO Wśród nowych rozwiązań znalazły się ponadto dodatkowe instrumenty rynku pracy prze znaczone dla bezrobotnych: 1. Bon szkoleniowy przyznawany przez starostę na wniosek bezrobotnego do 30 roku życia. Jest on gwarancją skierowania na wskazane przez bezrobotnego szkolenie oraz opłacenia kosztów poniesionych w związku z tym szkoleniem. Przyznanie i realizacja bonu następuje na podstawie indywidualnego planu działania i po uprawdopodobnie niu przez bezrobotnego podjęcia zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej. Bon finansuje do wysokości 100% przeciętnego wynagrodzenia koszty szkoleń, niezbędnych badań lekarskich lub psychologicznych, przejazdów i zakwate rowania, jeśli zajęcia odbywają się poza miejscem zamieszkania. 2. Bon stażowy przyznawany bezrobotnemu (do 30 roku życia), będący gwarancją skiero wania do odbycia stażu u pracodawcy wskazanego przez bezrobotnego na okres 6 mie sięcy, o ile pracodawca zobowiąże się do zatrudnienia bezrobotnego po zakończeniu stażu przez okres 6 miesięcy. Pracodawcy, który zatrudni bezrobotnego przez ten okres, starosta wypłaca premię w wysokości 1500 zł. W ramach bonu starosta finansuje koszty przejazdów do miejsca odbywania stażu, niezbędnych badań lekarskich lub psychologicznych. 3. Bon zatrudnieniowy przyznawany bezrobotnemu do 30 roku życia będący dla praco dawcy gwarancją refundacji części kosztów wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem bezrobotnego, któremu PUP przyznał taką formę wsparcia. W ramach bonu pracodawca jest obowiązany do zatrudnienia bezrobotnego przez okres 18 miesięcy (w tym celu pracodawca podpisuje umowę ze starostą). Przez 12 miesięcy starosta refunduje pracodawcy część kosztów wynagrodzenia i składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości zasiłku dla bezrobotnych. Przez następne 6 miesięcy po zakończeniu refundacji, pracodawca jest zobowiązany do zatrudniania bezrobotnego. 4. Bon zasiedleniowy przyznawany bezrobotnemu do 30 roku życia w związku z podjęciem przez niego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej poza miejscem dotychczasowego zamieszkania, jeżeli: z tytułu ich wykonywania będzie osiągał wynagrodzenie lub przychód w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę brutto miesięcznie oraz będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym, odległość od miejsca dotychczasowego zamieszkania do miejscowości, w której bezrobotny zamieszka w związku z podjęciem zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej wynosi co najmniej 80 km lub czas dojazdu do tej miejscowości i powrotu do miejsca dotychczasowego zamieszkania środkami transportu zbiorowego przekracza łącznie co najmniej 3 godziny dziennie, będzie pozostawał w zatrudnieniu, wykonywał inną pracę zarobkową lub będzie prowadził działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy. 5. Świadczenie aktywizacyjne przyznawane za zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy skierowanego z PUP bezrobotnego: rodzica powracającego na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka lub sprawującego opiekę nad osobą zależną, który w okresie 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy jako bezrobotny zrezygnował z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność wychowywania dziecka lub sprawowania opieki nad osobą zależną. Świadczenie przysługuje przez okres: 12 miesięcy w wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie na każdego skierowanego bezrobotnego albo 18 miesięcy w wysokości jednej trzeciej minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie na każdego skierowanego bezrobotnego. 6. Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne przez okres do 12 miesięcy dla pracodawcy zatrudniającego bezro botnego do 30 roku życia, który podejmu je zatrudnienie po raz pierwszy w życiu. Kwota refundacji nie może być wyższa niż połowa minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie. Po zakończeniu okresu refundacji, pracodawca musi zatrudniać bezrobotnego przez okres 6 miesięcy. Istotną zmianą jest również możliwość zlecania przez marszałka województwa działań aktywizacyjnych prywatnym agen cjom zatrudnienia, działania finansowane są ze środków Funduszu Pracy, a wyna grodzenie dla agencji za jednego bezrobot nego nie może przekroczyć trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia. Działania akty wizacyjne to pakiet działań mających na celu podjęcie i utrzymanie przez osobę bezrobotną odpowiedniej pracy lub działal ności gospodarczej. Działaniami aktywi zacyjnymi obejmuje się długotrwale bezro botnych, w tym bezrobotnych, dla których jest ustalony profil pomocy II albo profil pomocy III. Do agencji zatrudnienia zwa nej realizatorem kieruje się nie mniej niż 200 bezrobotnych zarejestrowanych w jed nym powiatowym urzędzie pracy. Powia towy urząd pracy dokonuje rekrutacji i kie ruje bezrobotnych do realizatora w trybie i na warunkach określonych w umowie o świadczenie działań aktywizacyjnych pod pisanej z realizatorem. Okres pracy z bez robotnym wynosi co najmniej 18 miesięcy, obejmując proces rekrutacji, realizacji dzia łań aktywizacyjnych wobec bezrobotnych oraz doprowadzenie i utrzymanie przez nich zatrudnienia. Wprowadzone zmiany służyć mają bar dziej kompleksowej i zindywidualizowa nej pomocy osobom bezrobotnym. Kluczo wa dla osób z niepełnosprawnością inte lektualną jest analiza ich sytuacji i usta lenie profilu pomocy. Dzięki temu osoby te mogą otrzymać wsparcie, którego potrze bują i które odpowiada ich potrzebom. Wśród nowych przepisów znajdują się także te, które zachęcać mają do podjęcia zatrudnienia osoby młode, w tym osoby z niepełnosprawnością intelektualną, które nie przekroczyły 30 roku życia. Refunda cja składek na ubezpieczenie społeczne pracownika przez okres 12 miesięcy, bon stażowy czy bon zatrudnieniowy mają się przyczynić do zwiększenia aktywności zawo dowej tej grupy społecznej. 4 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

7 DLA PROFESJONALISTÓW Łukasz Pisarski Kierownik Warsztatu Terapii Zajęciowej przy Zarządzie Głównym PSOUU Superwizja - dlaczego super? Chciałbym napisać o superwizji, z której korzystamy już prawie 18 lat, z lekkością, która zachęci innych do korzystania z tej formy rozwoju zespołu Warsztatów Terapii Zajęciowej. Ale też chciałbym napisać uczciwie. Nie da się przecenić dorobku spotkań superwizyjnych w naszej pracy, chociaż nie ma w samych spotkaniach nic poza rozmową. Lata temu zaprosiliśmy do współpracy specjalistę Leszka Trzaskę, aby rozmawiał z nami o naszej pracy. Rzecz dotyczyła tego wszystkiego, co służyłoby sukcesom prowa dzonego przeze mnie zespołu, a więc sukcesom naszych uczestników. Pan Leszek już wcześniej współpracował z WTZ i jak sam mówił, uczył się w tamtym czasie niepełno sprawności intelektualnej. Wiele dni spędzał wtedy przyglądając się wszystkim i wszyst kiemu, co działo się w Warsztatach i w czasie wyjazdów, i codziennych wyjść na miasto. Słuchał tego, co i jak mówi się o osobach z niepełnosprawnością intelektualną i słuchał też ich samych. Sam nie prowadził żadnych zajęć, może poza tym, że kiedyś w trakcie turnusu rehabilitacyjnego wszystkich naciągnął (to trafne określenie) na spacer po Tatrach, co okazało się bardzo konstruktywnym i bardzo miło wspominanym przez wielu doświadczeniem. Przed tą wycieczką kadra i uczestnicy oceniali ten pomysł jako nierealny, za trudny i zbyt ryzykowny. Pan Leszek miał wtedy wysoką pozycję w zespo le i jakoś nikt nie śmiał otwarcie sprzeciwić się spacerowi w Dolinę Małej Łąki, więc wszyscy poszli i po długotrwałym spacerze pod górę przez las weszli na piękną polanę z widokiem na Giewont. Trudno było w czasie przejścia przez las, bo i pod górę, i po kamieniach, i w ciepły letni dzień, ale widok, jaki się ukazał wart był tego wysiłku. Po wycieczce nawet ten uczestnik, który w czasie podejścia najbardziej narzekał, chwalił się, że był w górach i że dał radę trudnościom, i że piękne rzeczy widział. To zdarzenie dobrze charakteryzuje naszą współpracę z panem Leszkiem sugerował nam wiele rzeczy i nakłaniał do podejmowania zadań, które dopiero po pewnym czasie przynosiły korzyści i to znaczące. Po pierwsze, w czasie spotkań superwizyjnych, które odbywały się co dwa tygodnie, namawiał nas do rozmawiania o naszej pracy, nakłaniał do takiego myślenia o uczest nikach, które polegało na przyglądaniu się im z różnych perspektyw, również z per spektywy samych uczestników. Te rozmowy szły różnie: raz wartko, raz jak po grudzie. Na początku szły jednak jak po grudzie i pod wiatr, i do tego pod górę. Na pytania pana Leszka o to, jak rozumiemy takie czy inne zachowanie uczestnika odpowiedzi na początku naszej współpracy były prawie identyczne bo on jest upośledzony, płacze, bo jest upośledzony, jest agresywny, bo jest upośledzony, wycofuje się, bo jest upośledzony. Pytanie o to, jak my byśmy czuli się w podobnej sytuacji zaczynało burzę, a właściwie ciszę przed burzą. Wiele razy nie potrafiliśmy na to odpowiedzieć, szukaliśmy wielu argumentów, aby wcześniejszą odpowiedź ( bo jest upośledzony ) utrzymać w mocy. Trudno było nam przyznać, że to nie niepełnosprawność była w wielu przypadkach przy czyną trudnych zachowań uczestnika, ale nasze działanie wobec niego. Myślę, że wszyscy, którzy wtedy i później pracowali w prowadzonym przeze mnie WTZ byli oddani sprawie rehabilitacji osób z niepełnosprawnością, ale nie docenialiśmy tego, że ogólnospołeczny pogląd na kondycję tych osób ma na nas wpływ i to wpływ destrukcyjny. Skoro byliśmy oddani wspieraniu rozwoju osób z niepełnosprawnością intelektualną, to nie było możliwe, aby winę za ich złe zachowanie przypisać sobie. A jednak nie raz to my byliśmy przy czyną destrukcyjnych zachowań uczestników, a właściwie to my byliśmy destrukcyjni, a oni próbowali sobie z tym radzić. Obawa przed zobaczeniem tego, że fakt pracy w WTZ nie czyni nas idealnymi wywoływał ciągnące się w nieskończoność chwile ciszy. Dużo lęku kosztowało i zapewne nadal kosztuje przyznanie się przed samym sobą, jak i przed zespołem do błędów w wykonywanej pracy. Co ciebie ciekawi u ludzi, z którymi pracujesz? zapytał mnie kiedyś superwizor. Nic! odpowiedziałem za szybko. To co sprawia, że masz frajdę z pracy z nimi? Zamilkłem, bo nie wiedziałem, co mogę odpowiedzieć, aby to sensownie brzmiało w zesta wieniu z poprzednią odpowiedzią. Pamiętam, jak trudno mi było przyznać się do faktu, że tak, że ciekawi mnie wiele, że lubię widzieć, jak zaczyna w nich tętnić życie, jak wzrasta odwaga i wiara we własne możliwości, jak cofa się wtórne upośle dzenie, jak cieszą się ze swoich sukcesów, jak zaprzyjaźniają się i jak rozwiązują problemy w relacjach z innymi, jak mądrze zaczynają żyć nie potrzebując naszego wsparcia. Jest tego wiele, ale wtedy, gdy superwizor zadał mi to pytanie dałem odpowiedź przewidzianą przez ogólne mniemanie o tych ludziach: nie zrobią kariery naukowej, nie będą szefa mi wielkiej firmy, nie zdobędą swoją pracą wielkiego majątku, więc czym mogą zaciekawić? A jednak zaciekawiają i to czymś takim, co daje siłę do dalszej pracy. Myślę, że z tych rozmów nauczyliśmy się, że złe zachowania uczestnika mogą wynikać z sytuacji, w jakiej go postawili śmy. Że my też jesteśmy tylko ludźmi, a nie ideałami, że popełniamy wobec nich błędy, które możemy naprawiać i że nie ma co tych błędów zamiatać pod dywan. Że możemy różnić się w poglądach, ale mamy wraz z tym czy mimo tego współpracować dla dobra uczestników. Że na każdą sprawę uczestnika warto patrzeć nie tylko ze swojej perspektywy, że niepełnosprawność intelektualna jest marnym wytłumaczeniem wielu zachowań i że osoby z niepełnosprawnością też się rozwijają, jeśli to się im umożliwi. Najważ niejsza rzecz, jakiej się wtedy uczyliśmy, to że warto rozmawiać. Ważne było też i to, że wobec spraw trudnych konieczne było przyjęcie wielu perspektyw, co wyma gało także umiejętności dystansowania się do samego siebie. Myślę, że bez osoby z zewnątrz byłoby to o wiele trudniejsze lub niemożliwe. Przykład pana Leszka potwierdza tę opinię: gdy minęło już trochę czasu od zakończenia naszej formalnej współpracy (bo nieformalnie współpracujemy cały czas) zadzwonił do mnie z prośbą o spotka nie w ważnej sprawie: Mimo tego, że wiele już zrobiliście, między innymi w sprawie unikania wtórne go upośledzania swoich uczestników, to cały czas prowadzicie pracownie, które są tylko stratą ich czasu i niepotrzebnym wysiłkiem. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 5

8 DLA PROFESJONALISTÓW O czym ty mówisz? zapytałem prawie oburzony. Patrzyłem na to przez cały czas, gdy byłem waszym superwizorem, miałem to pod samym nosem, ale dopiero teraz to dostrzegam. Po co są wam i uczestnikom zajęcia w pra cowni plastycznej, fotograficznej? Co oni tam takiego robią całymi miesiącami, co może się im przydać w życiu? Jak ich to przygotowuje do samodzielności, do pracy? Nie lepiej ten czas i wysiłek poświęcić na coś innego, co na pewno im się przyda? Podskórnie czułem to samo, ale dopiero to pytanie pobudziło mnie do innego patrzenia na ofertę WTZ. Nie wiedziałem jeszcze, co innego powinienem wpisać w program prowa dzonego przeze mnie WZT, ale byłem pewien, że to, co robiliśmy do tej pory faktycznie miało niewielki sens i wynikało z archaicznej, nieadekwatnej formy zajęć dla osób z nie pełnosprawnością. A przy okazji tej rozmowy jeszcze raz doceniłem fakt, że spojrzenie z zewnątrz wiele razy układa naszą ofertę dla osób z niepełnosprawnością w nowy, lepszy porządek i może konstruktywnie wpływać na nasze postawy wobec nich. Superwizor sugerował nam też działania bardzo konkretne. Któregoś razu zapytał nas, czy nasi uczestnicy mogliby prowadzić na osiedlu przy WTZ lato w mieście dla dzieci. Odpowiedź była oczywista, że nie. No bo jak? Co takiego mogą zaoferować osoby z niepełnosprawnością intelektualną pełnosprawnym dzieciom? Tak też było z sugestią, aby nasi uczestnicy prowadzili zajęcia w szkołach dla dzieci m.in. z wiedzy o niepełno sprawności intelektualnej. No bo co ci nasi uczestnicy mieliby do zaoferowania poza tym, że mogą być pokazywanym eksponatem? Superwizor tłumaczył, że te propozycje wynikają z prostego faktu: osoby z niepełnosprawnością są często zarówno w WTZ, jak i w rodzinach w roli osób nieużytecznych, którym się coś oferuje, które się obdarowu je, którymi inni się opiekują, które się uczy. A postawienie ich w roli osób użytecznych może mieć istotny wpływ na ich rozwój. Sugerował więc, żebyśmy postawili naszych uczestników w roli osób użytecznych dających innym coś z tego, co same umieją, na czym się znają, co jest ich domeną. Wtedy nie będą eksponatami ale ekspertami. Nie można było tej idei przyjąć i wprowadzić tak samo szybko, jak ja nie mogłem od razu przyjąć uwagi o traceniu zbyt wielu tygodni na zajęcia artystyczne w WTZ. Wtedy, gdy na siłę szukaliśmy argumentów przeciw tym pomysłom superwizor zadał nam pytanie: Co szkodzi spróbować, jeśli to niczemu nie zagraża a może przynieść zysk? No i próbo waliśmy. Najpierw nasi uczestnicy prowadzili zajęcia w klubie dla młodzieży, którego pracą kierował pan Leszek, później zaczęły się zajęcia w szkołach i prowadzenie lata w mieście na osiedlu przy WTZ. Część z tych działań trwa do dziś. Pamiętam, jak w tamtym czasie superwizor zasugerował nam, że mając tak dobry sprzęt w pracowni stolarskiej moglibyśmy być użyteczni dla wielu pobliskich osiedli, dzięki czemu nasi uczestnicy wystąpiliby w korzystnym świetle przed społecznością lokalną, bo to oni mieli na przykład remontować ławki na podwórkach. Pomysł został przyjęty i gdy zabraliśmy się, za zgodą administratora, za remont ławek na najbliższym podwórku, to dwa razy przyjeżdżał patrol policji wzywany przez mieszkańców. Nie wiem czy to, że ławki były remontowane czy to, że to osoby z niepełnosprawnością je naprawiały budziło zaniepokojenie mieszkańców. Po krótkim czasie naszej korzystnej dla społeczności lokalnej działalności nikt nie wzywa już policji, a wiele osób jest wobec WTZ przyjaznych i nie mają obaw przed kontaktem z naszymi uczestnikami. To, przez co musiał przechodzić superwizor w pracy z nami, obrazuje zdarzenie, gdy zaczynaliśmy myśleć o pracy zawodowej osób niepełnosprawnych. Rozważaliśmy, czy nasi uczestnicy mogliby dbać o czystość okolicznych przystanków autobusowych. Wszyscy byliśmy pewni, że nie mogą. Nie mogą, bo nie umieją czytać. Czego nie umieją czytać? zapytał superwizor. Oni prawie wszyscy nie umieją czytać odpowiedział jeden z instruktorów. No tak. Ale co oni mieliby czytać? znowu zapytał superwizor. Chociażby to, czy to ten przystanek mają czyścić. Ale może wystarczy im pokazać ten właśnie przystanek i oni to zapamiętają? zasu gerował pytaniem superwizor. Ale nie będą wiedzieli jak użyć preparatów do czyszczenia, bo instrukcji nie przeczyta ją znowu ktoś stwierdził. Nie wiem, jak superwizor to wytrzy mał, ale wytrzymał i tylko zapytał nas, czy kiedykolwiek czytaliśmy instrukcję uży cia płynu do zmywania czy do mycia szyb. Nasze milczenie było wystarczającą odpo wiedzią. Dzisiaj to, co odbywało się wtedy brzmi jak dowcip, jak zabawna historia opowiadana w trakcie przyjęcia imienino wego. Ale wtedy nie było to zabawne dla nikogo z nas, a ilość i siła emocji, jakie wtedy przeżywaliśmy, pozwoliły niektóre z tych zdarzeń dobrze zapamiętać. Szkoda, że nikt tego nie notował, bo było takich zdarzeń bardzo dużo. Te przywoływane powyżej i inne zdarzenia obrazowały nam też coś głębszego nasze upośledzone myślenie o osobach z niepełnosprawnością intelektualną. Gdy proces ten dobiegł końca powołaliśmy w WTZ pracownię umiejętności społecznych. Dzisiaj zespół WTZ superwizowany jest przez panią Teresę Worobiej i nasze spotkania są spokojniejsze. Między inny mi dlatego, że szlifujemy to, co zostało już zbudowane wcześniej i co jest adekwatne do naszej roli wobec uczestników, którą wcześniej postrzegaliśmy jak przez zama lowane okulary. Teraz też rozmawiamy o tym, jak komunikować się z trudnym rodzicem, o tym jak przekonać uczestni ka do spróbowania nowych działań i na wiele innych tematów. Także na temat tego, co w relacjach pomiędzy nami wymaga zmiany. W większości te nasze dzisiejsze rozmowy służą odczarowywaniu tego, co budzi nasze obawy, co blokuje nasze myślenie. W sumie to wszystko, co dzisiaj i to, co wtedy było przedmiotem superwizji, sprowadza się do tego samego: przychodzi ktoś z zewnątrz ktoś, kto ma dystans i ogląda naszą pracę. Po czym słucha tego, z czym mamy problemy, a gdy już wysłucha, to rozmawia z nami, niekie dy sugeruje spojrzenie na sprawy z innej strony albo podpowiada, żeby zrobić coś inaczej i może lepiej. Sugeruje też odrzuce nie przekonania o doskonałości własnej, bo jesteśmy ludźmi gatunkiem dość mocno przereklamowanym. Chciałem napisać o superwizji, żeby zachęcić innych do korzystania z tej formy doskonalenia. Czy zachęciłem? Mam nadzieję, że tak. Tymi wspomnieniami chciałem też chociaż trochę podziękować osobom, które dotychczas superwizowały naszą pracę. Dziękuję Wam między innymi za to, że wytrzymujecie. 6 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

9 DLA PROFESJONALISTÓW Leszek Trzaska Konsultant, trener, doradca Dlaczego jest trudno? Czytając tekst Łukasza Pisarskiego na temat superwizji prowadzonego przez niego zespołu (str. 5 6) pomyślałem, że pewne elementy superwizji należałoby jeszcze wyjaśnić i że to ja powinienem zrobić. Dlaczego niekiedy w czasie superwizji jest trudno? Na to pytanie będę starał się poniżej odpowiedzieć. Konfrontacja To, co w swoim tekście uwypukla pan Łukasz, to fakt konfrontacji różnych poglądów czy różnych perspektyw. Na podstawie nawet pobieżnych obserwacji życia społecznego dość oczywistym wydaje się to, że ludzie z różnymi poglądami mogą mieć tendencję do wchodzenia w konflikt. Potęguje się on tym bardziej, gdy ze ścierania się różnych racji ma wynikać konkretne działanie. Gdybyśmy rozmawiali tylko o naszych poglądach i z tej rozmowy nie miałoby wynikać nic dla naszej praktyki, to dyskusja byłaby na pewno o wiele spokojniejsza, bo żadne słowa wypowiadane w takiej dyskusji nie miałyby znaczenia praktycznego. Ale gdy efekty tej rozmowy mają mieć konkretne, praktyczne konse kwencje wtedy każde słowo nabiera szczególnej wagi. Inaczej mówiąc, teoretyczne roz ważania w gronie praktyków mają małe znaczenie, ale rozważanie praktycznych działań niesie w sobie wagę tego, co ci praktycy będą wkrótce robili. Zmiana W tym zawarta jest jeszcze jedna trudność przewidywanie zmiany. Dla wielu ludzi jest to dużym wyzwaniem. Po pierwsze, trudność wprowadzenia zmiany we własnej pracy może wynikać z tego, że dotychczasowy styl pracy trzeba odrzucić jako niewłaściwy lub zbyt mało efektywny. To dość nieprzyjemny ze swej natury zabieg, szczególnie wtedy, gdy sugeruje nam to ktoś z zewnątrz zespołu, a nie my sami do tego dochodzimy. Po dru gie, ludzie lubią działać rutynowo, jakby z przyzwyczajenia, a wprowadzenie zmian wiąże się z wyostrzeniem uwagi, analizowaniem każdej czynności, uczeniem się nowych kompetencji, a więc ze znacznie większym wysiłkiem niż ten, gdy działamy rutynowo. Jak miał powiedzieć Albert Einstein, szaleństwem jest robić to samo w ten sam sposób i oczekiwać zupełnie nowych efektów. Ale mimo to lubimy rutynę, bo ona daje nam poczu cie kontroli nad rzeczywistością i związany z tym komfort życia codziennego. Oto więc mamy dwa fakty opisywane przez psychologię od dawna, co nie zmniejsza trudności zawartej w przekuciu tych faktów w działanie. Podejście Sytuacja staje się znacznie trudniejsza, gdy zauważymy jeszcze coś: jeśli wyobrazimy sobie pedagoga specjalnego, którego uczono jednego jedynego podejścia do rehabilitacji osób z niepełnosprawnością intelektualną i nie zna on innych metod, to siłą rzeczy uznaje on, że to, czego go uczono jest jedyną i tym samym jedynie słuszną metodą. W takim wypadku sugerowanie mu, że można, a nawet że lepiej będzie robić coś inaczej musi go oburzać, a przynajmniej niepokoić. Jeśli każdy warsztat terapii zajęciowej prowadzi pra cownie artystyczne, w których osoby z niepełnosprawnością spędzają dużo czasu, to oczywistym jest, że w nowozakładanym WTZ, który statutowo ma wspierać rozwój samodzielności uczestników i przygotowywać ich do pracy zawodowej, takie artystyczne pracownie powstaną. Zwracanie uwagi na działania bardziej adekwatne dla realizowania celu funkcjonowania WTZ niż zajęcia artystyczne może oburzać ich kadrę. To samo dotyczy mechanizmu tłumaczenia złych zachowań uczestników WTZ jeśli dotych czas wszystkie takie zachowania były tłumaczone niepełnosprawnością intelektualną, to zaproponowanie alternatywnego wyjaśnienia może oburzać bez względu na to, jak mocno to inne tłumaczenie jest poparte argumentami. Przykładem może być sytuacja, która miała miejsce w czasie konsultacji, które prowadziłem dla instruktorów jednego z ośrodków. Gdy zasugerowałem, aby zachowania podopiecznych tłumaczyć tymi samy mi mechanizmami, jakimi tłumaczy się zachowania ludzi w pełni sprawnych ilość obu rzonych spojrzeń, jakich wtedy doświadczyłem mogła przerażać (bliźniaczo podobnych zdarzeń miałem kilka). Odwołałem się wtedy do przykładu prostego umysłu, jaki mają nasi bracia mniejsi psy. Przebywając z ludźmi zaczynają one funkcjonować prawie jak ludzie, upodobniając się zachowaniem do swoich właścicieli. Postawienie pyta nia o to, dlaczego umysł człowieka z nie pełnosprawnością ma być traktowany znacznie poniżej umysłu zwierzęcia nie był wtedy argumentem przekonującym dla uznania tej perspektywy za jedną z możli wych do zastosowania. Inny przykład: podczas konsultacji w jednym z Ośrodów Rehabilitacyjno Edukacyjno Wychowaw czych rozważaliśmy trudne zachowania pewnego wychowanka z rozpoznaniem głębokiej niepełnosprawności. Gdy zapropo nowałem wyjaśnienie tych nad wyraz drastycznych zachowań potrzebą zwróce nia przez tego uczestnika na siebie uwagi czy jego potrzebą towarzystwa i wskaza łem, że miał on dotychczas wiele doświadczeń, które pozwoliły mu nauczyć się tego sposobu postępowania jako bar dzo skutecznego dla osiągania tych celów, to usłyszałem: Głęboko upośledzeni nie uczą się, nawet wielokrotne doświadczenia nie wywołują u nich efektu uczenia się. Kiedyś, w czasie postoju w podróży zauwa żyłem na masce mojego samochodu stado wróbli zajętych zdziobywaniem tych wszystkich owadów, które rozbiły się na masce i szybie w czasie jazdy. Przecież to nie leży w naturze wróbli korzystać z owa dów mobil puree! One nauczyły się korzystać z takiego lunchu pewnie przez serię przypadkowych zdarzeń i po oczysz czeniu jednej maski czekały na kolejny talerz owadów w pobliskich krzakach. Czy umysł wróbla przewyższa w uczeniu się umysł osoby z głęboką niepełnospraw nością? Nie był to argument jakkolwiek przekonujący. Chociaż czułem się wtedy co najmniej zmieszany, to oczywistym jest, że przyjęcie nowej perspektywy nie odbywa się natychmiast. Ludzie, aby przyjąć tę nową perspektywę, muszą mieć czas na wielokrotne oswojenie się z nią. Człowiek to nie chorągiewka, która z lek kością ustawia się, jak wiatr zawieje. W tym kontekście warto zauważyć, że wspomniane przez pana Pisarskiego chwi le długiego milczenia w czasie superwizji mogą być wynikiem tego, że praktycy ludzie o perspektywie działających aby móc z tych spotkań korzystać, muszą przestawić działanie swojego umysłu na inne od dotychczasowych tory, a to zajmuje czas, zawsze trochę to przestawianie trwa. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 7

10 DLA PROFESJONALISTÓW Dystans Warto też wyjaśnić, co wydaje się tu najważniejszym, że w przypadku wskazywanego przez pana Łukasza dystansu superwizora do spraw zespołu WTZ i trudności z tym związa nych, samo określenie dystans wyjaśnia niewiele problemów związanych z korzysta niem z superwizji. Najkrócej daje się to zobrazować w uproszczonym porównaniu filo zofowania i praktykowania superwizor byłby tu filozofującym, a kadra praktyku jącymi. Można pytać o to, co ważniejsze: filozofia czy praktyka, ale to nie jest dobre pyta nie, bo obie perspektywy są istotne. Ważne i wartościowe jest natomiast to, żeby zoba czyć fundamentalną różnicę pomiędzy tymi dwoma aktywnościami są one jakby z dwóch różnych światów. Praktyk musi odpowiadać sobie na pytanie typu Co mam zrobić teraz?, filozof odpowiada na pytania diametralnie innego typu: Jakie jest to, co robiłeś, robisz i będziesz robił?, Na jakich założeniach opierasz swoje działania?, Na ile twoje działania zbliżają cię do celu i na ile są zgodne z wartościami twojej pracy?. Tę różnicę obrazuje przykład rozmowy żony z mężem, gdy ten wrócił do domu i dowiedział się od żony, że ich synowie zachowywali się niegrzecznie. Mąż najpierw wysłuchał opisu zdarzeń i filozoficznie zapytał: Jak ich rozumiesz?, na co żona z oburzeniem odparła: Nie pytaj mnie, jak ich rozumiem, ale powiedz mi, co mam zrobić?!. Zarówno oburze nie męża, że żona nie chce pomyśleć, jak i oburzenie żony, że mąż chce filozofować, są tyleż uzasadnione, co bezsensowne. Obydwie perspektywy (męża i żony) są ważne, aby efektywnie działać. Efektywność Efektywność nie raz osiąga się poprzez refleksję nad działaniem, co poprzedzone jest zdystansowaniem się do wydarzeń i do siebie. Ale żeby działać, nie można być wobec tego działania w dystansie. Drugą poważną różnicą dzielącą te dwa podejścia jest to, że żona spostrzega siebie jako osobę mającą do wykonania pewne konkretne działania, a świat zewnętrzny (w tym dokazujące dzieci) spostrzega jako pewnego rodzaju glinę, z którą ona pracuje. Perspektywa męża jest inna: oto są synowie i żona, którzy wzajemnie na siebie wpływają. Żona pojmuje siebie jako wykonawcę, natomiast mąż spostrzega ją jako współwykonawcę (wraz z dziećmi). Żona narzeka na ich niedostosowanie ( glina jest zła, bo nie poddaje się jej działaniom), mąż spostrzega ich wszystkich jako dobrych, ale niezgranych ze sobą. Podobnie jest w szkole, do której dzieci uczęszczają, aby się uczyć. W tej samej szkole niejeden nauczyciel wie, że musi zrealizować program, więc uczniowie mogą być dla niego tą gliną, którą nauczyciel musi lepić w taki sposób, aby zrealizować program nauczania. Nieuleganie przez uczniów nauczycielskiemu lepieniu jest spostrzegane jako wadliwość gliny. Najczęściej ta glina ulega działającemu rodzicowi i nauczycielowi, ale niekiedy nie ulega. Wtedy pojawiają się problemy. Proble my pojawiają się też wtedy, gdy dzieci czy uczniowie z naszych przykładów są cały czas tylko gliną do ulepienia. Bo jak można innych nauczyć samodzielności, gdy z ich samodzielnym zdaniem nikt się nie liczy, gdy ten uczący ich, czy realizujący program nie daje glinie żadnego pola do tejże samodzielności? Chyba nie można, ale tak właśnie się uczy. Spójność Dodatkową kwestią, którą tu trzeba zauważyć, jest to, że jedni spostrzegają elementy rzeczywistości jako powiązane ze sobą, a nawet ściśle zespolone, a inni każdy element tej rzeczywistości spostrzegają oddzielnie, niezależnie. Na przykład zachowanie pod opiecznych nie jest wynikiem, czy nie jest odpowiedzią na działania opiekunów, instruk torów, ale jest wynikiem samej natury tych podopiecznych. Dla tych, którzy nie widzą elementów oddzielnie będą one całością wzajemnie na siebie wpływających części i złe zachowania są w tej perspektywie reakcją na działania opiekunów, instruktorów. Gotowość Kiedy różne światy spotykają się, to zderzenie to może być trudne, wywołujące konster nację i konflikty. Żeby korzystać z superwizji i unikać konfliktów, zgrzytów, a więc korzy stać z dobrodziejstwa zestawiania różnych perspektyw, ze spotkania różnych światów, konieczna jest gotowość do podjęcia wyzwania, jakim jest respektowanie różnych punktów widzenia, racji i prawd. Jeśli po którejkolwiek stronie nie ma tej gotowości, to najłagodniej szą reakcją pozostaje milczenie, co w praktyce rodzinnej określane jest jako ciche dni. W praktyce rodzinnej takie dni mogą mieć jakiś sens, choć pewnie lepiej byłoby rozma wiać, ale ciche superwizje czy zarzucanie superwizorowi, że ma inne zdanie niż kadra ośrodka, nie wydaje się mieć żadnego sensu. Inaczej mówiąc wtedy warto zapraszać kogoś do dyskusji, gdy jest się gotowym dyskutować. Zauważmy teraz to, co pięknie zespala wszystkie światy i perspektywy uczestni ków superwizji, a zarazem nadaje sens ich wysiłkom efekty superwizji mają służyć tym, którymi zajmuje się zespół. Pamięta nie o tym może złagodzić każdą trudność superwizji. Wpływ Ostatnia jaką chcę tu wyjaśnić trudność superwizji dla pracowników takich pla cówek jak WTZ dotyczy stosunku kadry do osób z niepełnosprawnością intelektual ną. Nie raz pracowałem z zespołami WTZ, które były bardzo zaangażowane we wspie ranie uczestników i często widziałem, że terapeuci wtórnie ich upośledzają. Dlacze go tak się działo? Niekiedy zdarza się, że pracownicy WTZ są przekonani o tym, że ich postawy wobec osób z niepełnospraw nością są prawidłowe tylko dlatego, że pod jęli pracę w takim ośrodku. Często to nie wystarczy, żeby przyjąć korzystną postawę wobec osób, które społecznie są margina lizowane. Siła społecznego wpływu na przyjmowane przez terapeutów postawy jest trudna do przecenienia. Przecież nie kiedy wystarczy, że jakiś przechodzień z politowaniem będzie patrzył na uczest ników w czasie wycieczki, żeby u ich opie kunów pojawił się dyskomfort. Trzeba wiedzieć, co można zrobić wobec przeja wów społecznej marginalizacji, aby nie wpływało to na nasze postawy wobec ludzi, z którymi pracujemy. Pełne polito wania spojrzenie przechodnia to kropla w morzu wielu innych społecznych komuni katów, które codziennie wpływają na nasz stosunek do osób z niepełnosprawnością intelektualną. Przecież jesteśmy członka mi tego społeczeństwa i jego normy, reguły, sposoby ujmowania rzeczywistości są nam bliskie przez sam fakt życia w tej kultu rze. A w tym zawarty jest także stosunek do osób z niepełnosprawnością. Zwróćmy uwagę raz jeszcze na pracownie artystycz ne w wielu WTZ. Dlaczego one nadal są główną osią wielu ośrodków? Czy to nie efekt archaicznej, nieadekwatnej do potrzeb rozwojowych uczestników tradycji? A jeśli tak, to spytajmy o inną tradycję. Jaka jest tradycyjna postawa wobec osób z niepełno sprawnością intelektualną i czy ona nie ma wpływu na postawy pracowników każde go WTZ? Jak można osoby z niepełno sprawnością intelektualną usamodziel niać, wspierać ich rozwój i przygotowywać je do podjęcia pracy zawodowej, gdy samemu ma się do nich taki sam protek cjonalny, infantylizujący i upośledzający 8 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

11 OPINIE stosunek, jaki jest jeszcze zakorzeniony w naszym społeczeństwie? Można, ale to wymaga ciągłego wysiłku. Z tego powielania niekorzystnych tradycji wynika wiele błędów w pracy z osobami z niepełno sprawnością, ale naprawianie tych błędów jest o wiele bardziej złożone niż wytarcie rozlanego mleka. Szczęśliwie, jak wspo mniałem wcześniej, jest możliwe naucze nie się i utrzymywanie dystansu do tego niekorzystnego wpływu społecznego. Naprawianie Uczestniczyłem w zajęciach jednej z wielu artystycznych pracowni, w której pracowało trzech mężczyzn z niepełno sprawnością intelektualną. Ich pracą kie rowała instruktorka, którą z czystym sumieniem określam jako kobietę z natury życzliwą. Absurd tego, co widziałem polegał na tym, że przez cztery godziny ci mężczyźni wykonywali czynności, które każdy z nich sam wykonałby w czasie nie dłuższym niż 30 minut, więc większość czasu spędzali nic nie robiąc. Czy to jakkolwiek ich roz wijało? Przecież jest to praca stróża hałdy żwiru z tą różnicą, że ten stróż nie ma ograniczonej możliwości korzystania ze swojego intelektu i zawsze znajdzie sobie dodatkowe zajęcie, aby nie zgłupieć. A ci trzej mężczyźni nic takiego w tym czasie nie mogli robić, dlatego że byli zobligowani do robienia tylko tego, co im kazano, a mając upośledzoną funkcję abstrakcyjnego myślenia, trudno im było pobudzić się do marzeń czy rozmyślania o innych sprawach. Ale otępiałe od nużącej pracy twarze tych trzech mężczyzn były dla serdecznej instruktorki tylko dowo dem na to, że są oni upośledzeni, a nie wtórnie przez nią upośledzani. Gdy w przerwie tej ogłupiającej pracy jeden z nich zaczął być agresywny, to też był to dla kadry dowód wyłącznie na jego biologiczne upośledzenie. Bez wątpienia oferta tej pracowni była poważnym błędem w rehabilitacji osób z niepełno sprawnością, ale nie wynikał on ze złych intencji kadry ośrodka, lecz z ich bezkry tycznej wiary w powszechnie stosowane formy pracy i w uznane za właściwe ujęcie ich kondycji. Zmiana tego stanu rzeczy i naprawia nie błędów to nawet nie jest remont domu, ale budowanie domu od nowa. Już samo rozmawianie o tym nie jest łatwe, ale jakoś trzeba zacząć. Kazimierz Nowicki Elektor i Przewodniczący Zarządu Koła PSOUU w Stargardzie Szczecińskim Spór o nazwę Stowarzyszenia w kontekście postanowień Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami Otrzymałem od Pani Barbary Imiołczyk, Dyrektor Zespołu ds. Równego Traktowania i Ochrony Praw Osób z Niepełnosprawnościami w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich do konsultacji projekt Sprawozdania Rzecznika Praw Obywatelskich z realizacji przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób z niepełnosprawnością 1. Sam fakt przysłania mi tych materiałów do zaopiniowania uważam za wyróżnienie. Możliwe, że jest to efektem zorganizowania przeze mnie szeregu konferencji propagujących zapisy Konwencji. W konferencjach tych uczestniczyli również przedstawiciele Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, a w prowadzonym przez nasze Koło mieszkalnictwie przebywała też Pani Rzecznik prof. Irena Lipowicz. W kontekście wspomnianego Sprawozdania walka o utrzymanie obecnej nazwy naszego Stowarzyszenia prowadzona przez przedstawicieli niektórych Kół wydaje się bezpodstawna. W rekomendacji kierunkowej zmierzającej do pełnej realizacji praw usta nowionych w Konwencji stwierdza się (s. 18 projektu Sprawozdania), że niezbędne jest dokonanie przeglądu obowiązujących w Polsce aktów prawnych pod kątem słownictwa używanego dla określenia niepełnosprawności i osób z niepełnosprawnościami oraz wyeliminowanie pojęć przestarzałych i pejoratywnych. Koresponduje to ze stanowiskiem wielu Kół i członków naszego Stowarzyszenia uważających, że nazwa PSOUU jest właśnie przestarzała i dla wielu osób ma wydźwięk pejoratywny. W dyskusji na Walnych Zgroma dzeniach Elektorów pojawiały się stwierdzenia, że wiele osób potencjalnie chętnych do wstąpienia do PSOUU odstrasza jego nazwa. Zastąpienie w nazwie PSOUU terminu upośledzenie umysłowe określeniem niepeł nosprawność intelektualna dobitnie uzasadniła w Liście do Członków PSOUU, w tym do Elektorów, Zarządu Głównego oraz Zarządów i Komisji Rewizyjnych Kół (wysłanym do wszystkich Kół 27 listopada 2014 r.) Pani Krystyna Mrugalska, Honorowa Prezes PSOUU, która była i jest w tej sprawie najwyższym autorytetem. W Sprawozdaniu RPO zwraca się uwagę na to, że definicje stopni niepełnosprawności znaczny, umiarkowany, lekki oparte są na modelu medycznym i wbrew standardom ustanowionym w Konwencji ONZ, pomijają kwestie interakcji osób z niepełnosprawno ściami z barierami znajdującymi się w środowisku. Ponadto, w polskim systemie prawnym nie przyjęto do tej pory jednej powszechnie obowiązującej definicji niepełnosprawności. Poszczególne akty prawne posługują się wiec różnymi pojęciami na opisanie niepełno sprawności albo osoby z niepełnosprawnościami, używając także określeń przestarzałych i pejoratywnych, takich jak kalectwo, upośledzenie umysłowe, niedorozwój umysłowy (s. 11). Choć już w tzw. ustawach technicznych Prawo budowlane, Prawo przewozowe, Prawo telekomunikacyjne mowa jest o warunkach korzystania z infrastruktury przez osoby niepełnosprawne (a nie przez osoby upośledzone). W części dotyczącej Równości wobec prawa Rzecznik zwraca uwagę na konieczność zintensyfikowania prac nad nowelizacją przepisów w celu zniesienia instytucji ubezwłasno wolnienia i wprowadzenia różnorodnych form wsparcia opartych na modelu wspieranego podejmowania decyzji., przy czym, przywołując przesłanki ubezwłasnowolnienia, stwierdza: należy założyć, że w przeważającej większości są to osoby z niepełnosprawnością intelek tualną lub psychiczną (s. 34). Natomiast mówiąc o różnych formach rehabilitacji, Rzecznik podkreśla, że problem ten jest szczególnie dotkliwy w przypadku dzieci oraz osób z niepełnosprawnością intelek tualną lub psychiczną (s. 84). 1 Projekt Sprawozdania jest dostępny na stronie internetowej Rzecznika Praw Obywatelskich: (stan na dzień: ) SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 9

12 OPINIE Podkreślając prawo do udziału w referendum oraz prawo wyborcze, które nie przysługuje osobom ubezwłasnowolnionym, RPO zwraca uwagę, że w praktyce dotyczy to w szczegól ności osób z niepełnosprawnością psychiczną lub intelektualną (s. 108). W rekomenda cjach oczekuje się, iż niezbędne jest zagwarantowanie, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną nie będą w sposób arbitralny pozbawione czynnego i biernego prawa wyborczego (s. 111). Jak widać we wszystkich powyższych przykładach, w Sprawozdaniu Rzecznika Praw Obywatelskich ani razu nie użyto określenia upośledzenie umysłowe lecz osoby z niepełno sprawnościami, w tym z niepełnosprawnością intelektualną. Jeszcze raz podkreślam, że wspomniany wcześniej list Pani Prezes Krystyny Mrugal skiej w pełni koresponduje ze Sprawozdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich. Pani Prezes Honorowa w dalszym ciągu aktywnie uczestniczy w pracach gremiów parlamentarnych, rządowych, zespołach międzynarodowych i współpracuje z Rzecznikiem Praw Obywa telskich. Chce przekazać swe doświadczenie między innymi w sprawie unowocześnienia nazwy Stowarzyszenia, które jest Jej tak bliskie. Z tą nowoczesnością, wyeliminowaniem z nazwy pojęć przestarzałych i pejoratywnych utożsamia się bardzo liczna grupa Kół oraz reprezentujących je Zarządów i Elektorów. Świadczy o tym przeważająca liczba uchwał Walnych Zebrań Członków Kół dokumentujących wolę zmiany. Musimy więc wspólnie poszukać argumentów, które przekonają nieprzekonanych, znaleźć siłę i wolę zespo łowego działania, aby zwyciężył rozsądek, nowoczesność i demokracja. W naszym Stowarzyszeniu, tak jak w wielu organizacjach, każdy Elektor reprezentujący swoje Koło ma jeden głos, który w sprawie zmiany nazwy Stowarzyszenia może oddać za, przeciw lub wstrzymać się. Szukajmy więc rozsądnych sposobów na przerwanie tego błędnego koła, z nadzieją na rozwój, a nie trzymania się terminologicznego przeżytku, który nie koresponduje z nowoczesną Europą. W podobnym tonie wypowiadają się też znani naukowcy. Prof. Jerzy Bralczyk, wybitny językoznawca z Uniwersytetu Warszawskiego przychyla się do sformułowania osoba z niepełnosprawnością a więc również z niepełnosprawnością intelektualną, a nie z upośledzeniem umysłowym. Podkreśla, że jeśli ktoś sam o sobie powiedziałby jestem upośledzony umysłowo, to świadczyłoby to o jego dystansie do siebie, natomiast jeśli powiedziałby tak ktoś inny, byłoby to obraźliwe. 2 Pani Magdalena Gorzak, Pełnomocnik Prorektora ds. Osób z Niepełnosprawno ściami w Szkole Wyższej Psychologii Spo łecznej zwraca uwagę na podmiotowość sfor mułowania osoba z niepełnosprawnością. Potwierdza, jak ważne jest zwracanie uwagi na to, że ktoś jest przede wszystkim osobą, a niepełnosprawność w tym intelek tualna jest jednym z wielu aspektów doty czących tej osoby. Oprócz tego jest też oby watelem, rodzicem czy pracownikiem. Jeże li chcemy wskazać, o jaką formę niepełno sprawności chodzi, można użyć określeń z nie pełnosprawnością ruchową czy z niepełno sprawnością intelektualną. 3 Wykorzystując własną wrażliwość i roz sądek oraz wiedzę naukowców, specjali stów z różnych dziedzin, najwyższy czas iść ku nowoczesności, zrealizować oczeki wania większości członków naszego Stowa rzyszenia i dołożyć wszelkich starań, aby zmienić nazwę na Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Inte lektualną. 2 Inwalida to słowo powinno zniknąć z ustaw, Rzeczpo spolita Prawo wydanie internetowe: artykul/ html (stan na dzień: ) 3 Tamże Szanowni Państwo, w naszym Stowarzyszeniu realizowany jest projekt Ogólnopolskie Centrum Porad. W ramach projektu udzielamy porad i wsparcia osobom z niepełnosprawnością intelektualną. Jeśli trudno Ci rozmawiać z rodzicami, chcesz znaleźć pracę, masz kłopoty i potrzebujesz rady, chcesz uzyskać informację, zapraszamy do korzystania z porad: psychologa, doradcy zawodowego, specjalisty do spraw socjalno bytowych i prawnika. Możesz zadzwonić do biura Zarządu Głównego PSOUU pod numer: od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00 13:00 Możesz również napisać mail na adres: zg@ psouu.org.pl W tytule maila napisz Porada! Projekt dofinansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. 10 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

13 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA Zagadkowe strony Hej, hej wszystkim lubiącym dobrą zabawę! To strona z zagadkami i konkursami. Można rozwiązywać je samemu albo z czytającym przyjacielem. 1. Odgadnij hasła i wpisz je do krzyżówki. 1. Zdrowy, jesienny owoc. 2. Nakleja się go na skaleczenie. 3. Mamy je, gdy się dobrze czujemy. Przeciwieństwo choroby. 4. Imię postaci z serialu "M jak miłość". 5. Część twarzy. 6. Otrzymujemy je za wykonaną pracę. 7. Gra sportowa z piłką. 2. Wpisz w puste kratki, po kolei, cyfry z numeru autobusu. Oblicz wynik. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 11

14 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA 3. Zgadnij co jest na zdjęciu? Zapisz odpowiedź w kratkach. 4. Zagadka. Zapisz w kratkach obok siebie, co widzisz na zdjęciach. Przeczytaj razem i odgadnij nazwę miasta. Sprawdź w Internecie gdzie leży! 12 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

15 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA 5. Znajdź ukryty wzór. 6. Połącz liniami pasujące rysunki. 7. Przyjrzyj się dokładnie fotografiom, a potem zasłoń je kartką i odpowiedz na pytania: czy na fotografii jest pies? jakiego koloru jest motyl? ile jest dzieci na rysunku? SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 13

16 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA 8. Narysuj linię wewnątrz węża nie odrywając ręki. START META UWAGA KONKURS: CO MOŻNA ROBIĆ W WOLNYM CZASIE?" 1. Pomyśl proszę, jak Ty spędzasz wolny czas. 2. Napisz albo narysuj, co można robić w wolnym czasie. 3. Propozycję włóż do koperty i zaadresuj: Redakcja Społeczeństwa dla Wszystkich Zarząd Główny PSOUU ul. Głogowa 2B Warszawa 4. Wpisz koniecznie swój adres. 5. Wyślij. Autor wybranej pracy otrzyma pocztą nagrodę! Zagadkowy Redaktor: Piotr Sochalski Warsztat Terapii Zajęciowej Zarządu Głównego PSOUU w Warszawie Wykorzystano zdjęcia ze strony których autorami są: Apostoloff (zdj. autobusu na str.11), William Warby (zdj. kwiatu na str.12), Mladifilozof (zdj. koła na str.12), Lylodo (zdj. morza na str.12), Panther (zdj. kota na str.13), Yesenia603 (rysunek rodziny na str.13), Charlesjsharp (zdj. motyla na str.13) 14 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

17 NASZYM GŁOSEM Tomasz Czuchrowski Kaczki Nowy Rok rozpoczął się nie bardzo zimowo. Nie było śniegu, a w parku ani jednego bałwana. Żałowałem bardzo. Ale po Nowym Roku przyszedł mrozek, nie za duży, taki w sam raz. Zaczęliśmy więc karmić kaczki. W parku rzeczka nie zamarzła. Po wodzie pływały kaczki i kaczory. Kaczory mają zielone główki, a kaczki są szaro bure. Najpierw dawaliśmy im po bochenku chleba z piekarni przy naszym deptaku. A potem Grażyna zarządziła dwa. Dwa bochenki. Gdy nas widziały z daleka leciały lub płynęły. Było ich całe mnóstwo. Kruszyłem i rzucałem im kawałki chleba. Czasem one o pożywienie aż się kłóciły, która kaczka szybciej złapie i zje. Każdego dnia na nas czekały. Zupełnie się nas nie bały. Podchodziły aż do nóg i skubały za buty. Zjadały wszystko. A było ich bardzo, bardzo dużo. Od brzegu do brzegu rzeczki, a nawet wychodziły na brzeg i zjadały okruchy. Kilka kaczorów goniło kaczki. Rozrabiały. Była fajna zabawa. W zeszłym roku więcej ludzi karmiło ptaki. Dobrze, że jest cieplej i kaczki skubią trawę. My je dalej karmimy, ale Wy też pamiętajcie o kaczkach. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 15

18 OD REDAKCJI Publikacje i plany wydawnicze Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, dzięki dofinanso waniu projektu Wiedza dla Integracji przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełno sprawnych w ramach Konkursu 13 na realizację zadań zlecanych, w roku 2015 będzie konty nuować działalność wydawniczą, polegającą m.in. na opracowywaniu i przygotowaniu tekstów łatwych do czytania i zrozumienia, umożliwiających osobom z niepełnosprawnością intelek tualną łatwiejszy dostęp do wiedzy i informacji. Od początku ubiegłego roku wydaliśmy 5 numerów kwartalnika Społeczeństwo dla Wszyst kich. Osoby, które nie miały wcześniej styczności z naszym kwartalnikiem zachęcamy do sięgnięcia po poprzednie numery, które można bezpłatnie pobrać w wersji elektronicznej ze strony: lub po wcześniejszym umówieniu się otrzymać w wersji papierowej w siedzibie Zarządu Głównego PSOUU (ul. Głogowa 2 b, Warszawa). Autorami wielu artykułów w czasopiśmie są profesjonaliści pracujący na co dzień z osobami z niepełnospraw nością intelektualną, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami, prezentują dobre praktyki w zakre sie różnych form rehabilitacji i metod pracy z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi prowa dzonych przez placówki Kół PSOUU. Prezentujemy także doświadczenia i rezultaty projektów prowadzonych przez Zarząd Główny PSOUU, jak projekt badawczy Przemoc wobec osób z nie pełnosprawnością intelektualną. Badanie pilotażowe lub współfinansowany przez Szwajcarski Program Współpracy i realizowany w partnerstwie z Inclusion Europe projekt podnoszący kompetencje liderów PSOUU inkubatorem kapitału społecznego, czy finansowany przez PFRON projekt Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną. W kwartalniku znajdziecie też Państwo relacje z ciekawych konferencji wpisa nych w realizowane przez Zarząd Główny projekty: Włączeni w życie poprzez self adwokaturę (16 września 2014) czy z sympozjum naukowego Przemoc wobec osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce terra incognita? (5 grudnia 2014). Poza czasopismem wydajemy również nową serię broszur dla osób mających trudności z czy taniem i rozumieniem tekstów pn. Biblioteka self adwokata, która porusza tematy ważne z punktu widzenia ich życia i samorozwoju. Dotychczas ukazało się 5 tytułów, które mogą zainteresować czytające osoby z niepełnosprawnością intelektualną, pragnące samodzielnie zdobywać wiadomości i pogłębiać swoją wiedzę: Moje ciało, Mój czas wolny, Moje zdrowie, Moje wydatki i Mój komputer. Tematy dwóch publikacji przeznaczonych dla otoczenia osób z niepełnosprawnością zostały podyktowane potrzebami specjalistów i rodziców. Pierwsza z nich jest rezultatem wielo letnich doświadczeń PSOUU we wspieraniu osób z niepełnosprawnością intelektualną w nie zależnym życiu i rozwijaniu ruchu self adwokatów. Scenariusze zajęć dla self adwokatów. Poradnik metodyczny dla profesjonalistów to pozycja przeznaczona dla osób wspierających self adwokatów, podnosząca ich kompetencje w prowadzeniu zajęć praktycznych, zawiera jąca scenariusze zajęć i zachęcająca do organizowania szkoleń w tym zakresie. Mamy nadzieję, że publikacja ta okaże się niezbędna dla coraz większej grupy profesjonalistów, którzy dostrze gają potrzebę wspierania osób z niepełnosprawnością intelektualną w ich dążeniach do samo stanowienia. W 2014 roku wydaliśmy ponadto, dzięki finansowemu wsparciu PFRON, dwujęzyczny raport z badań Wpływ ruchu rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną na rozwój nauki i życie społeczne (tytuł wersji anglojęzycznej Influence of the movement of parents of persons with intellectual disabilities on the development of science and social life ). Raport zawiera rezultaty badań przeprowadzonych przez przedstawicieli nauki i organizacji pozarządowych w Polsce, Francji, Włoszech, USA i na Litwie. Ukazał się też raport z projektu PSOUU inkubato rem kapitału społecznego. Poza wydawnictwami prasowymi i książkowymi mamy też w swojej ofercie wydawnictwa multimedialne. W ramach projektu współfinansowanego ze środków UE w ramach Europejskie go Funduszu Społecznego Wsparcie osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowa nym i znacznym (w tym z zespołem Downa i/lub niepełnosprawnościami sprzężonymi) oraz głębokim stopniem upośledzenia umysłowego III, realizowanego w partnerstwie z Państwowym Funduszem Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych powstały dwie płyty z filmami Pracą się zajmuję oraz Mam takie poukładane życie, które pokazują jaki wpływ na osoby z niepełno sprawnością intelektualną może mieć podjęcie pracy lub sensowna aktywizacja o charakterze zawodowym. Wszystkie publikacje są bezpłatne; wydawnictwa drukowane można pobrać z zakładki Publi kacje na stronie: gdzie zamieszczone są w formacie PDF. 16 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015

19 AKTYWIZACJA ZAWODOWA Grażyna Głos Instruktor Warsztatów Terapii Zajęciowej Koła PSOUU w Lublinie Pani Grażynko, fiołki nas potrzebują! W maju, czerwcu i wrześniu 2014 roku dziesięcioro uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej Koła Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w Lublinie brało udział w praktykach zawodowych. Praktyki zawodowe były realizowane w kolonii Liszno koło Chełma na terenie obiektu, który jest własnością naszego Stowarzyszenia. Obiekt ten doskonale spełnia wszelkie warunki do organizowania praktyk w takich zawodach jak ogrodnik, pracownik gospo darczy i sprzątaczka. Wszystko zaczęło się od tego, że każda z uczestniczących osób wybrała sobie rodzaj praktyki, jaki chciałaby odbyć. Wspólnie z instruktorami został opracowany plan oraz szczegółowo określone czynności, które należy wykonywać na poszczególnych stanowiskach. A później zabraliśmy się do pracy. Podoba mi się praca na świeżym powietrzu. mówi Jacek Zdanowski, który uczy się pracy ogrodnika. Nawet upał nie dokucza, bo jest taki wiaterek. Po skończonej pracy kosiarka, szpadle, gracki, taczka są czyszczone i pozosta wiane w pomieszczeniu gospodarczym. Sprawdzam czy wszystko jest na swoim miejscu, zamykam drzwi kluczem, do którego jest przyczepiona żółta tablicz ka z napisem magazyn oraz cyfra 4. Po zamknięciu drzwi zanoszę klucz do skrzynki na klucze i wieszam na haczyku z numerem 4. Skrzynka z kluczami znaj duje się w domu, w korytarzu za szafą. to mówi Waldemar Wierzchowski, który ma smykałkę do różnych napraw: naprawi stołek, oprawi grackę, dokręci śrubkę. Jego zdolności są przydatne w wykony waniu obowiązków pracownika gospo darczego. Dbanie o porządek w skrzynce na klucze to tylko część obowiązków, jakie wykonuje. Gdy kopałem szpadlem mówi Adam Komierzyński to bolała mnie stopa. Za radą pani Ani zmieniłem trampki na trzewiki, które mają grubą podeszwę. Wtedy nie odczu wałem już bólu przy nacisku na szpadel. Bożena Waręcka W maju został założony nowy ogródek oraz zostały posadzone kwiaty ogrodowe na odpowiednio przygotowanym podłożu. Rośliny odwdzięczyły się dorodnymi kwiatami o pięk nych barwach i upojnym zapachu. Drewniane drzwi do stodoły i pomieszczenia gospo darczego zostały pomalowane brązową farbą olejną. Żelazna brama i balustrada przy schodkach prowadzących do domu została oczyszczona z rdzy i pomalowana zieloną farbą olejną. Zbudowaliśmy kompostownik, który bardzo się przydał do składowania skoszonej trawy i chwastów, które wyrwaliśmy z ogródka oraz z miejsc wokół iglaków dla zapewnienia im prawidłowego wzrostu. Po zakończeniu praktyk nasza posesja zamieniła swój wygląd, wypiękniała. Trawa była wielokrotnie koszona i grabiona. W końcu wyglądała jak gęsta, zielona szczotka. Praktykanci byli zadowoleni z prak tyk i chcą je kontynuować. Bożena Waręcka, która ćwiczy swoje umiejęt ności w zawodzie sprzątaczki mówi: Gdy tylko pojawi się wiosna, chcę pojechać do Liszna. Trzeba prze wietrzyć dom, wyprosić z domu mysz ki na pole, posprzątać, skosić trawę na podwórku. No i pani Grażynko, fio łki nas potrzebują! Trzeba wyrwać chwasty z ogródków i podlać kwiaty. Wszystkie wykonane czynności po skończonej pracy są rejestrowane w Dzien nikach praktyk, jakie prowadzą wszyscy praktykanci. W rubryce Uwagi prakty kanta można przeczytać również o różnych trudnościach jakie wystąpiły w czasie pracy. Jacek Zdanowski Wzruszyły mnie te słowa pani Bożeny. Chciałabym jeszcze tam poje chać, choćby dlatego żeby między innymi zobaczyć jak w Lisznie kwitną fiołki i cynie. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 17

20 W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Lidia Czarkowska Biuro Zarządu Głównego PSOUU w Warszawie Nowe technologie i autyzm Wyobraź sobie humanoidalnego robo ta wzrostu sporej lalki, który potrafi poru szać się, rozpoznaje cię, słyszy cię i mówi do ciebie. Może pomóc w liczeniu, gdy chce ci pogratulować lub cię rozweselić tańczy, a potrafi ci też pomóc radzić sobie z emocjami. Czy robot może być asysten tem edukacyjnym i towarzyszem? Na pewno może być narzędziem rozrywkowo tera peutycznym stosowanym w terapii dzieci z autyzmem. Angel i Chloe z francuskiego departamentu Wandea już go w tej roli zaak ceptowali. Humanoid społeczny W roku 2005 francuska firma Aldeba ran wypuściła na rynek pierwsze roboty humanoidalne. Robot NAO, prawdziwe cacko technologiczne, jest jednym z now szej generacji robotów, zwanych społecz nymi. Ma wysokość małego dziecka, dokładnie 58 cm. Zamiarem producenta było wyprodu kowanie robota humanoidalnego, który w przyszłości mógłby pełnić funkcję domowego towarzysza. Wkrótce okazało się, że robot NAO jest dobrym i poszuki wanym narzędziem rozrywkowo eduka cyjnym w terapii i stymulacji dzieci z auty zmem. NAO został tak zaprogramowany, że jest interaktywny i potrafi wyczuwać nastrój swego rozmówcy. Kiedy pochylamy się nad tym małym człowieczkiem o trzech palcach (5 palców to byłoby za dużo jak na mały rozmiar robota), widzimy jego zielone kręcące się źrenice, co jest sygna łem, że zarejestrował polecenie. Słyszymy, że pracuje zginając się lekko, w czym bar dzo przypomina zachowanie człowieka. Najpierw jesteśmy zaskoczeni i cofamy się z obawy, że zostaniemy zepchnięci do innego wymiaru, ale szybko pozbywamy się obaw na widok jego przyjaznej buzi, dużo sympatyczniejszej niż u RoboCopa. A gdy się go widzi w akcji, wykonujące go polecenia i różne aplikacje, jak próbuje tańczyć, ćwiczy tai chi, uczy kogoś pisać albo rozwiązywać matematyczne działania, to widać, że jest prawdziwym asystentem edukacyjnym. i Anglii, a potem przyszedł czas na aklimatyzację NAO we Francji, gdzie Vincent Ger hards, prezes francuskiej organizacji Autyści bez granic ( Autistes Sans Frontieres ) natychmiast zapałał ogromną sympatią do NAO. Był głęboko przekonany o dużym poten cjale tego narzędzia edukacyjnego, tym bardziej, że stało się ono już popularne za granicą. Organizacja Autyści bez granic zdobyła pieniądze z dotacji i od darczyńców prywatnych i zakupiła 2 roboty NAO do swojej placówki psychologiczno edukacyjnej w Saint Vincent sur Jard w północno zachodniej Francji. NAO zadomowił się tam bardzo szybko i natych miast został zaakceptowany przez czworo dzieci korzystających z tej placówki. Na owoce współpracy robota z dziećmi też nie trzeba było długo czekać. NAO stał się ulubieńcem Angela, który z nim dyskutuje, głaszcze go, a czasem nawet się na niego dąsa zwłaszcza wtedy, gdy NAO chce z nim robić zadania matematyczne. Ale z reguły po chwili są już pogodzeni, robot tańczy przed nim księżycowy chód Michaela Jacksona i Angel jest w siódmym niebie. Potem bierze go za rękę i razem idą na spacer do ogrodu. Jak mówi jedna z terapeutek ośrodka, Vanessa Coutant: NAO z Angelem to była rewelacja. Angel go bardzo polubił i sam nazwał się zastępcą NAO. NAO nawet uczestniczył w przedstawieniu i tańczył razem z dziećmi podczas jednego z występów. Angel, który tak szybko zaprzyjaźnił się z NAO, jest chłopcem o dużym potencjale intelektualnym, który z powodu zaburzeń w interakcjach społecznych i swoich ograniczonych zainteresowań nie może zaaklimatyzować się w szkole i jest pozbawiony nauki już od ponad roku. Udział w zajęciach edukacyjnych prowadzonych w placówce w ramach realizowanego tam obecnie projektu ma go przygotować do podjęcia na nowo nauki w szkole. Angel nie zatrzymuje wzroku na innych ludziach, ale na twarz NAO patrzy. Angel dużo teraz mówi, nawet w nocy, jak skarży się trochę jego mama. Ale mając NAO przed sobą nie musi wyłącznie starać się być zrozumianym, potrafi skupić uwagę i nie denerwuje się czekaniem, gdy NAO zastanawia się chwilę nad odpowiedzią. Łatwo akceptuje nawet drobne niedogodności czy usterki w funkcjonowaniu NAO, kiedy robot zawiesza się na chwilę. Angelowi łatwiej jest patrzeć w buzię robota, która nie robi min, nie wykrzywia się i nie zawiera aż tylu informacji i emocji, z którymi trzeba sobie poradzić podczas kontaktu z prawdziwym człowiekiem. Uproszczone relacje To w tym zawiera się całe powodzenie i sukces NAO mówi Severine Leduc, psycho lożka pracująca dla ASF. Robot nie jest prawdziwym człowiekiem, więc w relacjach z inny mi nie wyraża żadnych informacji społecznych. Dlatego może być pomocny w uczeniu dziecka autystycznego. Już mogliśmy to zaobserwować u jednego dziecka, któremu w naśla downictwie pomógł NAO. Aklimatyzacja w Wandei Firma Aldebaran wprowadziła NAO do świata edukacji specjalnej. Pierwsze roboty eksportowano do Stanów Zjednoczonych 18 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (53) MARZEC 2015