Laserowe leczenie próchnicy zębów u dzieci

Transkrypt

1 _stomatologia dziecięca Laserowe leczenie próchnicy zębów u dzieci Caries treatment using applications in pediatric dentistry Autorzy_Tomasz Piekarczyk i Kinga Grzech-Leśniak Streszczenie: Technologia owa jest dziś alternatywą dla klasycznego wiercenia zębów w codziennej pracy lekarza dentysty. Lekarz zajmujący się leczeniem dzieci szczególnie powinien uczyć się nowych, mniej inwazyjnych metod leczenia i adoptować je do praktyki. Szczególnie z powodu minimalnej inwazyjności, leczenie za pomocą a jest dobrze przyjmowane zarówno przez dzieci, ich rodziców, jak i samych dentystów. Summary: Laser technology has been recently introduced into the dental ield with the idea to replace drilling. Pedodontists need to learn the new less invasive technologies and adopt them in their routine practice. Due to minimal invasion, treatment is well tolerated by children. Laser treatment leads to higher satisfaction on the parents, dentists and the children themselves. Słowa kluczowe: Er:YAG, LightWalker, stomatologia dziecięca, leczenie próchnicy. Key words: Er:YAG, LightWalker, pediatric dentistry, caries treatment. _Próchnica zębów u najmłodszych pacjentów Próchnica zębów jest jedną z powszechnych chorób infekcyjnych dotykających praktycznie całego społeczeństwa wystarczy zastanowić się choćby przez chwilę, czy znamy kogoś, kto nigdy nie był u dentysty i nigdy nie wymagał leczenia stomatologicznego, a w znakomitej większości przypadków otrzymamy odpowiedź przeczącą. W przypadku pytania o problem próchnicy u dzieci, odpowiedzi mogą nie być już tak oczywiste. Nie każdy bowiem zdaje sobie sprawę ze skali tego groźnego zjawiska, a dane statystyczne są wprost zatrważające! Wg badań epidemiologicznych, udostępnionych przez Ministerstwo Zdrowia w ramach programu Monitoring Zdrowia Jamy Ustnej, w 2012 r. u 80% 6-latków potwierdzono przypadki próchnicy zębów, a w przedziale wiekowym lat schorzenie to dotyczyło od 80% do nawet 95% badanych. 1 Rozwój próchnicy u najmłodszych postępuje niezwykle szybko, w przypadku 3-latków problem występuje u co 2. dziecka, w grupie dzieci w wieku 5 lat odsetek cierpiących na tę dolegliwość to już 79,9%. Raport Ministra Zdrowia z 2015 r. potwierdza te dane przedstawiając, że średnio u dziecka w tym wieku objęte próchnicą są 3 zęby. 2 Brak odpowiedniej proilaktyki i szybkiego podejmowania leczenia sprawia, że co 4. dziecko w Polsce w wieku 5 lat wymaga już ekstrakcji zębów i leczenia kanałowego w związku z powikłaniami choroby próchnicowej. Jest to zjawisko o tyle niepokojące, że nieleczona, zaawansowana próchnica może prowadzić do niezwykle groźnych powikłań, m.in. nasilenia chorób ogólnoustrojowych serca, nerek, przewodu pokarmowego, ropnia mózgu, a w konsekwencji nawet zgonu małego pacjenta. Wysoka zawartość cukru, znajdującego się obecnie w wielu pokarmach spożywanych przez dzieci, w połączeniu z niedoskonałą higieną jamy ustnej sprawia, że mali pacjenci są grupą szczególnie narażoną na występowanie próchnicy zębów. Leczenie stomatologiczne jest więc oczywistą koniecznością, której po prostu nie sposób uniknąć i z którą prędzej czy później zetknie się każde dziecko. _Problemy tradycyjnych metod leczenia próchnicy zębów Najbardziej powszechną, stosowaną dotychczas metodą leczenia ubytków spowodowanych przez próchnicę zębów jest opracowywanie zmienionych próchnicowo twardych tkanek zęba przy pomocy kątnic stomatolo- 20 1_2016

2 _stomatologia dziecięca gicznych, a następnie wypełnianie ubytku przy użyciu materiałów odtwórczych. Przedmiotowa terapia posiada jednak wiele niedoskonałości, odnoszących się przede wszystkim do pierwszego etapu leczenia, polegającego na oczyszczeniu ubytku ze zmian próchnicowych. Tradycyjne narzędzia opierają się bowiem na przestarzałej metodzie leczenia przy użyciu technik o charakterze inwazyjnym, szczególnie niepożądanych w przypadku leczenia dzieci. Do głównych problemów związanych z ich użyciem zaliczyć należy: niepożądane nagrzewanie się tkanek zdrowych sąsiadujących ze zmianami próchniczymi, wibrację, możliwość wystąpienia próchnicy wtórnej oraz nieprzyjemny dźwięk wydawany przez kątnice stomatologiczne. 1_

3 _stomatologia dziecięca Pierwszy z omawianych problemów silne nagrzewanie się zdrowych tkanek sąsiadujących ze zmianami chorobowymi jest nieuniknioną konsekwencją sposobu działania kątnic stomatologicznych zaopatrzonych w wiertła pracujące na bardzo wysokich obrotach (od do nawet obr./min.), co z kolei powoduje powstanie silnego tarcia i dużej ilości energii cieplnej. W efekcie takiego działania dochodzi wprawdzie do mechanicznego usunięcia tkanek zmienionych chorobowo, jednak znajdujące się w pobliżu żywe i zdrowe tkanki ulegają uszkodzeniu, czemu zazwyczaj towarzyszy silny ból odczuwany przez pacjenta i charakterystyczny, nieprzyjemny zapach palonej tkanki. O tym, że już sam ból i lęk przed jego odczuwaniem potrai niezwykle skutecznie odstraszyć każdego małego pacjenta, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Kolejnym, nie mniej istotnym problemem konwencjonalnego leczenia, jest możliwość występowania tzw. próchnicy wtórnej. Zjawisko to może zachodzić m.in. w przypadku niedokładnego opracowania ubytku przy użyciu tradycyjnych wiertarek stomatologicznych wówczas pod wypełnieniem w dalszym ciągu rozwijać się będą bakterie powodujące pogłębianie się ubytku. Skutkuje to koniecznością jak najszybszego usunięcia wypełnienia, ponownego opracowania tkanek zmienionych chorobowo i założenia wypełnienia, co stanowić będzie podwójny stres dla dziecka związany z kolejną wizytą w gabinecie. Zazwyczaj też wymagane będzie dotarcie do głębszych, silnie unerwionych warstw zęba, co jedynie pogłębi dolegliwości bólowe u małego pacjenta i może prowadzić do konieczności zastosowania leczenia kanałowego lub przeprowadzenia ekstrakcji zęba. Ostatnia z poruszanych kwestii ma wprawdzie znaczenie jedynie psychologiczne, jednak jest nie mniej ważna od pozostałych. Samo oczekiwanie na wizytę u dentysty i często dający się słyszeć już w poczekalni dźwięk pracującego wiertła powoduje u dzieci dodatkowy stres poprzedzający nadchodzące dolegliwości bólowe wiążące się z opracowywaniem ubytku. Już tylko świadomość konieczności borowania sprawia, że ta szczególna grupa pacjentów, jaką są dzieci, tak bardzo obawia się wizyt u dentysty, unikając ich na wszelkie możliwe sposoby. Powoduje to pogłębianie się problemu zjawiska epidemii próchnicy zębów u najmłodszych. Dochodzi do powstania błędnego koła: im bardziej dzieci boją się dentystów i użycia przez nich kątnic stomatologicznych, tym rzadziej i mniej chętnie zgadzają się chociażby na wizyty kontrolne, co stanowi przyczynę powiększania się zmian próchniczych i konieczność dłuższego ich opracowywania podczas takich wizyt. Niestety, dalsze używanie tradycyjnych kątnic stomatologicznych nie daje nadziei na choćby częściową eliminację wspomnianych problemów, albowiem urządzenia tego typu wydają się osiągać kres możliwości ich dalszego rozwoju. Jednakże niezmienne i stanowcze dążenie do doskonałości, biorące za cel nie tylko stałe podnoszenie komfortu najmłodszych pacjentów podczas wizyt w gabinecie dentystycznym, ale także skuteczności oferowanych im metod leczenia, przynosi odpowiedź w postaci narzędzia nowej generacji a wysokoenergetycznego Er:YAG. _Dlaczego? Odpowiedź na to fundamentalne pytanie, dlaczego obecnie powinno używać się częściej ów Er:YAG do opracowywania zmian próchnicowych u dzieci jest niezwykle prosta. Ta nowoczesna, a jednocześnie sprawdzona metoda leczenia opiera się na innowacyjnym, minimalnie inwazyjnym sposobie działania. Historia użycia ów w stomatologii sięga lat 90. XX w., kiedy po raz pierwszy zdecydowano się na ich zastosowanie w tej dziedzinie. Od tamtej pory, wraz z rozwojem techniki, następowało dalsze ich udoskonalanie, mające na celu przede wszystkim zwiększenie korzyści wynikających z ich zastosowania w gabinetach stomatologicznych. Sposób działania a Er:YAG polega na jego oddziaływaniu na cząsteczki wody znajdujące się w strukturze tkanki zęba, w efekcie prowadzącego do ich odparowania i usunięcia wraz ze zmienioną chorobowo tkanką. 3 Zastosowanie tej w pełni bezpiecznej dla każdego pacjenta technologii posiada wiele istotnych zalet, sprowadzających się przede wszystkim do rozwiązania niemal wszystkich problemów występujących w przypadku stosowanych dotychczas metod opracowywania ubytków. Przede wszystkim, brak długotrwałego kontaktu zęba z elementami powodującymi powstawanie znacznych ilości ciepła powoduje, że umiejętne zastosowanie a Er:YAG praktycznie w pełni eliminuje dolegliwości bólowe u pa- 22 1_2016

4 _standardy postępowania cjenta poddanego tej metodzie leczenia. Ciepło powstające przy użyciu krótkich impulsów światła o dużej mocy zostaje bowiem niemal natychmiast odparowane wraz z usuwaną chorą tkanką zęba, co powoduje, że zdrowe i żywe komórki sąsiadujące z komórkami zmienionymi chorobowo nie doznają praktycznie żadnego uszczerbku. Pozwala to nie tylko na znacznie bardziej precyzyjne i skuteczne działanie w porównaniu z tradycyjnymi metodami, ale także w przypadku większości ubytków czyni leczenie dziecka niemalże bezbolesnym. Nie bez znaczenia jest także fakt, że brak bólu podczas leczenia pozwala na rezygnację ze stosowania znieczulenia i prowadzi do eliminacji negatywnych skutków jego użycia, jak np. odrętwienie jamy ustnej, utrzymujące się przez pewien czas po jego zastosowaniu. Eliminuje to również całkowicie problem w przypadku pacjentów uczulonych na używane obecnie znieczulenia miejscowe, albowiem ich zastosowanie po prostu nie będzie konieczne. Laser Er:YAG posiada również udowodnione działanie bakteriobójcze, przez co opracowywany przy jego użyciu ubytek zostaje dodatkowo zdezynfekowany. 4 Dzięki takiemu działaniu, znacznie łatwiej można uniknąć powtórnych wizyt u lekarza dentysty, których celem byłoby usunięcie nieprawidłowości powstałych przy oczyszczaniu ubytków, skutkujących dalszym powiększaniem się ogniska próchnicy, co niewątpliwie pozwoli zaoszczędzić dziecku przeżywanego stresu. Jednocześnie, brak intensywnego dźwięku pracującego wiertła stanowić będzie dodatkową zaletę podnoszącą komfort wizyty małego pacjenta i stanowić będzie dodatkowy walor przemawiający na korzyść stosowania tej nowoczesnej metody leczenia. W niniejszym artykule zaprezentowano praktyczne zastosowanie a Er:YAG o długości fali 2940 nm w leczeniu zachowawczym u dzieci. _Przypadek 1 Młoda pacjentka, lat 11, zgłosiła się do gabinetu celem leczenia próchnicy pierwotnej zęba 46. Wykonano zabieg bez znieczulenia miejscowego, przy użyciu a Er:YAG LightWalker (Fotona), przy zastosowaniu końcówki H14 (conical tip). Ubytek opracowano odmiennymi parametrami w szkliwie i w zębinie. Praca z wodą i brak drgań dały pacjentce całkowity komfort przebiegu zabiegu. Ryc. 1 Ryc. 1_Sytuacja wyjściowa, próchnica pierwotna zęba 47. 1_

5 _stomatologia dziecięca Ryc. 2a-c_Opracowanie szkliwa. Ryc. 2a Ryc. 2b Ryc. 2c 24 1_2016

6 _stomatologia dziecięca Ryc. 2d-e_Opracowanie szkliwa. Ryc. 3_Obraz monitora urządzenia. Ryc. 2d Ryc. 2e Ryc. 3 1_

7 _stomatologia dziecięca Ryc. 4 Ryc. 5 Ryc. 4_Opracowanie zębiny, widoczna próchnica w części mesjalnej ubytku. Ryc. 5_Opracowany ubytek. Ryc. 6 i 7_Etap końcowy, wypełnienie ubytku. Ryc _2016

8 _stomatologia dziecięca Ryc. 7_Etap końcowy, wypełnienie ubytku. Ryc. 7 _Przypadek 2 Pacjent, lat 10, z dentofobią zgłosił się do gabinetu PerioCare celem leczenia wyłącznie technikami owymi (rekomendacja mamy) bolącego zęba z próchnicą wtórną zęba 36. Przeprowadzono leczenie zachowawcze em Er:YAG LightWalker (Fotona) przy zastosowaniu końcówki bezkontaktowej H02. Ryc. 8 Ryc. 9 Ryc. 8 i 9_Praca końcówką bezkontaktową H02. 1_

9 _stomatologia dziecięca Ryc. 10a Ryc. 10b Ryc. 10a i b_widok monitora z ustawieniami a. Ryc. 11_Etap końcowy, wypełnienie ubytku. Ryc. 11 _autorzy Tomasz Piekarczyk, Kinga Grzech-Leśniak Specjalistyczne Centrum Stomatologiczne PerioCare Polskie Towarzystwo Stomatologii Laserowej (PTSL) Kontakt: ptsl@.org.pl _Podsumowanie Biorąc pod uwagę wciąż postępujący rozwój nauki i dokonujący się niemal codziennie postęp we wszystkich dziedzinach życia, zupełnie niezrozumiałym byłoby trwanie jedynie przy dotychczasowych, tradycyjnych i często inwazyjnych metodach leczenia stomatologicznego, znacznie odbiegających od ideału. Mając możliwość wyboru leczenia niemal bezbolesnego i pozbawionego wielu niedoskonałości leczenia tradycyjnego, trudno nie zgodzić się z opinią uznanego autorytetu w dziedzinie leczenia stomatologicznego dzieci, prof. Giovanni Olivi, iż y w stomatologii dziecięcej stają się obecnie tzw. złotym standardem. 5 W ocenie prof. Umberto Romeo ze Światowego Towarzystwa Stomatologii Laserowej WFLD (World Federation of Laser Dentistry), obecnie y w stomatologii nie stanowią już przyszłości, lecz po prosu stają się rzeczywistością. Popularyzacja tak korzystnej dla małych pacjentów metody leczenia próchnicy staje się więc nie tyle modą czy ekstrawagancją, ale oczywistą koniecznością, z którą wobec jej zalet nie sposób polemizować._ Piśmiennictwo dostępne u wydawcy. 28 1_2016