SOLAR ENERGY POLAND SP. Z O.O. KAROLKÓW SZWAROCKI 9, RYBNO AGRO TRADE GRZEGORZ BUJAK UL. STASZICA6/10. Agro Trade.

Transkrypt

1 Agro Trade INWESTOR SOLAR ENERGY POLAND SP. Z O.O. KAROLKÓW SZWAROCKI 9, RYBNO WYKONAWCA OPRACOWANIA Agro Trade GRZEGORZ BUJAK UL. STASZICA6/ KIELCE RAPORT Z PRZEDINWESTYCYJNEGO ROCZNEGO MONITORINGU ORNITOLOGICZNEGO PROWADZONEGO NA POWIERZCHNI WYZNACZONEJ POD PLANOWANĄ ELEKTROWNIĘ WIATROWĄ USYTUOWANĄ W OBRĘBIE PIASKI BANKOWE - GMINA BIELAWY, POWIAT ŁOWICKI, WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE STANOWIĄCY ZAŁ. NR II DO RAPORTU O ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO gmina Bielawy powiat łowicki województwo łódzkie L.p. OPRACOWALI DATA PODPIS 1 mgr Wojciech Nalepa LISTOPAD 2014 R. EGZEMPLARZ NR 03 Strona 1 z 98

2 Spis treści Rozdział Nr strony 1. Wstęp Parametry planowanej farmy wiatrowej Opis terenu badań i charakterystyka wybranych elementów środowiska przyrodniczego Opis gminy Gowarczów Opis terenu badań Szczegółowe określenie miejsca planowanej inwestycji w odniesieniu do obszarów NATURA 2000 (w promieniu do 35km) 8 5. Założenia i metodyka monitoringu przedrealizacyjnego Badania transektowe liczebności i składu gatunkowego Badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki Badania w protokole MPPL Cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych Nasłuchy nocne Metodyka oceny oddziaływania na awifaunę Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego Ogólna charakterystyka awifauny w cyklu rocznym Przeloty wiosenne Przeloty wiosenne - liczenia na transekcie Przeloty wiosenne - liczenia na punkcie Okres lęgowy Okres lęgowy - liczenia na transekcie Okres lęgowy - liczenia na punkcie Okres lęgowy - Badania w protokole MPPL Okres lęgowy - kontrola obszaru inwestycji i strefy buforowej wraz z obserwacjami oportunistycznymi Okres lęgowy - liczenia nocne Okres lęgowy - liczenie gniazd bociana białego Ciconia ciconia Dyspersja polęgowa Dyspersja polęgowa - liczenia na transekcie Dyspersja polęgowa - liczenia na punkcie 48 Strona 2 z 98

3 7.5 Migracja jesienna Migracja jesienna - liczenia na transekcie Migracja jesienna - liczenia na punkcie Zimowanie Zimowanie - liczenia na transektach Zimowanie - liczenia na punktach Podsumowanie wyników ze wszystkich okresów fenologicznych Podsumowanie wyników ze wszystkich okresów fenologicznych - liczenia na transekcie Podsumowanie wyników ze wszystkich okresów fenologicznych - liczenia na punkcie Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki pułap przelotów Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki obszary wykorzystywane najczęściej w okresie lęgowym Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki kierunek przelotów Noclegowiska Waloryzacja awifauny Wykaz gatunków kluczowych w tym gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej Porównanie danych uzyskanych w trakcie badań z danymi referencyjnymi dla pozostałych obszarów w kraju Prognoza oddziaływania planowej inwestycji na ptaki Opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań Określenie wpływu przedsięwzięcia na formy ochrony przyrody Wnioski końcowe Propozycja rodzaju i skali monitoringu porealizacyjnego inwestycji Literatura i wykorzystana dokumentacja Dokumentacja fotograficzna (obszar farmy oraz strefa buforowa) 92 Strona 3 z 98

4 1. Wstęp Wraz z szybkim tempem kurczenia się ograniczonych zasobów paliw kopalnych wzrasta zainteresowanie nowymi, niekonwencjonalnymi źródłami energii. Próby wykorzystania na szeroką skalę promieni słonecznych, wiatru czy wody są,,naturalną odpowiedzią ludzkości na coraz większe zapotrzebowanie na energię. W tym aspekcie szczególne znaczenie ma energetyka wiatrowa, wykorzystująca nieograniczone zasoby siły eolicznej, będąc jednym z najdynamiczniej rozwijających się sektorów energetyki opartej na źródłach odnawialnych. W ostatnich latach w Polsce, dostrzegany jest dynamiczny wzrost liczby projektowanych i realizowanych elektrowni wiatrowych, a nawet farm liczących kilkadziesiąt urządzeń. Polska przystępując do Unii Europejskiej i jednocześnie chroniąc klimat przed globalnym ociepleniem, zobowiązała się stopniowo zastępować swoją energetykę opartą na węglu, na przyjazne środowisku technologie. Mimo jednak szeregu przyjaznych czynników w technologiach związanych z budową elektrowni wiatrowych (,,czysta energia, redukcja dwutlenku węgla oraz innych trujących gazów do atmosfery), wpływ projektowanych farm może mieć negatywny wpływ na środowisko, szczególnie jeśli turbiny wiatrowe zostaną zlokalizowane w niewłaściwym miejscu. Do grupy niekorzystnych czynników środowiskowych należą te, związane ze zmianą architektury krajobrazu oraz możliwością wystąpienia śmiertelności ptaków i nietoperzy m.in. przelatujących w zasięgu pracujących śmigieł siłowni wiatrowej. Dlatego odpowiednia lokalizacja pozwala do minimum ograniczyć efekt szkodliwego oddziaływania, który wywierają farmy wiatrowe na środowisko naturalne, natomiast nieodpowiednie jej umiejscowienie z dużym prawdopodobieństwem przyczyni się do strat w postaci martwych lub okaleczonych ptaków. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie oceny oddziaływania planowanej inwestycji polegającej na budowie pojedynczej elektrowni wiatrowej na awifaunę. Ocenę tę przeprowadzono na podstawie danych zebranych w trakcie trwania przed inwestycyjnego monitoringu ornitologicznego, prowadzonego na terenie przewidzianym pod budowę elektrowni wiatrowej oraz na obszarach z nim sąsiadujących. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie oceny oddziaływania planowanej inwestycji wiatrowej na awifaunę. Ocenę tę przeprowadzono na podstawie danych zebranych w trakcie trwania przedinwestycyjnego monitoringu ornitologicznego, prowadzonego na terenie przewidzianym pod budowę elektrowni wiatrowej oraz na obszarach z nim sąsiadujących. 2. Parametry planowanej elektrowni wiatrowej Przedsięwzięcie polega na budowie 1 turbiny wiatrowej o mocy do 0,8 MW. Lokalizacja planowana jest na działce 154, w miejscowości Piaski Bankowe, gmina Bielawy, pow. łowicki, woj. łódzkie. Powierzchnia działki wynosi ok. 8,66 ha. (woj. łódzkie - rys. 1). Strona 4 z 98

5 Ryc. 1. Lokalizacja planowanej siłowni wiatrowej w miejscowości Piaski Bankowe. 3. Opis terenu 3.1. Opis gminy Bielawy. Gmina Bielawy leży środkowej Polsce, w południowo-zachodniej części powiatu łowickiego. Od południa graniczy z gminą Głowno, od zachodu z gminą Piątek (która to stanowi geometryczny środek Polski), od północy z gminą Bedlno, a od wschodu z gminami: Zduny, Łowicz i Domaniewice. Gmina Bielawy zajmuje obszar 164 km 2 i jest zamieszkała przez ok mieszkańców. W gminie Bielawy funkcjonuje 39 sołectw. W gminie dominuje gospodarka rolnicza, ok. 75% terenu to użytki rolne a ok. 15% to użytki leśne. Przeważają gospodarstwa indywidualne. W uprawach dominują zboża, ziemniaki, rzepak, warzywa gruntowe, mięta pieprzowa, a w produkcji zwierzęcej hodowla żywca wieprzowego i produkcja mleka. Dużą rolę odgrywa tu hodowla ryb. Przez teren gminy Bielawy przebiega z zachodu na wschód droga wojewódzka nr wojewódzka nr 703, a zachodnim skrajem gminy, z południa na północ autostrada A1. Strona 5 z 98

6 Fizjografia terenu. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym (wg J. Kondracki Geografia Regionalna Polski 2002, Warszawa, PWN) omawiany teren znajduje się w obszarze Niziny Środkowomazowieckiej w mezoregionie Równiny Łowicko-Błońskiej, obejmującej równiny aluwialne Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej i pedymentu Wzniesień Łódzkich. Jest to pas nizin stanowiących fragment Niżu Środkowoeuropejskiego. Północno- wschodnie krańce gminy stanowią marginalny fragment Równiny Kutnowskiej. Gmina leży ona na południe od dolin Wisły i Bzury. Głównymi miastami leżącym na obszarze równiny są Sochaczew, Błonie, Grodzisk Mazowiecki, Łowicz, Pruszków, Skierniewice oraz Żyrardów. Obszar ten jest morenową równiną denudacyjną, tworząc jeden z najbardziej płaskich krajobrazów na Mazowszu. Przez równinę płyną z południa na północ liczne dopływy Bzury, spośród których najważniejsze to: Moszczenica, Mroga, Skierniewka, Rawka, Sucha, Pisia i Utrata. Na terenie równiny istnieją korzystne warunki do rozwoju rolnictwa, zwłaszcza sadownictwa i warzywnictwa, a to dzięki obecności gleb pyłowych i czarnych ziem. Ryc. 2. Lokalizacja obszaru projektowanej elektrowni wiatrowej na tle podziału fizjogeograficznego wg Kondrackiego 2011 (obszar planowanej inwestycji zaznaczono czerwonym kwadratem). Strona 6 z 98

7 Tab. 1. Struktura użytkowania gruntów w gminie Bielawy. Wyszczególnienie Powierzchnia w ha Udział procentowy % użytki rolne 12504,8 76,0 grunty orne 9861,2 60,0 lasy 2512,2 15,3 łąki 1360,7 8,3 pastwiska 998,1 6,1 pozostałe grunty i nieużytki 790,3 4,8 grunty pod wodami stojącymi 635,0 3,8 sady 284,8 1,7 Całkowita pow. gminy Bielawy 16442,3 100 (źródło dane GUS z 2005r.) Struktura produkcji roślinnej na terenie gminy w znacznej mierze podporządkowana jest potrzebom hodowli zwierząt gospodarskich, która odgrywa dominującą rolę w produkcji rolniczej na tym obszarze. Dotyczy to przede wszystkim hodowli bydła, w tym krów mlecznych, których obsada jest zbliżona do wartości średnich dla powiatu łowickiego. Hodowla trzody chlewnej jest mniej znacząca na tym terenie. Realnie do wartości gruntów, w gminie Bielawy więcej niż przeciętnie w regionie uprawia się pszenicy, rzepaku, kukurydzy na zielonkę i ziemniaków. Mniejsze powierzchnie zajmują również uprawy: mieszanki zbożowe oraz truskawki Opis terenu badań. Teren planowanej inwestycji jest nieduży, gdyż jest to zaledwie jedna turbina. Położony jest w obszarze pomiędzy miejscowościami Piaski Bankowe oraz Wola Gosławska. Są to obszary typowo rolnicze, nizinne, niemal całkowicie płaskie. Brak jest gruntów nieużytkowanych rolniczo. W najbliższym otoczeniu znajdują się dwa niewielkie laski / zadrzewienia śródpolne. W strefie buforowej tylko jeden kompleks leśny. W obrębie inwestycji jak również całej strefy buforowej (do 2 km od lokalizacji turbiny) brak jest istotnych dla ptaków zbiorników czy też cieków wodnych. Są to przygospodarskie, lub śródleśne oczka bez większego znaczenia dla ornitofauny. Cieki wodne występujące w obrębie strefy buforowej to w zasadzie rowy melioracyjne głębokości od 0,5-3,0m, których zadaniem jest odprowadzenie wód powierzchniowych z pól. Funkcję to spełniają doskonale, gdyż poziom wód w rowach jest bardzo niski. Brak również znaczących kompleksów łąk, nie wspominając o łąkach podmokłych, w obszarze strefy buforowej planowanej inwestycji. Strona 7 z 98

8 4. Szczegółowe określenie miejsca planowanej inwestycji w odniesieniu do obszarów NATURA 2000 (w promieniu do 35km) Woj. łódzkie jest zróżnicowane pod względem występowania różnych typów siedlisk i nielicznych ptaków w Polsce. Miejsce planowanej inwestycji nie jest położone na terenie żadnego obszaru znajdującego się obecnie w sieci Natura 2000 oraz żadnego obszaru zaproponowanego do włączenia w tą sieć. Poniżej omówiono odległości od najbliższych obszarów chronionych sieci NATURA 2000, oraz wpływ, jaki inwestycja może na nie mieć. OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY PTAKÓW Odległości od obszarów sieci NATURA 2000 (Ryc. 4) obszary specjalnej ochrony ptaków: Ok. 3,35 km PLB Pradolina Warszawsko-Berlińska. Ok. 20,87 km PLB Doliny Przysowy i Słudwi. Ryc. 4. Lokalizacja obszarów NATURA 2000 Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków, wraz z odległościami w km od planowanej inwestycji (opisy obszarów w tekście). Strona 8 z 98

9 Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków: Pradolina Warszawsko-Berlińska PLB Jeden z dwóch obszarów specjalnej ochrony ptaków znajdujący się w promieniu do 35km od planowanej inwestycji ok. 3,35 km od najbliższego miejsca obszaru chronionego względem lokalizacji inwestycji (Ryc. 5). Obszar chroniony ciągnie się z zachodu na wschód na odcinku blisko 80 km. Zdecydowana większość Pradoliny znajduje się w kierunku północnym od planowanej inwestycji, utrzymując w miarę równy dystans od lokalizacji inwestycji. Ryc. 5. Fragment obszaru Natura 2000 Pradolina Warszawsko-Berlińska, którego najbliższa granica znajduje się ok. 3,35 km od planowanej inwestycji. Ogólna charakterystyka obszaru: Obszar położony na Równinie Łowicko-Błońskiej, na południe od Równiny Kutnowskiej. Równinę przecinają rzeczki, spływające do Bzury z Wzniesień Południowomazowieckich. Obszary zalesione zajmują niewielką powierzchni ostoi. Występują tu stawy rybne, z których najważniejsze to Psary, Okręt i Rydwan, Borów i Walewice. Najważniejsza z rzek ostoi to Bzura, której dolina jest silnie zatorfiona, pokryta mozaiką szuwarów turzycowych i roślinności łąkowej; średnia szerokość doliny rzecznej wynosi ok. 2 km. Dolina pocięta jest gęstą siecią rowów melioracyjnych, a sama rzeka jest uregulowana; brak tu starorzeczy. Strona 9 z 98

10 Wartość przyrodnicza i znaczenie: Zawiera ostoje ptasie o randze europejskiej E 43 (Dolina Neru) oraz o randze krajowej K46, K47 i K48 (Dolina Bzury, Stawy Psary, Stawy Okręt i Rydwan). Obszar stanowi bardzo ważną ostoje ptaków wodno-błotnych. Występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bąk (PCK), błotniak stawowy, błotniak łąkowy, kropiatka, podróżniczek (PCK), rybitwa białowąsa (PCK), rybitwa czarna, cyranka, krwawodziób, płaskonos, rybitwa białoskrzydła (PCK), rycyk i zausznik; stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają: bocian biały, derkacz, czajka i śmieszka. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3) gęsi zbożowej; stosunkowo duże koncentracje (C7) osiąga: batalion, gęś białoczelna, świstun. Zagrożenia dla obszaru NATURY 2000 Pradolina Warszawsko-Berlińska: Strona 10 z 98

11 Strona 11 z 98

12 Tabela 2. Lista stwierdzonych gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409 EWG na obszarze Natura 2000 Pradolina Warszawsko-Berlińska (na podstawie formularza SDF) Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków: Doliny Przysowy i Słudwi PLB Drugi obszar specjalnej ochrony ptaków znajdujący się w promieniu do 35km od planowanej inwestycji ok. 20,8 km od najbliższego miejsca obszaru chronionego względem lokalizacji inwestycji (Ryc. 4). Obszar chroniony ciągnie się z południowego wschodu (miejsca najbliższego dla inwestycji) ku północnemu zachodowi, tym samym oddalając się od lokalizacji inwestycji. Strona 12 z 98

13 Ryc. 6. Fragment obszaru Natura 2000 Doliny Przysowy i Słudwi, którego najbliższa granica znajduje się ok. 20,8 km od planowanej inwestycji. Ogólna charakterystyka obszaru: Ostoja położona jest na terenie dwóch województw: mazowieckiego i łódzkiego. Jest to obszar dolin dwóch niewielkich nizinnych rzek: Słudwi i jej dopływu Przysowy. Dolina w granicach obszaru ma długość 31 kilometrów, rozciągając się od Szczawina Kościelnego do Retek. Szerokość obszaru uzależniona jest od szerokości doliny, która jest zmienna. W okolicach Złakowa Borowego i Gajewa obszar ma ok. 3 km szerokości, natomiast w okolicach Kaczkowizny wynosi niespełna 300 m. Najwyżej położone są północne krańce obszaru; wysokości dochodzą tu do 106 m n.p.m. W kierunku południowym teren stopniowo opada, aby w okolicach Rętek i Pólki osiągnąć 87 m n.p.m. W krajobrazie obszaru zdecydowanie dominują łąki kośne. Dolinę wypełniają utwory organiczne, w części jeszcze zachowane jako torfowiska niskie ale w większości już zmurszałe ze względu na przesuszenie wywołane zmeliorowaniem tych terenów i wyprostowaniem oraz pogłębieniem koryt rzecznych. Przed melioracją występowały tu łąki wilgotne. W zagłębieniach terenu zachowały się liczne, miejscami rozległe zabagnienia, które z kolei często sprawiają duże trudności w ich użytkowaniu. Tam tam gdzie prowadzone jest cały czas wykaszanie, łąki - a tym samym siedliska odpowiednie dla migrujących ptaków - jeszcze się zachowały, natomiast w miejscach nieużytkowanych, zabagnionych przekształciły się w ziołorośla, turzycowiska i trzcinowiska z zakrzaczeniami wierzbowymi - siedliska odpowiednie dla podróżniczka czy gęgawy w okresie lęgów, nie odpowiednie dla ptaków migrujących. Łąki są zalewane w okresie wiosennym, natomiast latem, zwłaszcza, Strona 13 z 98

14 jeżeli opady są niewielkie, ulegają przesuszeniu. Miejscami w obrębie obszaru występują tereny leśne lub zadrzewienia. Najczęściej mają one postać niewielkich zagajników lub pojedynczych kęp drzew wokół oczek wodnych,wzdłuż cieków i rowów. Większy udział zwartych kompleksów leśnych jest w północnej części obszaru. Skraje obszaru, położone na zboczach, znajdują się na utworach mineralnych i są zajęte przez role, tereny zabudowane lub lasy. W części północnej obszar obejmuje również rezerwat przyrody Jezioro Szczawińskie. Jest to dość duży zbiornik wodny otoczony przez torfowiska niskie i przejściowe, na których występują chronione gatunki roślin: rosiczka okrągłolistna, bobrek trójlistkowy, bagno zwyczajne, storczyk szerokolistny, storczyk krwisty. Taflę jeziora na znacznej powierzchni pokrywa osoka aloesowata. Torfowiska porastają zbiorowiska olsów oraz zakrzaczeń wierzbowych, a także turzycowiska i trzcinowiska. Jezioro jest ważnym obszarem lęgowym dla rybitwy czarnej, zielonki, podróżniczka. W sąsiedztwie jeziora znajduje się szereg torfianek. Wartość przyrodnicza i znaczenie: Obszar ma istotne znaczenie dla ochrony ptaków migrujących w okresie wiosennym. W krótkim okresie czasu koncentrują się tu znaczne ilości ptaków wodno-błotnych. Ogółem obserwowano do osobników różnych gatunków w okresie wiosennym. W okresie jesiennym obserwowano do osobników. W okresie wiosennej migracji na terenie obszaru koncentruje się do osobników gęsi białoczelnej, co stanowi ok. 4% populacji korytarza migracyjnego. Duże liczebności na przelotach osiąga również gęś zbożowa której koncentracje ocenia się na max. 1700i, czyli ok. 0,3% populacji korytarza migracyjnego. Liczebność gęgawy w okresie przelotów ocenia się na max 1600i czyli ok. 0,9% populacji tego gatunku w okresie przelotów w korytarzu migracyjnym. Gęgawa jest dodatkowo gatunkiem lęgowym na terenie obszaru. Występuje tu par lęgowych czyli ok. 1,3% krajowej populacji lęgowej tego gatunku w Polsce. Wiosenne koncentracje siewki złotej dochodzą do 17000i, czyli ok. 1,7% populacji korytarza migracyjnego. Liczebność czajki w okresie przelotów dochodzi do osobników, co stanowi znaczące uzupełnienie liczebności ptaków w okresie migracji. Na terenie obszaru koncentrują się również inne gatunki migrujące: batalion-1800i, łęczak-550i, żuraw-270i, krzyżówka-2700i, świstun-1700i, cyraneczka-300i. Stan zachowania dla migrujących gatunków oceniono na dobry - B, ze względu na dostępność miejsc żerowisk w postaci dużych przestrzeni siedlisk łąkowych i polnych. Łąki w okresie wiosny są zalewane wodami roztopowymi stanowiąc odpowiednie siedliska żerowe oraz odpoczynku dla ptaków migrujących. W okresie letnim większość łąk jest koszona, co zapobiega sukcesji roślinności drzewiastej oraz rozwojowi ziołorośli połąkowych. Siedliska użytkowanych pól obsiewanych głównie zbożami, kukurydzą znajdują się również poza granicami obszaru Natura Ewentualna renaturyzacja siedlisk przekształconych (np. łąk zarastających trzciną) nie jest procesem skomplikowanym, choć jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności rolnej. Izolację dla gatunków migrujących oceniono jako C - nieizolowane, choć jest to ocena nic nie wnosząca do oceny populacji ptaków przelotnych. Tym niemniej nie występuje tu na pewno izolacja genetyczna, świadcząca o wysokich wartościach genetycznych migrujących populacji. Gatunki migrujące otrzymały ocenę ogólną B. Na terenie obszaru stwierdzono regularne lęgi 19 gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Obszar ma szczególnie znaczenie jako teren lęgowy dwóch gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz gęgawy. Liczebność rybitwy czarnej ocenia się na par, co przy szacowanej liczebności 4000 par oznacza występowanie tu od 0,6% o 1,3% krajowej populacji tego gatunku. Jedynym miejscem jej gniazdowania jest Strona 14 z 98

15 Jezioro Szczawińskie, gdzie stan zachowania siedliska oceniono na A - ze względu na trwałość warunków środowiskowych w postaci misy jeziora z otaczającymi je trzcinowiskami i zaroślami, objętymi ochroną rezerwatową. Izolację oceniono na C. Ogólna ocena znaczenia obszaru dla rybitwy czarnej to ocena dobra (B). Kryterium kwalifikacji spełnia również podróżniczek, którego liczebność na terenie obszaru wynosi par. Liczebność krajowa tego gatunku jest szacowana na i, wobec tego na terenie obszaru liczebność podróżniczka może wynosić od 1,2 do 1,5% krajowej populacji. Stan zachowania siedlisk podróżniczka określono na bardzo dobry A ze względu na optymalną strukturę siedlisk i niewielkie, aczkolwiek potencjalnie możliwe ryzyko jego zniekształcenia, izolację na ocenę C. Ocena ogólna znaczenia obszaru dla tego gatunku to B. Gatunkiem, który nieznacznie przekracza próg 1% krajowej liczebności w okresie lęgowym jest gęgawa. Na terenie obszaru jej liczebność lęgowa osiąga par. Liczebność ta pozwala na zaklasyfikowanie tej populacji na ocenę C. Stan zachowania określający stan siedliska i możliwości jego odtworzenia oceniono na B ze względu na występowanie w krajobrazie obszaru licznych oczek wodnych, torfianek, dużych płatów trzcinowisk i turzycowisk, które są bezpiecznym biotopem dla tego gatunku, ale również które są w pewnym stopniu zagrożone niestabilnymi warunkami wodnymi. Izolację oceniono na C - ze względu na położenie obszaru względem zasięgu geograficznego gatunku.. Ponadto obszar jest ważnym miejscem lęgowym dla błotniaka stawowego (Circus aeruginosus) pary, błotniaka łąkowego (Circus pygargus) par, rycyka (Limosa limosa) par. Zagrożenia dla obszaru NATURY 2000 Pradolina Warszawsko-Berlińska: Strona 15 z 98

16 Tabela 3. Lista stwierdzonych gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409 EWG na obszarze Natura 2000 Doliny Przysowy i Słudwi (na podstawie formularza SDF) Strona 16 z 98

17 Strona 17 z 98

18 Strona 18 z 98

19 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk Odległości od obszarów sieci NATURA2000 specjalne obszary ochrony siedlisk ( natura siedliskowa ): 3,35 km od Pradolina Bzury-Neru, PLH ,21 km od Silne Błota, PLH ,45 km od Szczypiorniak i Kowaliki, PLH ,7 km od Buczyna Janinowska, PLH ,5 km od Wola Cyrusowa, PLH ,2 km od Dąbrowa Grotnicka, PLH ,2 km od Słone Łąki w Pełczyskach, PLH ,2 km od Grądy nad Lindą, PLH Ryc. 7a. Lokalizacja obszarów NATURA 2000 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, wraz z odległościami w km od planowanej inwestycji (opisy obszarów w tekście). Strona 19 z 98

20 Ryc. 7b. Lokalizacja obszarów NATURA 2000 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, wraz z odległościami w km od planowanej inwestycji (opisy obszarów w tekście). Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Pradolina Bzury-Neru, PLH Charakteryzowany obszar obejmuje odcinek Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej pomiędzy Łowiczem a Dąbiem. Pradolina jest obecnie wykorzystywana przez wiele cieków, z których najważniejsze to: Bzura (we wschodniej części Pradoliny) i Ner (w zachodniej części Pradoliny). Koryta większości cieków, w tym Bzury i Neru, są silnie zmienione i uregulowane. Do skanalizowania koryt rzek Pradoliny doszło na szeroką skalę w latach 60. i 70. Większa część charakteryzowanego obszaru zajmowana jest przez użytki zielone (łąki kośne, pastwiska) i użytki rolne. Niemal cały teren jest użytkowany rolniczo, miejscami intensywnie. Niewielkie kompleksy lasów łęgowych zachowały się nad Bzurą w okolicy miejscowości Ktery i Pęcławice oraz nad Nerem - w okolicy miejscowości Leszno. Istotnym zjawiskiem w Pradolinie jest obecnie regeneracja lasów łęgowych na porzuconych łąkach wzdłuż cieków. Przykładem takiego spontanicznie odtwarzającego się (od około 20 lat) łęgu, może być las na wschód od miejscowości Młogoszyn. Głównym walorem płatów roślinności łęgowej spontanicznie odtwarzających się na porzuconych łąkach łęgów jest naturalność zachodzących tam procesów przyrodniczych. Stosunkowo dużą część Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej zajmują kanały melioracyjne, starorzecza i torfianki - pozostałość po dawnej eksploatacji cennych pokładów torfu. W wielu miejscach torf uległ wypaleniu podczas pożarów spowodowanych wypalaniem łąk i celowymi podpaleniami (np. wielki pożar pomiędzy Kterami a Młogoszynem, podczas którego w przeciągu kilku dni wypalił się pokład torfu o miąższości 4 m). Silne odwodnienie opisywanego terenu, spowodowane wadliwie działającymi melioracjami, doprowadziło do znaczącego zubożenia różnorodności biologicznej Pradoliny oraz do rozpoczęcia procesu mineralizacji pokładów torfu. Obecnie w wietrzne dni nad Pradoliną unoszą się chmury pyłu pochodzącego ze zmurszałego torfu. Strona 20 z 98

21 Bardzo ważnym elementem przyrody Pradoliny są rozległe połacie łąk i pastwisk. Stanowią one istotną ostoję różnorodności biologicznej; można tam spotkać wiele ginących gatunków roślin oraz zwierząt, szczególnie ptaków siewkowatych. Elementem antropogenicznym lecz na stałe wpisanym w krajobraz i przyrodę Pradoliny są stawy rybne, utrzymywane tu od stuleci stawy rybne. Stanowią one istotną w skali Europy ostoję ptaków wodno-błotnych, ważną szczególnie podczas wiosennych i jesiennych przelotów. Stawy rybne zapewniają również przetrwanie wielu gatunkom roślin związanych ze zbiornikami wodnymi. Warty podkreślenia jest fakt, iż silnie zanieczyszczone do niedawna wody Neru i Bzury obecnie stopniowo oczyszczają się, między innymi dzięki procesom samooczyszczania. Do cieków płynących przez Pradolinę wróciło już bobry oraz 18 gatunków ryb, a za nimi - wydry. Przenikanie się przyrody i efektów działalności gospodarczej człowieka w granicach Pradoliny zaowocowało wytworzeniem się specyficznej mozaiki siedlisk przyrodniczych złożonych z łąk, pastwisk, pól uprawnych, turzycowisk, zarośli wierzbowych, łęgów, starorzeczy, stawów i cieków. Na skutek interpelacji przyrodników Ministerstwo Środowiska zdecydowało się ujednolicić granice obu obszarów Natura 2000 ustanowionych w obrębie Pradoliny. W związku z powyższym nastąpiło dopasowanie granic obszaru mniejszego (PLH Pradolina Bzury-Neru) do przebiegu granic obszaru o większej powierzchni (PLB Pradolina Warszawsko-Berlińska). Granice Pradoliny Bzury - Neru poprowadzono zgodnie z wytycznymi do Planu Ochrony obszaru Pradolina Warszawsko-Berlińska, dzięki czemu uzyskano dokładność przebiegu granic do pojedynczych działek ewidencyjnych. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Silne Błota, PLH Zbiornik wodny o powierzchni ok. 21 ha powstały w skutek eksploatacji torfu w XIX wieku oraz w czasie II wojny światowej. Niegdyś bezodpływowy, po zabiegach melioracyjnych w latach 70. odwadniany do strugi Malinki. Powierzchnia otwartego lustra wody stanowi nie więcej niż 30% całej powierzchni. Pozostałą część porasta głównie szuwar szerokopałkowy, wąskopałkowy, trzcinowy oraz turzycowiska - przede wszystkim zespoły turzycy błotnej, zaostrzonej i pęcherzykowatej. Niewielki fragment zajmuje ols porzeczkowy. Otoczenie obszaru stanowi - od północnej strony, bór sosnowy porastający kompleks wydm śródlądowych, od południowej zaś grunty wsi Kwilno - niegdyś łąki i pastwiska, dziś głównie nieużytki. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Szczypiorniak i Kowaliki, PLH Dwa śródleśne zbiorniki o powierzchni lustra wody ok. 10 ha. Północny zbiornik płytki, w dużej mierze porośnięty szuwarem trzcinowym. Południowy głębszy, bardziej zacieniony i z większą powierzchnią otwartego lustra wody. Zbiorniki zasilane są bezimiennym ciekiem oraz spływami powierzchniowymi. Poziom wody w zbiornikach podniesiony jest poprzez groble oraz jaz. Otoczenie stanowi głownie świeży bór oraz niewielkie powierzchnie olsu i łęgu. Od strony zachodniej brzeg jezior tworzy pasmo żwirowych i piaszczystych wzniesień pochodzenia polodowcowego. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Buczyna Janinowska, PLH Obszar obejmuje kompleks leśny Janinów, jeden z najcenniejszych naturalnych stanowisk buka przy lokalnie północnej granicy geograficznego zasięgu w centralnej Polsce. Kwaśne buczyny w uroczysku Janinów są dobrze wykształcone, na znacznej powierzchni wykazujące cechy naturalności. Częściowo są to jednogatunkowe, dojrzałe drzewostany z bukiem w wieku do 190 lat (bukowy drzewostan nasienny). Przy północno-wschodniej Strona 21 z 98

22 granicy kompleksu oraz południowo-wschodnim skraju uroczyska zlokalizowane są, cenne pod względem przyrodniczym, źródliska - stanowiące miejsce występowania wielu interesujących gatunków roślin i zwierząt. W północnej części uroczyska znajduje się, utworzony w 2000 roku, rezerwat przyrody Parowy Janinowskie. Na powierzchni 41,66 ha ochronie podlegają oryginalne parowy poerozyjne o sumarycznej długości ponad 2,5 km i głębokości do ok. 8 m. Jest to cenny obiekt zarówno pod względem geomorfologicznym, geobotanicznym jak i krajoznawczym. Buczyna Janinowska ze względu na szczególne walory przyrodnicze i krajobrazowe jest ważnym obiektem dydaktycznym dla studentów biologii, ochrony Środowiska oraz leśnictwa, a także często odwiedzanym kompleksem przez krajoznawców i turystów. Jest także jednym z ważnych elementów systemu przyrodniczego wokół dużej aglomeracji miejskiej. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Wola Cyrusowa, PLH Kompleks naturalnych, niewielkich oczek wodnych. 5 zbiorników położonych jest w krajobrazie rolniczym - otoczone są uprawami i pastwiskami, 2 z nich leżą w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań. 1 zbiornik znajduje się w lesie (uroczysko Poćwiardówka) ma charakter śródleśnego rozlewiska i zdegenerowanego olsu. Wszystkie zbiorniki są zasilane wodą opadową oraz spływami powierzchniowymi. Część z nich ma charakter periodyczny. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Dąbrowa Grotnicka, PLH Obszar leży na równinie u podnóża krawędzi Wzniesień Łódzkich. Położony jest w zasięgu zlodowacenia warciańskiego, które decydująco wpłynęło na rzeźbę i podłoże tego terenu. Obejmuje fragment lasu sosnowo-dębowego, położony wewnątrz dużego kompleksu tzw. "Lasów Grotnickich", o charakterze dąbrowy świetlistej; drzewostan jest w wieku lat. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Słone Łąki w Pełczyskach, PLH Obszar obejmuje fragment gruntów wsi Pełczyska, położonych na wschód od tej miejscowości, w kierunku Ozorkowa. Składa się na niego mozaika łąk oraz pól uprawnych. Wśród nich znajdują sie niewielkie obszarowo solniska. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk: Grądy nad Lindą, PLH Obiekt położony jest południowo-wschodniej części Lasów Grotnickich. Obszar jest dość zróżnicowany geomorfologicznie. Obok pagórków żwirowych występują formy dolinne i nisze źródliskowe. Południową granicę obiektu stanowi rzeka Linda. Dolina Lindy charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu i wynikającą z niej naturalną mozaiką fitocenoz. Drzewostany osiągają wiek do 145 lat, obecne są też przestoje dębowe w wieku 250 lat. Przy korytach cieków i w niszach źródliskowych zachowały się dobrze wykształcone fitocenozy łęgów i olsów źródliskowych (91E0), w wyższych częściach doliny i na pagórkach żwirowych dominują siedliska grądu subkontynentalnego (9170), natomiast w najwyższych partiach piaszczystych wzniesień stwierdzono sosnowo-dębowe bory mieszane. W granicach obszaru znalazł się również zabagniony obszar wysiękowy porośnięty przez zapust z olszą czarną - inicjalne stadium olsu oraz fitocenozy nieleśne z elementami torfowisk niskich i szuwarów. Strona 22 z 98

23 Lp Nazwa ostoi Pradolina Warszawsko- Berlińska Jakość i znaczenie Doliny Przysowy i Słudwi Jakość i znaczenie Forma ochrony OSOP Kod PLB Najmniejsza odległość i kierunek 3,35 km na E Powierzchnia w ha 23412,42 Zawiera ostoje ptasie o randze europejskiej E 43 (Dolina Neru) oraz o randze krajowej K 46, K 47 i K 48 (Dolina Bzury, Stawy Psary, Stawy Okręt i Rydwan). Obszar stanowi bardzo ważną ostoje ptaków wodno-błotnych. Występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, 7 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej (C3 i C6) następujących gatunków ptaków: bąk (PCK), błotniak stawowy, błotniak łąkowy, kropiatka, podróżniczek (PCK), rybitwa białowąsa (PCK), rybitwa czarna, cyranka, krwawodziób, płaskonos, rybitwa białoskrzydła (PCK), rycyk i zausznik; stosunkowo wysoką liczebność (C7) osiągają: bocian biały, derkacz, czajka i śmieszka. W okresie wędrówek występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C3) gęsi zbożowej; stosunkowo duże koncentracje (C7) osiąga: batalion, gęś białoczelna, świstun. 20,87 km na OSOP PLB ,66 N/NE Obszar ma istotne znaczenie dla ochrony ptaków migrujących w okresie wiosennym. W krótkim okresie czasu koncentrują się tu znaczne ilości ptaków wodno-błotnych. Ogółem obserwowano do osobników różnych gatunków w okresie wiosennym. W okresie jesiennym obserwowano do osobników. W okresie wiosennej migracji na terenie obszaru koncentruje się do osobników gęsi białoczelnej, co stanowi ok. 4% populacji korytarza migracyjnego. Duże liczebności na przelotach osiąga również gęś zbożowa której koncentracje ocenia się na max. 1700i, czyli ok. 0,3% populacji korytarza migracyjnego. Liczebność gęgawy w okresie przelotów ocenia się na max 1600i czyli ok. 0,9% populacji tego gatunku w okresie przelotów w korytarzu migracyjnym. Gęgawa jest dodatkowo gatunkiem lęgowym na terenie obszaru. Występuje tu par lęgowych czyli ok. 1,3% krajowej populacji lęgowej tego gatunku w Polsce. Wiosenne koncentracje siewki złotej dochodzą do 17000i, czyli ok. 1,7% populacji korytarza migracyjnego. Liczebność czajki w okresie przelotów dochodzi do osobników, co stanowi znaczące uzupełnienie liczebności ptaków w okresie migracji. Na terenie obszaru koncentrują się również inne gatunki migrujące: batalion-1800i, łęczak-550i, żuraw-270i, krzyżówka- 2700i, świstun-1700i, cyraneczka-300i. Stan zachowania dla migrujących gatunków oceniono na dobry - B, ze względu na dostępność miejsc żerowisk w postaci dużych przestrzeni siedlisk łąkowych i polnych. Łąki w okresie wiosny są zalewane wodami roztopowymi stanowiąc odpowiednie siedliska żerowe oraz odpoczynku dla ptaków migrujących. W Strona 23 z 98

24 Lp. Nazwa ostoi Forma ochrony Kod Najmniejsza odległość i kierunek Powierzchnia w ha okresie letnim większość łąk jest koszona, co zapobiega sukcesji roślinności drzewiastej oraz rozwojowi ziołorośli połąkowych. Siedliska użytkowanych pól obsiewanych głównie zbożami, kukurydzą znajdują się również poza granicami obszaru Natura Ewentualna renaturyzacja siedlisk przekształconych (np. łąk zarastających trzciną) nie jest procesem skomplikowanym, choć jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności rolnej. Izolację dla gatunków migrujących oceniono jako C - nieizolowane, choć jest to ocena nic nie wnosząca do oceny populacji ptaków przelotnych. Tym niemniej nie występuje tu na pewno izolacja genetyczna, świadcząca o wysokich wartościach genetycznych migrujących populacji. Gatunki migrujące otrzymały ocenę ogólną B. Na terenie obszaru stwierdzono regularne lęgi 19 gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Obszar ma szczególnie znaczenie jako teren lęgowy dwóch gatunków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz gęgawy. Liczebność rybitwy czarnej ocenia się na par, co przy szacowanej liczebności 4000 par oznacza występowanie tu od 0,6% o 1,3% krajowej populacji tego gatunku. Jedynym miejscem jej gniazdowania jest Jezioro Szczawińskie, gdzie stan zachowania siedliska oceniono na A - ze względu na trwałość warunków środowiskowych w postaci misy jeziora z otaczającymi je trzcinowiskami i zaroślami, objętymi ochroną rezerwatową. Izolację oceniono na C. Ogólna ocena znaczenia obszaru dla rybitwy czarnej to ocena dobra (B). Kryterium kwalifikacji spełnia również podróżniczek, którego liczebność na terenie obszaru wynosi par. Liczebność krajowa tego gatunku jest szacowana na i, wobec tego na terenie obszaru liczebność podróżniczka może wynosić od 1,2 do 1,5% krajowej populacji. Stan zachowania siedlisk podróżniczka określono na bardzo dobry A ze względu na optymalną strukturę siedlisk i niewielkie, aczkolwiek potencjalnie możliwe ryzyko jego zniekształcenia, izolację na ocenę C. Ocena ogólna znaczenia obszaru dla tego gatunku to B. Gatunkiem, który nieznacznie przekracza próg 1% krajowej liczebności w okresie lęgowym jest gęgawa. Na terenie obszaru jej liczebność lęgowa osiąga par. Liczebność ta pozwala na zaklasyfikowanie tej populacji na ocenę C. Stan zachowania określający stan siedliska i możliwości jego odtworzenia oceniono na B ze względu na występowanie w krajobrazie obszaru licznych oczek wodnych, torfianek, dużych płatów trzcinowisk i turzycowisk, które są bezpiecznym biotopem dla tego gatunku, ale również które są w pewnym stopniu zagrożone niestabilnymi warunkami wodnymi. Izolację oceniono na C - ze względu na położenie obszaru względem zasięgu geograficznego gatunku. Ponadto obszar jest ważnym miejscem lęgowym dla błotniaka stawowego (Circus aeruginosus) pary, błotniaka łąkowego (Circus pygargus) par, rycyka (Limosa limosa) par. Strona 24 z 98

25 Lp. 3. Nazwa ostoi Pradolina Bzury- Neru Forma ochrony Kod Najmniejsza odległość i kierunek Powierzchnia w ha SOOS PLH ,35 km na E 21886,17 Charakteryzowany odcinek Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, objęty ochroną w granicach obszaru Natura 2000 Pradolina Bzury-Neru, jest najcenniejszym obszarem bagiennym w środkowej części Polski. W dużej części ostoi zachodzi sukcesja regeneracyjna na skutek wycofywania się rolnictwa. Efektem tego procesu jest odtwarzanie się lasów łęgowych, olsowych, zarośli wierzbowych oraz szuwarów. Pradolina Bzury-Neru ma również duże znaczenie jako ostoja roślinności halofilnej. Wciąż można tu napotkać płaty zbiorowisk tego typu roślinności, jednak jest ona w zdecydowanym odwrocie. Szczególnie istotny jest fakt, potwierdzony przez liczne ostatnio badania przyrodnicze w granicach Pradoliny, iż mimo Jakość i znaczenie kompleksowego zmeliorowania tego terenu, wciąż posiada on unikatową wartość przyrodniczą. Potwierdzają to liczne stanowiska roślin chronionych i ginących (np. goryczka wąskolistna i groszek błotny) oraz liczne występowanie zwierząt, w szczególności ptaków związanych z obszarami wodno-błotnymi. Podsumowując, Pradolina Warszawsko- Berlińska, objęta ochroną w postaci dwóch obszarów Natura 2000 (PLH Pradolina Bzury-Neru oraz PLB Pradolina Warszawsko-Berlińska), mimo niemal tysiącletniego użytkowania gospodarczego, stanowi ważną w skali regionu, kraju i całej sieci obszarów Natura 2000, ostoję różnorodności biologicznej. 4. Silne Błota SOOS PLH ,21 67,37 5. Jakość i znaczenie Szczypiorniak i Kowaliki Jakość i znaczenie Jest to ważne w regionie miejsce godowania i żerowania płazów z 9 gatunków. Licznie występuje tu m.in. traszka grzebieniasta i kumak nizinny. Dla obydwu gatunków jest jednym z cenniejszych stanowisk w okolicach Łodzi. Jako pozostałość po torfowisku wysokim, w charakterystycznym dla regionu układzie z kompleksem wydm śródlądowych, obszar od kilkudziesięciu lat proponowany do ochrony rezerwatowej, później jako zespół przyrodniczo - krajobrazowy. Lokalnie - ważna ostoja ptactwa wodno-błotnego, zarówno jako miejsce lęgu: m.in. bąka, bączka, żurawia, błotniaka stawowego; żerowania: m.in. bielika, bociana czarnego i białego jak i miejsce postoju w trakcie wędrówek. Cenny obiekt dydaktyczno - naukowy, zarówno dla biologów, przyrodników, geomorfologów ale także jako pamiątka lokalnego zwyczaju eksploatacji torfu. SOOS PLH ,45 28,54 Bogata mozaika siedlisk leśnych - od trudnodostępnych olsów poprzez świeże bory aż po fragmenty młodników oraz naturalne zbiorniki wodne z dobrze rozwiniętym litoralem są doskonałym środowiskiem życia płazów - występują tutaj licznie m.in. traszka grzebieniasta i kumak niziny. Dla obu gatunków jest to jedno z cenniejszych stanowisk w regionie. Jeziora położone w głębi lasu są stosunkowo rzadko Strona 25 z 98

26 Lp. 6. Nazwa ostoi Buczyna Janinowska Forma ochrony Kod Najmniejsza odległość i kierunek Powierzchnia w ha odwiedzane przez ludzi, dzięki czemu stanowią również ostoję innych zwierząt - zwłaszcza ptaków wodno-błotnych. SOOS PLH ,7 528,96 Największy kompleks bukowy w województwie łódzkim i na terenie RDLP Łódź. Głównym przedmiotem ochrony są kwaśne buczyny, zajmujące ok. 60% powierzchni obszaru. Istotne jest znaczenie biogeograficzne stanowiska buków Jakość i znaczenie wyznaczającego naturalną granicę zasięgu tego gatunku. Stare drzewostany bukowe są ważną ostoją faunistyczną dla gatunków wymagających obecności wiekowych drzew. We florze naczyniowej na szczególną uwagę zasługuje obecność 2. gatunków górskich: widłaka wrońca i kokoryczki okółkowej. 7. Wola Cyrusowa SOOS PLH ,5 92, Jakość i znaczenie Dąbrowa Grotnicka Jakość i znaczenie Słone Łąki w Pełczyskach Jakość i znaczenie Bardzo cenne miejsce występowania 11 gatunków płazów. Ze względu na odmienne stosunki hydrologiczne i terminy deficytu wody w poszczególnych zbiornikach stanowią one kompleks uzupełniających się środowisk rozmnażania, żerowania oraz hibernacji płazów. Ważne stanowisko kumaka nizinnego - jedyne w całym Parku Krajobrazowym Wzniesień Łódzkich. Jedno z cenniejszych stanowisk traszki grzebieniastej w Polsce środkowej pod względem liczebności - oszacowano do 300 osobników, ale faktyczna liczba najprawdopodobniej jest znacznie wyższa. Teren ten jest również miejscem żerowania dla kilku rzadkich gatunków ptaków, m.in. żurawia i bociana czarnego. SOOS PLH ,4 101,48 Jeden z największych w regionie płatów dobrze wykształconego i zachowanego w stanie naturalnym lasu o charakterze świetlistej dąbrowy (siedlisko z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG); występuje tu także gatunek z Załącznika II Dyrektywy - dzwonecznik wonny oraz znajdują się stanowiska licznych gatunków roślin ciepłolubnych oraz prawnie chronionych i zagrożonych w Polsce. Gatunki wymienione w p z motywacją D to gatunki prawnie chronione w Polsce. SOOS PLH ,2 34,97 "Słone Łąki w Pełczyskach" są trzecim w środkowej Polsce obszarem, po łąkach w dolinie Zgłowiączki i Wielkopolsce ("Łąki Pyzdrskie"), na którym zachowały się zbiorowiska typowe dla śródlądowych solnisk z rzędu Glauco- Puccinellietalia. Solniska w miejscowości Pełczyska są jedynym w regionie łódzkim obszarem, na którym zachowały się zbiorowiska typowe dla słonych łąk w stanie zbliżonym do tego w jakim znajdowały się na tym obszarze kilkadziesiąt lat temu. Na charakteryzowanym terenie odnotowano fitocenozy zespołów: Puccinellio-Spergularietum salinae, Triglochino- Glaucetum maritimae, Scirpetum maritimi i Potentillo- Strona 26 z 98

27 Lp. Nazwa ostoi Forma ochrony Kod Najmniejsza odległość i kierunek Powierzchnia w ha Festucetum arundinaceae. Zmiana stosunków wodnych oraz zaprzestanie użytkowania łąk w rejonie Łęczycy spowodowało, że słone łąki występujące w tamtym rejonie uległy prawie całkowitej zagładzie. 10. Grądy nad Lindą SOOS PLH ,2 54,92 Jakość i znaczenie Obiekt posiada istotne znaczenie dla geograficznego rozmieszczenia obszarów sieci Natura Jest reprezentacją dla szaty roślinnej źródlisk typowych dla strefy krawędziowej Wzniesień Łódzkich, uzupełnia również sieć obiektów chroniących fitocenozy grądowe. Oba typy siedlisk tj. 91E0 i 9170 reprezentowane są w omawianym obszarze przez płaty zróżnicowane ekologiczne. Występją typowe łęgi przystrumykowe i olsy źródliskowe oraz grądy niskie, typowe i płaty grądów wysokich z udziałem gatunków ciepłolubnych. Istotnym jest również występowanie gatunku rośliny z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej - dzwonecznika wonnego Adenophora liliifolia, choć w 2008 r odnaleziono zaledwie 2 kępy. 5. Założenia i metodyka monitoringu przedrealizacyjnego Założenia monitoringu przedrealizacyjnego zostały przygotowane zgodnie z Wytycznymi w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (PSEW, 2008) rekomendowanymi m.in. przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej oraz Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków. Biorąc pod uwagę charakterystykę terenu, na którym planowana jest budowa elektrowni wiatrowej, zdecydowano się na wybór podstawowej ścieżki monitoringu obejmującej 35 kontroli (badania transektowe liczebności ptaków i badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej Tab. 4.). Dodatkowo przeprowadzono obserwacje według protokołu MPPL (2 kontrole), cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych (3 kontrole), liczenie sukcesu lęgowego bociana białego (1 kontrola) i nasłuchy wieczorno/nocne (1 kontrola). W okresie zimowym skontrolowano obszar projektowanej elektrowni i tereny przylegające w celu wykrycia ew. dużych zgrupowań ptaków krukowatych. Na każdej kontroli notowano czas i godziny prowadzenia obserwacji oraz warunki pogodowe: zachmurzenie, opad, wiatr i temperaturę (w st. Celsjusza), przejrzystość powietrza. Warunki terenowe były opisywane słownie. Do obserwacji używano lornetki o parametrach 12x50 i / lub 8x30. W terenie posługiwano się mapami topograficznymi w skali 1: : oraz wydrukami map satelitarnych terenu (ortofotomapy, mapy rastrowe). Zdjęcia terenu dokumentowano aparatem fotograficznym. Badania terenowe prowadził: Wojciech Nalepa. Monitoring przedrealizacyjny trwał jeden rok z uwzględnieniem wszystkich okresów fenologicznych. Wykaz poszczególnych dat kontroli i charakterystykę prac przedstawia Tabela 4. Zakres badań objął cztery moduły. Strona 27 z 98

28 5.1 Badania transektowe liczebności i składu gatunkowego Ich celem było pozyskanie danych dotyczących składu gatunkowego i liczebności awifauny występującej na terenie planowanej inwestycji, a także zmienności tych parametrów w ciągu roku. Na powierzchni przyszłej farmy wiatrowej wyznaczono 1 transekt o łącznej długości ok. 1,34 km (Ryc. 8). Transekt wyznaczono tak, aby przebiegał w pobliżu planowanej turbiny wiatrowej i obejmował środowiska reprezentatywne dla obszaru inwestycji. Zaplanowano i wykonano łącznie 35 kontroli transektów, w ciągu całego roku, z nieco większą częstotliwością w okresie migracji. Kontrole transektów prowadzono głównie w godzinach porannych (większość ze względu na wyższą aktywność dobową ptaków o poranku) oraz wieczornych. Średni czas przejścia trasy wszystkich transektów wynosił minut. W tym czasie notowane były wszystkie ptaki widziane i/lub słyszane. Szczególną uwagę przywiązywano do ptaków przelatujących nad terenem planowanej inwestycji. Zapisu obserwacji dokonywano w notatniku (opisowo). Notowano lokalizację ptaków (opisowo), a także wysokość w metrach nad poziom gruntu (lub opisowo) na jakiej ptaki się znajdowały. 5.2 Badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki Celem tych badań było oszacowanie natężenia przelotów w przestrzeni powietrznej, zarówno lokalnych jak i długodystansowych oraz poznanie zmienności tych parametrów w ciągu roku. Szczególnie ważne jest to dla gatunków o dużym prawdopodobieństwie kolizji takich jak ptaki drapieżne, gęsi, itp. Na potrzeby monitoringu ornitologicznego wyznaczono 1 stacjonarny punkt obserwacyjny (Ryc. 8), położony takim miejscu, aby obserwator mógł widzieć możliwie największy obszar. Znajdował się on możliwie blisko planowanej lokalizacji turbiny wiatrowej. Na punkcie przeprowadzono łącznie 35 kontroli, każda trwająca min. 1 h (zgodnie z wytycznymi) w ciągu całego roku, jednakże z większą częstotliwością w okresie przelotów. Ptaki liczono notując zarówno gatunek, liczbę osobników poszczególnych stad, kierunek przelotu ptaków jak i wysokość, na której się one poruszały. Jeśli nie było możliwe dokładne policzenie ptaków w stadzie, liczebność szacowano np. 10, 70, 100, itp. Większe stada jednogatunkowe dokładnie przeglądano z uwagi na możliwość występowania innych gatunków. Szczególną uwagę przywiązywano do ptaków przelatujących nad terenem planowanej inwestycji. Przy analizie kierunku przelotu uwzględniono wyłącznie ptaki przemieszczające się w wyraźnie określonym kierunku (zachowanie ptaków które krążyły lub często zmieniały kierunek lotu zostało opisane). Do określenia kierunku lotu stosowano ośmiostopniową skalę (róża wiatrów) określając następujące kierunki: E, SE, S, SW, W, NW, N, NE. Do określenia pułapu wysokości lotu poszczególnych ptaków przyjęto trzystopniową skalę określająca wysokość (w stosunku do pracy śmigieł): 1. Ptaki obserwowane na wysokości poniżej 46,5 m nad poziomem gruntu (poniżej pracy śmigła) 2. Ptaki obserwowane na wysokości 46,5-99,5 m nad poziomem gruntu ( strefa kolizyjna - strefa pracy śmigła) 3. Powyżej 99,5 m nad poziomem gruntu (powyżej pracy śmigła) Strona 28 z 98

29 5.3 Badania w protokole MPPL Ich celem było poznanie składu gatunkowego i zagęszczeń poszczególnych gatunków w okresie lęgowym. Taki standard metodyczny jest stosowany na wielu innych powierzchniach w całym kraju (program Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych) i pozwala na dokładne porównanie wartości awifauny okresu lęgowego w relacji do danych referencyjnych reprezentatywnych dla sytuacji ogólnopolskiej. Na terenie projektowanej elektrowni wiatrowej wyznaczono jedną powierzchnie próbną. W tym przypadku stanowiła ona kwadrat o boku - długości 1 km, w obrębie którego wytyczono 2 równoległe transekty o długości 1 km każdy (Ryc. 9). W trakcie sezonu lęgowego przeprowadzono dwie kontrole wyznaczonej powierzchni. Zgodnie z metodyką Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (Chylarecki i in. 2006) termin wczesnego liczenia pokrywał się ze szczytem aktywności lęgowej gatunków osiadłych. Liczenie późnowiosenne przeprowadzono w terminie zakładającym przylot na lęgowiska najpóźniejszych migrantów. W trakcie tych badań zapisywano wszystkie ptaki (osobniki) widziane i słyszane podczas przemarszu transektami. Ptaki notowano w podziale na trzy kategorie, odnoszące się do ich lokalizacji w momencie ich pierwszego stwierdzenia. 5.4 Cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych Celem tego badania jest oszacowanie liczebności i rozmieszczenia gatunków rzadkich, średniolicznych oraz gatunków o dużych rozmiarach ciała. W szczególności chodzi o ptaki szponiaste, bociany, żurawie, łabędzie. Badanie to prowadzone jest na obszarze przewidzianym pod planowaną inwestycję i na obszarach znajdujących się w jej bezpośrednim sąsiedztwie. Na potrzeby monitoringu prowadzonego na badanym obszarze, powierzchnię próbną stanowił obszar inwestycji wraz z buforem do 2 km od projektowanej turbiny. W ramach monitoringu wykonano 3 kontrole całości obszaru podlegającego badaniom monitoringowym oraz liczenie sukcesu lęgowego bociana białego. Prowadzono 1 kontrolę nocną, ukierunkowaną na wykrycie gatunków reprezentujących głównie chruściele oraz sowy. Dodatkowo zbierano obserwacje oportunistyczne przy okazji innych badań i wizyt Nasłuchy nocne W określonym terminie przy korzystnych warunkach atmosferycznych przeprowadzono kontrole nocną z wykorzystaniem stymulacji głosowej obejmującej gatunki o nocnej aktywności. Dotyczyło to: chruścieli (głównie derkacz), przepiórki i sów. Nasłuchów i stymulacji dokonano w wytypowanych siedliskach najbardziej potencjalnych dla przedstawicieli ww. gatunków ptaków (fragmenty łąk, uprawy zbóż, skraje lasów, zadrzewienia śródpolne aleje drzew i parki). Wykryte stanowiska nanoszono na mapę. W metodyce przyjęto, że stanowisko lęgowe to terytorium w ramach którego, stwierdzono pewne, prawdopodobne lub możliwe gniazdowanie ptaków reprezentujących poszczególne gatunki. Według standardów obserwacji atlasowych (Sikora i in. 2007) za gniazdowanie możliwe uważa się: pojedyncze ptaki obserwowane w siedlisku lęgowym, jednorazowa obserwacje śpiewającego samca, obserwacje rodziny z lotnymi młodymi. Za gniazdowanie prawdopodobne uważa się: parę ptaków w okresie i siedlisku lęgowym, zajęte terytorium lęgowe, kopulację lub toki, odwiedzanie miejsca nadającego się na gniazdo, niepokój sugerujący bliskość gniazda, budowa gniazda. Za gniazdowanie pewne Strona 29 z 98

30 uznawano: znalezione nowe gniazdo lub skorupy jaj, gniazdo wysiadywane, gniazdo z jajami, gniazdo z pisklętami odwodzenie od gniazda młodych, nielotne lub słabo lotne pisklęta, ptaki dorosłe z pokarmem lub odchodami piskląt. Wyniki kontroli nanoszono na mapy terenu. Tabela 4. Wykaz poszczególnych dat kontroli i charakterystykę prac. Okresy fenologiczne Nr kontroli Data kontroli Transekt i punkt, Zakres wykonywanych prac badawczych Transekt i punkt, MPPL kontrola wczesna Okres lęgowy Dyspersja polęgowa Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, cenzus gatunków rzadkich i średniolicznych Transekt i punkt, MPPL kontrola późna, kontrola wieczorno-nocna, Transekt i punkt, cenzus gatunków rzadkich i średniolicznych Transekt i punkt, kontrola pod kątem wyszukania gniazd i sukcesu bociana białego Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Migracja jesienna Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Zimowanie Transekt i punkt, Strona 30 z 98

31 Okresy fenologiczne Nr kontroli Data kontroli Transekt i punkt, Zakres wykonywanych prac badawczych Transekt i punkt, kontrola koncentracji krukowatych i zimujących ptaków drapieżnych Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Migracja wiosenna Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, Transekt i punkt, cenzus gatunków rzadkich i średniolicznych, Okresy fenologiczne - ramy czasowe: okres lęgowy IV 2 VI, dyspersja polęgowa VII-VIII, migracja jesienna IX-XI, zimowanie XII-II, migracja wiosenna III-IV 2. Ryc. 8. Rozmieszczenie transektu (T), oraz punktu obserwacyjnego (P) na terenie planowanej inwestycji w gminie Bielawy. Strona 31 z 98

32 Ryc. 9. Umiejscowienie transektów do badań w protokole MPPL na terenie planowanej inwestycji w gminie Bielawy. 6. Metodyka oceny oddziaływania na awifaunę W celu przeprowadzenia oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na awifaunę wykonano waloryzację ornitologiczną terenu, na którym planowana jest realizacja przedsięwzięcia. Wyniki waloryzacji uzyskane na podstawie danych z rocznego monitoringu ornitologicznego pozwoliły na przybliżone określenie liczebności składu gatunkowego awifauny lęgowej na badanym obszarze oraz jego porównanie do innych obszarów Polski. W ramach oceny oddziaływania na awifaunę szczególną uwagę zwrócono na występowanie gatunków kluczowych o znaczeniu unijnym z załącznika I i II Dyrektywy Ptasiej oraz rzadkich, nielicznych i średniolicznych gatunków ptaków. Przy ocenie przedsięwzięcia na ptaki brano pod uwagę występowanie, skład gatunkowy awifauny, jej liczebność oraz status występowania na badanej powierzchni. Dla gatunków kluczowych oceniano możliwość wystąpienia efektu odstraszającego i utraty siedliska oraz możliwość wystąpienia kolizji z planowaną w projekcie wiatrowym 1 turbiną. Ten ostatni parametr prognozowany był m.in. z użyciem tzw. opcji Procent wolumenu przelotu (Chylarecki, 2011), która zakłada, że liczba kolizji jest funkcją zmiennych zewnętrznych i zależy ściśle od natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki. Prognozowana liczba kolizji w tym przypadku to procent wszystkich ptaków lecących na wysokości pracy rotora. Strona 32 z 98

33 7. Wyniki monitoringu przedrealizacyjnego Wyniki ornitologicznego monitoringu przedrealizacyjnego zaprezentowane zostały zarówno w postaci zbiorczej jak i w podziale na poszczególne okresy fenologiczne, aby zobrazować zmiany składu gatunkowego i liczebności awifauny w ciągu roku. Podział na poszczególne okresy fenologiczne jest w pewnym sensie umowny dla jednych gatunków trwa już okres lęgowy a inne jeszcze migrują. Określając granice czasowe okresów fenologicznych starano się uwzględnić m.in. natężenie migracji, stąd też autor zdecydował się na poniżej przedstawiony podział. 7.1 Ogólna charakterystyka awifauny w cyklu rocznym Niezależnie od miejsca obserwacji we wszystkich okresach fenologicznych na terenie planowanej inwestycji stwierdzono co 73 gatunków ptaków (Tab. 5), spośród których do lęgowych zaliczono gatunków (w kategorii pewne 5 gatunków, prawdopodobne - 11 gat., możliwe gat.). Największą różnorodnością wykazał się okresy migracji, wiosenny i jesienny, kiedy podczas wszystkich rodzajów liczeń stwierdzono obecność łącznie po 46 i 47 gatunków, a najmniej gatunków w okresie zimowym 20 gatunków. Tabela 5. Zestawienie wszystkich stwierdzonych gatunków ptaków na powierzchni badawczej (alfabetycznie): Zastosowane w tabeli skróty: SL status lęgowości na powierzchni (A gniazdowanie możliwe, B gniazdowanie prawdopodobne, C gniazdowanie pewne), NL gatunek nielęgowy na powierzchni badań, NL* gatunek nielęgowy na badanym terenie lecz lęgowy na terenie przyległym: strefa buforowa lub zb. Przykona, Z zimowanie, MW migracja wiosenna, OL okres lęgowy, DP dyspersja polęgowa, MJ migracja jesienna, X stwierdzona obecność. LP. Gatunek Nazwa łacińska SL MW OL DP MJ Z 1 Bażant Phasianus colchicus A Bielik Haliaeetus albicilla NL + 3 Błotniak łąkowy Circus pygargus NL + 4 Błotniak stawowy Circus aeruginosus A Bogatka Parus major NL Brzegówka Riparia riparia NL + 7 Cierniówka Sylvia communis B + 8 Czajka Vanellus vanellus A Czapla siwa Ardea cinerea NL Czyż Carduelis spinus NL Dudek Upupa epops A Dymówka Hirundo rustica C Dzięcioł czarny Dryocopus martius NL/A Dzięcioł zielony Picus viridis NL/A + 15 Dzwoniec Chloris chloris A Gawron Corvus frugilegus NL Gąsiorek Lanius collurio NL Gęsi nieozn. Anser sp. NL Gęś zbożowa Anser fabalis NL Grubodziób Coccothraustes coccothraustes A Strona 33 z 98

34 LP. Gatunek Nazwa łacińska SL MW OL DP MJ Z 21 Grzywacz Columba palumbus B Jastrząb Accipiter gentilis NL Jer Fringilla montifringilla NL + 24 Jerzyk Apus apus A Kapturka Sylvia atricapilla A + 26 Kawka Corvus monedula A Kopciuszek Phoenicurus ochruros B Kormoran Phalacrocorax carbo NL + 29 Kos Turdus merula A/NL Krogulec Accipiter nisus NL Kruk Corvus corax A Krzyżówka Anas platyrhynchos A Kukułka Cuculus canorus A + 34 Kulczyk Serinus serinus A/NL + 35 Kuropatwa Perdix perdix B Kwiczoł Turdus pilaris A Lerka Lullula arborea NL + 38 Łabędź czarnodzioby Cygnus columbianus NL + 39 Łabędź niemy Cygnus olor NL + 40 Makolągwa Carduelis cannabina B Mazurek Passer montanus C Mewy duże Larus sp. NL Modraszka Cyanistes caeruleus NL + 44 Myszołów Buteo buteo B Myszołów włochaty Buteo lagopus NL + 46 Oknówka Delichon urbicum A/NL + 47 Ortolan Emberiza hortulana A + 48 Piecuszek Phylloscopus trochilus NL + 49 Pliszka siwa Motacilla alba A Pliszka żółta Motacilla flava B Pokrzywnica Prunella modularis NL + 52 Potrzeszcz Emberiza calandra B Potrzos Emberiza schoeniclus NL + 54 Przepiórka Coturnix coturnix A Pustułka Falco tinnunculus A Sierpówka Streptopelia decaocto B Skowronek Alauda arvensis C Sójka Garrulus glandarius NL Sroka Pica pica C Szczygieł Carduelis carduelis A Szpak Sturnus vulgaris A Śmieszka Chroicocephalus ridibundus NL Śnieguła Plectrophenax nivalis NL + 64 Śpiewak Turdus philomelos NL Świergotek drzewny Anthus trivialis A Świergotek łąkowy Anthus pratensis NL Świergotek polny Anthus campestris NL + 68 Trznadel Emberiza citrinella B Wilga Oriolus oriolus A + 70 Wrona siwa Corvus cornix C Strona 34 z 98

35 LP. Gatunek Nazwa łacińska SL MW OL DP MJ Z 71 Zaganiacz Hippolais icterina A + 72 Zięba Fringilla coelebs B Żuraw Grus grus A + + SUMA: Przeloty wiosenne Do przelotów wiosennych zaliczono okres od początku marca do połowy kwietnia. W tym czasie wykonano 7 kontroli na punkcie i wzdłuż trasy transektu Przeloty wiosenne - liczenia na transekcie W ciągu przelotów wiosennych, podczas 7 kontroli terenowych na transekcie stwierdzono łącznie 407 osobników należące do 33 gatunków (Tab. 6). Najliczniejszymi gatunkami (pogrubiono je w tabeli) były: skowronek 232 os., co stanowi 57% całości zgrupowania. Pozostałe gatunki wyróżniające się liczebnością to: mazurek 8,4% zgrupowania oraz potrzeszcz 5,9% zgrupowania. W przeliczeniu na 1 kontrole/1km transektu w tym okresie stwierdzono 43,4 os. ptaków. Tabela 6. Ptaki stwierdzone na transektach w okresie przelotów wiosennych w badanym terenie. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/k/km liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną kontrolę i jeden kilometr transektu, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Lp. Gatunek N N/K/km U% 1 Bażant 7 0,7 1,7 2 Bogatka 2 0,2 0,5 3 Czajka 2 0,2 0,5 4 Czapla siwa 2 0,2 0,5 5 Dudek 1 0,1 0,2 6 Dymówka 1 0,1 0,2 7 Dzięcioł zielony 2 0,2 0,5 8 Dzwoniec 1 0,1 0,2 9 Gawron 9 1,0 2,2 10 Grubodziób 1 0,1 0,2 11 Grzywacz 9 1,0 2,2 12 Kopciuszek 6 0,6 1,5 13 Kuropatwa 9 1,0 2,2 14 Kwiczoł 2 0,2 0,5 15 Makolągwa 1 0,1 0,2 16 Mazurek 34 3,6 8,4 17 Myszołów 1 0,1 0,2 18 Piecuszek 1 0,1 0,2 19 Pliszka siwa 2 0,2 0,5 20 Pliszka żółta 2 0,2 0,5 21 Potrzeszcz 24 2,6 5,9 Strona 35 z 98

36 Lp. Gatunek N N/K/km U% 22 Sierpówka 5 0,5 1,2 23 Skowronek ,7 57,0 24 Sroka 14 1,5 3,4 25 Szpak 14 1,5 3,4 26 Śmieszka 4 0,4 1,0 27 Śnieguła 1 0,1 0,2 28 Śpiewak 2 0,2 0,5 29 Świergotek łąkowy 1 0,1 0,2 30 Trznadel 4 0,4 1,0 31 Wrona 4 0,4 1,0 32 Zięba 1 0,1 0,2 33 Żuraw 6 0,6 1,5 RAZEM: ,4 100, Przeloty wiosenne - liczenia na punkcie W czasie 7 kontroli na punktach obserwacyjnych w okresie przelotów wiosennych naliczono 750 ptaków należących do 35 gatunków (Tab. 7). Dominantami zgrupowania (pogrubiono je w tabeli) były: szpak w liczbie 258 os. z 34% udziałem, skowronek w liczbie 140 os. i blisko 19% udziałem a także gęsi (nieoznaczone do gatunku ze względu na cichy przelot na znacznej wysokości jak również w znacznym oddaleniu od punktów liczeń) w łącznej liczbie 95 os. i 12,7% udziałem. W przeliczeniu na 1 kontrolę w ciągu godziny notowano średnio 107,1 osobników przelatujących ptaków. Tabela 7. Ptaki obserwowane na punkcie w okresie przelotów wiosennych w badanym terenie. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/h/P średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Pułap + oznaczono pułap który był wykorzystywany przez ptaki. Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 1 Bażant 4 0,6 0,5 + 2 Bogatka 1 0,1 0,1 + 3 Czajka 12 1,7 1, Czyż 41 5,9 5,5 + 5 Dymówka 3 0,4 0,4 + 6 Dzwoniec 2 0,3 0,3 + 7 Gęsi nieozn ,6 12,7 + 8 Gęś zbożowa 3 0,4 0,4 + 9 Grubodziób 1 0,1 0, Grzywacz 39 5,6 5, Kawka 1 0,1 0, Kos 1 0,1 0, Kruk 1 0,1 0,1 + Strona 36 z 98

37 Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 14 Krzyżówka 13 1,9 1, Kulczyk 2 0,3 0, Kwiczoł 1 0,1 0, Łabędź czarnodzioby 6 0,9 0, Makolągwa 13 1,9 1, Mewy "duże" nieozn. 2 0,3 0, Myszołów 1 0,1 0, Pliszka siwa 3 0,4 0, Pliszka żółta 1 0,1 0, Potrzeszcz 17 2,4 2, Sierpówka 1 0,1 0, Skowronek ,0 18, Sójka 1 0,1 0, Sroka 7 1,0 0, Szczygieł 4 0,6 0, Szpak ,9 34, Śmieszka 49 7,0 6, Świergotek drzewny 2 0,3 0, Świergotek łąkowy 3 0,4 0, Trznadel 4 0,6 0, Wrona siwa 2 0,3 0, Żuraw 16 2,3 2,1 + + RAZEM ,1 100, Okres lęgowy W okresie od 2 dekady kwietnia do końca czerwca przyjętym jako okres lęgowy - wykonano 6 kontroli terenowych na wytyczonym transekcie i punkcie stacjonarnym. Ponadto w okresie tym przeprowadzono 2 liczenia na powierzchni MPPL, 3 kontrole całości obszaru inwestycji wraz ze strefą buforową o w promieniu 2 km oraz nasłuchy nocne. Podczas tych kontroli liczone i mapowane były wszystkie ptaki wykazujące zachowania lęgowe z określonych grup ptaków Okres lęgowy - liczenia na transekcie Podczas 7 kontroli terenowych wzdłuż transektu stwierdzono łącznie 375 osobników ptaków należących do 30 gatunków (Tab. 8). Najliczniejszymi gatunkami (pogrubiono je w tabeli) były: skowronek 126 os., co stanowi ok. 33,6% wszystkich obserwowanych ptaków), oraz potrzesz i dymówka po 32 os. 8,5% udziału. Podczas cyklu okresu lęgowego na 1 km transektu przypadło 46,6 os. ptaków. Strona 37 z 98

38 Tabela 8. Ptaki stwierdzone na transekcie w okresie lęgowym na badanym terenie. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/k/km liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną kontrolę i jeden kilometr transektu, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Lp. Gatunek N N/K/km U% 1 Bażant 7 0,9 1,9 2 Błotniak stawowy 3 0,4 0,8 3 Cierniówka 7 0,9 1,9 4 Czajka 4 0,5 1,1 5 Dudek 4 0,5 1,1 6 Dymówka 32 4,0 8,5 7 Grzywacz 13 1,6 3,5 8 Jerzyk 1 0,1 0,3 9 Kapturka 3 0,4 0,8 10 Kopciuszek 5 0,6 1,3 11 Kukułka 3 0,4 0,8 12 Kuropatwa 5 0,6 1,3 13 Makolągwa 6 0,7 1,6 14 Mazurek 18 2,2 4,8 15 Myszołów 5 0,6 1,3 16 Ortolan 3 0,4 0,8 17 Pliszka siwa 4 0,5 1,1 18 Pliszka żółta 23 2,9 6,1 19 Potrzeszcz 32 4,0 8,5 20 Przepiórka 3 0,4 0,8 21 Sierpówka 4 0,5 1,1 22 Skowronek ,7 33,6 23 Sroka 7 0,9 1,9 24 Szpak 16 2,0 4,3 25 Śmieszka 29 3,6 7,7 26 Świergotek polny 1 0,1 0,3 27 Trznadel 5 0,6 1,3 28 Wilga 3 0,4 0,8 29 Wrona 2 0,2 0,5 30 Zięba 1 0,1 0,3 RAZEM: ,6 100, Okres lęgowy - liczenia na punkcie W czasie 6 kontroli na punktach obserwacyjnych w okresie przelotów wiosennych naliczono 210 ptaków należących do 24 gatunków (Tab. 9). Dominantami zgrupowania (pogrubiono je w tabeli) były: skowronek w łącznej liczbie 81 os. i 38,6% udziałem, dymówka - 34 os. z 16,2% udziałem, i śmieszka w liczbie 17 os. i dominacją 8,1% w zgrupowaniu. W przeliczeniu na 1 kontrolę w ciągu godziny notowano średnio 35,0 osobników przelatujących ptaków. Strona 38 z 98

39 Tabela 9. Ptaki obserwowane na punkcie w okresie lęgowym na badanym terenie. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/h/P średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Pułap (patrz pkt. 5.2) Lp. gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 1 Bażant 3 0,5 1,4 + 2 Błotniak stawowy 3 0,5 1,4 + 3 Cierniówka 6 1,0 2,9 + 4 Dymówka 34 5,7 16,2 + 5 Dzwoniec 2 0,3 1,0 + 6 Grzywacz 8 1,3 3, Jerzyk 2 0,3 1,0 + 8 Krzyżówka 1 0,2 0,5 + 9 Makolągwa 4 0,7 1, Myszołów 2 0,3 1, Ortolan 3 0,5 1, Pliszka żółta 9 1,5 4, Potrzeszcz 10 1,7 4, Przepiórka 3 0,5 1, Pustułka 1 0,2 0, Skowronek 81 13,5 38, Sroka 8 1,3 3, Szpak 5 0,8 2, Śmieszka 17 2,8 8, Trznadel 1 0,2 0, Wilga 3 0,5 1, Wrona siwa 1 0,2 0, Zaganiacz 1 0,2 0, Żuraw 2 0,3 1,0 + RAZEM ,0 100, Okres lęgowy - Badania w protokole MPPL Przeprowadzono 2 krotne liczenia w kwadracie i metodą MPPL, zlokalizowanym bezpośrednio na terenie inwestycji (7 maja tzw. wczesne i 9 czerwca późne ). Kontrole wykazały występowanie 28 gatunków ptaków.. Najliczniejszym gatunkiem był skowronek (33% udziału). Pozostałe gatunki dominujące to dymówka, śmieszka, potrzeszcz. Wszystkie te gatunki są ptakami pospolitymi w Polsce i niezagrożonymi. Wyniki z obu kontroli przedstawiono w tabeli zbiorczej (Tab. 11). Strona 39 z 98

40 Tab. 11. Wyniki liczeń w protokole MPPL. Lp. Gatunek W P razem U% 1 Bażant 2-2 0,6 2 Błotniak stawowy 1-1 0,3 3 Bogatka 1-1 0,3 4 Cierniówka ,0 5 Czajka ,7 6 Dymówka ,0 7 Dzięcioł czarny 1-1 0,3 8 Grubodziób 1-1 0,3 9 Grzywacz ,4 10 Kapturka 2-2 0,6 11 Kopciuszek ,5 12 Krzyżówka ,6 13 Mazurek ,0 14 Oknówka 2-2 0,6 15 Ortolan ,9 16 Piecuszek ,6 17 Pliszka siwa ,6 18 Pliszka żółta ,4 19 Potrzeszcz ,3 20 Pustułka ,3 21 Sierpówka ,5 22 Skowronek ,5 23 Sroka ,1 24 Szpak ,2 25 Śmieszka ,5 26 Trznadel ,9 27 Wilga ,2 28 Zięba ,9 Razem os ,0 Razem gatunków Okres lęgowy - kontrola obszaru elektrowni wiatrowej i strefy buforowej wraz z obserwacjami oportunistycznymi Na obszarze planowanej elektrowni wiatrowej oraz w wyznaczonej strefie buforowej wykonano trzy kontrole (19 kwietnia; 14 maja, 18 czerwca) pod kątem wyszukania ptaków wykazujących zachowania lęgowe z określonych grup (ptaki o znacznych rozmiarach ciała, ptaki z Zał. I Dyrektywy Ptasiej, pozostałe nieliczne). Miejsca obserwacji ptaków poszczególnych gatunków oznaczono na mapie (Ryc. 11). Ujęto również obserwacje oportunistyczne. W wyznaczonej strefie buforowej planowanej inwestycji nie wykazano gatunków gniazdujących kolonijnie. Obszar inwestycji oraz strefy buforowej dzieli się w zasadzie na 2 siedliska, pierwsze, obejmujący ok. 94,56% strefy buforowej to tereny rolne, drugi to kompleks leśny o powierzchni ok. 87 ha (5,4% całej strefy buforowej). Zdecydowanie daje się zauważyć stabilny charakter siedlisk. Nie zachodzą tu nagłe, istotne zmiany. Strona 40 z 98

41 Tab. 10. Ocena wpływu inwestycji oraz przewidywane zagrożenia. Nr wg map Ryc. 10 a, 10 b Gatunek 1 Bocian biały Ciconia ciconia Gatunek Naturowy Szczegóły Tylko 1 gniazdo w obrębie strefy buforowej (Augustowo). Bociany najczęściej zlatują z gniazda, i lecą do kilkunastu metrów nad ziemią na najbliższe żerowiska. Ocena wpływu oraz przewidywane zagrożenia 0-1 możliwe niewielkie działanie stresogenne. Planowana inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości od gniazda. 2 Perkozek Tachybaptus ruficollis 3 Cyranka Anas querquedula 4 Czernica Aythya fuligula 5 Łabędź niemy Cygnus olor 6 Czajka 7 Dudek Vanellus vanellus Upupa epops 1 dorosłego ptaka słyszano na stawie przy zabudowie pałacowej w miejscowości Piaski Bankowe. 1 parę obserwowano na stawie przy zabudowie pałacowej w miejscowości Piaski Bankowe. Były to najprawdopodobniej ptaki w okresie migracji wiosennej, gdyż okoliczne tereny nie spełniają wymogów siedliskowych dla lęgu tego gatunku. 1-4 par obserwowano regularnie podczas całego okresu lęgowego, na niedużych stawach rybnych w miejscowości Augustowo, na skraju strefy buforowej. Nie stwierdzono ewidentnych dowodów lęgu, jednak z relacji ludności miejscowej wynika, iż kaczki te gnieżdżą się regularnie. 1 para z gniazdem i jajami na niedużych stawach rybnych w miejscowości Augustowo, na skraju strefy buforowej. Z relacji miejscowej ludności wynika, iż para nie ma młodych co roku. Łącznie wykryto 2-3 pary w obrębie strefy buforowej (Żdżary, Piaski Leśne). Stwierdzony w 5 miejscach. 0 bezpieczna odległość inwestycji od stanowiska. Gatunek ściśle związany ze stawami od których nie oddala się w sezonie lęgowym. 0 gatunek nielęgowy na terenie inwestycji. 0 bezpieczna odległość inwestycji od stanowiska. Gatunek ściśle związany ze środowiskiem wodnym, od którego nie oddala się w sezonie lęgowym. 0 bezpieczna odległość inwestycji od stanowiska. Gatunek ściśle związany ze środowiskiem wodnym, od którego nie oddala się w sezonie lęgowym. 0-1 możliwe nieduże działanie stresogenne ze względu na odległość inwestycji od lęgowisk. Nie przewiduje się utraty stanowisk z powodu wybudowania tej turbiny. 0-1 możliwe nieduże działanie stresogenne dla 1-2 par. Względem pozostałych par inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości. Strona 41 z 98

42 Nr wg map Ryc. 10 a, 10 b Gatunek 8 Dzięcioł czarny Dryocopus martius Gatunek Naturowy 9 Dzięcioł zielony Picus virdis Szczegóły Obserwowany tylko 1 raz w kompleksie leśnym pomiędzy Jasionną a Piaskami Bankowymi. Obserwowany tylko 1 raz w kompleksie leśnym pomiędzy Jasionną a Piaskami Bankowymi. Ocena wpływu oraz przewidywane zagrożenia 0 inwestycja zlokalizowana jest w bezpiecznej odległości od miejsca obserwacji. Nadto inwestycja znajduje się w terenie otwartym, skrajnie różnym od biotopu dzięcioła czarnego (las). 0 inwestycja zlokalizowana jest w bezpiecznej odległości od miejsca obserwacji. Nadto inwestycja znajduje się w terenie otwartym, skrajnie różnym od biotopu dzięcioła zielonego (las). A Gąsiorek Lanius collurio Gatunek Naturowy Wykryty na 12 stanowiskach. 0 inwestycja znajduje się w bezpieczne odległości od wykrytych stanowisk. Gatunek owadożerny, poluje z zakrzaczeń w niedużym promieniu od gniazda, niezagrożony w Polsce. B Błotniak łąkowy Circus pygargus Gatunek Naturowy Tylko 1 obserwacja samca lecącego nisko nad polami w kierunku NE, w miejscowości Żdżary. 0-1 możliwe nieduże oddziaływanie stresogenne. Gatunek nielęgowy w strefie buforowej planowanej inwestycji. C Krogulec Accipiter nisus Tylko 1 obserwacja ptaka (Księże Górki) ze zdobyczą w kierunku NE. 0 gatunek nielęgowy w strefie buforowej. D Pustułka Falco tinnunculus 1-2 pary lęgowe w obrębie strefy buforowej. 0-1 możliwe działanie stresogenne dla jednej z par (Wola Gosławska). Niski pułap polowania do kilkunastukilkudziesięciu metrów nad powierzchnią gruntu. E Myszołów Buteo buteo 1-2 pary lęgowe w obrębie strefy buforowej, w kompleksie leśnym pomiędzy Jasionną a Piaskami Bankowymi. W 2014 r. znaleziono również nieczynne gniazdo myszołowa w niedużym kompleksie leśnym na S od planowanej inwestycji. 0 gatunek rzadko widywany w pobliżu miejsca planowanej inwestycji, stąd turbina nie będzie zagrażać dla tego gatunku. Myszołów jest najpospolitszym ptakiem drapieżnym w Polsce, inwestycja nie będzie zagrażać dla jego populacji. Gniazduje w lasach i zadrzewieniach śródpolnych, poluje w terenie otwartym. Strona 42 z 98

43 Nr wg map Ryc. 10 a, 10 b Gatunek Szczegóły Ocena wpływu oraz przewidywane zagrożenia F Uszatka Asio otus Znaleziono resztki piór na skraju zagajnika. Ptak został upolowany przez drapieżnego ssaka (końcówki dutek obgryzione). 0 (1) gatunek nie stwierdzony podczas kontroli nocnych i wieczornych. Nie można wykluczyć lęgów w strefie buforowej. Najpospolitsza sowa w Polsce, niezagrożona. Planowana inwestycja nie powinna zagrażać, gdyż ptaki te polują z niskiego pułapu, z zasiadki, lub latając nad polami. G Przepiórka Coturnix coturnix Stwierdzono 21 śpiewających samców w obrębie strefy buforowej. 0-1 możliwe działanie stresogenne dla ok. 3-4 par tego gatunku, których stanowiska znajdują się najbliżej planowanej inwestycji. Należy wziąć pod uwagę, iż ptak ten jest dość pospolitym gatunkiem w Polsce, stąd inwestycja nie będzie mieć istotnego wpływu na ten gatunek. Cały okres lęgowy spędza przy gruncie. H Lerka Lullula arborea Gatunek Naturowy Wykryto 2 śpiewające samce w obrębie strefy buforowej 0 Gatunek gnieżdżący się w prześwietlonych, suchych borach sosnowych, oraz na skrajach lasów. Bezpieczna odległość planowanych turbin inwestycja nie będzie zagrażać dla tego gatunku. I Ortolan Emberiza hortulana Gatunek Naturowy Wykryto 19 śpiewających samców tego gatunku w obrębie strefy buforowej. 11 z nich skoncentrowane było wzdłuż południowej granicy kompleksu leśnego, co potwierdza idealny biotop tego gatunku: prześwietlone, dobrze nasłonecznione zadrzewienia i skraje lasów. 0 niewielkie terytorium lęgowe i żerowiskowe od gniazda. Gatunek związany ściśle z niewielkimi zadrzewieniami i skrajami lasów. Zachowanie posadowienia turbiny w odległości 200m od zadrzewień jest w zupełności wystarczające. Szczegółowe rozmieszczenie powyższych obserwacji przedstawia Ryc. 10a, 10b. Strona 43 z 98

44 Ryc. 10a. Rozmieszczenie obserwacji (stanowisk lęgowych) gatunków wymienionych w rozdziale w strefie buforowej planowanej inwestycji. Strona 44 z 98

45 Ryc. 10b. Rozmieszczenie obserwacji (stanowisk lęgowych) gatunków wymienionych w rozdziale w strefie buforowej planowanej inwestycji Okres lęgowy - liczenia nocne Dwukrotnie w okresie lęgowym (9/10 czerwca) przeprowadzono kontrolę nocną, penetrując wybrane miejsca w obrębie strefy buforowej inwestycji. Prowadzono nasłuchy oraz stymulację przy użyciu przenośnego sprzętu audio z nagranym zestawem głosów godowych. Podczas kontroli, wykazano następujące gatunki (gatunki z zał. I Dyrektywy Ptasiej podkreślono): Lerka łącznie 1 śpiewający samiec, słyszany na południowym skraju lasu, w NE części wsi Jasionna. Lokalizacja zaznaczono na mapie w rozdziale Przepiórka 5 śpiewających samców, tylko 1 w pobliżu miejsca planowanej inwestycji, pozostałe na północ od miejscowości Księże Górki oraz Żdżary. Strona 45 z 98

46 7.3.6 Okres lęgowy - liczenie gniazd bociana białego Ciconia ciconia. W dniu 3 lipca 2013 r. wykonano specjalną kontrolę w celu wyszukania i policzenia gniazd bociana białego. W tym celu objechano całą strefę buforową. W analizowanym obszarze znajduje się 1 gniazdo tego gatunku w miejscowości Augustowo. Para wyprowadziła 3 młode w sezonie lęgowym 2013 r. Dorosłe osobniki podczas regularnych kontroli były bardzo rzadko obserwowane w obrębie samej inwestycji. Podczas obserwacji oportunistycznych oraz podczas kontroli strefy buforowej obserwowano je najczęściej w niedużej odległości od gniazd (do 500m). Mała ilość par, rzadkie obserwacje w obrębie samej inwestycji wskazują iż inwestycja nie będzie mieć negatywnego oddziaływania na bociana białego. Na rysunku zaznaczono lokalizacje gniazd bociana białego. Z relacji miejscowej ludności wynika, iż bociany na tym gnieździe nie mają młodych co roku. Ryc. 11. Rozmieszczenie gniazd bociana białego Ciconia ciconia w obrębie strefy buforowej (czerwony kwadrat, czerwony okrąg to miejsce planowanej inwestycji).. Strona 46 z 98

47 7.4 Dyspersja polęgowa Za okres koczowań i polęgowej dyspersji ptaków przyjęto czas od początku lipca do końca sierpnia, wykonano w tym okresie 5 kontroli obejmujących liczenia wzdłuż tras transektów, a także na punktach Dyspersja polęgowa - liczenia na transekcie W trakcie dyspersji polęgowej na liczeniach wzdłuż transektów naliczono 872 osobniki 24 gatunków ptaków (Tab. 11). W analizowanym okresie czasu dominantami były (pogrubiono w tabeli): szpak 465 os., 53,3% dominacją oraz dymówka 244 os., 28% dominacją i 30,3 os. na 1 km transektu. W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 108,5 os. ptaków. Tabela 11. Ptaki stwierdzone na transektach podczas dyspersji polęgowej. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/k/km liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną kontrolę i jeden kilometr transektu, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Lp. Gatunek N N/K/km U% 1 Bażant 1 0,1 0,1 2 Błotniak łąkowy 2 0,2 0,2 3 Błotniak stawowy 1 0,1 0,1 4 Dudek 1 0,1 0,1 5 Dymówka ,3 28,0 6 Dzwoniec 1 0,1 0,1 7 Grzywacz 13 1,6 1,5 8 Jerzyk 6 0,7 0,7 9 Krogulec 2 0,2 0,2 10 Kuropatwa 1 0,1 0,1 11 Makolągwa 4 0,5 0,5 12 Mazurek 15 1,9 1,7 13 Myszołów 2 0,2 0,2 14 Oknówka 8 1,0 0,9 15 Pliszka siwa 4 0,5 0,5 16 Pliszka żółta 18 2,2 2,1 17 Potrzeszcz 10 1,2 1,1 18 Przepiórka 1 0,1 0,1 19 Skowronek 36 4,5 4,1 20 Sroka 22 2,7 2,5 21 Szpak ,8 53,3 22 Świergotek drzewny 8 1,0 0,9 23 Trznadel 5 0,6 0,6 24 Zięba 2 0,2 0,2 Razem ,5 100,0 Strona 47 z 98

48 7.4.2 Dyspersja polęgowa - liczenia na punkcie W czasie kontroli na punkcie obserwacyjnym w okresie dyspersji polęgowej zaobserwowano 1099 ptaków należących do 23 gatunków (Tab. 12). Dominantami w tym okresie były: dymówka 871 os. (79,3% udziału w zgrupowaniu) oraz szpak 92 osobników (8,4% udziału w zgrupowaniu). W przeliczeniu na 1 kontrolę w ciągu godziny notowano średnio 183,2 os. Tabela 12. Ptaki obserwowane na punkcie podczas dyspersji polęgowej. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/h/P średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Pułap + oznaczono pułap który był wykorzystywany przez ptaki. Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 1 Błotniak stawowy 1 0,2 0,1 + 2 Brzegówka 12 2,0 1, Czapla siwa 1 0,2 0,1 + 4 Dymówka ,2 79,3 + 5 Dzwoniec 1 0,2 0,1 + 6 Gąsiorek 1 0,2 0,1 + 7 Grzywacz 20 3,3 1,8 + 8 Jerzyk 10 1,7 0, Łabędź niemy 1 0,2 0, Makolągwa 8 1,3 0, Mewy "duże" nieozn. 10 1,7 0, Myszołów 2 0,3 0, Oknówka 12 2,0 1, Pliszka siwa 2 0,3 0, Pliszka żółta 15 2,5 1, Potrzeszcz 7 1,2 0, Przepiórka 1 0,2 0, Skowronek 9 1,5 0, Sroka 14 2,3 1, Szpak 92 15,3 8, Świergotek drzewny 7 1,2 0, Trznadel 1 0,2 0, Wrona siwa 1 0,2 0,1 + Razem ,2 100,0 + + Strona 48 z 98

49 7.5 Migracja jesienna Jako okres migracji jesiennych przyjęto czas od początku września do końca listopada, wykonano wtedy 10 kontroli transektu i na punktu obserwacyjnego Migracja jesienna - liczenia na transekcie W okresie przelotów jesiennych w trakcie przeprowadzonych kontroli stwierdzono 37 gatunków ptaków z łączną liczebnością wynoszącą 1582 os. (Tab. 13). Gatunkami dominującymi były: szpak, łącznie 611 os. (38,6% udziału). Zagęszczenie szpaka w tym okresie wyniosło ok. 45,6 os./1kontrola/1km. Drugim dominantem była dymówka 179 os. 11,3% udziału; trzeci dominant: skowronek z liczbą 144 os. oraz 9,1% udziałem w zgrupowaniu; mazurek w liczbie 113 os. i udziałem 7,1%. W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 118,1 os. ptaków. Tabela 13. Ptaki stwierdzone na transekcie podczas migracji jesiennej. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/k/km liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną kontrolę i jeden kilometr transektu, U% - udział poszczególnych gatunków. Lp. Gatunek N N/K/km U% 1 Błotniak stawowy 1 0,1 0,1 2 Bogatka 17 1,3 1,1 3 Czajka 23 1,7 1,5 4 Czyż 19 1,4 1,2 5 Dymówka ,4 11,3 6 Dzięcioł czarny 1 0,1 0,1 7 Dzwoniec 14 1,0 0,9 8 Gąsiorek 1 0,1 0,1 9 Grubodziób 2 0,1 0,1 10 Grzywacz 88 6,6 5,6 11 Jer 3 0,2 0,2 12 Kos 2 0,1 0,1 13 Krogulec 3 0,2 0,2 14 Kruk 4 0,3 0,3 15 Kuropatwa 2 0,1 0,1 16 Kwiczoł 18 1,3 1,1 17 Makolągwa 46 3,4 2,9 18 Mazurek 113 8,4 7,1 19 Modraszka 9 0,7 0,6 20 Myszołów 4 0,3 0,3 21 Pliszka siwa 16 1,2 1,0 22 Pliszka żółta 30 2,2 1,9 23 Pokrzywnica 5 0,4 0,3 24 Potrzeszcz 12 0,9 0,8 25 Potrzos 5 0,4 0,3 26 Pustuka 1 0,1 0,1 27 Skowronek ,7 9,1 28 Sójka 10 0,7 0,6 29 Sroka 25 1,9 1,6 Strona 49 z 98

50 Lp. Gatunek N N/K/km U% 30 Szczygieł 16 1,2 1,0 31 Szpak ,6 38,6 32 Śpiewak 1 0,1 0,1 33 Świergotek drzewny 8 0,6 0,5 34 Świergotek łąkowy 21 1,6 1,3 35 Trznadel 30 2,2 1,9 36 Wrona 1 0,1 0,1 37 Zięba 97 7,2 6,1 RAZEM: ,1 100, Migracja jesienna - liczenia na punkcie W okresie przelotów jesiennych w trakcie przeprowadzonych kontroli stwierdzono 42 gatunki ptaków z łączną liczebnością wynoszącą 1824 os. (Tab. 14). Gatunkami dominującymi były: kawka, łącznie 316 os. (17,3% udziału) oraz 31,6 os. przelatującymi w ciągu 1 godziny. Drugim dominantem był grzywacz 289 os. 15,8% udziału oraz 28,9 os. przelatującymi w ciągu 1 godziny; trzeci dominant: dymówka w liczbie 177 os. oraz 9,7% udziałem w zgrupowaniu i 17,7 os. przelatującymi w ciągu 1 godziny; szpak w liczbie 176 os. i 9,6 udziałem oraz skowronek w liczbie 171 os. i udziałem 9,4%. W przeliczeniu na 1 kontrole w ciągu godziny notowano w okresie jesiennym średnio 182,4 os. ptaków. Tabela 14. Ptaki obserwowane na punktach podczas migracji jesiennej. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/h/P średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Pułap + oznaczono pułap który był wykorzystywany przez ptaki. Lp. gatunek N N-K-h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 1 Błotniak stawowy 1 0,1 0,1 + 2 Bogatka 9 0,9 0,5 + 3 Czajka 10 1,0 0,5 + 4 Czapla siwa 3 0,3 0,2 + 5 Czyż 10 1,0 0, Dymówka ,7 9, Dzwoniec 15 1,5 0,8 + 8 Gawron 60 6,0 3,3 + 9 Gąsiorek 2 0,2 0, Gęsi nieozn. 5 0,5 0, Gęś zbożowa 5 0,5 0, Grzywacz ,9 15, Jastrząb 2 0,2 0, Jer 1 0,1 0, Kawka ,6 17, Kormoran 27 2,7 1, Kos 1 0,1 0, Krogulec 4 0,4 0, Kruk 8 0,8 0,4 + Strona 50 z 98

51 7.6 Zimowanie Lp. gatunek N N-K-h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 20 Krzyżówka 40 4,0 2, Kwiczoł 1 0,1 0, Lerka 3 0,3 0, Makolągwa 80 8,0 4, Mazurek 55 5,5 3, Modraszka 19 1,9 1, Myszołów 2 0,2 0, Myszołów włochaty 1 0,1 0, Pliszka siwa 26 2,6 1, Pliszka żółta 36 3,6 2, Pokrzywnica 14 1,4 0, Potrzeszcz 10 1,0 0, Potrzos 5 0,5 0, Pustułka 1 0,1 0, Skowronek ,1 9, Sójka 13 1,3 0, Sroka 23 2,3 1, Szczygieł 38 3,8 2, Szpak ,6 9, Świergotek drzewny 17 1,7 0, Świergotek łąkowy 23 2,3 1, Trznadel 14 1,4 0, Zięba ,1 6,1 + + RAZEM ,4 100, Jako okres zimowania przyjęto czas od początku grudnia do końca lutego. Przeprowadzono w tym okresie 4 kontrole standardowych oraz dodatkowo penetrację obszaru farmy w celu wykrycia ewentualnych miejsc koncentracji ptaków krukowatych Zimowanie - liczenia na transektach Na transektach w okresie 6 kontroli terenowych stwierdzono zimowanie 181 osobników ptaków należących do 13 gatunków (Tab. 15). Były to głównie drobne ptaki wróblowate. Najliczniejszym gatunkiem był potrzeszcz z 25,4% udziałem, następnie z podobnym ok. 20,4% udziałem mazurek, oraz trznadel i skowronek z równym udziałem po 14,9%. Na uwagę zasługuje obserwacja 27 skowronków w dacie W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 22,5 osobnika ptaków. Strona 51 z 98

52 Tabela 15. Ptaki stwierdzone na transekcie w okresie zimowania na badanym terenie. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/k/km liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną kontrolę i jeden kilometr transektu, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Lp. Gatunek N N/K/km U% 1 Bażant 1 0,1 0,6 2 Bogatka 4 0,5 2,2 3 Dzięcioł czarny 2 0,2 1,1 4 Grubodziób 1 0,1 0,6 5 Kruk 1 0,1 0,6 6 Kwiczoł 20 2,5 11,0 7 Makolągwa 4 0,5 2,2 8 Mazurek 37 4,6 20,4 9 Myszołów 3 0,4 1,7 10 Potrzeszcz 46 5,7 25,4 11 Skowronek 27 3,4 14,9 12 Sroka 8 1,0 4,4 13 Trznadel 27 3,4 14,9 Razem ,5 100, Zimowanie - liczenia na punktach W trakcie liczeń na punkcie obserwacyjnym w okresie zimowania ptaków, stwierdzono 88 osobników należących do 14 gatunków ptaków (Tab. 16). Gatunkami dominującymi były: skowronek 34 os., co stanowi 38,6% wszystkich ptaków, kruk w liczbie 14 os. i udziałem 15,9% oraz gęsi nieoznaczone do gatunku w liczbie 10 os i udziałem 11,4%. Łączna suma ptaków w przeliczeniu na 1 kontrolę / 1 godzinę wyniosła 14,7 os. Można śmiało stwierdzić iż sam teren projektowanej farmy wiatrowej jest w zasadzie nieatrakcyjny dla gatunków zimujących w Polsce. Tabela 16. Ptaki obserwowane na punkcie w okresie zimowania. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N - liczba obserwowanych osobników, N/h/P średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Pułap + oznaczono pułap który był wykorzystywany przez ptaki. Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 1 Bielik 1 0,2 1,1 + 2 Bogatka 2 0,3 2,3 + 3 Gawron 2 0,3 2,3 + 4 Gęsi nieozn. 10 1,7 11,4 + 5 Gęś zbożowa 2 0,3 2,3 + 6 Jastrząb 1 0,2 1,1 + 7 Kruk 14 2,3 15, Makolągwa 1 0,2 1,1 + 9 Myszołów 3 0,5 3, Potrzeszcz 4 0,7 4, Sierpówka 1 0,2 1,1 + Strona 52 z 98

53 Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 12 Skowronek 34 5,7 38, Sroka 5 0,8 5, Szczygieł 8 1,3 9,1 + RAZEM 88 14,7 100, W dniu przeprowadzono kontrolę w strefie buforowej planowanej inwestycji w celu wykrycia miejsc koncentracji dużych ilości ptaków krukowatych oraz drapieżnych. Nie stwierdzono takich istotnych miejsc dla tych gatunków na tym obszarze. Łącznie zaobserwowano: 14 os. kruka w tym 11 os. wyraźnie lecących w kierunku NW, 9 os. sroki żerującej wraz z myszołowem i 1 os. kruka na padlinie w pobliżu miejscowości Leśniewice. 5 os. myszołowa, w tym 1 os. żerujący wraz ze srokami i 1 os. kruka na padlinie w pobliżu miejscowości Leśniewice. 3 myszołowy polowały z czatowni, 2 os. były ptakami lecącymi (kierunek na S, na N). 2 os. myszołowa włochatego, w tym jeden lecący na SW. stadko 30 szczygłów żerujące na śródpolnych chwastach jedyna obserwacja gatunku stadnego wróblaka. 7.7 Podsumowanie wyników ze wszystkich okresów fenologicznych W ciągu rocznego monitoringu, podczas 35 kontroli wzdłuż transektów i na punktach stwierdzono występowanie 7388 ptaków ze 73 gatunków. Liczebność wahała się pomiędzy okresami fenologicznymi (Ryc. 12) zdecydowanie najwyższą stwierdzono podczas przelotów jesiennych oraz migracji wiosennej. Najmniej ptaków odnotowano zimą migracja wiosenna okres lęgowy dyspersja polęgowa migracja jesienna zimowanie Ryc. 12. Dynamika liczebności ptaków podczas całego cyklu badań Strona 53 z 98

54 7.7.1 Podsumowanie wyników ze wszystkich okresów fenologicznych liczenia na transekcie Podczas kontroli terenowych na transektach stwierdzono 3400 ptaków z 58 gatunków (Tab. 17). Najliczniejszym gatunkiem w całym zgrupowaniu był szpak zanotowano 1106 osobników, co stanowi 32,5% wszystkich ptaków. Drugim co do liczebności ptakiem był skowronek w liczbie 565 os. z 16,6% udziałem, dymówka w liczbie 456 os. i 13,4% udziałem, oraz mazurek w liczbie 210 os i udziałem 6,1%. W przeliczeniu na 1 kontrole/1 km transektu w tym okresie stwierdzono 72,5 osobnika ptaków. Tabela 17. Ptaki stwierdzone na transektach w ciągu rocznego okresu badań w badanym terenie. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/km/k liczba obserwowanych osobników w przeliczeniu na jedną kontrolę i jeden kilometr transektu, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Lp. Gatunek N N/K/km U% 1 Bażant 16 0,34 0,47 2 Błotniak łąkowy 2 0,04 0,06 3 Błotniak stawowy 5 0,11 0,15 4 Bogatka 23 0,49 0,68 5 Cierniówka 7 0,15 0,21 6 Czajka 29 0,62 0,85 7 Czapla siwa 2 0,04 0,06 8 Czyż 19 0,41 0,56 9 Dudek 6 0,13 0,18 10 Dymówka 456 9,72 13,41 11 Dzięcioł czarny 2 0,04 0,06 12 Dzięcioł zielony 2 0,04 0,06 13 Dzwoniec 16 0,34 0,47 14 Gawron 9 0,19 0,26 15 Gąsiorek 1 0,02 0,03 16 Grubodziób 4 0,09 0,12 17 Grzywacz 123 2,62 3,62 18 Jer 3 0,06 0,09 19 Jerzyk 7 0,15 0,21 20 Kapturka 3 0,06 0,09 21 Kopciuszek 11 0,23 0,32 22 Kos 2 0,04 0,06 23 Krogulec 5 0,11 0,15 24 Kruk 5 0,11 0,15 25 Kukułka 3 0,06 0,09 26 Kuropatwa 17 0,36 0,50 27 Kwiczoł 40 0,85 1,18 28 Makolągwa 61 1,30 1,79 29 Mazurek 210 4,48 6,18 30 Modraszka 9 0,19 0,26 31 Myszołów 14 0,30 0,41 Strona 54 z 98

55 Lp. Gatunek N N/K/km U% 32 Oknówka 8 0,17 0,24 33 Ortolan 3 0,06 0,09 34 Piecuszek 1 0,02 0,03 35 Pliszka siwa 26 0,55 0,76 36 Pliszka żółta 73 1,56 2,15 37 Pokrzywnica 5 0,11 0,15 38 Potrzeszcz 117 2,49 3,44 39 Potrzos 5 0,11 0,15 40 Przepiórka 4 0,09 0,12 41 Pustułka 1 0,02 0,03 42 Sierpówka 9 0,19 0,26 43 Skowronek ,05 16,62 44 Sójka 10 0,21 0,29 45 Sroka 75 1,60 2,21 46 Szczygieł 16 0,34 0,47 47 Szpak ,58 32,53 48 Śmieszka 33 0,70 0,97 49 Śnieguła 1 0,02 0,03 50 Śpiewak 3 0,06 0,09 51 Świergotek drzewny 16 0,34 0,47 52 Świergotek łąkowy 22 0,47 0,65 53 Świergotek polny 1 0,02 0,03 54 Trznadel 71 1,51 2,09 55 Wilga 3 0,06 0,09 56 Wrona 7 0,15 0,21 57 Zięba 101 2,15 2,97 58 Żuraw 6 0,13 0,18 Razem: ,49 100,00 Średnie zagęszczenie w ciągu roku wyniosło 72,49 os./1kontrole/1km - zmieniając się w zależności od okresu fenologicznego (Ryc. 13). Strona 55 z 98

56 ,5 118, ,4 46, ,5 0 migracja wiosenna okres lęgowy dyspersja polęgowa migracja jesienna zimowanie Ryc. 13. Średnia liczebność ptaków na 1 kontrolę, na 1 km transektu, w poszczególnych okresach fenologicznych. Najniższe liczebności ptaków na 1 km transektów zanotowano w okresie zimowania, natomiast najwyższe w okresie migracji jesiennej oraz dyspersji polęgowej Podsumowanie wyników ze wszystkich okresów fenologicznych - liczenia na punkcie W czasie kontroli na punktach obserwacyjnych w ciągu całego okresu badań zaobserwowano łącznie 3973 osobników ptaków należących do 61 gatunków. Części ptaków nie udało się oznaczyć do gatunku (oznaczono je do rodzaju lub wyższej grupy taksonomicznej). Najliczniejszym obserwowanym gatunkiem w zgrupowaniu była dymówka, które łącznie stanowiły 27,3% zgrupowania zanotowano 1085 os. Następnym gatunkiem dominującym był szpak 13,4% udział, oraz skowronek 10,9% udziału. Pozostałe dość liczne gatunki to: grzywacz 9,0% udział, kawka 8,0% udział. Szczegółowe dane przedstawiono w Tab. 18. Strona 56 z 98

57 Tabela 18. Ptaki obserwowane na stacjonarnym punkcie liczeń w ciągu rocznego okresu badań. Skróty użyte w tabeli oznaczają: N liczba obserwowanych osobników, N/h/P średnia liczba osobników obserwowanych w ciągu godziny na jednym punkcie, U% - udział procentowy poszczególnych gatunków. Pułap (patrz pkt. 5.2) Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 1 Bażant 7 0,2 0,2 + 2 Bielik 1 0,0 0,0 + 3 Błotniak stawowy 5 0,1 0,1 + 4 Bogatka 12 0,3 0,3 + 5 Brzegówka 12 0,3 0, Cierniówka 6 0,2 0,2 + 7 Czajka 22 0,6 0, Czapla siwa 4 0,1 0,1 + 9 Czyż 51 1,5 1, Dymówka ,0 27, Dzwoniec 20 0,6 0, Gawron 62 1,8 1, Gąsiorek 3 0,1 0, Gęsi nieozn ,1 2, Gęś zbożowa 10 0,3 0, Grubodziób 1 0,0 0, Grzywacz ,2 9, Jastrząb 3 0,1 0, Jer 1 0,0 0, Jerzyk 12 0,3 0, Kawka 317 9,1 8, Kormoran 27 0,8 0, Kos 2 0,1 0, Krogulec 4 0,1 0, Kruk 23 0,7 0, Krzyżówka 54 1,5 1, Kulczyk 2 0,1 0, Kwiczoł 2 0,1 0, Lerka 3 0,1 0, Łabędź czarnodzioby 6 0,2 0, Łabędź niemy 1 0,0 0, Makolągwa 108 3,1 2, Mazurek 55 1,6 1, Mewy "duże" nieozn. 12 0,3 0, Modraszka 19 0,5 0, Myszołów 10 0,3 0, Myszołów włochaty 1 0,0 0, Oknówka 12 0,3 0, Ortolan 3 0,1 0, Pliszka siwa 31 0,9 0, Pliszka żółta 61 1,7 1, Pokrzywnica 14 0,4 0,4 + + Strona 57 z 98

58 Lp. Gatunek N N/K/h U% Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 43 Potrzeszcz 48 1,4 1, Potrzos 5 0,1 0, Przepiórka 4 0,1 0, Pustułka 2 0,1 0, Sierpówka 2 0,1 0, Skowronek ,4 10, Sójka 14 0,4 0, Sroka 57 1,6 1, Szczygieł 50 1,4 1, Szpak ,2 13, Śmieszka 66 1,9 1, Świergotek drzewny 26 0,7 0, Świergotek łąkowy 26 0,7 0, Trznadel 20 0,6 0, Wilga 3 0,1 0, Wrona siwa 4 0,1 0, Zaganiacz 1 0,0 0, Zięba 111 3,2 2, Żuraw 18 0,5 0,5 + + RAZEM ,5 100, Średnia liczebność obserwowanych na punkcie ptaków (w przeliczeniu na 1 godzinę) wyniosła 113,5 os. Najwyższa średnia liczba ptaków notowana na 1 godzinę na 1 punkcie liczeń dotyczy dyspersji polęgowej oraz migracji jesiennej, a najniższa w okresie zimowania. (Ryc. 14) ,2 182, , ,7 0 migracja wiosenna okres lęgowy dyspersja polęgowa migracja jesienna zimowanie Ryc. 14. Średnia liczba ptaków na 1 godzinę obserwacji w poszczególnych okresach fenologicznych na punkcie obserwacyjnym. Strona 58 z 98

59 7.8 Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki pułap przelotów. Zdecydowana większość ptaków obserwowanych na punkcie w ciągu rocznego okresu badań poruszała się poniżej zasięgu pracy śmigieł elektrowni wiatrowej 77,1% os. (Ryc. 15). W zasięgu śmigieł poruszało się 10,7%, a powyżej 12,2% ptaków zaobserwowanych na punktach. W poszczególnych okresach udział wykorzystywania przez ptaki stref wysokości zmieniał się istotnie (Tab. 19, 20). Na wysokości do 46,5 m największy udział procentowy obserwowano w okresie lęgowym i dyspersji polęgowej, najmniej podczas migracji wiosennej. Na wysokim pułapie (>99,5m) największa liczba ptaków (20,3% udziału) przemieszczała się w okresie przelotów jesiennych. Pułap kolizyjny (46,5-99,5m) wykorzystywany był przez ptaki średnio w 10,7% w skali roku, jednak tylko w okresie migracji wiosennej oraz zimowania był wykorzystywany w największym udziale procentowym odpowiednio: 38,2% i 20,5%. W pozostałych okresach fenologicznych pułap kolizyjny wykorzystywany był wręcz sporadycznie. Pułap 1 Pułap 2 Pułap 3 12,3% 10,8% 76,9% Ryc. 15. Wykorzystanie poszczególnych pułapów wysokości lotu ptaków, przedstawione dla całego sezonu badań. Strona 59 z 98

60 Tabela 19. Wykorzystywanie przez ptaki poszczególnych pułapów w poszczególnych okresach fenologicznych wyrażone w %. Suma wierszy daje 100%. Okresy fenologiczne: pułap 1 pułap 2 pułap 3 Poniżej pracy łopat Strefa kolizyjna Powyżej pracy łopat zimowanie 78,4 20,5 1,1 migracja wiosenna 47,5 38,2 14,4 okres lęgowy 94,3 2,9 2,9 dyspersja polęgowa 97,4 2,6 0,0 migracja jesienna 75,6 4,2 20,3 Cały rok 77,1 10,7 12,2 Tabela 20. Wykorzystywanie przez ptaki poszczególnych pułapów w poszczególnych okresach fenologicznych wyrażone w liczbie osobników. Okresy fenologiczne: pułap 1 pułap 2 pułap 3 Poniżej pracy łopat Strefa kolizyjna Powyżej pracy łopat zimowanie migracja wiosenna okres lęgowy dyspersja polęgowa migracja jesienna Cały rok ,0 80,0 60,0 40,0 38,2 20,0 20,5 2,9 2,6 4,2 0,0 zimowanie migracja wiosenna okres lęgowy dyspersja polęgowa migracja jesienna Ryc. 16. Udział ptaków przemieszczających się na pułapie kolizyjnym w poszczególnych okresach fenologicznych (udział %). Strona 60 z 98

61 7.8.2 Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki obszary wykorzystywane najczęściej w okresie lęgowym W toku badań nie stwierdzono specjalnych miejsc czy też szlaków migracyjnych, nad którymi przemieszczały się ptaki w sposób ewidentny, jednoznaczny. Wynikać to maże z faktu braku znaczących miejsc żerowiskowych czy też noclegowisk, które skupiałyby większe ilości ptaków nalatujące z konkretnego kierunku Wykorzystanie przestrzeni powietrznej przez ptaki kierunki przelotów Kierunek przelotu ptaków analizowano w trakcie obserwacji na stacjonarnych punktach liczeń, tylko dla obserwacji dla których dało się ustalić kierunek lotu w ośmiostopniowej róży wiatrów. Poniżej przedstawiono kierunki lotu dla wszystkich analizowanych okresów fenologicznych. W okresie migracji wiosennej ptaki najintensywniej przemieszczały się w kierunku północno-wschodnim (79%). Gatunkami dominującymi były: szpak (32,8%), skowronek (20,4%), oraz gęsi (12,1%). Podczas przelotów jesiennych, główny kierunek lotu ptaków to kierunek południowo-zachodni i południowy (odpowiednio 68,6% i 16,1%). W tym okresie gatunkami dominującymi były: kawka (17,3%), grzywacz (15,8%), szpak (9,6%) oraz skowronek (9,4%). Wymienione gatunki dominujące, są gatunkami pospolitymi, powszechnie występującymi, dla populacji których planowana inwestycja nie będzie zagrażać. 100,0 N NW 75,0 50,0 NE 79,0 W 2,9 0,6 1,7 0,0 5,6 25,0 1,3 7,5 1,3 E SW SE S Ryc. 17. Kierunek przelotu ptaków obserwowanych na punktach w okresie migracji wiosennej. Strona 61 z 98

62 100,0 N NW 75,0 NE 50,0 W 5,6 18,5 14,8 25,0 0,0 16,7 18,5 7,4 1,9 16,7 E SW SE S Ryc. 18. Kierunek przelotu ptaków obserwowanych na punktach w okresie okresu lęgowego. 100,0 N NW 75,0 NE 50,0 25,0 W 1,2 0,8 1,7 0,0 0,0 5,8 0,4 15,3 E 74,8 SW SE S Ryc. 19. Kierunek przelotu ptaków obserwowanych na punktach w okresie dyspersji polęgowej. Strona 62 z 98

63 100 N NW 75 NE W 1,8 5,4 1,8 3,0 0 3,2 0,1 16,1 E 68,6 SW SE S Ryc. 20. Kierunek przelotu ptaków obserwowanych na punktach w okresie migracji jesiennej. 100,0 NE NW 75,0 N 50,0 25,0 W 30,4 0,0 0,0 0,0 0,0 21,7 E 17,4 4,3 26,1 SW SE S Ryc. 21. Kierunek przelotu ptaków obserwowanych na punktach w okresie zimowania. Strona 63 z 98

64 7.8.4 Noclegowiska W obrębie planowanej inwestycji jak również w obrębie strefy buforowej nie stwierdzono miejsc noclegowych ptaków. 7.9 Waloryzacja awifauny Wykaz gatunków kluczowych w tym gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej Wg Wytycznych w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (PSEW 2008) za kluczowe gatunki uważa się te, które spełniają jedno z poniższych kryteriów: a). Gatunki wskazane w Art. 4 (1) DP i Załączniku I DP; b). Gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt; c). Gatunki SPEC w kategorii 1-3 (BirdLife International); d). Gatunki objęte ochroną miejsc występowania (ochrona strefowa); e). Gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10%; f). Gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych W trakcie całego okresu badań stwierdzono łącznie 10 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 1 gatunek wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, 21 gatunków SPEC w kategorii 1-3, 3 gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10% oraz 1 gatunek o liczebności populacji krajowej <1000 par. Wśród gatunków kluczowych liczebnością dominowały gatunki pospolite i szeroko rozpowszechnione w Polsce: grzywacz, szpak, skowronek czy dymówka. Tabela 21. Wykaz wszystkich gatunków ptaków zaobserwowanych na terenie planowanej farmy wiatrowej na terenie gm. Przykona z przydzieleniem do konkretnej grupy świadczącej o wartości gatunku. 1 - Gatunki wskazane w Art. 4 (1) DP i Załączniku I DP; 2 - Gatunki wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt; 3 - Gatunki SPEC w kategorii 1-3 (BirdLife International); 4 - Gatunki objęte ochroną miejsc występowania (ochrona strefowa); 5 - Gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10%; 6 -Gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych. 7 - gatunki pod ochroną zgodnie z listą z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (+cz. - gatunki pod ochroną częściową z w/w Rozporządzenia). LP. Gatunek Bażant + 2 Bielik Błotniak łąkowy Błotniak stawowy Bogatka + 6 Brzegówka Cierniówka + 8 Czajka Czapla siwa + + cz. 10 Czyż + Strona 64 z 98

65 LP. Gatunek Dudek Dymówka Dzięcioł czarny Dzięcioł zielony Dzwoniec + 16 Gawron + cz. 17 Gąsiorek Gęsi nieozn. 19 Gęś zbożowa 20 Grubodziób + 21 Grzywacz + cz. 22 Jastrząb + 23 Jer + 24 Jerzyk + 25 Kapturka + 26 Kawka + 27 Kopciuszek + 28 Kormoran Kos + 30 Krogulec + 31 Kruk + cz. 32 Krzyżówka + cz. 33 Kukułka + 34 Kulczyk + 35 Kuropatwa Kwiczoł + 37 Lerka Łabędź czarnodzioby Łabędź niemy + 40 Makolągwa Mazurek + 42 Mewy duże Modraszka + 44 Myszołów + 45 Myszołów włochaty + 46 Oknówka Ortolan Piecuszek + 49 Pliszka siwa + 50 Pliszka żółta + 51 Pokląskwa + 52 Pokrzywnica + 53 Potrzeszcz Potrzos + 55 Przepiórka Pustułka Sierpówka + 58 Sikora uboga Skowronek Sójka + Strona 65 z 98

66 LP. Gatunek Sroka + cz. 62 Szczygieł + 63 Szpak Śmieszka + 65 Śnieguła + 66 Śpiewak + 67 Świergotek drzewny + 68 Świergotek łąkowy + 69 Świergotek polny Trznadel Wilga + 72 Wrona siwa + cz. 73 Zaganiacz + 74 Zięba + 75 Żuraw SUMA: Wykazane gatunki naturowe oraz drapieżne ptaków: Bielik Haliaeetus albicilla tylko jedna, styczniowa obserwacja lecącego ptaka. Gatunek nielęgowy w obrębie inwestycji oraz w promieniu 10 km od niej. Turbina nie będzie zagrażać dla tego gatunku. Błotniak łąkowy Circus pygargus nielęgowy w obrębie strefy buforowej. Obserwowane ptaki mogły zalatywać z lęgowiska położonego poza strefą buforową. Gniazduje w trzcinowiskach, zbożach, poluje nad terenami otwartymi, latając bardzo nisko nad powierzchnią upraw. Inwestycja nie zagraża dla populacji tego gatunku. Może mieć jedynie nieduże oddziaływanie odstraszające. Błotniak stawowy Circus aeruginosus 0-1 para lęgowa w obrębie strefy buforowej. Możliwe, że były to ptaki zalatujące z lęgowiska znajdującego się poza strefą buforową. Planowana inwestycja wykluczy niewielką część obszaru żerowiskowego dla tego gatunku. Jednakże nie stanowi jednoznacznego zagrożenia dla populacji krajowej. Bocian biały Ciconia ciconia 1 zajęte gniazda w obrębie strefy buforowej, w miejscowości Augustowo. Ptaki bardzo rzadko obserwowane w pobliżu samego miejsca inwestycji, najczęściej żerowały na łąkach w pobliżu gniazda. Inwestycja nie stanowi zagrożenia dla populacji tego gatunku. Dzięcioł czarny Dryocopus martius kilka obserwacji z całego roku (zimowanie, migracja jesienna) ptaków odzywających się z kompleksu leśnego otaczającego na SW od planowanej inwestycji. Ani razu nie stwierdzony bezpośrednio nad obszarem planowanej inwestycji. Skrajnie odmienne środowisko lęgów i żerowania, stąd planowana inwestycja nie będzie zagrażać dla ptaków tego gatunku. Gąsiorek Lanius collurio wykryto 12 par, populację oszacowano na par w obrębie strefy buforowej. Gatunek jest dość licznym w obrębie strefy buforowej, stąd planowana inwestycja nie będzie mieć na niego negatywnego oddziaływania. Jastrząb Accipiter gentilis kilka obserwacji pojedynczych osobników. Gatunek nielęgowy w strefie buforowej. Planowana inwestycja nie będzie mieć negatywnego oddziaływania na ten gatunek. Strona 66 z 98

67 Krogulec Accipiter nisus pojedyncze obserwacje, głównie z migracji jesiennej, jedna z okresu lęgowego (na skraju strefy buforowej). Gatunek nielęgowy w strefie buforowej. Planowana inwestycja nie będzie mieć negatywnego wpływu na ten gatunek. Lerka Lullula arborea wykryto tylko 2 stanowiska tego gatunku w obrębie strefy buforowej. Gatunek lęgnie się na skrajach suchych borów sosnowych. Odległość planowanej inwestycji ok. 1,5 km od stanowisk jest całkowicie bezpieczną odległością i planowana inwestycja nie będzie mieć negatywnego oddziaływania na ten gatunek. Myszołów Buteo buteo 1-2 par w obrębie strefy buforowej. Pola wykorzystuje jako tereny łowieckie. Jest najliczniejszym z ptaków drapieżnych w Polsce. Nie lęgowy na obszarze samej inwestycji. Podczas zimowania wykryto tylko 5 osobników, co świadczy o słabym wykorzystaniu terenu przez ten gatunek. Planowana inwestycja nie będzie zagrażać dla populacji tego gatunku. Myszołów włochaty Buteo lagopus tylko 2 obserwacje w okresie migracji jesiennej i wiosennej. 2 osobniki na zimowisku w strefie buforowej, co świadczy o słabej atrakcyjności tego obszaru dla tego gatunku.. Ptaki migrują nad obszarem całej Polski. Planowana inwestycja nie zagraża więc dla ptaków tego gatunku. Ortolan Emberiza hortulana wykryto 19 śpiewających samców. Środowisko lęgów to skraje lasów, nieduże zadrzewienia śródpolne. Posiada niewielkie terytorium żerowiskowe. Planowana inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości 250m od najbliższego, pojedynczego stanowiska, i nie będzie zagrażać dla tego gatunku. Od głównego skupiska inwestycja oddalona jest o min. 1,5 km. Pustułka Falco tinnunculus obserwowana stosunkowo regularnie. W obrębie strefy buforowej lęgnie się 1-2 pary, które rozlatują się na okoliczne tereny łowieckie. Obszar samej inwestycji słabo wykorzystywany jako miejsce polowań. Inwestycja nie zagraża dla tego gatunku. Najliczniejszy sokół w Polsce. Uszatka nie wykryta pomimo nasłuchów i stymulacji. Miejscowa ludność wspomina o sowie z uszami. Znaleziono szczątki ptaka na skraju zagajnika sosnowego w miejscowości Żdżary. Ptak został zjedzony przez ssaka drapieżnego (dutka obgryzione). Nie można wykluczyć gniazdowania w obrębie strefy buforowej. Najpospolitsza sowa w Polsce, jej populacji nie zagraża wyginięcie. Planowana inwestycja nie będzie mieć większego znaczenia dla tego gatunku. Najczęściej poluje z czatowni lub latając nisko nad terenami otwartymi. Żuraw Grus grus 0-1 pary lęgowych w strefie buforowej lub tuż poza nią. Najprawdopodobniej lęgowa w okolicy lasu znajdującego się 1,5-2,0 km na SW od inwestycji. Nigdy nie był widziany w pobliżu inwestycji (500m) Porównanie danych uzyskanych w trakcie badań z danymi referencyjnymi dla pozostałych obszarów w kraju W ramach przeprowadzonych badań w protokole MPPL, na powierzchni 1 km 2 stwierdzono łącznie 28 gatunków ptaków. Jest to o ok. 19% mniej niż średnia liczba gatunków stwierdzana w Polsce na podobnych kwadratach MPPL, gdzie podaje się gatunków, przy zakresie od 7 do 71 (Kuczyński, Chylarecki, 2012). Wyniki liczeń na terenie planowanej farmy wiatrowej porównano z danymi uzyskanymi w ramach Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (Tab. 22). Wyniki otrzymane na badanej powierzchni porównano ze średnim rozpowszechnieniem danego gatunku dla Polski. Strona 67 z 98

68 Tabela 22. Wykaz gatunków stwierdzonych podczas badań w protokole MPPL na terenie planowanej farmy wiatrowej w gminie Przykona, (*) BD brak danych w publikacji Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski, Kuczyński, Chylarecki, 2012). Lp. Gatunek razem rozpowszechnienie w Polsce w %(*) 1 Bażant Błotniak stawowy Bogatka Cierniówka Czajka Dymówka Dzięcioł czarny Grubodziób Grzywacz 8 BD 10 Kapturka Kopciuszek Krzyżówka Mazurek Oknówka Ortolan Piecuszek 2 BD 17 Pliszka siwa Pliszka żółta Potrzeszcz Pustułka Sierpówka Skowronek Sroka Szpak Śmieszka 25 BD 26 Trznadel Wilga Zięba 3 92 Można uznać iż zdecydowana większość gatunków stwierdzonych na powierzchni próbnej jest pospolicie lęgowa w skali Polski. Za gatunki nie pospolite należy uznać m.in.: błotniaka stawowego, oraz kolonijne (np. śmieszka która na teren projektowanej inwestycji dolatuje z odleglejszego żerowiska, zlokalizowanego poza strefą buforową), gdyż ich biotop lęgowy odbiega znacznie od biotopu terenu badań. Gatunki wykazane na powierzchni, które w skali Polski uzyskały najniższy % rozpowszechnienia to: błotniak stawowy, pustułka; są to jedne z najczęściej spotykanych gatunków ptaków drapieżnych występujących w Polsce. Strona 68 z 98

69 8. Prognoza oddziaływania planowej inwestycji na ptaki W celu wykonania prognozy oddziaływania planowanej inwestycji na awifaunę analizowano potencjalny wpływ na gatunki kluczowe w tym gatunki z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Pod uwagę wzięto również gatunki, dla których istnieją dane potwierdzające ich wysoką kolizyjność. Dla wszystkich tych gatunków rozpatrywano możliwość wystąpienia efektu odstraszającego, możliwości utraty siedliska, możliwości kolizji z turbiną wiatrową. Dane dla analizowanych gatunków ptaków przedstawione są w Tab. 21 i 22. Prognoza kolizyjności Głównymi przyczynami kolizji i śmiertelności dla ptaków migrujących ze strony elektrowni wiatrowych są: umieszczenie ich na trasie intensywnych przelotów ptaków lub lokalnych przemieszczeń na lęgowiskach czy też koczowań, umieszczenie wiatraków w miejscach naturalnych ułatwień dla wędrówek ptaków (cieśniny, delty, przełęcze), umieszczenie w miejscach koncentracji przelotnych i zimujących ptaków (żerowiska na polach, mokradła, stawy rybne, cofki zbiorników, wysypiska śmieci, miejsca utylizacji odpadów organicznych), lokalizacja zespołów kilkudziesięciu wiatraków (farm) stanowiących szeroką barierę a nie lokalny punkt do ominięcia, lokalizacja na siedliskach wodno błotnych, mokradłach, torfowiskach (płoszenie i śmiertelność ptaków, utrata siedlisk, wysuszenie siedlisk ruchy wstępujące powietrza), niewłaściwe oświetlenie, które w okresie złej widoczności i szczytu przelotów powoduje przywabianie ptaków do obiektów i w konsekwencji ich kolizję. Ptaki ranią się lub zabijają podczas kontaktu z pracującymi śmigłami lub samą konstrukcją turbiny (maszt, gondola, śmigła). Na kolizję z elektrowniami wiatrowymi narażone są głownie ptaki duże i nie potrafiące sprawnie manewrować. Farmy wiatrowe mogą być niebezpieczne dla ptaków i z tego względu zaleca się lokalizowanie tych inwestycji w miejscach, gdzie zagęszczenia ptaków nie są duże, (Leddy et al. 1999). Narażenie na kolizję z masztami jest silnie zależne od gatunku (Hötker et al. 2006, PSEW 2008). Na podstawie analizy literatury wymienionej powyżej do gatunków najbardziej narażonych na kolizje zalicza się: blaszkodziobe Anseriformes, siewkowe Charadrii, szponiaste Accipiteriformes, a także wróblowe Passeriformes. Natomiast nie jest dostatecznie poznane narażenie na kolizje innych dużych ptaków, tj. bocianów i żurawi, których zasięg obejmuje głównie Europę środkową i wschodnią, gdzie brak jest jeszcze danych o ich śmiertelności wywołanej przez kolizję z wiatrakami. METODA NR 1. Według analizy wykonanej przez Hötkera (2006) dotyczącej śmiertelności ptaków na 34 farmach wiatrowych w Europie, USA i Australii okazało się, że śmiertelność ta jest bardzo zróżnicowana i waha się od 0,1 do 64 ofiar/turbinę/rok. Mediana śmiertelności wyniosła 1,7 ofiary/turbinę/rok. Zachowując te proporcje można więc dla planowanej farmy podać śmiertelność: Śmiertelność = 1,7 ofiary x 1 turbina x 1 rok = 1,7 ofiar/farma/rok Strona 69 z 98

70 Jednak tego typu obliczenia nie biorą pod uwagę warunków panujących na danym terenie, różnic w okresach fenologicznych, liczebności i rodzaju ptaków przelotnych. Niestety niewiele jak dotąd jest opracowań, które określają liczbę obserwowanych ptaków i udział ulegający kolizjom. METODA NR 2. Na podstawie obserwacji przelotu na jednym punkcie obserwacyjnym oszacowano roczny wolumen przelotu wszystkich ptaków, który wyniósł 3971 osobników. Natomiast liczba ptaków przelatujących przez teren projektowanej farmy na wysokości pracującego rotora wyniosła 429 osobników (24 gatunków). Udział osobników zanotowanych w zasięgu pracy wirnika w stosunku do wszystkich przelatujących ptaków wyniósł więc 10,8%. Przy wykorzystaniu procentu wolumenu przelotu (Chylarecki, 2011) czyli udziału osobników notowanych w zasięgu pracy wirnika - dla farmy w gminie Bielawy uzyskujemy wartości uśrednione: 0,54 os./turbina/rok, co dla farmy składającej się z 1 turbiny daje wynik 0,54 os. Jest to wynik około trzykrotnie niższy od wyników obliczonego na podstawie analizy Hötkera (2006). Dominującymi gatunkami w strefie kolizji były: szpak z udziałem 58,5% kormoran z udziałem 6,29% (27 osobników), grzywacz z udziałem 5,59% śmieszka z udziałem 4,66% mazurek z udziałem 4,66% pozostałe gatunki stwierdzono w strefie kolizyjnej z udziałem poniżej 3%. Biorąc pod uwagę maksymalny % frakcji kolidującej (Chylarecki 2011) równy 0,38% wylicza się, iż dla całkowitej frakcji przelatującej przez teren projektowanej farmy wiatrowej w gminie Bielawy, bez uwzględnienia wysokości przelotu, w ciągu roku dojdzie do 15,09 kolizji (na jedną turbinę). Natomiast biorąc pod uwagę ptaki przelatujące w ciągu roku na wysokości pracującego rotora otrzymamy wynik 1,63 kolizji na jedną turbinę wiatrową. Innym sposobem jest wykorzystanie modeli matematycznych biorących pod uwagę wiele czynników. Taki skomplikowany model, uwzględniający wiele czynników takich jak wskaźnik śmiertelności i unikania, został m.in. opracowany przez Scottish Natural Heritage s (SNH). Jednak estymacja śmiertelności tym sposobem wymaga bardzo dokładnych danych (np. siły i kierunków wiatrów) i jest czuła na zmiany zastosowanych wskaźników matematycznych. Podsumowując różne sposoby szacowania śmiertelności wskazują na prawdopodobne kolizje na poziomie poniżej średnich obserwowanych na innych terenach. Strona 70 z 98

71 Tabela 21. Oddziaływanie inwestycji na poszczególne gatunki kluczowe oraz kolizyjne ptaków; prognozowana kolizyjność dotyczy tylko gatunków stwierdzonych na liczeniach z punktów; gatunki dla których brak prognozowanej kolizyjności nie były notowane na liczeniach z punktów stacjonarnych). Gatunek Bielik Bocian biały Błotniak łąkowy Błotniak stawowy Czajka Efekt odstraszający Możliwy, aczkolwiek nie dotyczy. Możliwy. Możliwe. Możliwe. Możliwy, jednak planowana inwestycja Utrata siedliska Nie dotyczy. Nielęgowy w strefie buforowej. Pomimo istniejących kilku stref ochronnych tego gatunku w promieniu kilkunastu km od planowanej inwestycji, gatunek został stwierdzony tylko jeden raz podczas 35 kontroli. W strefie buforowej brak jest odpowiednich miejsc żerowiskowych dla tego gatunku. Nie dotyczy. Gatunek lęgnie się na drzewach, słupach energetycznych lub budynkach. Ściśle związany z obecnością zabudowy. Inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości od wykrytego gniazda. Nie dotyczy. Nielęgowy w strefie buforowej inwestycji. Możliwe, że teren inwestycji jest obszarem łowieckim, a samo lęgowisko może znajdować się poza strefą buforową. Planowana lokalizacja nie zagraża populacji. Nie stwierdzono konkretnego miejsca w którym mógłby gniazdować. Widziano pojedyncze osobniki od maja do września podczas kontroli na punkcie i transekcie. Możliwe, że teren inwestycji jest obszarem łowieckim, a samo lęgowisko może znajdować się poza strefą buforową. Planowana lokalizacja nie zagraża populacji. Silne oddziaływanie stresogenne. Jednakże planowana lokalizacja Prognozowana kolizyjność * (liczba os. / turbinę / rok) Dla wolumenu przelatującego w strefie kolizyjnej Maks. - dla wolumenu przelatującego na wszystkich pułapach - 0, ,02-0,02 Status w kraju*, Ew. uwagi. Bardzo nieliczny ptak lęgowy na północy i zachodzie kraju, tylko lokalnie w centrum i na wschodzie. W ostatnim ćwierćwieczu nastąpił kilkakrotny wzrost jego liczebności. Na wschodzie średnio liczny, na południowym zachodzie nieliczny ptak lęgowy kraju, omijający tylko wyższe góry. Pogłowie waha się miedzy a par. Nieliczny, lokalnie średnio liczny, ptak lęgowy niżu. Nieliczny, lokalnie średnio liczny, ptak lęgowy niżu. 0,04 0,08 Średnio licznie lęgowa. Strona 71 z 98

72 Gatunek Dymówka Dzięcioł czarny Gąsiorek Gęsi nieoznaczone Gęś zbożowa Efekt odstraszający znajduje się w dość dużej odległości od lęgowisk. Nie dotyczy. Możliwe nieduże oddziaływanie stresogenne. Możliwe nieduże oddziaływanie stresogenne. Możliwe, mało istotne. Migrujące gatunki gęsi migrują na wysokich pułapach, a planowana inwestycja skoncentrowana na niewielkim obszarze, stąd ewentualna zmiana kursu nie będzie istotna na całym dystansie wędrówki. Możliwe, mało istotne. Migrujące gatunki gęsi migrują na wysokich Utrata siedliska znajduje się w bezpiecznej odległości od obecnych lęgowisk. Nie dotyczy, gatunek nielęgowy na obszarze planowanej inwestycji. Lęgowy w zabudowaniach gospodarczych w strefie buforowej. Zabudowania oddalone są od inwestycji o ok. 500m Nie dotyczy. Inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości od kompleksu leśnego w którym był obserwowany. Nielęgowy w obszarze planowanej inwestycji. Inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości od wykrytych stanowisk znajdujących się w strefie buforowej. Gąsiorek ma nieduży obszar polowań, które odbywają się na niedużej wysokości. Nie dotyczy. Obserwowane gęsi były najprawdopodobniej gęsiami zbożowymi i/lub gęsiami białoczelnymi, nielęgowymi w Polsce. Obszar planowanej farmy nie jest istotnym miejscem żerowiskowym, odpoczynku czy też zimowania. Nie dotyczy. Gęś zbożowa nie jest lęgowa w Polsce. Obszar planowanej farmy nie jest istotnym miejscem żerowiskowym, odpoczynku czy też zimowania. Prognozowana kolizyjność * (liczba os. / turbinę / rok) Dla wolumenu przelatującego w strefie kolizyjnej Maks. - dla wolumenu przelatującego na wszystkich pułapach 0,03 4, ,01 0,04 0,42 0,01 0,04 Status w kraju*, Ew. uwagi. Bardzo liczny ptak lęgowy. Nieliczny, lokalnie średnio liczny, ptak lęgowy. Średnio liczny ptak lęgowy kraju. Licznie przelotne i zimujące. Licznie przelotna i zimująca. Strona 72 z 98

73 Gatunek Grzywacz Jastrząb Kawka Kormoran Krogulec Kruk Lerka Efekt odstraszający pułapach, a planowana inwestycja skoncentrowana na niewielkim obszarze, stąd ewentualna zmiana kursu nie będzie istotna na całym dystansie wędrówki. Możliwe działanie stresogenne. Możliwe działanie stresogenne. Nie dotyczy. Nie dotyczy. Nie dotyczy. Możliwe, aczkolwiek ptaki tego gatunku wybitnie adaptują się do zmian otoczenia. Nie dotyczy. Duża odległość inwestycji od stanowisk lęgowych. Utrata siedliska Możliwe nieduże działanie stresogenne dla 2 pary ptaków. Gatunek pospolity i niezagrożony, w całej Polsce. Nie dotyczy. Gatunek nielęgowy w obszarze inwestycji. Wszystkie obserwacje pochodzą z okresu jesieni zimy. Gatunek stwierdzony tylko podczas migracji jesiennej. Gniazduje w zabudowie, gdzie również żeruje. Nie dotyczy. Gatunek kolonijny, nielęgowy na terenie planowanej farmy. Badany obszar nie stanowi miejsc żerowania dla tego gatunku. Stwierdzany jedynie w okresie migracji Nie dotyczy, gatunek nielęgowy na obszarze planowanej inwestycji oraz w strefie buforowej. Stwierdzony podczas migracji jesiennej oraz 1 obserwacja w okresie lęgowym. Mało prawdopodobne. Gatunek lęgnie się w strefie buforowej, bądź poza nią. Gniazduje w lasach bądź na słupach wysokiego napięcia, żeruje w dużym promieniu od gniazda. Nie dotyczy gatunek nielęgowy w obszarze inwestycji. bezpieczna odległość planowanej inwestycji od lęgowisk Prognozowana kolizyjność * (liczba os. / turbinę / rok) Dla wolumenu przelatującego w strefie kolizyjnej Maks. - dla wolumenu przelatującego na wszystkich pułapach 0,09 1,35-0,01 0,00 1,20 0,10 0,10 0,00 0,02 0,02 0,09-0,01 Status w kraju*, Ew. uwagi. Średnio liczny ptak lęgowy w całym kraju. Nieliczny, miejscami bardzo nieliczny, ptak lęgowy kraju. Średnio liczny, lokalnie liczny, ptak lęgowy głównie niżu. Nieliczny ptak lęgowy północnej i środkowej części kraju, lokalnie średnio liczny. Lokalnie bardzo nieliczny, zwykle skrajnie nieliczny ptak lęgowy niżu. Nieliczny, lokalnie średnio liczny, ptak lęgowy kraju. Nieliczny, lokalnie średnio liczny, ptak lęgowy całego kraju. Strona 73 z 98

74 Gatunek Łabędź czarnodzioby Łabędź niemy Mewy "duże" nieozn. Myszołów Efekt odstraszający Nie dotyczy. Możliwy, mało istotny. Tylko 1 obserwacja migrujących ptaków podczas całego cyklu badań. Nie dotyczy Możliwe, aczkolwiek mało istotne, zwłaszcza dla ptaków migrujących projektowana farma wiatrowa będzie skoncentrowana na bardzo niewielkim obszarze i dotyczy tylko jednej turbiny. Obszar nie jest istotny dla ptaków zimujących. Utrata siedliska znajdujących się w strefie buforowej. Gatunek ściśle związany z suchymi borami sosnowymi i ich skrajami. Nie dotyczy. Tylko jedna obserwacja tego gatunku, którą należy uznać za wyjątkową. Gatunek nielęgowy w Polsce. Brak odpowiednich miejsc do odpoczynku czy też żerowania w obrębie strefy buforowej. Nie dotyczy. 1 Para ptaków przez cały sezon obserwowana przy niewielkim stawie w miejscowości Augustów. Nie dotyczy. Gatunek nielęgowy w strefie buforowej. Brak również dogodnych miejsc żerowiskowych. Podczas całorocznego cyklu badań, w promieniu do 400 m od turbiny myszołowy nie były obserwowane. Najczęściej widywano je przy skraju lasu położonego ok. > 1 km na SW od inwestycji, oraz ok. 2 km na N/NE od inwestycji. Możliwa rezygnacja z żerowania na obszarze planowanej inwestycji przez 1-2 parę ptaków prawdopodobnie lęgową w strefie buforowej. Ptaki polowały na niskim pułapie, a szybowanie na dużych wysokościach odbywało się poprzez wznoszenie przez pułap kolizyjny, tylko nad kompleksami leśnymi Planowana lokalizacja nie zagraża dla populacji tego gatunku w Polsce. Prognozowana kolizyjność * (liczba os. / turbinę / rok) Dla wolumenu przelatującego w strefie kolizyjnej Maks. - dla wolumenu przelatującego na wszystkich pułapach - 0,02-0,00 0,05 0,05 0,00 0,04 Status w kraju*, Ew. uwagi. Regularnie przelotny na niżu, liczniejszy na północy kraju. Nielicznie, lokalnie średnio licznie lęgowy. Nielicznie lęgowa na wybrzeżu i w północnej części kraju (M. srebrzysta). Bardzo nielicznie lęgowa na południu kraju (M. białogłowa). Średnio liczny, miejscami nieliczny, ptak lęgowy w całym kraju Strona 74 z 98

75 Gatunek Myszołów włochaty Ortolan Przepiórka Pustułka Skowronek Szpak Efekt odstraszający Nie dotyczy. Obszar planowanej inwestycji nie jest miejscem istotnym jako zimowisko dla tego gatunku. Nie dotyczy. Duża odległość inwestycji od stanowisk lęgowych. Możliwe działanie stresogenne. Możliwy, mało istotny, gdyż gatunek lęgnie się poza obszarem samej inwestycji prawdopodobnie w miejscowości Żdżary - Wola Gosławska. Tak. Nie dotyczy. Utrata siedliska Nie dotyczy. Gatunek nielęgowy w Polsce. Nie dotyczy. Gatunek lęgnie się na skraju lasów, od których planowana inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości. Możliwa utrata 1 stanowiska. Nawołujące samce stwierdzono w obrębie całej strefy buforowej. Gatunek praktycznie cały czas spędza przy gruncie. Możliwa, aczkolwiek mało istotna. Pustułki widywano najczęściej w odległości ok. 1,5-2,0 km na NE od planowanej inwestycji, w okolicy miejscowości Żdżary - Wola Gosławska. Planowana inwestycja nie zagraża dla gatunku w skali kraju. Utrata siedliska lęgowego dla 1-3 par w bezpośredniej lokalizacji Inwestycji. Zdecydowanie poważniejszym powodem zmniejszenia się populacji skowronka w gm. Bielawy może być w przyszłości zmiana struktury upraw rolniczych. Ze względu na liczbę lęgowych skowronków w skali całego kraju utrata siedliska dla kilkunastu par ptaków nie ma większego żadnego znaczenia dla tego gatunku. Nie dotyczy szpak jest licznym gatunkiem lęgowym w kraju. Na terenie inwestycji nie wykryto par brak drzew (!). Gniazdują w obrębie strefy buforowej. Inwestycja nie zagraża dla gatunku. Prognozowana kolizyjność * (liczba os. / turbinę / rok) Dla wolumenu przelatującego w strefie kolizyjnej Maks. - dla wolumenu przelatującego na wszystkich pułapach - 0,00 0,01-0,02 0,00 0,01-1,65 0,95 2,02 Status w kraju*, Ew. uwagi. Nieliczny ptak przelotny i zimujący. Nieliczny, lokalnie liczny, ptak lęgowy niżu. Nieliczny, lokalnie średnio liczny ptak lęgowy. Dawniej średnio liczny, obecnie nieliczny ptak lęgowy całego kraju. Bardzo liczny ptak lęgowy w całym kraju. Liczny lub bardzo liczny ptak lęgowy kraju. Strona 75 z 98

76 Gatunek Śmieszka Żuraw Efekt odstraszający Nie dotyczy. Kilka obserwacji z całego okresu. Możliwe działanie stresogenne dla pary gniazdującej w strefie buforowej. Utrata siedliska Nie dotyczy nielęgowy na ternie inwestycji oraz w strefie buforowej. Obserwowane ptaki żerowały na polach uprawnych, najczęściej za ciągnikami podczas prac agrotechnicznych. Prawdopodobnie lęgowy poza strefą buforową, w obrębie gospodarstw rybackich (stawy hodowlane). Możliwe działanie stresogenne dla 0-1 pary, prawdopodobnie lęgowej w obrębie strefy buforowej. Jest to małe istotne dla całkowitej krajowej populacji tego gatunku. Prognozowana kolizyjność * (liczba os. / turbinę / rok) Dla wolumenu przelatującego w strefie kolizyjnej Maks. - dla wolumenu przelatującego na wszystkich pułapach 0,08 0,25 0,01 0,07 Status w kraju*, Ew. uwagi. Średnio licznie lęgowa na niżu. Nieliczny lub bardzo nieliczny ptak lęgowy niżu ( par). * na podstawie: Tomiałojć L., Stawarczyk T., 2003, Awifauna Polski, Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Prognozuje się, że w wyniku funkcjonowania planowanej inwestycji turbiny wiatrowe będą działały głównie jako obiekty płoszące, lub wymuszające chwilowe (zwłaszcza dla gatunków migrujących) zmiany kierunku lotu. Powyższe wyliczenia polegają na modelowaniu matematyczno-statystycznym i nie są w stanie przewidzieć faktycznego poziomu kolizji i śmiertelności z nią związanej. Poziom ten będzie można określić tylko i wyłącznie na podstawie monitoringu porealizacyjnego. Efekt bariery Planowana inwestycja dotyczy tylko jednej turbiny, nie zajmuje rozległego terenu, skoncentrowana jest na niewielkim obszarze. W proponowanej lokalizacji, nie powinna stanowić istotnej bariery ekologicznej dla ptaków. Nie można jednak wykluczyć oddziaływania na ptaki przelotne zarówno w okresie migracji jak i sezonie polęgowym, głównie na gatunki stadne (szpak) i wymuszanie na nich zmiany kierunku przelotu. Ponosi to ze sobą jednak niewielkie zagrożenie - zwiększenia kosztów energetycznych dla ptaków. Strona 76 z 98

77 Efekt skumulowany W gminach bezpośrednio graniczących z gminą Bielawy planowane są następujące inwestycje: Gmina Bielawy prowadzone są postępowania o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć: 1) zespół 3 turbin w obrębie miejscowości Trzaskowice. Usadowienie elektrowni znajduje się tuż za granicą strefy buforowej planowanej lokalizacji w miejscowości Piaski Bankowe. 2) budowa elektrowni wiatrowej w miejscowości Piaski Bankowe (przedmiot tego raportu). Na terenie gminy Bielawy zlokalizowane są 4 maszty telefonii komórkowej: miejscowość Gaj 1 maszt, Piotrowice 1 maszt, Bielawska Wieś 2 maszty. Ornitofauna tych obszarów jest zbliżona. Planowane inwestycje nie będą miały wpływu na gatunki migrujące, ponieważ nie leżą w obszarze głównych szlaków migracyjnych, jak również nie będą mieć wpływu na gatunki lęgowe, gdyż ornitofauna tego obszaru jest stosunkowo uboga, a gatunki występujące, są powszechnymi i pospolitymi w Polsce. Gmina Zduny wydano 2 decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięć polegających na modernizacji sieci telefonii cyfrowej lub rozbudowie stacji bazowej telefonii komórkowej na działkach ewidencyjnych nr 6/6 w obrębie Nowe Zduny i 24 obrębie Jackowice. Prowadzone jest postępowanie administracyjne o wydania decyzji środowiskowej dla elektrowni wiatrowej składającej się z 1 turbiny w miejscowości Strugienice, działka ew. 269/2. Gmina Łowicz wydano 1 decyzję środowiskowych uwarunkowaniach dotyczącą budowy dwóch generatorów energii wiatrowej wraz z urządzeniami do przesyłania energii elektrycznej. Jest to jedyna inwestycja tego typu na terenie gminy Łowicz. Znajduje się w bezpiecznej odległości od planowanej lokalizacji farmy wiatrowej i nie będzie zagrażać dla ornitofauny tego obszaru. Gmina Domaniewice brak postępowań. Gmina Głowno nie prowadzono, nie są prowadzone i nie wydano decyzji środowiskowych dla tego typu inwestycji. Gmina Piątek trwa postępowanie w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla elektrowni wiatrowej składającej się z 1 turbiny w miejscowości Orenice. Planowane inwestycje znajdują się w bezpiecznej odległości od siebie. Gmina Bedlno istnieją 2 elektrownie wiatrowe składające się z pojedynczych turbin, w miejscowościach: Zleszyn i Ernestynów oraz Plecka Dąbrowa. Planowane są następujące elektrownie: 1) 2 turbiny w obrębie Florianów, 2) 1 turbina obręb Bedlno Kamieniec, 3) 4 turbiny w obrębie Groszki, 4) 1 turbina w obrębie Plecka Dąbrowa, 5), łącznie 15 turbin: 1 turbina obręb Antoniew, 3 turbiny obręb Ernestynów, 2 turbiny obręb Głuchów, 2 turbiny obręb Mirosławice, 2 turbiny obręb Plecka Dąbrowa, 2 turbiny obręb Stradzew, 3 turbiny obręb Szewce Nagórne. W gminie Bedlno istnieją 3 maszty telefonii komórkowej (Głuchów, Plecka Dąbrowa, Wojszyce), a 1 maszt jest planowany (obręb Ernestynów). Zarówno istniejące jak i planowane inwestycje oraz maszty telefonii komórkowej znajdują się w bezpiecznej odległości od planowanej inwestycji w gm. Bielawy, tj. >10-15 km, i nie będą zagrażać dla ornitofauny obszaru Piasków Bankowych. Strona 77 z 98

78 Ze względu na charakterystykę obszaru okolic i gmin ościennych przewaga rozległych obszarów leśnych, z pojedynczymi miejscowościami oraz braku naturalnych korytarzy migracji ptaków w tym rejonie, braku miejsc skupiających ptaki na żerowiskach wydaje się, że czynnik kumulacyjny nie będzie znacząco wpływał na śmiertelność ptaków. Jednak nawet oddalenie od liniowych elementów krajobrazu stanowiących lokalne szlaki migracyjne nie chroni ptaków od zagrożenia. Sytuacja wymaga szczegółowej oceny czynnika kumulacyjnego po przeprowadzeniu monitoringu poinwestycyjnego. Utrata siedlisk i efekt odstraszający W przypadku degradacji siedlisk w wyniku funkcjonowania elektrowni wiatrowych wyróżnia się dwa rodzaje oddziaływania: a) efektywną utratę siedlisk, b) fizyczną utratę siedlisk (habitat displacement) (Langston i Pullan 2003). Efektywna utrata siedlisk polega na redukcji liczby ptaków korzystających z obszaru w bezpośrednim sąsiedztwie farmy lub na ich całkowitym wycofaniu się z tego terenu wskutek efektu płoszącego. Utrata fizyczna oznacza fizyczne zmiany siedliskowe uniemożliwiające ptakom dalsze korzystanie z danego obszaru. Ptaki ulegają płoszeniu z miejsc dotychczas wykorzystywanych zarówno wskutek odstraszającego działania turbin, jak również w wyniku zwiększonej penetracji ludzkiej, związanej np. z koniecznością konserwacji turbin i infrastruktury towarzyszącej (Langston i Pullan 2003). Przez niektórych badaczy płoszący efekt na terenach lęgowych oraz w miejscach wykorzystywanych w sezonie pozalęgowym jest uznawany za istotniejszy niż bezpośrednia śmiertelność w wyniku kolizji. Planowana farma wiatrowa zlokalizowana jest na terenach typowo rolniczych, w którym praktycznie brak gruntów nieużytkowanych. Podobny stan terenu ma miejsce w gminach ościennych. Planowana lokalizacja nie spowoduje utraty siedlisk dla wykrytych podczas badań gatunków, które są gatunkami pospolitymi, powszechnymi a ich populacje globalne i krajowa nie są zagrożone wyginięciem. Ptaki również nie wykorzystują w znaczący sposób tego obszaru jako miejsca żerowiskowego czy odpoczynku (migracja), nie stwierdzono również noclegowisk. Obszar ten jest w zasadzie słabo atrakcyjny dla ptaków. Fizyczna utrata siedlisk w wyniku wybudowania farmy nie jest powszechnie postrzegana jako istotny czynnik wpływający na awifaunę. W wyniku realizacji w/w inwestycji, prawdopodobnie zaniknie trwale co najmniej kilka terytoriów zajmowanych obecnie przez pospolite gatunki ptaków, typowych dla obszarów rolnych Polski i Europy Środkowej. Ubytek niedużej powierzchni gruntu rolnego, na cel wybudowania 1 turbiny wiatrowej, porównywalny z większą działką budowlaną pod budownictwo mieszkaniowe czy też zagrodowe, nie będzie mieć istotnego wpływu na awifaunę w najbliższej okolicy. Ubytek par dotyczy to co najmniej następujących gatunków: 0-3 par skowronka gniazdującego bezpośrednio na terenie inwestycji liczebność dla Polski 4 7 mln par (Sikora i in. 2007), 0-1 pary lęgowej żurawia gniazdującej w obrębie strefy buforowej. Jest to małe istotne dla całkowitej krajowej populacji tego gatunku. Przewiduje się nieduże działanie stresogenne niż faktyczny ubytek lęgowiska. 0-5 par mazurka gniazdującego w nieczynnym budynku gospodarczym posadowionym na działce na której również ma zostać wybudowana farma wiatrowa. Jest to małe istotne dla całkowitej krajowej populacji tego pospolitego gatunku. Strona 78 z 98

79 0-2 par lęgowych grzywacza. Jest to małe istotne dla całkowitej krajowej populacji tego gatunku. Grzywacz jest również gatunkiem łownym. 0-1 pary lęgowej pliszki żółtej, gatunek pospolity w Polsce, populacja nie zagrożona. Należy sądzić, że po pierwszych latach funkcjonowania elektrowni, ptaki przestaną gniazdować w tym miejscu przenosząc się na inne dogodne stanowiska. Są to gatunki objęte ochroną gatunkową w myśl Rozporządzenia o ochronie gatunkowej zwierząt, jednakże na terenie Polski nie są zagrożone wyginięciem. Tabela. 22. Wykaz stanowisk gatunków ptaków (uznanych za lęgowe na terenie planowanej elektrowni wiatrowej oraz w strefie buforowej) o znaczeniu wspólnotowym Załącznik Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia ), wraz z oceną wpływu przedsięwzięcia na poszczególne stanowiska ptaków. Gatunek Liczebność Ocena wpływu Bocian biały Ciconia ciconia Dzięcioł czarny Dryocopus martius Gąsiorek Lanius collurio Lerka Lullula arborea Ortolan Emberiza hortulana 1 pary 0/- 1 zajęte gniazda w obrębie strefy buforowej. Ptaki rzadko obserwowane w pobliżu samego miejsca inwestycji, najczęściej żerowały na łąkach w pobliżu gniazda. Inwestycja nie stanowi zagrożenia dla populacji tego gatunku. 0-1 pary w lesie otaczającym strefę buforową. 12 par w strefie buforowej planowanej inwestycji (szacunkowo par) 2 pary w strefie buforowej planowanej inwestycji 19 śpiewających samców w strefie buforowej [ 0 ] obojętny wpływ; [ - ] ujemny wpływ 0 skrajnie odmienne środowisko lęgu i całorocznego przebywania. Dzięcioł czarny jest gatunkiem ściśle leśnym. Inwestycja nie zagraża dla tych ptaków. 0 zerowy ubytek siedlisk żerowiskowych dla par ptaków lęgnących się na terenie inwestycji. Niski poziom śmiertelności podawanej w literaturze i dokumentacjach. Znany przypadek gniazdowania na terenie istniejącej farmy wiatrowej. Niski pułap lotów poniżej kolizyjnego, niewielkie terytoria lęgowe. Ubytek siedlisk do żerowania minimalny i nieistotny. 0 inwestycja w bezpiecznej odległości od gniazdowania tego gatunku; gniazduje na skrajach suchych borów sosnowych. Odległość planowanej inwestycji 1,5 km od skraju lasu jest bezpieczną odległością i planowana inwestycja nie będzie mieć negatywnego oddziaływania na ten gatunek. 0 Środowisko lęgu (skraj lasu) oraz niewielkie terytorium żerowiskowe. Planowana inwestycja znajduje się w bezpiecznej odległości 250m od skraju lasu - od miejsca lęgów ortolana, i nie będzie zagrażać dla tego gatunku. Strona 79 z 98

80 Tabela 24. Wykaz rangi zagrożeń antropogenicznych dla ptaków z umiejscowieniem wpływu oddziaływania budowy i użytkowania farm wiatrowych niewielkiej wielkości wraz z infrastrukturą towarzyszącą. (analizowana inwestycja czcionka pogrubiona). Zagrożenia główne Ptaki środowisk wodnych, wodno-błotnych, mokradeł Zagrożenia wymieniono w kolejności ich rangi i znaczenia opisanych w wykazanej literaturze i dokumentacji. 1. Zmiana stosunków wodnych w kierunku nadmiernego przesuszenia 2. Zmiana użytkowania terenów otwartych (zaniechanie użytkowania, zarastanie, zbyt intensywne użytkowanie, zabudowa, zalesianie, oranie, pozyskiwanie torfu) Zagrożenia poboczne i uzupełniające 1. Fragmentacja populacji (budowa dróg, niszczenie korytarzy ekologicznych), zmiany środowiska na zimowiskach 2. Kłusownictwo i handel ptakami 3. Regulacje cieków wodnych 3. Ubożenie bazy pokarmowej (głównie bezkręgowce) w wyniku monotypizacji środowiska 4. Presja drapieżników z gatunków obcych i inwazyjnych (kot, jenot, norka amerykańska) 5. Skażenia chemiczne metalami ciężkimi i substancjami ropopochodnymi, nadmierna eutrofizacja 4. Ubożenie bazy pokarmowej (głównie bezkręgowce) w wyniku zatrucia i skażeń środowiska 5. Kolizje z przeszkodami typu wiatraki, linie energetyczne, samochody, maszty telefonii 6. Polowania 6. Presja turystyczna (grupy zorganizowane, ornitologia turystyczna, budowa lokalnej infrastruktury obserwacyjnej i wypoczynkowe, spływy) 7. Budowa zapór na rzekach 7. Pozostałe rodzaje bezpośredniej presji człowieka 8. Nadmierne stosowanie nawozów i pestycydów 9. Intensywna hodowla zwierząt 10. Intensywna gospodarka rybacka Ptaki środowisk leśnych i zadrzewień Zagrożenia wymieniono w kolejności ich rangi i znaczenia Zagrożenia główne 1. Zmiana stosunków wodnych w kierunku nadmiernego przesuszenia, regulacje leśnych cieków wodnych 2. Zmiana użytkowania terenów leśnych (zabudowa, kopalnie, zbiorniki wodne, zamiana na grunty rolnicze) 3. Nadmierna eksploatacja starych i dojrzałych drzewostanów w ramach gospodarki leśnej LP i właścicieli prywatnych 4. Presja drapieżników z gatunków obcych i inwazyjnych (np. kot, norka amerykańska) Zagrożenia poboczne i uzupełniające 1. Fragmentacja populacji (budowa dróg, niszczenie korytarzy ekologicznych), zmiany środowiska na zimowiskach 2. Kłusownictwo i handel ptakami 3. Ubożenie bazy pokarmowej (głównie bezkręgowce) w wyniku monotypizacji środowiska 4. Ubożenie bazy pokarmowej (głównie bezkręgowce) w wyniku zatrucia i skażeń środowiska Strona 80 z 98

81 Zagrożenia główne 5. Skażenia chemiczne metalami ciężkimi i substancjami ropopochodnymi, nadmierna eutrofizacja środowiska Zagrożenia poboczne i uzupełniające 5. Kolizje z przeszkodami typu wiatraki, linie energetyczne) samochody, maszty telefonii 6. Polowania 6. Presja turystyczna (grupy zorganizowane, ornitologia turystyczna, budowa lokalnej infrastruktury obserwacyjnej i wypoczynkowe) 7. Nadmierne stosowanie pestycydów 7. Pozostałe rodzaje bezpośredniej presji człowieka (np. wypas zwierząt, wandalizm i prześladowanie sów, ptaków drapieżnych) Ptaki środowisk krajobrazu rolniczego i terenów zurbanizowanych Zagrożenia wymieniono w kolejności ich rangi i znaczenia Zagrożenia główne 1. Intensyfikacja rolnictwa (nadmierne stosowanie środków chemicznej ochrony roślin, nadmierne nawożenie i mechanizacja, scalanie gruntów, usuwanie zadrzewień i zakrzaczeń, likwidacja miedz, powstawanie rozległych monokultur upraw) 2. Zmiana stosunków wodnych w kierunku nadmiernego przesuszenia, regulacje cieków wodnych 3. Zmiana użytkowania terenów rolniczych (zabudowa, kopalnie, zbiorniki wodne, zamiana na grunty leśne) 4. Zanik starych zadrzewień wiejskich, kwietnych ogrodów przydomowych, brak kryjówek dla ptaków gniazdujących w budynkach 5. Presja drapieżników z gatunków obcych i inwazyjnych (kot, jenot, norka amerykańska) 6. Skażenia chemiczne metalami ciężkimi i substancjami ropopochodnymi, nadmierna eutrofizacja środowiska, nadmierne Zagrożenia poboczne i uzupełniające 1. Fragmentacja populacji (budowa dróg, niszczenie korytarzy ekologicznych), zmiany środowiska na zimowiskach ptaków 2. Kłusownictwo i handel ptakami 3. Ubożenie bazy pokarmowej w okresie zimowym (brak nasion w obejściach) 4. Ubożenie bazy pokarmowej (głównie bezkręgowce) w wyniku monotypizacji środowiska 5. Ubożenie bazy pokarmowej (głównie bezkręgowce) w wyniku zatrucia i skażeń środowiska 6. Kolizje z przeszkodami typu wiatraki, linie energetyczne (np. bocian biały), samochody, maszty telefonii zakwaszenie gleb 7. Polowania 7. Presja turystyczna (grupy zorganizowane, ornitologia turystyczna, budowa lokalnej infrastruktury obserwacyjnej i wypoczynkowej, wypoczynek w miejscach wrażliwych dla ptaków) Zagrożeniami istotnymi dla ptaków krajobrazu rolniczego lęgnących się w obrębie strefy buforowej jest struktura upraw ich możliwa przyszła monotypizacja w kierunku rzepaku i kukurydzy. Strona 81 z 98

82 Zagrożeniami istotnymi dla ptaków lęgnących się w kompleksach leśnych w obrębie strefy buforowej są tworzone dzikie wysypiska śmieci (zdjęcia poniżej), którymi między innymi zasypywane są pojedyncze oczka wodne, zarówno w lasach jak i w terenie otwartym. 9. Opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie, ograniczenie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań. Przewiduje się, że najistotniejszym czynnikiem wpływającym na ptaki będą ich kolizje z pracującymi turbinami wiatrowymi. Ponadto w celu zmniejszenia niekorzystnego wpływu turbin na ptaki (zapobieżenie kolizjom) zaleca się: pomalowanie łopat siłowni na kolor jasny, matowy, co ułatwi wczesne jej zauważenie przez ptaki i zmniejszy odbicie promieni słonecznych (eliminacja oślepiania ptaków) na obracających się łopatach wirnika; oznakowanie zewnętrznych końców śmigieł oraz wież elektrowni zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych z dnia 25 czerwca 2003 r. (Dz. U. Nr 130, poz. 1193); zaleca się zastosowanie oświetlenia minimalnego, zgodnego tylko z wymogami bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Nadmierne oświetlenie obiektu stanowiącego nienaturalną barierę i przeszkodę powoduje w okresie złej widoczności (mgła, silne zachmurzenie, wiatr) dla nocnych migrantów, ściąganie strumienia przelotu i kolizję ptaków powodującą śmiertelność. Optymalne jest wprowadzenie oświetlenia regulowanego w zależności od stanu pogody - z oświetleniem obiektu podczas dobrych warunków (zwiększenie dostrzegalności) i wyłączenie lub ograniczeniem natężenia do 50%, w czasie złej pogody (brak przyciągającego punkt lokalizacyjnego, zmniejszona kolizyjność). Oświetlenie powinno być nakierowane ku górze poprzez specjalne osłony boczne. Zmniejszy to w 50% dostrzegalność turbiny dla ptaków w czasie złej pogody a zapewni widoczność zgodną z wymogami ruchu lotniczego; nie wprowadzanie ciągów zieleni - w pobliżu masztu oraz wzdłuż dróg dojazdowych nie powinny być tworzone pasy wyższej roślinności krzewiastej i drzewiastej; usunięcie, a następnie bieżące usuwanie dziko powstających zadrzewień i zakrzaczeń - środowiska te mogą przywabiać ptaki w pobliże masztów wiatrowych w promieniu do 250m od masztu turbiny; wykorzystanie w największym możliwym stopniu istniejących dróg jako drogi dojazdowe do budowy; poprowadzenie linii elektroenergetycznych pod ziemią; ponadto w celu uniknięcia płoszenia ptaków i zmniejszenia ryzyka zniszczenia lęgów gatunków gniazdujących w najbliższym sąsiedztwie - zaleca się prowadzenie wszelkich prac ziemnych i budowlano-montażowych poza okresem lęgowym ptaków (poza IV-VII); W przypadku wykazania w czasie monitoringu powykonawczego przypadków kolizji i śmiertelności ptaków, należy ponownie przeanalizować wpływ i dokonać ponownej oceny inwestycji na bezpośrednie kolizje wobec tych grup zwierząt. W przypadku znaczącego wpływu negatywnego i wysokiego wskaźnika śmiertelności szczególnie dla ptaków Strona 82 z 98

83 kluczowych, drapieżnych i wodno błotnych należy doprowadzić do czasowego wyłączania turbiny w okresach największej śmiertelności. Przy stwierdzeniu występowania takich przypadków i wykazaniu kolizyjności należy ustanowić stałą zasadę ograniczenia pracy turbiny w okresie dnia lub nocy podczas danych okresów kolizyjnych wykazanych w czasie monitoringu powykonawczego. W sytuacjach skrajnych (ponadprzeciętna śmiertelność) należy również brać pod uwagę zaprzestanie użytkowania danej turbiny i ew. przeniesienie jej w miejsce wskazane i poprzedzone monitoringiem przyrodniczym. Każdorazowo po stwierdzeniu wystąpienia przypadków bezpośrednich kolizji śmiertelnych, należy w trybie comiesięcznym wystąpić do właściwego organu ochrony przyrody o odstąpienie od zakazów ochronnych wobec gatunków chronionych z podaniem wykazanych gatunków ich liczebności i podaniem prognozy na kolejny miesiąc. Tabela 23. W razie wystąpienia poważnej awarii należy rozpatrywać następujące przypadki. Proponowane środki łagodzące, zapobiegawcze Lp. Rodzaj awarii i minimalizujące 1 Nagłe zatrzymanie pracy wirnika Brak negatywnego oddziaływania na ptaki Należy jak najszybciej zapewnić alternatywne źródło 2 Awaria oświetlenia oświetlenia zgodne z zaleceniami opisanymi powyżej. 3 Utrata stabilności turbiny, upadek W przypadku zaistnienia zdarzenia w okresie rozrodczym i lęgowym należy określić przez nadzór przyrodniczy zakres negatywnego oddziaływania na bezpośrednie miejsca lęgowe gatunków chronionych (ptaki, płazy, drobne ssaki, owady, gatunki roślin chronionych) i wprowadzić działania kompensacyjne adekwatne do skali zniszczeń i ubytków. Strona 83 z 98

84 10. Określenie wpływu przedsięwzięcia na formy ochrony przyrody Tabela 24. Wykaz najbliższych (w promieniu do 35 km od inwestycji) obszarów chronionych w ramach sieci Natura 2000 wraz z oceną wpływu oddziaływania. [ 0 ] brak wpływu, [ - ] ujemny wpływ Lp. Nazwa formy ochrony przyrody Odległość Ocena wpływu oddziaływania 1 Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków, Pradolina Warszawsko-Berlińska, PLB Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków, Dolina Przysowy i Słudwi, PLB Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Pradolina Bzury-Neru, PLH Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Silne Błota, PLH Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Szczypiorniak i Kowaliki, PLH ,35 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduje się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,87 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduje się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,35 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,21 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami nie przewiduje się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,45 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura Strona 84 z 98

85 6 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Buczyna Janinowska, PLH Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Wola Cyrusowa, PLH Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Dąbrowa Grotnicka, PLH Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Słone Łąki w Pełczyskach, PLH Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk, Grądy nad Lindą, PLH ,7 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,5 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,2 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,2 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura ,2 km [ 0 ] Bezpieczna odległość od inwestycji. Biorąc pod uwagę odległości pomiędzy obszarami oraz brak powiązań ekologicznych w postaci ciągów ekologicznych pomiędzy obszarami nie przewiduję się wpływu planowanej inwestycji na spójność i właściwe funkcjonowanie analizowanego obszaru Natura Strona 85 z 98

86 Strefy ochronne gatunki ptaków objęte ochroną strefową. Na podstawie pisma z Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi z dn sygn. WSi-II MG Na obszarze woj. łódzkiego, w promieniu ok. 10 km od planowanej inwestycji znajduje się 6 stref ochronnych bielika Haliaeetus albicilla. Strefy znajdują się w odległości powyżej 5 km od planowanej inwestycji. Odległość wydaje się być nieduża, i sugeruje możliwe działanie stresogenne dla ptaków, jednakże należy wziąć pod uwagę, iż podczas 35 kontroli tylko raz obserwowano bielika w pobliżu inwestycji. Okoliczne tereny nie są dla tego gatunku żerowiskiem, stąd należy uznać iż odległość inwestycji jest bezpieczna od stref ochronnych i inwestycja nie będzie zagrażać dla tych par ptaków. 11. Wnioski końcowe na podstawie wyników z prac terenowych monitoringu przedrealizacyjnego nie wykazano negatywnego wpływu inwestycji na poszczególne gatunki ptaków będące obiektami ochrony w najbliższych obszarach chronionych w ramach sieci Natura w najbliższej okolicy inwestycji oraz w strefie buforowej stwierdzono łącznie 75 gatunków ptaków o różnym statusie lęgowości, gatunki ptaków występujące w okresie lęgowym i polęgowym odnotowane podczas monitoringu należą w znacznej części do ptaków licznych i średniolicznych oraz szeroko rozpowszechnionych w kraju i regionie o niezagrożonej liczebności. wśród gatunków kluczowych dominowały gatunki liczne i szeroko rozpowszechnione w regionie i kraju (m.in. skowronek, grzywacz, potrzeszcz, dymówka). Stwierdzone gatunki kluczowe występują w sąsiedztwie terenu inwestycji, jednakże sama inwestycja nie będzie mieć na te gatunki znaczącego wpływu. nie stwierdzono istotnej wartości tego obszaru w okresie migracji. w okresie migracji okoliczne pola nie były wykorzystywane jako istotne miejsce odpoczynku czy żerowania dla stad gęsi i żurawi. przyszła elektrownia wiatrowa nie jest zlokalizowana jako istotna bariera ekologiczna na trasie ciągu ekologicznego lub korytarza ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym lub krajowym. brak pewnych dowodów lęgowości poszczególnych gatunków ptaków drapieżnych. Nie zanotowano intensywnych przelotów. Obszar nie jest atrakcyjny jako zimowisko dla tej grupy ptaków. prognozowana śmiertelność ptaków reprezentujących poszczególne gatunki nie należy do wysokich i wydaje się być wartościami nie wysokimi, akceptowalnymi biorąc pod uwagę rozmiar inwestycji (1 turbina), a także naturalną śmiertelność wśród ptaków występującą na tym obszarze. wobec chronionych pospolitych gatunków ptaków lęgowych (skowronek) przewiduje się wystąpienie krótkoterminowego negatywnego oddziaływania ze strony inwestycji polegającego na bezpośredniej zmianie charakteru i parametrów siedliska lęgowego, jednakże w skali krajowej populacji tych gatunków nie ma to istotnego znaczenia. Zdecydowanie większym zagrożeniem dla wykrytych gatunków ptaków będzie zmiana struktury upraw rolnych. Strona 86 z 98

87 Na podstawie wyników rocznego monitoringu ornitologicznego oraz oceny stopnia negatywnego oddziaływania przyszłej farmy wiatrowej na awifaunę dopuszcza się realizację inwestycji na tym terenie. Jednakże nie można wykluczyć braku znaczącego negatywnego oddziaływania farmy wiatrowej na awifaunę i dlatego konieczne jest zastosowanie środków minimalizujących ryzyko takiego oddziaływania zarówno okresie budowy jak i eksploatacji farmy (rozdział 9) oraz rozpoczęcie monitoringu porealizacyjnego (rozdział 12) już w pierwszym roku funkcjonowania farmy przede wszystkim w celu stwierdzenia faktycznego poziomu śmiertelności ptaków. 12. Propozycja rodzaju i skali monitoringu porealizacyjnego inwestycji Cele i założenia monitoringu porealizacyjnego Celem badań porealizacyjnych jest weryfikacja prognoz odnośnie możliwego oddziaływania farmy na populacje ptaków, w szczególności: ocena zmiany natężenia wykorzystania terenu przez ptaki w porównaniu z okresem przedrealizacyjnym, oszacowanie śmiertelności ptaków w wyniku kolizji. Monitoring porealizacyjny powinien obejmować cykl roczny, stanowiąc replikę badań przedrealizacyjnych i standardowo powinien być trzykrotnie powtarzany w ciągu 5 lat po oddaniu farmy do eksploatacji, w wybrane przez eksperta ornitologa lata (np. w latach 1, 2, 3 lub 1, 3, 5), z uwagi na występowanie efektów opóźnionych w czasie. Wskazane jest wykonywanie badań wpływu farmy na wykorzystanie przestrzeni przez ptaki równolegle z badaniami śmiertelności w wyniku kolizji. Pozwoli to na lepsze zrozumienie przyczyn zmienności czasowej w natężeniu kolizji. Wyniki monitoringu porealizacyjnego powinny służyć właściwym organom administracji do uaktualniania decyzji dotyczących dalszego funkcjonowania farmy. W przypadku stwierdzenia oddziaływania przekraczającego rozmiarami prognozy sformułowane w raporcie OOŚ organ może zalecić: wdrożenie stosownych działań minimalizujących stwierdzone wpływy (gatunkowo ukierunkowane działania zapobiegawcze np. zmiana systemu nocnego oświetlenia siłowni, zmiana struktury użytkowania terenu, okresowe wyłączenia turbin wiatrowych), zastosowanie działań kompensacyjnych, trwałe wyłączenie wybranych siłowni z eksploatacji. Warunki podjęcia i zasady działań minimalizujących oraz kompensacyjnych powinny być jasno sformułowane, z wykorzystaniem mierzalnych kryteriów, wykorzystujących dane uzyskane w toku monitoringu porealizacyjnego. Strona 87 z 98

88 Metodyka monitoringu porealizacyjnego 1) Długość trwania: 3 lata z uwzględnieniem wszystkich okresów fenologicznych. 2) Przedmiot obserwacji: skład gatunkowy i liczebność, a w odniesieniu do ptaków obserwowanych w locie również wysokość przelotu w rozbiciu na 3 pułapy (do wysokości dolnego zakresu pracy śmigła, w strefie pracy śmigła, powyżej śmigła w stanie wzniesienia) i kierunek przelotu, a także śmiertelność w wyniku kolizji. 3) Zakres badań: badania transektowe liczebności i składu gatunkowego, badania w protokole MPPL, badania natężenia wykorzystania przestrzeni powietrznej przez ptaki, cenzus lęgowych gatunków rzadkich i średniolicznych, monitoring śmiertelności. Monitoring śmiertelności cel: oszacowanie rozmiarów kolizji ptaków z turbinami, składu gatunkowego ofiar oraz zmienności tych parametrów w cyklu rocznym. kontrole: optymalnie co 7-14 dni, obejmując jednorazowo cały obszar badań. liczone wszystkie ptaki martwe i ich szczątki w podziale na gatunki, z notowaniem lokalizacji (GPS) lub odległości od podstawy turbiny. w ramach badań należy przeprowadzić co najmniej kilka eksperymentów pozwalających oszacować (przeprowadzenie eksperymentów jest konieczne dla poznania miar niepewności (błędu) tychże oszacowań): wykrywalność ofiar kolizji, tempo ubywania ciał ofiar. fakultatywnie można przeprowadzić test padlinożerców w okresie pomiędzy kwietniem a pierwszą połową lipca, fakultatywnie prowadzić można obserwacje w zakresie unikania kolizji ptaków z turbinami. Zakres monitoringu porealizacyjnego propozycja Zgodnie z wytycznymi PSEW proponuje następujący zakres monitoringu porealizacyjnego: długość trwania 3 lata, trzykrotne, powtórzenie co drugi rok w 1, 3 i 5 roku eksploatacji farmy. monitoring porealizacyjny powinien być repliką badań przedrealizacyjnych (użycie tych samych lokalizacji punktów i transektów). dostosować zakres badań zgodnie z aktualnymi wytycznymi dt. Oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki zarówno w zakresie prac terenowych jak i formy opracowania, prezentacji wyników. Przygotowane na podstawie Wytycznych w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki (PSEW 2008). Strona 88 z 98

89 13. Literatura i wykorzystana dokumentacja Bird Life International Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. Cambridge, UK: BLI. Series No.12. BirdLife International IUCN Red List for birds. Downloaded from Chodkiewicz i inni, Monitoring populacji ptaków Polski w latach Biuletyn Monitoringu Przyrody 9:1-44, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa Chylarecki P., Jawińska D. & Kuczyński L Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych raport z lat OTOP, Warszawa. Chylarecki P., Jawińska D Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych Raport z lat Warszawa: OTOP. Chylarecki P., Pasławska A. [red.] Wytyczne w zakresie oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki. PSEW, Szczecin. Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. [red.], Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa. Chylarecki P Badania przedrealizacyjne i prognoza oddziaływań na ptaki. Prezentacja ze szkolenia Monitoring ornitologiczny na terenach przewidzianych pod budowę farm wiatrowych. Warszawa, 25 marca Chylarecki P, Kajzer K., Polakowski M., Wysocki D., Tryjanowski P., Wuczyński A (projekt). Wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki. GDOŚ, Warszawa. Głowaciński Z. [red.] Polska Czerwona Księga Zwierząt. PWRiL, Warszawa. Głowaciński Z Czerwona lista zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce. PWN, Warszawa. Goławski A., Dombrowski A Awifauna lęgowa wybranych fragmentów krajobrazu rolniczego wschodniej Polski. Notatki Ornitologiczne 45: Gotzman J., Jabłoński B Gniazda naszych ptaków. PZWS Warszawa. Gromadzki M., Gromadzka J., Sikora A., Wieloch M Wielkość populacji i trendy liczebności wybranych gatunków ptaków lęgowych w Polsce w latach ZO PAN, Gdańsk. Msc. Gromadzki M., Błaszkowska B., Chylarecki P., Gromadzka J., Sikora A., Wieloch M., Wójcik B Sieć ostoi ptaków w Polsce. Wdrażanie Dyrektywy Unii Europejskiej o Ochronie Dzikich Ptaków. OTOP, Gdańsk. Gromadzki M., Dyrcz A., Głowaciński Z., Wieloch M Ostoje ptaków w Polsce. OTOP, Bibl. Monitor. Środ., Gdańsk. Gromadzki M. (red.) Ptaki. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T 7, T 8. Heath M.F., Evans M.I. (red.) Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation, Northern Europe. Birdlife International, Cambridge (BirdLife Conservation Series No. 8). Jakubiec Z., Guziak R Bocian biały Ciconia ciconia w Polsce w roku 1995 rozmieszczenie, liczebność, problemy ochrony. Not. Orn. 39: Janiszewski T O zmianach w występowaniu niektórych gatunków ptaków w środkowej Polsce. Biuletyn Faunistyczny Polski Środkowej - Kręgowce Kondracki J Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. Strona 89 z 98

90 Kuczyński L., Chylarecki P., Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość środowiskowa, trendy. GIOŚ. Warszawa Langston R.H.W., Pullan J.D Wind farms and birds: an analysis of the effects of wind farms on birds and guidance on environmental assessment criteria and site selection issues. Raport wykonany przez Birdlife International na zlecenie Konwencji Bernenskiej. Council Europe Report T-PVS/ Inf. Leddy K.L., Higgins K.F., Naugle D.E Effects of wind turbines on upland nesting birds in Conservation Reserve Program grasslands. Wilson Bulletin 111: Liro A., Dyduch-Falniowska A Natura Europejska Sieć Ekologiczna. MOŚZNIL, Warszawa. ss. 93. Lorek G Śmiertelność ptaków na torach kolejowych w Polsce. Not. Orn. 32, 3-4. Lorenc H Struktura i zasoby energetyczne wiatru w Polsce. IMiGW, Warszawa. Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej. Wizja rozwoju energetyki w Polsce do 2020 r. Podsumowanie. Raport Szczecin Rejt Ł., Maniakowski M Skład gatunkowy ptaków rozbijających się w czasie wędrówek o Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Not. Orn. 41: Sidło P.O., Błaszkowska B., Chylarecki P.(red.) 2004 Ostoje ptaków o randze europejskiej w Polsce. OTOP. Warszawa Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. [red.] Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań. Standardowe Formularze Danych (SDF) dla Obszarów Natura 2000, Tomiałojć L., Stawarczyk T Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność, zmiany. Wydawnictwo Pro Natura Wrocław. Tomiałojć L. Uwagi o wpływie elektrowni wiatrowych na środowisko przyrodnicze, w szczególności na ptaki. Komitet Ochrony Przyrody PAN. Tryjanowski P., Kuźniak S., Kujawa K., Jerzak L Ekologia ptaków krajobrazu rolniczego. Bogucki wydawnictwo Naukowe Walasz K., Tworek S., Wiehle D Ochrona ptaków i ich siedlisk w Polsce. Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne, Instytut Ochrony Przyrody PAN Walczak M., Radziejowski J., Smogorzewska M., Sienkiewicz J., Gacka-Grzesikiewicz E., Pisarski Z Obszary chronione w Polsce. IOŚ, III wyd., Warszawa. Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP. Marki. Wuczyński A Wpływ farm wiatrowych na ptaki. Rodzaje oddziaływań, ich znaczenie dla populacji ptasich i praktyka badań w Polsce. Not. Orn. T. 50, z 3. Wuczyński A., Chylarecki P., Tryjanowski P Ptaki a rozwój energetyki wiatrowej aktualne problemy. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 65 (5): Wyniki badań w ramach: Państwowego Monitoringu Środowiska-Monitoring Ptaków, Zieliński P., Bela G., Marchlewski A Report on monitoring of the wind farm impact on birds in the vicinity of Gnieżdżewo (gmina Puck, pomorskie voivodeship). Dipol Sp. Z o.o. Gdańsk. Zieliński P., Bela G., Marchlewski A Monitoring of birds report from searching the wind farm of the wind farm near Gnieżdżewo (gmina Puck, pomorskie voivodeship). Dipol Sp. z o.o. Gdańsk. Strona 90 z 98

91 AKTY PRAWNE: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z dnia 8 września 2007) Rozporządzenie Ministra Środowiska nr 725 z dnia 16 maja 2005 r., w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000, Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną-dz. U. Nr 168, poz z dnia 28 lipca 2004r., Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz z późn. zm). Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.) Strona 91 z 98

92 14. Dokumentacja fotograficzna (obszar farmy oraz strefa buforowa) Fot. 1. Miejsce planowanej inwestycji w granicach działki inwestycyjnej znajduje się opuszczony nieużytkowany budynek. Strona 92 z 98

93 Fot. 2. Najbliższa okolica planowanej inwestycji. Strona 93 z 98

94 ZAŁ. NR II RAPORT Z PRZEDINWESTYCYJNEGO ROCZNEGO MONITORINGU ORNITOLOGICZNEGO Fot. 3. Typowy, rolniczy charakter strefy buforowej. GSM FAX Strona 94 z 98